Serhat ÖZDEMİR
Vergi Müfettişi
[email protected]
1-GİRİŞ:
5035 sayılı Kanunla 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun (GVK) 40.ve 89.maddelerinde ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun (KDV) 17.maddesinde yapılan değişikliklerle Maliye Bakanlığının belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde gıda bankacılığı kapsamında bağışlanan gıda maddelerinin maliyet bedellerinin gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılması ve bu teslimlerin katma değer vergisinden istisna edilmesine yönelik düzenlemelere yer verilmiştir.
5035 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanununun ilgili maddelerine eklenen ve yukarıda bahsi geçen bent hükümlerine göre gıda bankacılığı kapsamında yalnızca gıda maddelerinin bağışı söz konusu iken 5281 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonrasında 01.01.2005 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere temizlik, giyim ve yakacak maddeleri de kapsama alınmıştır. Böylelikle bağışa konu olan maddelerin kapsamı genişletilerek, temizlik, giyecek ve yakacak maddeleri de bağışa konu maddelere dahil edilmiştir.
Gıda Bankacılığının tanımı 5179 sayılı Gıdaların Üretim Tüketim ve Denetlenmesine Dair Kanunun 3.maddesinde tanımlanmıştır. Söz konusu kanun maddesine göre Gıda bankası: “Bağışlanan veya üretim fazlası sağlığa uygun her türlü gıdayı tedarik eden, uygun şartlarda depolayan ve bu ürünleri doğrudan veya değişik yardım kuruluşları vasıtasıyla fakirlere ve doğal afetlerden etkilenenlere ulaştıran ve kâr amacı gütmeyen dernek ve vakıfların oluşturduğu organizasyonlar” olarak tanımlanmıştır. Gıda bankacılığı faaliyeti sosyal bir amacının olması yanında bağışçılara vergisel avantajlar sağlayan da bir uygulamadır.
GVK’nın 40.maddesinin 1.fıkrasının 10 numaralı bendinde fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin safi kazancın tespitinde gider olarak indirilebileceğinden; aynı kanunun 89.maddesinin 1.fıkrasının 6 numaralı bendinde ise, fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamı gelir vergisi matrahının tespitinde, gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek gelirlerden indirilebileceğinden bahsedilmiştir.
GVK’nın 40.maddesi ticari kazancın tespit edilebilmesi ile alakalı bir maddedir. Bu yüzden bu maddeden gelir vergisi mükelleflerinden sadece ticari kazanç mükellefleri faydalanır. Ayrıca söz konusu maddeden; 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 6.maddesinin birinci ve ikinci fıkraları (Kurumlar vergisi, mükelleflerin bir hesap dönemi içinde elde ettikleri safi kurum kazancı üzerinden hesaplanır. Safi kurum kazancının tespitinde, Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakkındaki hükümleri uygulanır.) ve 59.maddesinin 3.fıkrası (Zirai kazancın bilanço esasına göre tespitinde, 56, 57 ve 58.maddeler hükmü de göz önünde bulundurularak, ticari kazancın bu husustaki hükümleri uygulanır.) gereğince hem kurumlar vergisi mükellefleri hem de zirai kazancını bilanço esasına göre tespit eden mükellefler faydalanır.
2-GIDA BANKACILIĞI KAPSAMINDA YAPILACAK BAĞIŞ VE YARDIMLARA İLİŞKİN USUL VE ESASLAR:
Vergi mevzuatımıza 01.01.2004 tarihinde yapılan düzenlemeler ile gıda bankacılığı faaliyeti ile iştigal eden dernek ve vakıflara bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedeli hem ticari kazanç mükellefleri hem de kurumlar vergisi mükellefleri ile zirai kazancını bilanço esasına göre tespit eden mükellefleri tarafından safi kazançtan indirilebilmektedir. Aynı zamanda bu dernek ve vakıflara bedelsiz olarak yapılan teslimlerde katma değer vergisinden istisna tutulmuştur. Bu açıklamalar çerçevesinde gıda bankacılığı ile ilgili 21.03.2004 tarih ve 25409 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 251 seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği çıkmıştır. Bu tebliğ, gıda bankacılığı ile ilgili uygulama esaslarını içermektedir. Söz konusu uygulamaya ilişkin usul ve esaslar aşağıdaki gibidir.
2-1:Bağışın Yapılacağı Dernek veya Vakıflar:
Gıda maddesi bağışının dernek veya vakfa yapılmış olması gerekmektedir. İhtiyacı bulunanlara doğrudan veya başka organizasyonlar aracılığıyla yapılacak gıda yardımlarının yukarıda belirtilen maddeler kapsamında yapılmış bağış olarak değerlendirilmesi mümkün değildir.
Bağışı kabul edecek dernek veya vakfın tüzüğünde veya senedinde ihtiyacı bulunanlara gıda yardımı yapabilmesine ilişkin hükümlerin bulunması gerekmektedir. Bununla beraber, dernek veya vakfın başka alanlarda da faaliyet gösteriyor olmasının, kamuya yararlı dernek veya vergiden muaf vakıf olup olmamasının uygulama açısından herhangi bir önemi bulunmamaktadır.
2-2: Gıda Bankacılığının Vergisel Avantajları:
Gıda bankacılığı kapsamında yapılacak bağışlar dolaysıyla vergi avantajlarından faydalanmak isteyenler aşağıdaki şartları sağlamış olmaları gerekmektedir. Bu şartlar;
– Gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddesi bağışının dernek veya vakfa yapılmış olması,
– Bağışı kabul edecek dernek veya vakfın tüzüğünde veya senedinde ihtiyacı bulunanlara gıda, temizlik, giyecek ve yakacak yardımı yapabilmesine ilişkin hükümlerin bulunması,
– Gıda bankacılığı kapsamında yapılacak bağışların gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddesi niteliğinde olması,
– Bağışların şartlı olarak (bedelsiz olarak ihtiyaç sahiplerine dağıtılmak üzere) yapılması,
gerekmektedir. Ancak; gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddesi niteliği taşımayan veya şartlı olarak yapılmayan bağışlar gıda bankacılığı kapsamında yapılan bağış olarak değerlendirilemeyecektir.
Ayrıca; gıda bankacılığı kapsamında yapılacak bağışların gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddesi niteliğinde olması gerekir. Bununla ilgili yayımlanan 251 Seri No’lu Gelir Vergisi Tebliği’nde ise nelerin bu kapsama girip girmeyeceği ile ilgili bir belirleme yapılmamıştır. Bu konu hakkında İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 04.05.2011 tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-GVK 40-442 sayılı Özelgesi bulunmaktadır. Söz konusu özelgeye göre “çanta, cüzdan, giyim aksesuarı, haşere ilaçları, krem, ayakkabı boyası, her türlü kırtasiye ürünü, kozmetik, yara bandı, deodorant, parfüm, oda spreyi vb.” olarak sayılan ürünler bu kapsamda değerlendirilmeyecektir.
2-3: Bağış yapanlarca düzenlenecek belge:
GVK’nın 40.maddesinin 10 numaralı bendi kapsamında indirim konusu yapılacak bağışlar, bağışa konu mal bedeli 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 232.maddesinde belirtilen fatura düzenleme sınırının altında kalsa dahi mutlaka fatura ile belgelendirilecek ve ayrıca taşıma için sevk irsaliyesi de düzenlenecektir.
Gelir Vergisi Kanununun 89.maddesinde yapılan düzenleme çerçevesinde, yıllık beyannamede yer alacak gelir vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılacak işlemlerde bağışı yapan tarafından bir belge düzenlenmesine gerek bulunmamakta olup, varsa bağış yapılan malın edinimine ilişkin belgelerin saklanması zorunludur.
GVK’nın 40.maddesinin 10 numaralı bendi kapsamında fatura düzenlenecekse bağış yapılan dernek veya vakıf adına düzenlenmesi gerekiyor. Faturada mal bedeli olarak, bağışa konu malın maliyet bedeli (Yüklenilen Katma Değer Vergisi Hariç) yazılı olacaktır. Ayrıca faturanın üzerine “İhtiyaç sahiplerine yardım şartıyla bağışlandığından KDV hesaplanmamıştır.” ibaresinin yazılması da zorunludur.
2-4:Dernek ve Vakıflarca Düzenlenecek Belge:
Dernek ve vakıflar kendi mevzuatlarının öngördüğü belgeleri düzenleyecek ve bağış yapanlara bir örneğini vereceklerdir. Ticari faaliyetle uğraşanlarca düzenlenen faturalar dernek ve vakıf tarafından muhafaza edilecektir.
2-5:Ticari İşletmeye Dâhil ve Dâhil Olmayan Malların Bağışlanması Durumu:
Ticari işletmeye dâhil malların (gıda maddelerinin) bağışlanması durumunda bu malların maliyet bedeli Gelir Vergisi Kanununun 40. maddesi çerçevesinde gider kaydedilir. Bu işlem, faturanın bir yandan gelir bir yandan da gider kaydedilmesi suretiyle gerçekleştirilir. Bağışlanan gıda maddelerinin işletmeye dâhil olmaması halinde ise, söz konusu malın maliyet bedeli (KDV dâhil) Gelir Vergisi Kanununun 89.maddesi çerçevesinde yıllık beyannamenin bağış ve yardımlara ilişkin bölümüne yazılarak gelir vergisi matrahının tespitinde indirim olarak dikkate alınacaktır.
2.6: Gıda bankacılığı kapsamında yapılacak bağışların Kurumlar Vergisi Kanunu Karşısındaki Durumu:
Ticari işletmeye dâhil malların (gıda maddelerinin) bağışlanması durumunda bu malların maliyet bedeli Gelir Vergisi Kanununun 40. maddesi çerçevesinde gider kaydedilir. Bu işlem, faturanın bir yandan gelir bir yandan da gider kaydedilmesi suretiyle gerçekleştirilir. Bağışlanan gıda maddelerinin işletmeye dâhil olmaması halinde ise, söz konusu malın maliyet bedeli (KDV dâhil) Gelir Vergisi Kanununun 89.maddesi çerçevesinde yıllık beyannamenin bağış ve yardımlara ilişkin bölümüne yazılarak gelir vergisi matrahının tespitinde indirim olarak dikkate alınacaktır. Ancak; kurumlar vergisi mükellefleri tarafından ticari işletmeye dahil olmayan malların bağışlanması durumunda GVK’nın 40.maddesi kapsamında gider olarak dikkate alamazlar. Ayrıca Kurumlar Vergisi Kanununun Diğer İndirimler başlıklı bölümünde ise gıda bankacılığı kapsamında yapılacak bağışlarla ilgili bir bent de bulunmamaktadır. Bu durumda anılan kanunun 10.maddenin 1.fıkrasının c bendine “Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere, Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan vakıflara ve kamu yararına çalışan dernekler ile bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlara makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımların toplamının o yıla ait kurum kazancının % 5’ine kadar olan kısmı” göre indirim konusu yapabilirler. Bu indirimi yapabilmeleri için de bağış yapılan vakıf veya derneğin Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan vakıflardan ve kamu yararına çalışan derneklerden olması gerekmektedir.
2-7: Gıda bankacılığı kapsamında yapılacak bağışların KDV Karşısındaki Durumu:
KDV Kanununun 17.maddesi “Kültür ve Eğitim Amacını Taşıyan İstisnalar” başlığını taşımakta olup 2-b bendi ile; “Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara Maliye Bakanlığınca belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin tesliminin” katma değer vergisinden istisna olduğu hüküm altına alınmıştır. Bu durumda bağışlanan gıda maddesi tesliminde gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerince katma değer vergisi hesaplanmayacaktır.
Mükelleflerin gıda bankacılığı kapsamında yapılan bağışlar dolaysıyla Yüklendiği KDV’yi indirim yoluyla mı gidereceği, indirim yoluyla gideremediği Yüklendiği KDV’yi iade olarak mı alacağı yoksa işlemin mahiyetine gider veya maliyet olarak mı dikkate alacağı ile ilgili anılan kanunun 30.maddesinin 1.fıkrasının a bendine (Vergiye tabi olmayan veya vergiden istisna edilmiş bulunan malların teslimi ve hizmet ifası (Bu Kanunun 17.maddesinin (2) numaralı fıkrasının (b), (c) ve (d) bentleri ile (4) numaralı fıkrasının (ı) ve (ö) bentleri uyarınca katma değer vergisinden istisna edilen işlemler hariç) ile ilgili alış vesikalarında gösterilen veya bu mal ve hizmetlerin maliyetleri içinde yer alan katma değer vergisi) ve 32.maddenin 1.fıkrasına (bu kanunun 11, 13, 14 ve 15 inci maddeleri ile 17.maddenin (4) numaralı fıkrasının (s) bendi uyarınca vergiden istisna edilmiş bulunan işlemlerle ilgili fatura ve benzeri vesikalarda gösterilen Katma Değer Vergisi, mükellefin vergiye tabi işlemleri üzerinden hesaplanacak Katma Değer Vergisinden indirilir. Vergiye tabi işlemlerin mevcut olmaması veya hesaplanan verginin indirilecek vergiden az olması hallerinde indirilemeyen Katma Değer Vergisi, işlemin gerçekleştiği dönemi izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar talep edilmesi şartıyla Maliye ve Gümrük Bakanlığınca tespit edilecek esaslara göre bu işlemleri yapanlara iade olunacağından bahsedilmiştir.) bakmak gerekmektedir.
Aynı Kanunun 30.maddesinin 1.fıkrasının a bendine ve 32.maddenin 1.fıkrasına göre, kısmi istisna mahiyetindeki bu teslimin (gıda maddesi bağışlarının) bünyesine giren katma değer vergisi tutarının iadesi mümkün değilken 30/a maddesine göre ise indirimi mümkündür. Yani; mükellef bu bağış dolayısıyla Yüklendiği KDV’yi indirim yoluyla telafi edebilir; ancak indirim yoluyla telafi edemediği KDV’yi ise iade olarak alamaz.
3-GIDA BANKACILIĞI KAPSAMINDA YAPILACAK BAĞIŞLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ:
Örnek: Mehmet YAKAR gıda malzemelerinin alım satım işi ile iştigal etmektedir. Mehmet YAKAR 11.10.2024 tarihinde X A.Ş.den banka aracılığıyla KDV Hariç 100.000,00-TL tutarında gıda malzemesi satın almıştır. Satın almış olduğu gıda malzemesini de 12.12.2024 tarihinde gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan ABC derneğine bağışlamıştır.
Öncelikle Mehmet YAKAR X A.Ş.den 11.10.2024 tarihinde almış olduğu malları aşağıdaki gibi kaydedecektir.
———————-11.10.2024 ———————
153 Ticari Mallar 100.000,00
191 İndirilecek KDV 18.000,00
102 Bankalar 118.000,00
——————– // ———————————
Daha sonra da Mehmet YAKAR ABC Derneğine yapmış olduğu bağışı aşağıdaki gibi kaydedecektir.
——————-12.12.2024 ———————-
770 Genel Yönetim Giderleri 100.000,00
600 Yurt İçi Satışlar 100.000,00
—————— // ———————————
4-SONUÇ:
5035 sayılı Kanunla 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun (GVK) 40.ve 89.maddelerinde ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun (KDV) 17.maddesinde yapılan değişikliklerle Maliye Bakanlığının belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde gıda bankacılığı kapsamında bağışlanan gıda maddelerinin maliyet bedellerinin gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde indirim konusu yapılması ve bu teslimlerin katma değer vergisinden istisna edilmesine yönelik düzenlemelere yer verilmiştir.
5035 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanununun ilgili maddelerine eklenen ve yukarıda bahsi geçen bent hükümlerine göre gıda bankacılığı kapsamında yalnızca gıda maddelerinin bağışı söz konusu iken 5281 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonrasında 01.01.2005 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere temizlik, giyim ve yakacak maddeleri de kapsama alınmıştır. Böylelikle bağışa konu olan maddelerin kapsamı genişletilerek, temizlik, giyecek ve yakacak maddeleri de bağışa konu maddelere dahil edilmiştir.
Vergi mevzuatımıza 01.01.2004 tarihinde yapılan düzenlemeler ile gıda bankacılığı faaliyeti ile iştigal eden dernek ve vakıflara bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedeli hem ticari kazanç mükellefleri hem de kurumlar vergisi mükellefleri ile zirai kazancını bilanço esasına göre tespit eden mükellefleri tarafından safi kazançtan indirilebilmektedir. Aynı zamanda bu dernek ve vakıflara bedelsiz olarak yapılan teslimlerde katma değer vergisinden istisna tutulmuştur. Bu açıklamalar çerçevesinde gıda bankacılığı ile ilgili 21.03.2004 tarih ve 25409 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 251 seri No’lu Gelir Vergisi Genel Tebliği çıkmıştır. Bu tebliğ, gıda bankacılığı ile ilgili uygulama esaslarını içermektedir.
KAYNAKÇA:
— 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
— 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu
— 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu
— 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu
— 251 Sayılı Gelir Vergisi Tebliği
— İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 04.05.2011 Tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-GVK 40-442 Sayılı Özelgesi
