Talha APAK
Yeminli Mali Müşavir
E. Öğretim Görevlisi
Alomaliye.com Yayın Kurulu Başkanı
t.apak@apakymm.com
Yurtiçine girerken veya yurtdışına çıkarken yolcuların beraberinde taşıyacağı eşya veya para miktarı her ülkenin mevzuatına göre belirlenmekte olup, ülkemiz için de bazı sınırlamalar mevcuttur. Birçok yolcu, seyahatleri sırasında yanlarında taşıdıkları eşya veya para sınırını aşmaları nedeniyle ciddi ceza veya mağduriyetle karşılaşabiliyor.
Yolcu sayılanlar
Yabancı bir ülkeden; kara, demiryolu, deniz veya hava yollarından biriyle Türkiye Gümrük Bölgesine gelen yabancı bir ülkede oturan Türkler ile yabancılar veya herhangi bir amaç ile gittikleri yabancı ülkeden kesin veya geçici olarak dönen, Türkiye’de oturan Türkler ve yabancılar ile Türkiye’den aynı amaçlarla ve aynı yollarla yabancı bir ülkeye giden benzeri Türk ve yabancılar yolcu sayılırlar.
Yolcu sayılmayanlar
Vapur ve gemi süvarisi, tayfa ve hizmetlileri, şeftren, kondüktör, biletçi, kontrolör, makinist, ateşçi, gardfren, restoran şefi, şef brigat, garson gibi demiryolu ve yataklı ve yemekli vagon hizmetlileri, otomobil, otobüs, kamyon uçak, diğer kara, deniz ve hava nakil araçlarının sevk ve idaresinde, yolcu ve eşyaya ait hizmetlerde yolculuk süresince görevli şahıslar ise yolcu sayılmazlar.
Yurt dışına para çıkarma
Yurt dışına para çıkarmak isteyen kişi, şu yöntemleri izleyebilir:
1 Yurt dışı yolculuğu esnasında parasını yanında götürerek,
2 Banka aracılığı ile yurt dışındaki bir alıcıya para göndererek,
3 Herhangi bir uluslararası para transferi yöntemlerini tercih ederek.
Yurt dışına çıkarken yolcu beraberi nakit para olarak aşağıdaki değerler taşınabilir. Türk Parası, yabancı paralar ve bunlarla ödemeyi sağlayan; bono, poliçe ve çekler ile seyahat çekleri, posta çekleri, yurt içinde veya yurt dışında yerleşik kuruluşlarca verilen ödeme emri vb. belgeler nakit olarak kabul edilmektedir.
AB ülkeleri ve Türkiye güzergâhındaki ülkelerde 9 bin 999 euro üzeri ya da buna eşdeğer dövizi beyan etmeden taşımak yasaktır. Unutmayalım ki çek ve senet gibi ödeme araçları da nakit olarak kabul edilmektedir. Ülkemizde, Türk parasında 25 bin TL, dövizde ise 10 bin euro ve eşiti efektif üzeri miktarı yurtdışına çıkarmak isteyen yolcuların gümrük memuruna beyanda bulunması zorunludur. Bu miktarlar altındaki nakitlerin beyan edilmesi zorunlu değildir. Öncelikle, yurt dışına para çıkarma, paranın fiziksel olarak yurt dışına götürülmesi anlamına gelir. Yani, yurt dışı yolculuğunuza çıkarken yanınızda taşıdığınız para bu limit kapsamında değerlendirilir.
Hem 25 bin TL hem de 10 bin euro miktarlarındaki parayı aynı anda yurt dışına çıkarmak mümkün değildir. Beyan edilen paraların toplam değerinin izin verilen limiti aşmaması gerekmektedir. Bu limitler, 18 yaş ve üstü olan kişiler için geçerlidir. Limit ve alakalı kurallar T.C. Ticaret Bakanlığı tarafından ayarlanır ve denetlenir.
Tüm yolculuk türleri (uçak, motorlu taşıt, gemi ve benzeri yollar aracılığıyla) aynı kurallara tâbi tutulur. Yolcu beraberinde çıkarılması yasak olan nakitler sadece bankalar aracılığıyla çıkarılabilir. Belirlenen miktar geçildiği takdirde yolcunun gümrük memuruna beyanda bulunması zorunludur, aksi takdirde yolcuya idari para cezası uygulanır. Yurt dışına para çıkarma kuralı, Türk lirasının değerini koruma ve yasal olmayan şekilde para aklamanın önüne geçilmesi adına düzenlenmiştir.
Birlikte (ailecek) seyahat edenlerden her bir kişi için 10 bin euroya kadar nakit para bulundurma hakkı vardır. Ancak;
-10 bin euroyu geçmeyecek kadar paranın her bir kişinin kendi üzerinde ya da kendi kişisel eşyası arasında bulunması gerekir. Aksi halde para kimin üzerinde bulunursa o kişiye ait kabul edilmektedir.
-Türkiye güzergâhı üzerindeki ülkelerin bazılarında, yanında nakit para bulunduran kişinin ülke kanunlarına göre yetişkin sayılması (çoğu ülke bakımından 18 yaşını tamamlamış olmak) şartı aranmaktadır.
Limitleri aşan ve beyan etmeyene ceza var
Çıkışı yasak olan nakitlerin yolcu beraberinde çıkarıldığının tespit edilmesi halinde nakde el konulur. Yolcuların kendi rızasıyla beyanda bulunmalarının haricinde gümrük memurları tarafından, yolcudan nakdin miktarı ve kaynağına ilişkin açıklama talep edilebilir. Bu durumda yolcuların tam ve doğru bir açıklama yapmaları zorunludur. Yanlış ya da yanıltıcı açıklama yapıldığının anlaşılması halinde açıklanmayan miktarın %10’u tutarında idari para cezası uygulanarak yolcu beraberi tüm nakit muhafaza altına alınır. Ayrıca, Cumhuriyet savcılığına ile Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığına bildirilir.
Ülkeye giriş ve çıkışlarda nakit beyanı nasıl yapılır?
Yurt dışına gerçekleştirilen bir yolculukta herhangi bir beyan vermeden taşınabilecek olan para limiti geçildiği takdirde bahse konu parayı taşıyan kişinin sınırdan geçtikleri ülkenin gümrük kapılarında yazılı olarak beyan vermesi zorunludur. Kişinin gümrük kapılarında görevli gümrük memurlarından “Nakit Beyan Formu” talep ederek bu formu doğru şekilde doldurması gerekmektedir.
Bu form, kara para aklanmasının ve terörist faaliyetlere finansman sağlanmasının önüne geçmek amacıyla zorunlu kılınmıştır. Yazılı olarak beyan edilmeyip gümrük memurlarının kişi ve eşyaya yönelik detaylı aramasında tespit edilen para, beyan edilmemiş para olarak kabul edilir.
Ülke sınırlarından geçerken beyanda bulunulan 10 bin euro ve üzerindeki nakit para için herhangi bir ceza uygulaması olmadığı gibi harç ya da vergi alınması da söz konusu değildir. Ancak; Türkiye güzergâhındaki ülkelerin gümrük kontrollerinde, limit üzerinde bildirimi yapılmamış ya da yanlış bildirimde bulunulmuş nakit para tespit edildiği takdirde cezalar, ülkeden ülkeye değişmekle birlikte, bütün paraya el koyulmasına kadar varabilmektedir.
Türkiye’ye seyahat edecek kişilerin birçok noktada sınır kontrolü olduğunu dikkate alarak 10 bin euro ve üzeri nakit paranın bildirimi kuralına mutlaka uymaları gerekmektedir. Aksi takdirde, kişiler ihmal ya da unutkanlıktan dolayı olsa bile yanındaki nakit parayı beyan etmediği için bütün parasına el koyulması sebebiyle mağduriyet yaşayabileceklerini gibi idari para cezalarına da tabi tutulabileceklerini unutmamalıdırlar.
Yolcu beraberi ziynet eşyası taşıma
Yolcular, beraberlerindeki kendilerine ait değeri 15 bin doları aşmayan ve ticari amaç taşımayan ziynet eşyası niteliğinde kıymetli madenlerden ve taşlardan yapılmış eşyayı yurda getirebilirler ve yurtdışına çıkarabilirler. Daha fazla değerdeki ziynet eşyasının yurtdışına çıkarılması, girişte beyan edilmiş olmasına veya Türkiye’de satın alındığının belgelendirilmesi şartına bağlıdır.
Yolcu beraberi nakitlerin Türkiye’ye getirilmesi
Yolcu beraber yasak olarak sayılan nakitler sadece bankalar aracılığıyla getirilebilir. Ülkemize yolcu beraberinde girişi yasak olanlar haricindeki nakitlerin ülkemize getirilmesinde herhangi bir sakınca bulunmamaktadır. Yolcuların kendi rızasıyla beyanda bulunmalarının haricinde gümrük memurları tarafından, yolcudan nakdin miktarı ve kaynağına ilişkin açıklama talep edilebilir. Bu durumda yolcuların tam ve doğru bir açıklama yapmaları zorunludur.
Girişi yasak olan nakitlerin yolcu beraberinde getirildiğinin tespit edilmesi halinde nakde el konulur. Ayrıca, yolcu tarafından herhangi bir açıklama yapılmaması veya yanlış ya da yanıltıcı açıklama yapıldığının anlaşılması halinde açıklanmayan miktarın %10’u tutarında idari para cezası uygulanarak yolcu beraberi tüm nakit muhafaza altına alınır. Durum, Cumhuriyet savcılığı ile Mali Suçları Araştırma Kuruluna bildirilir.
Yolcu beraberinde ülkemize girişi yasak olan nakitler vardır. Bunlar; kişisel borçlar, armağan, hediye, bağış, çeyiz, gelin ve güveyin karşı tarafa verdiği para, miras, göçmenlerin varlıkları, yurtdışından alınan krediler, ham elmas ihraç bedelleri vb. Bu nakitler sadece bankalar aracılığıyla getirilebilir. Ülkemize yolcu beraberinde girişi yasak olanlar haricindeki nakitlerin ülkemize getirilmesinde herhangi bir sakınca bulunmamaktadır.
Girişi yasak olan nakitlerin yolcu beraberinde getirildiğinin tespit edilmesi halinde nakde el konulur. Yolcuların kendi rızasıyla beyanda bulunmalarının haricinde gümrük memurları tarafından, yolcudan nakdin miktarı ve kaynağına ilişkin açıklama talep edilebilir.
Yolcu beraberinde ülkemiz dışına çıkışı yasak olan nakitler
Türk parasında 25.000 TL, dövizde ise 10.000 Euro ve eşiti efektif üzeri miktarı yurtdışına çıkarmak isteyen yolcuların gümrük memuruna beyanda bulunması zorunludur. Bu miktarlar altındaki nakitlerin beyan edilmesi zorunlu değildir.
Yolcu beraberinde ülkemizden çıkışı yasak olan nakitler; kişisel borçlar, yerli sermaye, yurt dışına verilecek kredi, sermaye piyasası araçlarının gelirleri, yurt dışındaki sermaye piyasası araçlarının alış bedeli, armağan, hediye, bağış, çeyiz, gelin ve güveyin karşı tarafa verdiği para, miras, göçmenlerin varlıkları, yurtdışında gayrimenkul hakların alış bedeli, yurt dışına çıkarılacak yerli sermaye, yurt dışına verilecek krediler, menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçları, Türkiye’deki gayrimenkul ve gayrimenkule bağlı ayni hakların gelirleri ve satış bedelleri, yurtdışındaki gayrimenkul ve gayrimenkule bağlı ayni hakların alış bedelleri, ithalat ve transit ticaret işlemlerine ilişkin transfer bedelleri, uluslararası nakliyat, bankacılık, sigortacılık, dışarıya yaptırılan hizmetler ve diğer görünmeyen işlemlerle ilgili transfer bedelleri, yabancı yatırımcıların Türkiye’deki faaliyet ve işlemlerinden doğan net kar, temettü, satış, tasfiye ve tazminat bedelleri, lisans, yönetim ve benzeri anlaşmalar karşılığında ödenecek meblağlar, yurt dışından temin edilen kredilere ait anapara geri ödemeleri ile faiz ve diğer ödemelerin transfer bedelleri, ham elmas ithal bedelleri v.b. Bu nakitler sadece bankalar aracılığıyla çıkarılabilir.
Ülkemizde Tax-free (vergi iade) uygulaması
Türkiye’de yetkili noktalardan satın aldığınız eşyanın KDV’sini, yurt dışına çıkarken geri alabilirsiniz. Bu uygulamaya tax-free denilmektedir. Bu uygulamadan (geriye dönük 185 günden fazla zaman Türkiye’de yaşamayan);
Yabancı bir ülkede ikamet tezkeresi olan Türk uyruklular yararlanabilir. Tax-free kapsamında satın alınan eşyanın değeri KDV hariç 1000 TL’nin üstünde olmalı ve satın alınan eşya 3 ay içinde yurt dışına çıkarılmalıdır. Tax-Free Satışına Yetkili Mağaza tarafından e-Fatura’nın çıktısı yolcuya verilir. Yolcu yurt dışına çıkarken e-fatura çıktısı ve eşya ile gümrüğün tax-free bankosuna gider. Gümrük şartların taşındığını görürse faturayı onaylar ve fatura aracı firmaya sevk edilir. Yolcu, aracı firmadan KDV iadesi alır. KDV iadesi için eşyanızı 3 ay içinde yurt dışına çıkarmanız ve eşyanızı faturası ile birlikte yurt dışına çıkarken gümrük görevlisine göstermeniz gerekir.
Bilindiği gibi yolcularımız yurtdışı seyahatlerinde yanlarında nakit para ve eşya taşıyabiliyorlar. Ancak birçok yolcu, seyahatleri sırasında yanlarında taşıyacakları nakit para veya eşya miktarının gümrük mevzuatımıza göre miktarını (limitini) bilmedikleri durumda, limitleri aşan kısım yüzünden ciddi cezalar ödeyerek paralarına veya eşyalarına el koyularak ciddi mağduriyetler yaşayabiliyorlar.
İktibas: Dünya Gazetesi