Sercan BAKAÇ
Vergi Müfettişi
[email protected]
213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nda (VUK) vergi incelemesinin, ödenmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamak olduğu hüküm altına alınmıştır. Vergi incelemelerinin temel amaçlarından biri, vergi kayıp ve kaçağını önleyerek mükelleflerin beyan ettiği vergilerin doğruluğunu sağlamaktır. Bu çerçevede yapılan vergi incelemelerinde işlemlerin doğrulunun tespiti için birçok veri toplama yöntemi bulunmakta olup en sık kullanılan yöntemlerden biri “karşıt tespit” karşımıza çıkmaktadır. Peki, “karşıt tespit” nedir?
Bugünkü yazımızda karşıt tespitin ne olduğu, neden yapıldığı, sürecin nasıl işlediği, cezai yaptırımların neler olduğuna ilişkin bilgilere ve önerilere yer verilecektir.
“Karşıt Tespit” nedir?
Karşıt tespit; bir mükellef nezdinde yürütülmekte olan vergi incelemesi sırasında, mükellefin hesap ve işlemlerinin doğruluğunun kontrol edilmesi amacıyla başka mükellefler nezdinde yapılması öngörülen ve vergi incelemesi yapılmasını gerektirmeyen tespit ve kayıt kontrolü mahiyetindeki işlemlerdir.
Daha açık bir ifade ile mükelleflerin ticari işlemlerinde kullanılan belgelerin doğruluğunu ve beyan edilen bilgilerin karşı tarafın kayıtları ile uyumlu olup olmadığını kontrol etmek amacıyla gerçekleştirilen bir veri toplama yöntemidir. Bu yöntem, özellikle belgelerin doğruluğunu ve gerçekliği tespit etmek için kullanılır. Örneğin, bir satış faturası düzenlenmişse, bu faturanın alıcı tarafından gider olarak beyan edilip edilmediği kontrol edilir.
Dolayısıyla karşıt tespit bir vergi incelemesi olmayıp vergi incelemesinde veri toplama yöntemlerinden biridir. Karşıt tespitin temel amacı; yapılmış işlemlerin gerçekliğinin araştırılması ve saptanmasıdır. Bu şekilde yapılan karşıt tespitler vergi incelemelerinin daha doğru ve etkin sonuçlara ulaşmasına katkı sağlamaktadır.
Karşıt tespit süreci nasıl?
Karşıt tespit bir inceleme olmadığından karşıt tespit yapılacak mükelleften yasal defter ve belgeleri “defter ve belge isteme” yazısıyla değil “bilgi isteme” yazısı ile istenir. Bu kapsamda mükelleften karşıt tespit konusu faturaların aslı, yasal defterler ve gereken diğer hususlar hakkında bilgiler istenir. Söz konusu yazıda bilginin, karşıt tespit için istendiğine yer verilir.
Bilgi isteme yazısının mükellefe tebliğinden sonra yazıda belirtilen konu hakkında mükellef tarafından ibraz edilen defter ve belgelerin kontrolü sağlandıktan sonra vergi inceleme elamanınca hazırlanan karşıt tespit tutanağı mükellefle birlikte müştereken imzalanır.
Cezai yaptırımlar nelerdir?
Karşıt tespiti istenen mükelleflerin bilgi isteme yazısının tebliğ olunması rağmen kanuni süresi içerisinde;
- Bilgi verilmemesi,
- Eksik ya da yanıltıcı bilgi verilmesi, durumlarında VUK’ un Mükerrer 355. maddesine göre özel usulsüzlük cezası kesilir. Yeniden süre belli edilmek sureti ile tekrar bilgi vermeye davet edilir. İkinci defada bilgi verilmemesi, eksik ya da yanıltıcı bilgi verilmesi hallerinde özel usulsüzlük cezası iki kat olarak kesilir.
Mükellefe gönderilen bilgi isteme yazısı tebliğ edilmesine rağmen yazıya herhangi bir cevap verilmemesi durumunda ikinci bilgi isteme yazısının gönderilmesi zorunluluğu yoktur. Ayrıca bilgi isteme yazısına kanuni süresi içerisinde cevap verilmemesi durumunda vergi inceleme elemanı tarafından mükellefin incelemeye sevki istenir.
Sonuç
Karşıt tespit, vergi incelemeleri esnasında çapraz kontrollerin yapılabilmesi için nezdinde inceleme yapılan mükellef ile ilişkisi bulunan mükellefler bazında yapılan tespit çalışmasıdır. Karşıt tespit, vergi incelemelerinin güvenilirliğini artırmak ve vergi kayıplarını önlemek için önemli bir veri toplama aracıdır. Bu durum vergi idaresinin denetim kapasitesini artırırken, mükelleflerin de kayıt düzenine uyum sağlaması açısından caydırıcı bir mekanizma olarak karşımıza çıkmaktadır. E-defter ve e-belge uygulamaların artması bu mekanizmanın daha etkin bir şekilde yürütülmesine büyük katkı sağlamaktadır. Vergi denetiminin tamamen dijitalleşmeyle birlikte fiziki olarak gerçekleştirilen bu veri toplama yönteminin tamamen dijital ortamda gerçekleştirilmesi karşıt tespitlerin daha hızlı ve güvenilir bir şekilde yapılmasını sağlayacaktır.
* (Bu yazıda yapılan açıklamalar, tamamıyla yazarına ait olup, hiçbir şekilde yazarın çalıştığı kurumunu bağlamaz, kurumunun görüşü olarak kullanılamaz ve değerlendirilemez.)
Kaynakça
— 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
— Vergi İncelemeleri İle İlgili Bilgi Taleplerinde Uyulacak Usul Ve Esaslara İlişkin Yönerge
