Murat GÖKTAŞ
Yeminli Mali Müşavir
murat@ndgdenetim.com
31/12/2023 tarihli gelir tablosundaki brüt satışlar toplamı 50.000.000 TL ve üzeri olan mükellefler, 2024’ün üçüncü geçici vergi döneminde enflasyon düzeltmesi yapacaklardır. Bu tutarın altında kalan mükellefler ise bu dönemde enflasyon düzeltmesi yapmayacaktır. (213 sayılı Kanun’un mükerrer 298. maddesinin (A) fıkrasının (9) bendi kapsamındaki mükellefler hariç.)
09.10.2024 tarih ve 67 sayılı Kurumlar Vergisi Sirküleri ile 2024 yılı üçüncü geçici vergi döneminde uygulanacak yeniden değerleme oranı %34,14 (yüzde otuzdört virgül ondört) olarak tespit edilmiştir.
I-Dönemsellik Kavramı Gereğince yapılan işlemler
– İlgili döneme ait amortisman hesaplamalarının yapılması ve ilgili tutarların gider yazılması.
– İlgili döneme ait alacak ve borç senetleri için reeskont hesaplanması ve gelir veya gider yazılması.
– Uzun vadeli borç ve alacakların dönem sonunda kısa vadeli hale dönüştürülmesi. (Alacakların ve borçların vadelerine göre sınıflandırılması.)
– Dönem kârı ile önceki dönem karlarının bilançoda ayrı ayrı gösterilmesi.
– Bilanço ve Gelir Tablosunun oluşturulması.
DÖNEM SONU İŞLEMLERİ SIRALAMASI
1. Genel geçici mizanın düzenlenmesi
2. Muhasebe dışı envanter çalışmalarının yapılması
3. Muhasebe içi envanter çalışmalarının yapılması
– Düzeltme ve
– Ayarlama kayıtları ile
– Gider ve gelir hesaplarının dönem karı veya zararı hesabına, net kar veya zararın bilançoya aktarılması.
4. Gelir tablosunun hazırlanması.
5. Kesin mizanın düzenlenmesi.
6. Mali tabloların düzenlenmesi.
– Bilanço,
– Gelir Tablosu, (Kesin mizandan önce hazırlanır.)
– Diğer mali tablolar.
7. Yevmiye kapanış kaydının yapılması.
| 180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER | 380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER |
| 280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER | 480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER |
| VUK Madde 283 : Gelecek hesap dönemine ait olarak peşin ödenen giderler:
-Kira giderleri, -Sigorta giderleri (Zorunlu Trafik ve Kasko poliçeleri vb.), – Abone (Basın, yayın), aidat giderleri, -Bakım, onarım giderleri, – Dönem sonu envanterinde tespit edilen önceden giderleştirilmiş malzemeler (Kırtasiye malzemesi gibi) vb. |
VUK Madde 287: Gelecek hesap dönemine ait olarak tahsil olunan hâsılat:
-Kira gelirleri, -Abone (Basın, yayın), aidat gelirleri, -Faiz ve komisyon gelirleri, -Bakım, onarım gelirleri vb. -Dönem sonu envanterinde tespit edilen önceden gelir olarak kayıt edilmiş hasılat vb. |
| 181 GELİR TAHAKKUKLARI | 381 GİDER TAHAKKUKLARI |
| 281 GELİR TAHAKKUKLARI | 481 GİDER TAHAKKUKLARI |
| VUK Madde 283 : Cari Hesap dönemine ait olup henüz tahsil edilmemiş olan hâsılat:
-Kira gelirleri, -Alacak faizleri, – Tahvil, Bono ve Senet faizleri, -Vadeli Mevduat faizleri vb. |
VUK Madde 287 : Cari hesap dönemine ait olup henüz ödenmemiş olan giderler:
-Kira giderleri, – Elektrik, su, doğalgaz, telefon giderleri, – Tahvil, Bono ve Senet faizleri, – Kredi kullanımı ile ilgili faizler vb. |
Dönem Sonu İşlemleri
-Dönem sonunda öncelikle Tüm muhasebe kayıtları tamamlanır. Alış Satış Banka gider tahakkukları küsurat bakiyesi veren hesaplar 689 (KKEG) ve 679 hesap ile kapatılır. Ayrıca terse düşen bakiyelerde kapatılır. Alacak bakiyesi veren 120 hesaplar 340 hesaba be borç bakiyesi veren (Ters Bakiye düzeltmesi parasal) 320 hesaplar ise 159 No.lu hesaba virmanlanır ve ertesi yıl açılış fişinden sonra tekrar eski hesaplarına kaydedilir. (Burada enflasyon farkları konusunda aşağıda daha geniş açıklama yapılmıştır.)
-150 No.lu ilk madde malzeme hesabının stokta kalan kısmı hariç geri kalan kısmı tamamı 710 No.lu hesaba virmanlanır. 710-720 ve 730 No.lu hesaplar dönem sonunda yansıtma hesapları ile kapatılarak ilgili gelir tablosu hesaplarına alınır. Dönem sonunda yarı mamuller hesabında kalan yani şirketin yarı mamul stoklarında görünen tutar hariç kalan tutar 152 mamuller hesabına aktarılır. Dönem sonunda stok sayımı yapılır ve mamullerde stokta kalan tutar hariç geri kalan 152’deki tutarın tamamı satılan mamul maliyeti (620) hesabına alınır.
-Dönem sonunda dönem kârı ve yasal yükümlülükler;
Tüm yansıtma hesapları yapılıp ilgili hesaplara aktarıldıktan sonra ve satınla mamul hesabı Belirlendikten sonra 600’lü hesapların mizanı alınır ve gelir ile gider hesapları arasındaki fark gelir Hesaplarının lehine ise yani ticari kar çıkmışsa buna kanunen kabul edilmeyen giderleri de ekleriz ve çıkan rakamı yüzde (%20-25) ile çarpıp aşağıdaki kaydı yaparız
————————————-31.12——————————————-
691 XXX
370 XXX
Geçici vergisi karşılığı ayrılması
————————————-…/…/——————————————-
Bu işlemi yaptıktan sonra 600 lü hesapların mizanı ile bir daha alınır ve gelir tablosu tanzim ve kontrolü yapılmalı.
– 600-689 hesapları arası tüm hesaplar 690 HS aktarılmalıdır.
*-Yukarıdaki işlem sonucu dönem karı hesabımız (690 hs) alacak bakiyesi veriyorsa bunu ters kayıtla
dönem net kârına aktarırız. Şöyle ki;
———————————————–31.12—————————————–
690 XXX
691 XXX
692 XXX (Dön net kâr/zarar hesabı)
————————————-…/…/——————————————-
Daha sonra bu hesabı bilanço hesabı olan dönem net karına aktarırız
———————————————–31.12—————————————–
692 XXX
570 XXX
————————————-…/…/——————————————-
II-2024/03 GEÇİCİ VERGİDE ENFLASYON MUHASEBESİ UYĞULANMASI
1-Enflasyon Düzeltmesine Tabi Tutulan ve Kapatılmış Avans Hesaplarının İşlemleri
Belli mal veya hizmet miktarına endekslenen avansların parasal olmayan nitelikte olduğu kabul edilip, 2023 yılsonu itibariyle enflasyon düzeltmesine tabi tutuldu. Avans hesapları geçici vergi döneminde kapatılmış ise enflasyon düzeltme farklarının durumu;
Alınan Avanslar
31.12.2023 Alınan Sipariş Avansları Enflasyon Düzeltmesi
————————————-…/…/——————————————-
698 Enflasyon Düzeltme Hesabı xxx
340 Alınan Sipariş Avansları xxx
————————————-…/…/——————————————-
30.09.2024 Avans Hesabının Kapatılması
————————————-…/…/——————————————-
340 Alınan Sipariş Avansları xxx
649 Diğer Olağan Gelir ve Kârlar xxx
————————————-…/…/——————————————-
Parasal olmayan kıymet mahiyetindeki alınan avansların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farkların avans kapatıldığında gelir hesaplarına intikal ettirilmesi gerekmektedir.
– Bu şekilde gelir hesaplarına aktarılan farklar 2023 hesap döneminden kaynaklanıyorsa vergiye tabi tutulmayacak, beyannamede diğer indirimler kısmında gösterilecektir.
Verilen Avanslar
31.12.2023 Verilen Sipariş Avansları Enflasyon Düzeltmesi
————————————-…/…/——————————————-
159 Verilen Sipariş Avansları xxx
698 Enflasyon Düzeltme Hesabı xxx
————————————-…/…/——————————————-
30.09.2024 Avans Hesabının Kapatılması
————————————-…/…/——————————————-
153 Ticari Mallar xxx
159 Verilen Sipariş Avansları xxx
————————————-…/…/——————————————-
Verilen avanslar malın teslim edilmesi veya hizmetin görülmesi halinde aynı hesabın alacağına yazılarak kapatılacak.
-Avansa ilişkin taahhüdün yerinde getirilmesi ile parasal olmayan verilen avanslar kapatılırken bu avansa ait düzeltme farkı da avansın mahsup edileceği ilgili hesaba aktarılarak kapatılacaktır.
2- Binek Otomobillerde Amortisman ve 2024 Hadleri
2024 yılı enflasyon düzeltmesinde, binek otomobillerin maliyet bedeli ve birikmiş amortismanları taşıma katsayısı ile düzeltilecek, ardından düzeltilmiş maliyet üzerinden amortisman ayrılacaktır. Ancak, binek otomobilin Gelir Vergisi Kanunu’na göre belirlenen amortismana esas bedelini aşan kısmına tekabül eden amortisman tutarı kanunen kabul edilmeyen gider (KKEG) olarak dikkate alınacaktır.
2024 yılı satın alınan veya kiralanan binek otomobillerde belirlenen hadlere dikkat edilmelidir. İlgili hadler:
– Aylık gider yazılabilecek kira tutarı (KDV hariç): 26.000 TL
– Gider olarak indirilebilecek ÖTV ve KDV toplamı: 690.000 TL
– Amortisman olarak indirilebilecek tutar: ÖTV ve KDV hariç 790.000 TL; vergilerin maliyet bedeline eklenmesi veya ikinci el olarak iktisap edilmesi durumunda 1.500.000 TL.
– İktisadi varlık amortismana tabi ise zararına yapılan satış gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde dikkate alınabilecektir.
Ancak amortismana tabi olmayan duran varlıklar için;
Satış bedeli, iktisadi kıymetin 2023 enflasyon düzeltmesi sonrası ulaşılan maliyet bedelinden Fazla ise zaten K.K.E.G olarak zarar ayrıştırması yapılmasına gerek bulunmamaktadır.
*-Ancak eksik ise, düzeltilmiş değerle düzeltme öncesi değer arasındaki farka isabet eden ve gider olarak kabul edilmeyecektir.
3-Geçmiş Yıl Zararlarının Mahsubu
Geçmiş yıl zararları, geçici vergi beyannamelerinde kazanç bulunduğu dönemde mahsup edilebilir.
Ancak, geçmiş yıl zararını mahsup etmek isteyen mükelleflerin matrah artırımı yapıp yapmadığı dikkate alınmalıdır. 2018-2021 yıllarına ait geçmiş yıl zararlarının yarısı ve 2022 yılı zararının tamamı matrah artırımında bulunulan yıllarda mahsup edilemez. Ayrıca geçici vergi beyannamesinde, beyan edilen vergi matrahlarının tespitinde, düzeltme öncesi bilançolara dayanan ve önceki yıllara ait indirilemeyen geçmiş yıl mali zararları mukayyet değerleri ile dikkate alınmalıdır.
4- Bankalar Tarafından Yapılan Stopaj Kesintilerinin Mahsubu
Bankalarca yapılan stopaj kesintileri geçici vergi hesaplanırken mahsup edilebilir; ancak mahsup edilecek stopaj tutarı, son üç aylık döneme ait kesintilerle sınırlıdır.
5-Şüpheli Ticari Alacak Karşılığı
Şüpheli ticari alacak karşılığı ayırma şartlarının gerçekleşmesi halinde geçici vergi dönemlerinde şüpheli ticari alacaklar için karşılık ayırmak mümkündür.2024 yılı için 14.000-TL’sını aşmayan alacaklar için dava ve icra takip şartı aranmadan değersiz alacak kapsamında doğrudan karşılık ayrılıp gider yazılabilir.
6-SGK Primlerinin Beyannamede İndirimi
Vergi matrahına KKEG olarak ilave edilen ödenmeyen sigorta primleri ödenmesi halinde beyannamede “Zarar Olsa Dahi İndirilecek İstisna ve İndirimler” satırında beyan edilmek suretiyle vergi matrahından tenzil edilebilir.
7-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım İşlerinde Geçici Vergi ve Stopaj Mahsubu
Yıllara yaygın inşaat ve onarım işleri yapanlar, geçici vergi ödemezler. İş tamamlandığında ilgili proje gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi ile beyan edilir. Bu işlerden istihkak bedelleri üzerinden %5 stopaj yapılır ve ancak işin tamamlandığı yıla ait beyannamede mahsubu mümkündür.
Dolayısıyla 2023 veya önceki yıllardan devreden yıllara yaygın inşaat ve onarım işiniz var ise, bu projelerin kâr veya zararı ile bu işlerden yapılan stopaj kesintilerini geçici vergi beyannamesinde dâhil edilmez. Ancak geçici kabul tutanağı onaylandıktan sonra yapılan hakkediş var ise stopaj kesintisi yapılmayacaktır ve bu hakedişler maliyetleri ile birlikte ait oldukları dönemin geçici vergi beyannamesine dahil edilecektir.
– “178- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı” ile “358- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabının” enflasyon düzeltmesi karşısındaki durumu
555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği uyarınca “17- Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri” hesap grubundaki yıllara sâri inşaat işlerine ilişkin maliyetler ile “35-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Hakedişleri” hesap grubundaki hakediş bedellerine enflasyon düzeltmesi uygulanması sonrasında ortaya çıkan düzeltme farklarının “697- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı”nda takip edilmesi gerekmektedir.
“697 numaralı” söz konusu hesabın alacak ve borç kalanı vermesi durumuna göre “178-Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı” veya “358- Yıllara Yaygın İnşaat EnflasyonDüzeltme Hesabı”na devredilerek bu hesap kapatılacaktır.
*Bu bakımdan, yıllara sâri inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve hakkedişlere ilişkin düzeltmelerin “Enflasyon Düzeltme Hesabı ”yerine “Yıllara Sâri İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı’na kaydedilmesi ve bu hesabın işin bitiminde kâr/zarar hesabına intikal ettirilmesi gerekmektedir.
Dolayısıyla sonuç hesabı olan yıllara yaygın inşaat enflasyon düzeltme hesabının kalan bakiyelerinin takip edildiği “178- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı” veya”358- Yıllara Yaygın İnşaat Enflasyon Düzeltme Hesabı’nda yer alan bakiyeler, ayrıca enflasyon düzeltmesine tabi tutulmayacaktır.
8– Ar-Ge, yenilik veya tasarım faaliyeti kapsamı
Yapılan ve “263 Araştırma ve Geliştirme Giderleri” hesabında aktifleştirilen harcamaların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasından kaynaklı fark tutarları Ar-Ge ve tasarım indirimine konu edilemeyecektir.
9- Finansman gider kısıtlaması
2023 hesap dönemi için düzeltilmemiş bilançolardaki öz kaynak/yabancı kaynak tutarlarının dikkate alınarak hesaplamaların yapılması gerekmektedir. Ancak, 1/1/2024 tarihinden sonraki geçici vergi dönemleri dahil dönem sonlarında düzeltilmiş bilançolardaki tutarlar dikkate alınarak finansman gider kısıtlamasının hesaplanması gerektiği tabiidir.
10- Gelecek dönemlere ait giderler
555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin ekinde yer alan listelerde parasal Olan ve olmayan kıymetler listelenmiş, “180 Peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider Hesaplarına kaydedilmemesi gereken, gelecek döneme ait giderler” ve “280 Peşin ödenen ve cari dönem içinde ilgili gider hesaplarına kaydedilmemesi gereken gelecek yıllara ait giderler” parasal olmayan kıymet olarak sayılmıştır.
*-Dolayısı ile dönem sonu itibari ile söz konusu hesaplarda yer alan tutarların enflasyon düzeltmesine tabi tutulması gerekmektedir.
11- Enflasyon düzeltmesi sonrası oluşan kar veya zararların istisna kazançlar karşısındaki durumu
555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde vergiden istisna edilen kazançların enflasyon düzeltmesine tabi tutulan bilançolara göre tespit edileceği ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş kazanç tutarlarının beyannamede istisna olarak dikkate alınabileceği belirtilmiştir. Dolayısıyla faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlarının bir kısmı gelir veya kurumlar vergisinden istisna olan mükellefler, bilançolarını dönem sonlarında enflasyon düzeltmesine tabi tutacaklar ve düzeltme sonrası oluşan enflasyon düzeltmesi kar veya zararlarından istisna faaliyetlere isabet eden kısımlarını vergiye tabi kazancın tespitinde dikkate almayacaklardır.
12- İndirimli kurumlar vergisi uygulaması kapsamında enflasyon düzeltmesi sonrası
bilançonun aktifinde izlenen harcamalara ilişkin düzeltme farklarının yatırıma katkı tutarının hesabında dikkate alınıp alınmayacağı indirimli kurumlar vergisi uygulamasında teşvik belgesine bağlanan yatırımlarla ilgili fiilen yapılan harcamaların ya da indirime konu edilmemiş bu harcamaların yeniden değerlemesinden kaynaklı tutarların indirimli kurumlar vergisine konu edilmesi mümkün bulunmaktadır. Dolayısıyla, mezkûr uygulama kapsamında enflasyon düzeltmesi sonrası bilançonun aktifinde izlenen harcamalara ilişkin düzeltme farkları yatırıma katkı tutarının hesabında dikkate alınmayacak ve bu farklar indirimli kurumlar vergisi uygulamasına konu edilmeyecektir.
13- Stokların düzeltilmesinde kullanılabilecek basit ortalama yöntemindeki “Bir önceki geçici vergi dönemi Özetle:
”Üçüncü geçici vergi döneminde ise Haziran/2024 dönemine ait Yİ-ÜFE endeksini dikkate alacaklardır.
560 ve 563 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri uyarınca 2024 yılının geçici vergi dönemlerinde enflasyon düzeltmesi uygulamayan mükelleflerden hesap dönemi sonunda basit ortalama yöntemini kullanacaklar ise bir önceki geçici vergi dönemi sonu endeksi olarak Aralık/2023 dönemine ait Yİ-ÜFE endeksini uygulayacaklardır.
Kaynakça
1-Vergi Usul Kanunu Sirküleri / 176
2-555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ
3-560 ve 563 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğleri
4-https://www.gib.gov.tr/node/178343/pdf
[vc_row][vc_column][vc_message message_box_color=”juicy_pink”]
Bu makalenin tüm hakları www.alomaliye.com’a aittir. İktibas belirtilmeden ve linkimiz verilmeden (kaynak belirtilmeden) tamamı ya da bir kısmı herhangi bir ortamda (yazılı-görsel-işitsel-sanal-bulut-eğitim vb. ortamlar) kullanılamaz. Aksi kullanımlarda gerekli yasal işlemler yapılır.
[/vc_message][vc_column_text]