Talha APAK
Yeminli Mali Müşavir
E. Öğretim Görevlisi
Alomaliye.com Yayın Kurulu Başkanı
t.apak@apakymm.com
Yasal mevzuat
18/10/2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No: 459)’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sıra No: 572) ile vergi kanunlarının vergiyi doğran olayı, belli kurumların kayıt ve belgeleri yardımıyla tespit etmek ve böylece kayıt dışılığı önlemek amacı doğrultusunda tahsilat ve ödemelerde tevsik zorunluluğu getirilmesine ilişkin uygulama da tevsik zorunluluğu kapsamında olanlara artık mükellef olmayanlar da eklenmiş oldu.
Buna göre, 18/10/2024 tarihinden itibaren tevsik zorunluluğu kapsamında olanların yapacakları 7.000 lirayı aşan tutardaki her türlü tahsilat ve ödemelerini aracı finansal kurumlar kanalıyla yapmaları ve bu tahsilat ve ödemeleri söz konusu kurumlarca düzenlenen belgeler ile tevsik etmeleri zorunludur. Bu zorunluluk kapsamında, mükellef olmayanlar da tevsik zorunluluğu kapsamında olanlardan yapacakları alımlarına ilişkin 7.000 lirayı aşan tahsilat ve ödemelerini aracı finansal kurumlar kanalıyla yapacaklardır. Mükellef olmayanların kendi aralarında yapacakları işlemler ise bu zorunluluk kapsamında değildir.
Özellikli durumlar
Mal veya hizmet bedelinin toplam tutarının 7.000 lirayı aşması durumunda, taksit tutarları bu sınırın altında kalsa bile her bir tahsilat ve ödemenin aracı finansal kurumlar aracılığıyla yapılması gerekir. Aynı günde aynı kişi veya kurumlarla yapılan işlemlerin toplam tutarının 7.000 lirayı aşması durumunda ise, işlemlerin her biri işlem bazında belirlenen haddin altında kalsa bile, aştığı işlemden itibaren işleme konu tahsilat ve ödemelerin de aracı finansal kurumlar aracılığıyla yapılması zorunludur. Araç kiralama faaliyeti ile uğraşanların vermiş oldukları kayıt ve tescile tabi motorlu kara taşıtı ve motorlu kara aracı kiralama hizmetlerine ilişkin tahsilat ve ödemelerin 7.000 liralık sınıra bakılmaksızın aracı finansal kurumlar tarafından düzenlenen belgeler ile tevsik edilmesi gerekir. Tahsilat ve ödemelerin aracı finansal kurumlar aracılığıyla yapılması Vergi Usul Kanununda yer alan belgeleri düzenleme zorunluluğunu ortadan kaldırmaz.
Kira ödemelerinin tamamı banka üzeri ödenmek zorunda
İş yeri ile konut kira geliri elde edenlerin ve kiracıların, kira tutarı ne olursa olsun kiraya ilişkin tahsilat ve ödemelerin tamamının banka veya posta idaresi tarafından düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunludur. Kapsam hisseli gayrimenkullerin kiralanmasında, kira bedelinin tamamının kiraya verenlerden birisine bankalar veya PTT aracılığıyla ödenmesi durumunda, tevsik zorunluluğunun yerine getirildiği kabul edilir. Haftalık, günlük gibi kısa süreli konut kiralamalarına ilişkin tahsilat ve ödemeler de elden yapılamayacaktır. Mahkeme ve icra yoluyla veya ayni olarak yapılan tahsilat ve ödemeler tevsik zorunluluğu kapsamında değildir.
Ceza uygulaması
Tevsik etme zorunluluğuna uymayanların her birine, her bir işlem için 2024 yılında;
— Birinci sınıf tüccarlar (bilanço esası) ile serbest meslek erbabı hakkında 20.000 TL’den,
— İkinci sınıf tüccarlar (işletme hesabı esası), defter tutan çiftçiler ile kazancı basit usulde tespit edilenler hakkında 10.000 TL’den,
— Yukarıda yazılı bulunanlar dışında kalanlar hakkında 5.000 TL’den, az olmamak üzere işleme konu tutarın yüzde 10’u oranında özel usulsüzlük cezası kesilir.
Örnek 1: Nihai tüketici (A), kuyumcudan 25.000 TL tutarında altın bilezik satın almış ve bu tutarın tamamını elden ödemiştir. İşleme konu tutarın yüzde 10’u (25.000 TL x 0,10) 2.500 lira ceza 2024 yılı için belirlenen asgari tutarın altında kaldığından, alıcıya (nihai tüketiciye) 5.000 lira, satıcıya ise bilanço esasına tabi mükellef ise 20.000 lira, işletme hesabı esasına tabi mükellef ise 10.000 lira özel usulsüzlük cezası kesilecektir. Bu örneği, bir tarafında satıcı diğer tarafında alıcı olan tüm alış/verilere (beyaz eşya, mobilya, teknolojik ürünler v.b.) uyarlamak mümkün.
Örnek 2: GMSİ mükellefi (A) gayrimenkulünü mükellef olmayan (B)’ ye konut olarak aylık 20.000 TL’ye kiraya vermiştir. Ekim ve kasım ayına ait kira bedelinin elden ödenmesi durumunda; işleme konu tutarın yüzde 10’u (20.000 TL X 10) 2.000 TL 2024 yılına ilişkin belirlenen asgari ceza tutarının (5.000 TL) altında kaldığından, Mükellef (A)’ ya Ekim ve kasım İçin (2 x 5000 TL) 10.000 TL, Mükellef olmayan (B)’ ye Ekim ve kasım İçin (2 x 5000 TL) 10.000 TL özel usulsüzlük cezası kesilecektir.
Tevsik zorunluluğuna aykırı bir şekilde ödeme yapanların, durumu ödemeyi takip eden 5 iş günü içerisinde kendiliğinden idareye bildirmesi halinde, ödemede bulunan adına özel usulsüzlük cezası kesilmez. Tevsik etme zorunluluğuna uymayanlar için uygulanan asgari ve azami miktarları belirtilmiş olan tutarlar ile ceza miktarları, her yıl yeniden değerleme oranında artırılması suretiyle belirlenmektedir.
Sonuç olarak; kayıt dışılıkla mücadele kapsamında alınan tedbirlerden biri olan banka aracılığıyla ödeme zorunluluğu bu süreçte önemli yer tutmaktadır. En son düzenlemeyle, 18/10/2024 tarihinden itibaren mükellef olmayanlar da kendi aralarında yapacakları işlemler dışındaki işlemlerin 7.000 lirayı aşması halinde kapsama alınmış bulunmaktadır. Aksi halde taraflar ciddi cezalarla karşı karşıya kalacaklardır.
Bunun devamında; sistemleri oturmuş birçok ülkede 1.500 euro üzeri nakit para hareketleri sınırlandırılarak sorgulanmaktadır. Bu ülkelerde olduğu gibi, ülkemizde de gerçek kişilerin banka hesaplarından nakit para çekmelerine sınır getirilmeli veya Gelir İdaresince sorgulanarak izahat istenmelidir. Örneğin; 100 bin lira üzeri bankalardan nakit para çekilmeleri sorgulanarak izahat istenmeli. Fazlası için, çek kullanımının teşvik edilmesi veya havale/eft uygulamasıyla kayıt dışılıkla mücadelede etkin rol oynayacaktır.
İktibas: Dünya Gazetesi
