Özelde Tasarruf Tedbirleri: GES – Fatih KAYA, Vergi Müfettişi/Daire Başkan Yardımcısı

Fatih KAYA
Vergi Müfettişi/Daire Başkan Yardımcısı
[email protected]

Giriş

İçinde bulunduğumuz yılın gündemlerinden biri de 17.05.2024 tarihli Cumhurbaşkanlığı Genelgesi ile “Kamuda Tasarruf Tedbirleri” oldu. Kamuda tasarruf yapılmasının gerekçelerini göz önüne aldığımızda, özel sektöründe hem bu ekonomik gerekçeler hem de piyasa dinamikleri gereği tasarruf yapmak zorunda olduğu gerçeği ile karşı karşıya kalıyoruz. Özel sektörde tasarruf yapmanın en sık kullanılan yöntemlerinden biri de yenilenebilir enerji. Yazımızın konusunu da yenilenebilir enerji kaynaklarından, kullanım sıklığı ve kullanım alanının daha geniş olduğunu düşündüğümüz Güneş Enerjisi Santralleri’ne tanınan vergisel avantajlar oluşturuyor. Aslında kamunun da tanımış olduğu ayrıcalıklarla özel sektör hem enerjiden tasarruf sağlayabiliyorken hem de bazı vergisel ayrıcalıklardan yararlanabiliyor.

Güneş Enerjisi Santrali (GES)

Güneş Enerjisi Santrali (GES), güneş enerjisini elektrik enerjisine dönüştüren tesislerdir. Sanayi, konutlar veya bireysel amaçlı kullanımlar için gerek duyulan enerji ihtiyacını, doğrudan güneşten sağlamak mümkün değildir. Bu sebeple güneş enerjisi çeşitli şekillerde dönüştürülerek kullanılabilir. Güneş ışınlarından yararlanmak için pek çok teknoloji geliştirilmiştir. Güneş enerjisi teknolojileri yöntem, malzeme ve teknolojik düzey açısından çok çeşitlilik göstermekle birlikte bir kısmı güneş enerjisini ışık ya da ısı enerjisi şeklinde direk olarak kullanırken, diğer teknolojiler güneş enerjisinden elektrik elde etmek şeklinde kullanılmaktadır. Bunlardan bir tanesi de güneş panelleridir, güneş panelleri fotovoltaik (güneş enerjisini elektrik akımına dönüştüren teknoloji) etkisi kullanılarak güneş ışığını doğrudan elektriğe dönüştürürler. Etrafımızda da sıklıkla gördüğümüz fabrikaların, stadyumların, akaryakıt istasyonlarının, konutların, otoparkların ve okulların çatıları ile boş arazi ve tarlalar gibi alanlar güneş enerjisinden elektrik elde etmek için kullanılmaktadır. Bu kullanım bazen sadece elektrik enerjisinden tasarruf etmek için olabileceği gibi kullanılan alanın büyüklüğüne göre fazla üretilen elektriğin elektrik dağıtım sistemine satışı şeklinde de karşımıza çıkmaktadır.

Vergisel Ayrıcalıklar

Güneş enerjisi veya elektrik santralleri denilince muhtemelen ilk akla gelen söz konusu yatırımlar için sağlanan teşviklerdir. Nitekim 24.02.2022 tarihli Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararda Değişiklik Yapılmasına dair Cumhurbaşkanı Kararı (6. Md.) ile eklenen “Lisanssız faaliyet kapsamında ve bağlantı anlaşmasındaki sözleşme gücü ile sınırlı olmak kaydıyla, güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırımları ile rüzgar enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırımları faiz/kar payı desteği sağlanmaksızın 1 inci, 2 nci ve 3 üncü bölgelerde gerçekleştirilmeleri halinde 4 üncü, bölgede uygulanan, 4 üncü, 5 inci ve 6 ncı bölgede gerçekleştirilmeleri halinde ise bulunduğu bölgede uygulanan bölgesel desteklerden yararlanır” dipnotu ile birinci, ikinci ve üçüncü bölgede yer alan ve Türkiye GSYH’nın büyük bir bölümünü oluşturan illerde dahil olmak üzere güneş enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırımları ile rüzgar enerjisine dayalı elektrik üretim tesisi yatırımlarında ilave bir teşvik sağlanmış oldu.

Yatırım teşvik belgesi sahibi olmanın ise Kurumlar Vergisi, Katma Değer Vergisi ve Vergi Usul Kanunu özelinde önemli avantajları bulunmakla birlikte, bunlardan yazımızın asıl konusunun Güneş enerji sistemleri kapsamında sağlanan ayrıcalıklar olması sebebi ile kısaca bahsetmek gerekirse,

— Yatırım teşvik belgesi kapsamındaki yatırımlardan elde edilen kazançlara, ilgili teşvik belgesinde yer alan yatırıma katkı ve vergi indirim oranları dikkate alınarak yatırımın kısmen veya tamamen işletilmesine başlanılan hesap döneminden itibaren, yatırıma katkı tutarına ulaşılıncaya kadar KVK 32/A maddesi gereği indirimli kurumlar vergisi uygulanabilmektedir.

— Yatırım teşvik belgesi sahibi mükelleflere belge kapsamındaki makine ve teçhizat teslimleri ile yazılım ve gayri maddi hak satış ve kiralamalarının KDVK 13/d maddesi gereği KDV’den istisna olduğu hükme bağlanmıştır.

— 12.2024 tarihine kadar yatırım teşvik belgesi kapsamında iktisap edilen yeni makina ve teçhizat için uygulanacak amortisman oran ve süreleri, Hazine ve Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan edilen faydalı ömür sürelerinin yarısı dikkate alınmak suretiyle hesaplanabilir.(VUK Geç. 30. Md.)

Yatırım teşvik belgesi ile beraber tanınan vergisel ayrıcalıklar dışında yine güneş enerji santralleri ile ilgili olarak yatırım teşvik belgesi sahibi olunsa da olunmasa da gerekli şartların taşınması durumunda yararlanılabilecek olan GVK indirilecek giderler başlıklı 40. maddede düzenlenen VUK’a göre ayrılan amortismanlar bendi parantez içi hükmü ile işletmeye dâhil olan gayrimenkulün iktisadi değerini artırıcı niteliği olan ısı yalıtımı ve enerji tasarrufu sağlamaya yönelik harcamalar, yapıldığı yılda doğrudan gider yazılabilir denilmekle, enerji tasarrufu sağalamaya yönelik olan güneş enerjisi santrallerine ilişkin giderler yapıldığı yılda doğrudan gider yapılabileceklerdir.

Sonuç

Güneş enerjisi santralleri kullanılarak işletmeler açısından en büyük gider kalemlerinden birini oluşturan enerji giderlerinin azaltılması yada güneş enerji santralleri özelinde kullanılan alanın büyüklüğüne göre üretilen enerjinin satışının da mümkün olması muhtemeldir. Yazımızda sadece elektrik üretmek ve satmak amacıyla güneş enerjisi santrali kurmanın dışında mevcutta bulunan işletmelerin enerji kullanımlarına yönelik olarak yeni kurulacak olan güneş enerji santrallerinden de bahsetmeye çalıştık. Bununla birlikte bahsetmiş olduğumuz mevzuat hükümleri çerçevesinde özellik arz eden durumlara da yazımızın bu bölümünde yer vereceğiz.

Öncelikle yatırım teşvik belgesi kapsamında yapılacak olan ve işletmede daha önce kullanılmamış olan güneş enerjisi santrali komple yeni yatırım kapsamında olacaktır. Bu nedenle tevsi yatırımlarda elde edilen kazancın ayrı bir şekilde tespit edilememesi halinde tevsi yatırım dolayısıyla indirimli vergi oranı uygulanacak kazancın, yapılan tevsi yatırım tutarının, dönem sonunda kurumun aktifine kayıtlı bulunan toplam sabit kıymet tutarına oranlanması suretiyle belirlenmesi yöntemi bu yatırımlar için uygulanamayacak, bu nedenle de yeni yatırımın hasılat, gider ve maliyet hesaplarının ayrı olarak tutulması gerekecektir. Bir gelir unsuru barındırmayan yani sadece işletmenin kendi ihtiyacını karşılamak veya kendi ihtiyacından tasarruf sağlamak için yapılan güneş enerjisi santrallerinde ise yatırım teşvik belgesi sahibi iseniz bu yatırımdan bir gelir edemeyeceğiniz varsayımı altında sadece yatırım döneminde diğer faaliyetlerden elde etmiş olduğunuz kazançlara kanunda belirtilen sınırlamalar dahilinde indirimli kurumlar vergisi uygulamanız mümkün olacaktır. Güneş enerjisi santrallerinde yatırım döneminin çok uzun sürmediği de düşünüldüğünde bu planlamanın ayrıntılı olarak yapılması yerinde olacaktır. Ayrıca şunu da belirtmekte fayda var, yatırım teşvik belgesi alınabilmesi için her bölge özelinde asgari sabit yatırım tutarı yer almaktadır.

Bir diğer husus ise GVK 40. madde kapsamında yapılacak olan ve işletmeye dâhil olan gayrimenkulün iktisadi değerini artırıcı niteliği olan ısı yalıtımı ve enerji tasarrufu sağlamaya yönelik harcamaların yapıldığı yılda doğrudan gider yazılabilmesi durumu. Burada dikkat edilmesi gereken konu ise kanun hükmünün sadece enerji tasarrufuna yönelik olarak yapılan harcamaların doğrudan giderleştirilmesine izin vermesi,  yani işletmede yer alan gayrimenkullerde meydana getirilecek olan güneş enerjisi santrali işletmenin tasarruf amacını aşıp, üretilen elektrik enerjisini dağıtım sistemine satışını da beraberinde getiriyorsa o zaman bu harcamaların doğrudan giderleştirilmesi söz konusu olmayacak ve amortisman yolu ile giderleştirilmesi gerekecektir.

Kaynakça

— Vergi Usul Kanunu

— Kurumlar Vergisi Kanunu

— Katma Değer Vergisi Kanunu

— Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar