Harun AÇIKGÖZ
SMMM
Bağımsız Denetçi
harun@majorymm.com
Giriş:
Aile şirketleri, özellikle Türkiye gibi aile bağlarının güçlü olduğu ülkelerde ekonomik ve sosyal hayatın önemli yapı taşlarıdır.
Bu şirketler, ülke genelinde istihdam sağlama, ekonomik büyümeyi destekleme ve toplumsal refahı artırma açısından kritik rol oynamaktadırlar.
Ancak, aile şirketlerinin sürdürülebilirliği ve uzun vadeli başarısı için kurumsallaşma süreci büyük önem taşımaktadır. Bu şirketlerin sürdürülebilirliği ve uzun vadeli başarısı, aile üyeleri arasında uyum ve iş birliğine dayalı bir yönetim anlayışını gerektirir. Bu bağlamda, aile anayasası ve ilgili kanunlar, aile şirketlerinin sağlıklı bir şekilde yönetilmesi ve gelecek nesillere aktarılması için kritik öneme sahiptir.
Dünyada aile anayasası ilk olarak İsviçre’de kullanıma geçmiştir. İsviçre’de aile şirketlerinin sürdürülebilirliğini ve devamlılığını sağlamak amacıyla geliştirilen bu uygulama, aile üyeleri arasında uyumu ve işin geleceğini güvence altına almayı hedeflemektedir. Aile anayasası, aile içi ilişkilerin düzenlenmesi, yönetim ve mülkiyet yapısının belirlenmesi gibi konuları kapsayan yazılı bir belge olarak tanımlanmaktadır.
Aile Şirketlerinin Türkiye Ekonomisindeki Yeri
Türkiye’deki şirketlerin büyük bir kısmı aile işletmesidir. Bu şirketler, genellikle güçlü aile bağları ve uzun vadeli vizyonları ile tanınır. Ancak, büyüme ve gelişme sürecinde karşılaştıkları çeşitli zorluklar, kurumsallaşma ihtiyacını doğurur.
Kurumsallaşma Nedir?
Kurumsallaşma, bir şirketin yönetim, organizasyon ve işletme süreçlerini profesyonel bir yapıya dönüştürme sürecidir. Bu süreç, şirketin sürdürülebilirliği, etkinliği ve rekabet gücünü artırmak için kritik öneme sahiptir. Kurumsallaşma, genellikle şu unsurları içerir:
- Yönetim kurullarının oluşturulması
- Profesyonel yöneticilerin işe alınması
- Kurumsal yönetim ilkelerinin benimsenmesi
- Stratejik planlama ve performans ölçüm sistemlerinin kurulması
- İç denetim
Türkiye’de Aile Şirketlerinde Kurumsallaşma Sürecinin Zorlukları
- Kültürel Direnç: Aile şirketlerinde, kurumsallaşma sürecine karşı direnç gösterebilecek köklü gelenekler ve alışkanlıklar bulunabilir.
- Güç Dengeleri: Aile üyeleri arasında güç dengelerinin korunması ve yönetim yapısının yeniden düzenlenmesi genellikle zor olabilir.
- Profesyonelleşme: Aile dışından profesyonel yöneticilerin işe alınması ve bu yöneticilere güven duyulması özellikle yönetime talip aile üyeleri açısından çok zor olabilir.
Kurumsallaşmanın Aile Şirketlerine Sağladığı Avantajlar
- Sürdürülebilirlik: Kurumsallaşma, şirketin nesiller boyu devam etmesini sağlar.
- Verimlilik: Profesyonel yönetim, şirketin verimliliğini artırır.
- Rekabet Gücü: Stratejik planlama ve performans ölçüm sistemleri, şirketin rekabet gücünü artırır.
- Yatırım Çekiciliği: Kurumsallaşmış şirketler, yatırımcılar için daha çekici ve güvenli hale gelir.
Kurumsallaşma Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Planlama: Kurumsallaşma süreci iyi planlanmalıdır.
- Eğitim: Aile üyeleri ve çalışanlar, kurumsallaşma süreci hakkında eğitilmelidir.
- Danışmanlık: Profesyonel danışmanlık hizmetlerinden yararlanmak gerekmektedir.
- İletişim: Kurumsallaşma sürecinde şeffaf ve açık iletişim çok önemlidir.
Peki Türkiye’de durum nasıl?
Türkiye’deki aile şirketlerinin ömrü, genellikle kısa olma eğilimindedir. Pek çok aile şirketi, kurumsallaşma süreçlerini tamamlayamadığı için ikinci veya üçüncü kuşağa geçmeden faaliyetlerini sonlandırmaktadır.
Türkiye’deki Aile Şirketlerinin Ömrü
- Birinci Kuşak: Türkiye’deki aile şirketlerinin büyük bir kısmı birinci kuşakta, yani kurucu nesilde faaliyet göstermektedir. Ancak, bu şirketlerin önemli bir bölümü ikinci kuşağa geçememektedir.
- İkinci Kuşak: İkinci kuşağa geçebilen aile şirketlerinin oranı oldukça düşüktür. İstatistiklere göre, Türkiye’deki aile şirketlerinin yaklaşık %30’u ikinci kuşağa geçiş yapabilmektedir.
- Üçüncü Kuşak ve Sonrası: Üçüncü kuşağa geçebilen aile şirketlerinin oranı ise %10-12 civarındadır. Dördüncü kuşağa geçebilen şirketlerin oranı ise %3’ün altındadır.
Bu rakamlar, aile şirketlerinin uzun vadeli sürdürülebilirlik konusunda büyük zorluklar yaşadığını hepimize göstermektedir.
Aile Şirketlerinin Kapanma Nedenleri
- Kurumsallaşamama: Kurumsallaşma süreçlerini tamamlayamayan şirketler, yönetimsel ve operasyonel sorunlar nedeniyle faaliyetlerini sonlandırmak zorunda kalmaktadır.
- Miras ve Devir Sorunları: Aile üyeleri arasında miras ve devir konularında anlaşmazlıklar yaşanması, şirketlerin dağılmasına yol açmaktadır.
- Profesyonel Yönetim Eksikliği: Profesyonel yöneticilerin eksikliği, şirketlerin büyüme ve sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmalarını engellemektedir.
- Pazar ve Rekabet Koşulları: Değişen pazar koşulları ve artan rekabet, aile şirketlerinin ayakta kalmasını zorlaştırmaktadır.
Kurumsallaşmada örnek aile şirketleri,
- Eczacıbaşı Holding: Kurumsallaşma sürecini başarıyla tamamlamış olan Eczacıbaşı Holding, Türkiye’nin önde gelen aile şirketlerinden biridir. Profesyonel yönetim yapısı ve kurumsal yönetim ilkelerine bağlılığı sayesinde uzun vadeli başarı elde etmiştir.
- Koç Holding: Türkiye’nin en büyük ve en köklü aile şirketlerinden biri olan Koç Holding, kurumsallaşma sürecini erken aşamalarda tamamlamış ve bu sayede nesiller boyu devam eden bir başarı hikayesi yazmıştır.
Aile Anayasası Nedir?
Aile anayasası, aile üyeleri ve aile şirketi arasındaki ilişkileri düzenleyen yazılı bir belgedir. Bu belge, şirketin yönetiminden, aile üyelerinin şirket içi rollerine, miras ve devir planlamasından, uyuşmazlık çözüm mekanizmalarına kadar pek çok konuyu kapsar. Aile anayasası, şirketin sürdürülebilirliğini ve nesiller boyu devamlılığını sağlamak için önemli bir araçtır.
Aile Anayasasının Önemi:
1. Sürdürülebilirlik ve Devamlılık
Aile anayasası, aile şirketinin nesiller boyu devam etmesini sağlayan kuralları ve prensipleri belirler. Bu sayede, şirketin kurucu nesilden sonraki nesillere sorunsuz bir şekilde devri mümkün olur.
2. Yönetim ve Organizasyon
Aile anayasası, şirketin yönetim yapısını ve aile üyelerinin rollerini net bir şekilde belirler. Bu, yönetimsel belirsizlikleri ortadan kaldırır ve şirketin daha etkin bir şekilde yönetilmesini sağlar.
3. Uyuşmazlıkların Önlenmesi ve Çözümü
Aile anayasası, aile üyeleri arasında çıkabilecek anlaşmazlıkları önleyici ve çözücü mekanizmalar sunar. Bu, şirket içindeki uyumu ve iş birliğini artırır.
4. Profesyonelleşme
Aile anayasası, profesyonel yöneticilerin işe alınmasını ve aile dışından kişilerin yönetimde görev almasını teşvik eder. Bu, şirketin verimliliğini ve rekabet gücünü ve iç denetimin sağlığını artırır.
5. Aile Değerleri ve Vizyonu
Aile anayasası, aile şirketinin temel değerlerini, misyonunu ve vizyonunu belirler. Bu, aile üyelerinin ortak bir hedef etrafında birleşmesini sağlar ve şirketin stratejik yönünü belirler.
Mevzuattaki Yeri
Türkiye’de aile şirketlerini düzenleyen spesifik bir aile anayasası kanunu bulunmamaktadır.
Ancak, aile anayasasının oluşturulması ve uygulanması, mevcut hukuk sistemi ve mevzuat çerçevesinde gerçekleştirilir.
1. Türk Ticaret Kanunu (TTK)
Türk Ticaret Kanunu, şirketlerin kuruluşu, yönetimi, denetimi ve tasfiyesi ile ilgili düzenlemeleri içerir. Aile şirketlerinin yasal çerçevede faaliyet göstermesini sağlayan TTK, aile anayasasının uygulanması için de temel bir zemin sunar.
2. Türk Medeni Kanunu
Türk Medeni Kanunu, miras ve devir konularında düzenlemeler getirir. Aile anayasasının miras ve devir planlaması ile ilgili hükümleri, Türk Medeni Kanunu ile uyumlu olmalıdır.
3. İş Kanunu
İş Kanunu, çalışanların hakları ve işverenlerin sorumluluklarını düzenler. Aile anayasasının, şirket içindeki istihdam politikaları ve aile üyelerinin çalıştırılması konularında İş Kanunu ile uyumlu olması gerekir.
4. Vergi Kanunları
Vergi Kanunları, şirketlerin vergisel yükümlülüklerini belirler. Aile anayasasının, şirketin mali yönetimi ve vergi yükümlülükleri ile ilgili hükümleri, Vergi Kanunları çerçevesinde düzenlenmelidir.
Sonuç
Türkiye’deki aile şirketleri, ekonomik büyüme ve toplumsal refah açısından büyük öneme sahiptir. Bu şirketlerin sürdürülebilirliği ve uzun vadeli başarısı için kurumsallaşma süreci hayati önem taşır. Aile şirketlerinin kurumsallaşma sürecini başarıyla tamamlamaları hem kendileri hem de Türkiye ekonomisi için büyük faydalar sağlayacaktır.
Türkiye’deki aile şirketlerinin ömrü, genellikle kısa olma eğilimindedir. Kurumsallaşma, bu şirketlerin sürdürülebilirliği ve uzun vadeli başarısı için kritik öneme sahiptir. Aile şirketlerinin kurumsallaşma süreçlerini tamamlamaları, profesyonel yönetim yapılarını benimsemeleri miras ve devir konularında yapıcı çözüm üretmeleri, bu şirketlerin nesiller boyu devam etmelerini sağlayacaktır.
Türkiye’de aile şirketlerini düzenleyen spesifik bir aile anayasası kanunu bulunmamaktadır. Ancak, aile anayasasının oluşturulması ve uygulanması, mevcut hukuk sistemi ve mevzuat çerçevesinde olmak kaydı ile rahatlıkla gerçekleştirilebilir.
Aile anayasası doğru yazıldığında, Aile üyeleri arasındaki ilişkileri ve iş süreçlerini düzenleyerek, şirketin uzun vadeli başarısını garanti altına alır. Mevzuat çerçevesinde oluşturulan ve uygulanan bir aile anayasası, şirketin yasal çerçevede faaliyet göstermesini ve olası hukuki sorunlardan da korunmasını sağlar.
Bu nedenle, aile şirketlerinin sağlıklı bir şekilde büyümesi ve nesiller boyu devam edebilmesi için aile anayasası oluşturulması ve bu anayasaların mevzuat ile uyumlu hale getirilmesi büyük önem taşımaktadır.
[vc_row][vc_column][vc_message message_box_color=”juicy_pink”]
Bu makalenin tüm hakları www.alomaliye.com’a aittir. İktibas belirtilmeden ve linkimiz verilmeden (kaynak belirtilmeden) tamamı ya da bir kısmı herhangi bir ortamda (yazılı-görsel-işitsel-sanal-bulut-eğitim vb. ortamlar) kullanılamaz. Aksi kullanımlarda gerekli yasal işlemler yapılır.
[/vc_message][vc_column_text]
