Talha APAK
Yeminli Mali Müşavir
E. Öğretim Görevlisi
Alomaliye.com Yayın Kurulu Başkanı
t.apak@apakymm.com
Orta Vadeli Plan (OVP) kapsamında, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından önerilen ve doğrudan vergi gelirlerini artırıcı amaçlı yeni bir vergi paketi daha taslak olarak daha TBMM’ye sunulmadan kamuoyunda ses getirmiş, olumlu/olumsuz ciddi tartışmalara yol açmış bulunuyor.
Bakanlık tarafından önerilen yeni vergi paketi
Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanarak, öneri olarak sunulan yeni vergi paketinde KDV, ÖTV, gelir ve kurumlar vergisi ile vergi usul kanunları başta olmak üzere birçok kanunda düzenlemeler yapılarak doğrudan vergi gelirlerinin artırılmasının yanı sıra, çeşitli harç ve cezalarda ciddi artışlar hedefleniyor. Ancak, bu öneriler taslak halini alarak TBMM’ye sunulduktan sonra hangi maddeler kabul görecek, hangi maddeler tasarıdan çıkarılacak henüz net değil. Mevcut öneriler, özetle aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Deniz taşıma araçlarına ve verilen hizmetlere uygulanan KDV istisnanın kapsamının daraltılması
- Ulusal güvenlik amaçlı KDV istisnasının alt mükelleflere tanınan kısmının daraltılması
- Yabancılara verilen sağlık hizmetindeki KDV istisnasının kaldırılması
- Basılı kitap ve süreli yayınlardaki KDV istisnasının kaldırılması
- Altın, gümüş, petrol arama hizmetlerindeki KDV istisnasının kısmi istisnaya dönüştürülmesi
- Limanlara bağlantı sağlayan demiryolu hattı ile liman ve havalimanı inşasına ilişkin istisnanın kısmi istisnaya dönüştürülmesi
- Organize sanayi bölgeleri ile küçük sanayi sitelerinin inşasına ilişkin istisnanın kısmi istisnaya dönüştürülmesi
- Kısmi istisnalarda KDV’nin indirimine izin veren düzenlemelerinin kaldırılması
- Engelli araçlarındaki ÖTV istisnasının revize edilmesi
- Esnaf muaflığının kapsamının genişletilmesi, esnaf muaflığı belgesi alma zorunluluğu getirilmesi ve harç alınması
- Motokurye faaliyetlerinden doğan kazançlarda basit vergileme usulüne geçilmesi
- Gerçek kişilerin sahip olduğu gayrimenkulün 5 yıldan sonra satışından kazancın vergiden istisnası tek konut için geçerli olması
- Ticari, zirai ve serbest meslek faaliyetleri nedeniyle yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeye mecbur olan mükellefler ve şirketler için yurt içi “asgari gelir/kurumlar vergisi” ihdas edilmesi
- İştirak hissesi satış kazancı istisnasının kaldırılması, eski hisseler için devam ettirilmesi ve bu hisselerin satış istisnasının yüzde 25 ile sınırlandırılması
- Ar-Ge Personeline uygulanan ücret istisnasına üst limit getirilmesi
- Çok uluslu şirketlerde küresel asgari kurumlar vergisi uygulaması
- Başta, yurtdışı çıkış harcı olmak üzere birçok harç ve vergi cezalarında artış yapılması
- Bahşiş gelirlerinin vergilendirilmesi.
Eleştiri konusu olan hususlar
Maliye Bakanlığı’nca önerilen yeni vergi paketi daha tasarı haline gelmeden kamuoyunda ciddi eleştirilere maruz kaldı. Bazı öneriler olumlu karşılanırken bazı öneriler ise olumsuz karşılandı. Her şeye rağmen konunun çok önceden kamuoyuna sızdırılmış olması ve tartışmaya açılmış olması olumlu oldu. Tartışmalarda öne çıkan önemli hususlar ise aşağıdaki gibi özetlenebilir.
1. Asgari gelir ve kurumlar vergisi uygulaması:
Mevcut uygulamada, geçici vergi dönemlerinde ve yıllık olarak beyan edilen gelir ve kurumlar vergisi beyannamesinde kar varsa vergi ödeniyor. Yeni öneride ise, beyan edilen kâr/zarar haricinde hasılatın %2’si ayrıca hesaplanacak olup, yüksek olan tutar üzerinden asgari vergi ödenecek. İndirim veya istisna hakkı olan mükellefler için de ayrı bir asgari vergi sistemi önerilmekte. İlk bakışta olumlu bir düzenleme olsa da uygulaması o kadar kolay olamayacak. Bu öneriye yapılan eleştiri ise, gerçekten zarar eden mükelleflere haksızlık yapılabilir.
2. Bazı istisna veya muafiyetlere son verilmesi:
Gerek gelir ve kurumlar vergisinde ve gerekse KDV ve ÖTV de haksız rekabete ve vergi adaletini zedeleyen haksız istisna ve muafiyetten yararlanan mükellef grupları var. Kaldı ki, idare bu uygulama dolayısıyla ciddi vergi kaybına uğramakta. Öneriye göre, birçok muafiyet ve istisnanın kaldırılması veya daraltılması yerinde olup, vergi gelirlerinde artış olacaktır.
3. Devreden KDV’nin beşinci yılın sonunda gider yazılması:
Mevcut uygulamada, devir KDV’ler iade edilemiyor, gider yazılamıyor. Ancak, bazı işletmeler gerçek anlamda stoklu çalışmakta ve alımları nedeniyle ödedikleri fazla vergi yıllar boyu devreden KDV olarak idareden alacaklı hale gelmekte ve finansman sıkıntısına yol açmaktadır. Yeni öneri paketinde, devir KDV’ler iade edilmeyerek beşinci yılın sonunda gelir veya kurumlar vergisi yönünden gider yazılması öngörülüyor. Doğru olanı, beşinci yılın sonunda merkezi denetim elemanı raporu veya YMM raporuyla iade/mahsup edilmesidir.
4. YMM denetim tam tasdik zorunluluğu:
Mevcut uygulamada, gelir ve kurumlar vergisi yönünden YMM tam tasdik hizmet zorunlu olmayıp ihtiyari bırakılmıştır. Buna rağmen, ciddi sayıdaki mükellef YMM ile sözleşme yaparak tam tasdik-denetim ve danışmanlık hizmeti almaktadır. Gelir idaresi ise, tam tasdik kapsamındaki mükelleflerin rapora bağlanmış vergi beyanlarından memnun olduğu görülüyor. Yeni öneri paketinde, bazı mükellefler gruplarının YMM tam tasdik kapsamına alınması veya zorunluluğu konusunda Maliye Bakanlığı’na yetki verilmekte olduğu görülüyor.
5. Gerçek kişilerce, beş yıldan sonra satılan gayrimenkul satış kazancı istisnası:
Gerçek kişilerin sahip olduğu gayrimenkullerin beş yıldan önce satılması halinde kazanç değer artış kazancı olarak vergilendiriliyor. Ancak, beş yıldan sonra satılması halinde kazanç vergiden muaf idi. Şimdiki öneri paketinde ise, bu muafiyet tek konutla sınırlandırılıyor ve birden fazla satışların, kaç yıl sonra satılırsa satılsın kazan vergilendirilecek. Bu öneri yerinde bir öneri olup, satış bedelinin belediye asgari rayiç değeri yerine asgari piyasa rayiç değerinden satılması için gerekli düzenleme yapılması doğru olacaktır.
6. Yurt dışı çıkış harcı:
Her yurt dışı çıkışında 150 TL olarak uygulanmakta olan yurt dışı çıkış harcının 150 TL’den 1.500 TL’ye çıkarılması öneriliyor. Bu önerinin hayata geçmesi halinde ciddi tepkilere yol açacağı kesin. Bilindiği gibi, kişiler pasaport alırken zaten gerekli harçları ödemiş oluyor. Daha sonrasında yurt dışına çıkarken ilave bir harç ödenmesi çok adil bir uygulama olmayacaktır. Adi üstünde “harç” bir hizmet karşılığı ödenir. Ortada bir hizmet yokken bir harç alınması doğru olmayacaktır. Tutarın yükseltilmesi yerine tamamen kaldırılmasının önerilmesi daha doğru olacaktır.
Değerlendirme
Yukarıda bahsettiğimiz üzere, kamuoyunda tartışılmakta olan bu öneri paketi henüz bir tasarı olarak TBMM’ye gelmiş değil. TBMM’ye nasıl bir tasarı olarak geleceği veya geldikten sonra ne tür değişikliklere uğrayacağı henüz net değil. İlerleyen günlerde konu netliğe kavuştuktan sonra daha doğru değerlendirmeler yapılabilecektir. Son dakika haberlere göre; beyan edilen gelir ve harcama kıyaslamasıyla mesken kirasına stopaj uygulamasının öneri paketinden çıkarılacağı yönünde.
Bize göre; beyan edilen gelir ve harcama kıyaslamasının öneri paketinden çıkarılması doğru bir yaklaşım olmamıştır. Doğrudan gelirlerin vergilendirilmesi ve vergi adaleti amaçlanıyorsa, kayıt dışı kalan gelirler ve harcamaların sorgulanması gerekli hale gelmiştir. Bu yaklaşımın, “servet vergisi” veya “nerden buldun” ile bir alakası yoktur. Servet vergisi veya nerden buldun çok daha kapsamlı bir düzenlemedir.
Öte yandan, mesken kiralara uygulanması önerilen stopaj uygulamasının paketten çıkarılması doğru bir yaklaşım olmuştur. Ancak, kira sözleşmelerinin düşük düzenlenmesini önlemek amacıyla, tüm kira sözleşmelerinin GİB’e bağlı on-line yapılmasının zorunlu hale getirilmesi doğru olacaktır. Ayrıca, yurt dışı çıkış harcı uygulamasının devam edeceği görülüyor. On kat artırılarak 150 TL den 1.500 TL ye çıkarılması önerisi ise toplumun ciddi tepsine yol açacağı bilinmelidir.
Konuyla ilgilenen tarafların, iş dünyası ve meslek odalarının, sağlıklı ve uygulanabilir bir düzenleme çıkması için Bakanlığın önerisine karşılık görüş ve önerilerini kamuoyuyla önceden paylaşmalarında fayda vardır. Başta vergi mevzuatındaki sıkıntıların giderilmesi olmak üzere, toplumun, Maliye Bakanı Sayın Mehmet Şimşek’ten yüksek güven ve beklentileri devam ediyor. Konu, TBMM gündeminde görüşülürken öneriye rağmen ciddi değişikliklerin olacağı da biliniyor. Ancak, toplumun TBMM’den beklentisi ise, artık adil ve sürdürülebilir bir vergi düzenlemesinin hayata geçirilmesi yönündedir.
Günün sözü: Bir ülkede siyasi düğüm çözülmeden ekonomik düğüm çözülemez.
İktibas: Dünya Gazetesi
