Vergi Denetimde Dijital Dönüşüm: Elektronik Veri İbraz Sistemi – Sercan BAKAÇ, Vergi Müfettişi

Sercan BAKAÇ
Vergi Müfettişi
[email protected]

Özet

Dijitalleşmenin her alanda en üst noktalara ulaştığı günümüzde vergi inceleme süreçleri de teknolojik dönüşüm ve gelişime uğramaktadır. Buna yönelik T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yerli ve milli yazılım teknolojisiyle geliştirilen “Elektronik Veri İbraz Sistemi” (e-Viz) ile mükelleflerin defter ve belge ibraz sürecini elektronik ortama taşıdı. Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı bünyesinde vergi incelemelerinde elektronik ortamda tutulmasına izin verilen defter ve belgelerin yine elektronik ortamda ibrazı için e-Viz kullanıma açılmış, Şubat/2024’ te mükellef kullanım kılavuzu yayımlanmıştı. İşbu makale ile e-Viz sisteminin, mükellefler tarafından yapılabilecek işlemlerin ne olduğu ve e-Viz sisteminin işleyişinin nasıl olduğu hususlarına değinilecek, vergi denetiminde tam dijitalleşme hakkında öneriler yer alacaktır.

1. Giriş

213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 242. maddesinde yapılan değişiklik ile Hazine ve Maliye Bakanlığı, defter ve belgelerin elektronik ortamda tutulması, düzenlenmesi ve ibraz edilmesi uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkili kılınmıştır.

Vergi İncelemelerinde Uyulacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin, 28/06/2022 tarih ve 31880 sayılı Resmi Gazete ile değişen 12’ inci maddesinin dördüncü fıkrası ile; Bakanlığın elektronik ortamda tutulmasına izin verdiği elektronik defter ve belgelerin Bakanlık tarafından oluşturulan sistemin kullanılması suretiyle ibraz edilmesi imkanı getirilmiştir. Yapılan mevzuat değişiklikleri neticesinde; elektronik verilerin elektronik ortamda ibrazını sağlayan “Elektronik Veri İbraz Sistemi” geliştirilmiştir.

2. e-Viz Nedir?

Elektronik Veri İbraz Sistemi (e-Viz): Elektronik defter ve belgeler ile elektronik ortamda tutulan/üretilen diğer belgelerin, incelemeyi yürüten Vergi Müfettişine elektronik ortamda ibrazını sağlayan sistemdir.

3. e-Viz ile Yapılabilecek İşlemler Nelerdir?

e-Viz sistemini uygulayan mükellefler denetim daire başkanlıklarına gitmeden aşağıda belirtilen işlemleri tamamen dijital ortamda gerçekleştirebileceklerdir.

√ Bakanlığın elektronik ortamda tutulmasına izin verdiği elektronik defter ve belgeler ile elektronik ortamda oluşturulan diğer tüm dosyaları ibrazı,

√ Elektronik defter ve belgelerin, çalışma hayatını aksatmaksızın elektronik ortamda yasal süreler dahilinde 7/24 ibrazı,

√ İbraz yetkilisi olunan tüm vergi incelemeleri için tek bir sistem üzerinden ibraz işlemlerini yönetme,

√ İbraz sürecinin hangi aşamada olduğunu takibi,

√ Büyük boyutlu dosyaları ibrazı,

√ Sisteme yüklenen her bir dosya için dosya değişmezlik bilgisi oluşturularak ibrazı,

√ Güvenli elektronik imza kullanılarak üretilen belge ile ibraz işlemini yasal olarak belgelendirme.

4. e-Viz Sisteminin İşleyişi

e-Viz sistemi çatı sistem olarak tasarlanmıştır. Sistem, yetkili tanımlama ve veri ibrazı olmak üzere iki ayrı sistemi barındırmaktadır. Bunlar;

1. Yetkili Tanımlama Sistemi (YTS): Elektronik defter, belge ve diğer belgelerin ibrazına yetkili şahıs/şahısların belirlendiği sistemdir. Yetki belgelerini/kişileri tanımlamak, azletmek ve müfettişe iletmek üzere; https://eviz-yts.hmb.gov.tr üzerinden sisteme erişim sağlanacaktır.

2. Veri İbraz Sistemi: Elektronik defter, belge ve diğer belgelerin elektronik ortamda ibrazını sağlayan ve nihayetinde ibraz belgesi üreten sistemdir. Bu sistem uygulamalar ortak girişi olan Kimlik Yönetim Sistemini(KYS) kullanır. Elektronik belgeleri yüklemek, e-imza kullanmak, müfettişe iletmek ve takibini yapmak üzere; https://eviz.hmb.gov.tr üzerinden ortak giriş uygulamasına yönlendirilerek sisteme erişim sağlanacaktır.

Her iki sisteme “Mükellef Portalı” üzerinden veya https://vdk.hmb.gov.tr/e-viz adresinden doğrudan erişim sağlanabilmektedir. Sistem üzerinde yapılan yetkili tanımlama, azil ve ibraz işlemlerine ilişkin Vergi Müfettişlerine bildirim maili iletilmektedir.

e-VİZ sisteminin uygulandığı Daire Başkanlıkları aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

Yukarıda belirtilen Denetim Daire Başkanlıklarında inceleme sürecinizin bulunması ve İncelemenizin bulunduğu Denetim Daire Başkanlığında sistemin kullanıma açıldığı tarih itibarıyla düzenlenen defter belge isteme yazısının tarafınıza tebliğ edilmesi halinde defter belge isteme yazısı altında yer verilen “e-Viz Giriş Kodu” (PIN kodu) ile sisteme giriş yapabilmektedir.

(Konu hakkında detaylı bilgilere Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı tarafından yayımlanan e-Viz mükellef kullanım kılavuzundan ulaşabilirsiniz.)

5. Sonuç

Geçtiğimiz yıllarda etkisini gösteren pandemi vb. ortaya çıkan salgın hastalıklar, teknolojik gelişmelerin hızlı bir şekilde artış gösterdiği günümüzde vergi denetiminin de zaman ve mekândan bağımsız bir şekilde dijitalleşmesi zorunlu bir ihtiyaç olmuştur.

Buna yönelik özel veya kamu sektörünce geliştirilen sistemler büyük bir önem kazanmıştır. Nitekim daha önceden sisteme sunulan e-Defter ve e-Belgelerin kullanımı yaygınlaşmış mükelleflerle birlikte inceleme elemanlarına büyük kolaylık sağlamıştır.  Ancak yeni geliştirilen e-Viz sistemi kullanımının yapılan incelemelerde pek karşılaşıldığı söylenemez. Hâlbuki bu sistemin kullanımı yaygınlaşması inceleme süreçlerinin daha etkin ve verimli hale gelmesine, mükelleflerin maliyet ve zamandan tasarruf etmesine, inceleme elemanlarının da esnek çalışma modeline geçmesine büyük bir katkı sağlayacaktır.

Vergi inceleme sürecini üç aşama olarak düşündüğümüzde; incelemeye başlama bildirimi, inceleme sonucunda düzenlenen vergi inceleme tutanağı ve düzenlenen raporlar olarak karşımıza çıkmaktadır. İnceleme başlama bildirimi ve düzenlenen raporlar dijital ortamda sistem üzerinden gönderilmektedir. Vergi denetiminde tam anlamıyla dijital ortama geçilmesi için geliştirilmesi gereken başka bir sistem de vergi inceleme tutanaklarının elektronik ortamda düzenlenmesi ve imzalanması. Bu sayede vergi inceleme sürecinde mükellefler faaliyetlerini aksatmadan zamandan tasarruf etmiş olacak; vergi inceleme elemanları için ise hem bireysel hem de genel turne kapsamında görev verilen incelemelerin görev yerlerini terk etmeden gerçekleştirebilecek ve kamu tasarrufuna da katkı sağlanmış olacaktır.