Mahmut ESEN
E. Mülkiye Başmüfettişi
Mansur YAVAŞ’ın Özel Danışmanı
mahmutesen@gmail.com
31 Mart 2024 Mahalli İdareler Genel Seçimleri yapılmış; halkın güvenini kazanarak seçilmiş olan belediye başkanları da mazbatalarını alarak görevlerini yürütmeye başlamışlardır. Görevlerine yeni başlayacak olan belediye başkanlarını bekleyen bir dizi ağır/yaşamsal sorunlar bulunmaktadır.
Üstelik belediye başkanlığı ülkemizdeki en güç kamu görevlerinden birisidir.
Kaymakamlık; vali yardımcılığı, (atanmış) belediye başkanlığı, mülkiye başmüfettişliği ve Mansur YAVAŞ ’ın özel danışmanlığı görevlerinde bulunmuş, deneyimli/emekli kamu görevlisi olarak;
Seçilmiş belediye başkanlarının görevlerinde başarılı olmaları, karşılaşacakları sorunlara ilişkin alabilecekleri bazı önlemler hakkındaki görüş ve önerilerim, yararlı olabileceği düşüncesiyle (özet olarak) aşağıya çıkarılmıştır.
Tebrik/teşekkür ziyaretleri
1-Seçilmiş belediye başkanlarına tebrik amaçlı yapılacak ve araya girilmez ise muhtemelen aylarca sürecek heyet kabulleri, teşekkür ziyaretleri başlangıçta düzenlenmeli, bir takvime bağlanmalıdır.
Bu amaçla yapılacak tebrik ziyaretleri; belediye başkanlarının göreve başlamalarını izleyen 10-15 günlük bir süreyi geçmeyecek şekilde planlanmalı, bu konularda halka gerekli duyuru yapılmalıdır.
Bu suretle, görevine yeni başlayan ve dolayısıyla gücünün zirvesinde olan belediye başkanı, enerjisi/zamanını daha rasyonel kullanmış, belediye sorunlarına daha erken el koymuş olacaktır.
İlk uygulamalar/izlenimler çok önemlidir. Bu arada belediye makam odasının kapısının kaldırılması ve makam otosu kullanmama vb. şekillerdeki hizmetin gereklerine uygun olmayan ve bu yüzden de kısa sürede vazgeçilen “amatörce” uygulamalardan uzak durulmalıdır.
Belediye sorunlarına el konulması
2-Belediye birim başkanlarından görev alanlarına ilişkin konularda; kurum faaliyet raporlarında belirtilmiş olanların dışında, birim başkanlığının mevcut durumu ve alınması gereken önlemleri (hizmetlerin daha etkin/hızlı/verimli bir şekilde yürütülmesinde karşılaşılan güçlükler ve bunların giderilmesine yönelik önerileri de) içeren brifingler alınmalı, mevcut personelin hemen “dışlanması” yerine deneyim ve bilgi birikimlerinden azami oranda yararlanmak suretiyle kısa zamanda belediyenin sorunlarına ve seçenekli çözüm yollarına hakim olunmalıdır.
3-Belediyenin hesaplarının bulunduğu, bulunma olasılığı olan tüm bankaların genel müdürlüklerine/şube müdürlerine yazılacak bir yazı ile;
Belediyenin veya bağlısı kuruluşların ve bunlarla ilgili vakıf/dernekler adına (belediye başkanının kişisel hesabı dışında) açılmış kurumsal/resmi nitelikli hesapların; adı, hesap numaraları ve bakiye durumların bilinmesinde, kıyıda/köşede kalmış belediye hesabı varsa ortaya çıkarılmasında yarar vardır.
4-Belediye başkanlığı ve bağlı birimlerinde, önceki tarihlerde mülkiye müfettişleri, Sayıştay denetçileri, iç denetçiler ile belediye meclis denetim komisyonu aracılığıyla yürütülmüş teftiş ve denetimler sonucu düzenlenmiş teftiş/denetim raporları; belediyenin stratejik yönetim araçları (faaliyet/denetim/mali durum raporları, bütçe/kesin hesaplar vb.) belediye meclis kararları, basında yer alan haberler, Resmi Gazete ilanları bile gözden geçirilmeli, gerektiğinde başvurulmak üzere bilgi notları çıkarılmalıdır.
Yapılacak inceleme/araştırmalar sırasında açık kaynaklardan da özellikle yararlanılmalıdır.
Zira belediye kayıtlarında bile olmayan veya ulaşılamayan bazı bilgi/belgelere açık kaynaklar üzerinden kolaylıkla erişim, belediye yönetiminin gidişatı hakkında fikir sahibi olunması olanaklıdır.
Bu bağlamda ulusal/yerel basının arşiv kayıtları önemli kaynaklardır.
Geçmiş dönemdeki olanların anımsanması için internet üzerinden yapılanların yanı sıra yazılı/görsel basın arşiv kayıtlarına göz atılması/taranması uygun olacaktır.
5-Belediyenin mali işlemlerinin, gelir işleri ve gider belgelerinin, bu konularda yetkin denetim elemanları, gerektiğinden bilirkişiler aracılığıyla incelemeleri yaptırılmalı, belediyenin oluşmuş borç yükü çıkarılmalı, varsa hatalı uygulama/aksaklıklar hızla giderilmeli, sürdürülmesi önlenmelidir.
Bu bağlamda;
5.01- Yolsuzluğa açık alan olarak nitelendirilen hesap, iş ve işlemlerin öncelikle incelenmesinde, gereken önlemlerin gecikilmeksizin alınmasında yarar vardır.
Bu tür özellik içeren hesap, iş ve işlemlerden bazıları aşağıya çıkarılmıştır.
– Otopark Yönetmeliği hükümlerine göre otoparkı bulunmayan yapılardan ruhsat alınması aşamasında tahsil edilen ayrı bir hesaba yatırılması gereken otopark paraları,
– Otopark gelirleri,
– Belediye taşınmazlarının kiraya verilmesi, ecrimisil/ tahsis işlemleri;
– Gecekondu önleme fonu hesapları,
– Toplu taşıma imtiyaz hakkı devir işlemleri,
– Ambalaj atıkları toplanmasına ilişkin imtiyaz hakkı,
– Hafriyat toprağı ile inşaat/yıkıntı atıkları bedelleri,
– İşyeri açma ve çalışma ruhsatı olmadan faaliyette bulunan işyerleri,
– Belediyenin borçlanma işlemlerinde Belediye Kanunu’nda öngörülen limitlere uyum durumu vb.
Öncelikle incelenmelidir.
5.02- Daha geniş kapsamlı/ayrıntılı incelemelerde; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca hazırlanmış “Mahalli İdareler Genel Faaliyet Raporu” başta olmak üzere; “Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı Genel Yönetim Faaliyet Raporu”, Sayıştay‘ın Yıllık Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu” ve “Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu” ile “Mali İstatistikleri Değerlendirme Raporu” vb. raporlarındaki belediyelerin genel faaliyetleri, bütçe gerçekleşmeleri, mali vb. durumları incelenebilir. Bu raporlarda sözü edilen hata/noksanlık/yolsuzluk örneklerinden de yararlanılabilir. Diğer benzer/grup belediyeleriyle karşılaştırılması da yapılarak belediyenin ülkemizdeki konumu daha net ve nesnel olarak belirlenebilir.
Bu konularda özet bilgi edinilmesi bağlamında güncelliğini koruyan bir yazımıza aşağıdaki adres üzerinden erişilebilir.
https://www.alomaliye.com/2023/10/05/belediyelerin-2022-yili-faaliyetleri-ve-mali-durumlari
Personel Alımı
6-Ülkemizdeki işsizlik oranının yüksekliği; halkımızın kamu kurumunda çalışma isteği, verilmiş olması muhtemel vaatler, kadrolaşma ihtiyacı vb. nedenlerle seçimlerden sonra belediye başkanlarının yoğun olarak iş/işe yerleştirme talepleri ile karşılaşacakları, bunları yerine getirmesi konusunda zorlanacakları, bu sorunun belediye başkanları başta olmak üzere, bağlı oldukları siyasi partilerin merkez/il/ilçe yetkililerini uzun süre uğraştıracağı açıktır.
Bu yüzden belediye başkanlığı ile bağlı işletme ve şirketlerdeki boş/boşalacak (memur/kadrolu işçi/sözleşmeli memur ) pozisyonlarına yapılacak açıktan veya kurum içinden naklen/terfien personel atamalarında; talepleri almak, değerlendirmek/gereğini yapmak üzere, belediyenin insan kaynakları birimi bünyesinde bir başvuru merkezi (cv merkezi) oluşturulmasında, gerektiğinde başvuruların doğrudan/aracısız internet üzerinden yapılmasında, açıktan/naklen alınacak personel ihtiyaçlarının oluşturulacak cv merkezinden karşılanmasında yarar vardır.
Bu suretle belediye başkanları temel görevlerine daha fazla zaman ayırabilecek, iş başvuruları ile daha az karşılaşacak, bireysel talepler peşinde koşmayacak, istek sahiplerini gücendirmemek için yoğun çaba harcamamış olacaktır.
7-Açıktan memur, özellikle işçi alımlarına ilişkin mevzuatta önemli bazı (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı izin/İş-Kur aracılığıyla alım yapılması vb.) kısıtlamalar getirilmiştir.
İleride sıkıntı yaşanmaması bakımından personel alımlarında sözü edilen mevzuat hükümlerinin göz önünde bulundurulmasında yarar vardır.
Bu arada belediyeler ve bağlısı idareler ile şirketlerdeki kadrolara emeklilerin atanmasını önleyen, atanmaları halinde (haftada 8 saat ders görevi karşılığı ücreti alanlar bile) aldıkları emeklilik aylıklarının kesilecekleri düzenleyen, 5335 sayılı Kanun’un 30’uncu maddesi çok önemli olup mutlaka dikkate alınmalıdır.
8- Özellikle üst düzey yönetici atamalarında liyakat ve ehliyete gereken özen mutlaka gösterilmelidir.
Bu bağlamda üzerinden yıllar geçse bile belleklerden hala silinmeyen, belediye başkanı bir yana, belediyenin bağlı olduğu siyasi partiye dahi yüklenilen (töhmet altında bırakan) İSKİ Genel Md. olayı göz ardı edilmemelidir.
Personel istihdamı
9- Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılması vb. konularda danışmanlık yapması gereken, özel durumları nedeniyle genelde boş tutulan ve bir kariyer mesleği olan iç denetçi kadrolarına gereken atamalar yapılmalıdır.
10- Belediye hizmetlerinin sunumu, kalitesi ve personelin performansını yükseltmek, belde halkının beklenti ve ihtiyaçlarını karşılamak üzere “stratejik planlar” ve “eylem planları” oluşturulmalıdır.
Bu bağlamda öncelikle, çalışan personelin görev, yetki ve sorumluluklarını belirtir görev talimatları ve mevcut personel arasında iş bölümü olup olmadığı araştırılmalı; var ise güncellenmeleri göz ardı edilmemelidir.
Diğer yandan başarısı nedeniyle ödüllendirilmiş; vaki ihbar/şikayetler üzerine haklarında adli/idari işlem yapılmış/yapılmakta olanlar ile şikayetin işlemden kaldırılmasına karar verilmiş personelleri de kapsayan bilgi formları hazırlattırılmalı, personel değerlendirilmesi sırasında bu notlardan da yararlanılmalıdır.
Personel değerlendirmesine yönelik iş ve işlemlere; vekaleten veya geçici görevle görevlendirilmiş olanlar ile hakettiği (müktesebi) kadro derecesinin üstünde/altındaki kadrolara atanmış personelden başlatılmasında, bunların durumlarının öncelikle açıklığa kavuşturulmasında yarar vardır.
11- TTK göre kurulmuş/faaliyet göstermekte olan belediye şirketleri için olağanüstü genel kurula gidilmesi; gerekiyorsa yönetim/denetim kurulu üyeleri ve genel müdürlerin değiştirilmesi için gerekli yasal işlemlerin (sürecin) hemen başlatılması olanaklıdır.
İhbar/şikayetler
12- Ülkemizde iktidar/üst düzey yönetici değişikliklerinden sonra, önceki dönemde görev yapmış olan yetkililer hakkında çok sayıda ihbar/şikâyetler yapılmakta, sorumlularından “hesap sorulması” beklenmektedir.
Ayrıca yine geçen dönemde mağdur edildiklerine ve bu mağduriyetlerinin giderilmesine ilişkin yoğun talepler gündeme gelmektedir.
Bu tür bulgular, belediye başkanı değişikliklerinde, eski/yeni başkanların farklı partilere mensup olmaları durumları için özellikle geçerlidir.
Bu nedenle yeni başkanları en fazla uğraştıracak işlerin başında, eski yöneticilerden hesap sorulmasına ilişkin beklentileri karşılamak olacaktır. Halkımız tarafından hesap sorulması olayı belgesiz/özensiz bir şekilde, rahatlıkla ifade edilmekte, bu istek kulaklara çok hoş gelmektedir.
Suç işledikleri iddia edilenler hakkında gerekli inceleme ve soruşturmalar hemen başlatılmalı; suçluların cezasız kalmaması için gereken yasal işlemler yapılmalıdır. Bu konularda herhangi bir duraksama olmamalıdır. Zira bu konular bir kamu görevlisi olan belediye başkanının da yasal olarak sorumluluğunu gerektirmektedir.
Belediye başkanı istese dahi bu görevinden kaçınması olanaklı değildir.
Bununla birlikte hesap sorulmasına ilişkin iş ve işlemler kolay değildir. Zira özel uzmanlık ve teknik bilgi ve deneyim isteyen bir konudur. Zaman alıcı, yıpratıcı ve sonuç alınması kolay olmayan bir süreçtir.
Bu yüzden yolsuzluk iddialarına ilişkin konularda duygusal olarak yaklaşılmamasında, diğer bir anlatımla sorunun (olabildiğince) nesnel olarak ele alınmasında, bu bağlamda eski/yeni başkanlar arasında husumet ortamı yaratılmamasına özen gösterilmesinde yarar vardır. Bu bakımdan ihbar/şikayete konu olaylarda avukat/mali müşavir/teknik elemanlar ve gerektiğinden üniversitelerden hukuki/mali/imar/yapım konularında yardım alınmalı, olaylara profesyonelce yaklaşılmalıdır.
Böylelikle sorunlu konular/yolsuzluk olayları daha kısa sürede somut hale gelecek, maddi gerçeklerin ortaya çıkarılmasının önü açılmış olacaktır.
Enkaz devir alındığına iddialar kısa sürede karara bağlanmış, belediye başkanının sıcak gündeminden çıkmış olacaktır.
Bu tarz yaklaşımda yarar vardır. Zira bu konuların İçişleri Bakanlığı/Sayıştay denetim elemanlarınca açıklığı kavuşturulması uzun vadeli, zaman alıcı (bakan onayı/müfettiş görevlendirilmesi vb.) bir süreçtir.
Diğer yandan İçişleri Bakanlığının belediyelerde seçim sonucu oluşan/oluşacak olan toplu denetim elemanı taleplerini karşılamak olanağı sınırlıdır. Ayrıca sorunlu konularla ilgili dosyanın olgunlaştırılmış olması ileride görevlendirilecek denetim elemanının da işini kolaylaştıracak, konuyu daha kısa sürede sonuçlandırmalarına neden olacaktır.
Esasen olgunlaştırılmış dosyaların müfettiş beklenmeden yetkili mercilere de gönderilmesi de olanaklıdır. Gerektiğinde bu olanağında kullanılması yerinde olacaktır.
Bu amaçla olan/olası ihbar ve şikâyetlerin kayda alınması ve yapılması gereken yasal işlemlerin izlenmesi konularında, belediye başkanının yükünün hafifletilmesi için gerektiğinde başkan adına hareket edebilecek personel görevlendirmesi yoluna gidilebilir.
Öte yandan belediye başkanları ihbar/şikayetlerin yanı sıra; özellikle mevcut personel içinde birlikte görev yapabilecekleri, çalışkan, dürüst/güvenilir personele yönelik duyumlara, referanslara de özel önem vermeli, halkımızın ilgisini çekmediğini de dikkate alarak referans konularında ayrı bir çalışma yapmayı da ihmal etmemelidir.
İhale iş ve işlemleri
13- Ankara Büyükşehir Belediyesinin açık teklif/belli istekliler arasında yapılan ihalelerin canlı olarak internetten yayınlanması şeklindeki 5 yıldır başarı ile uygulayageldiği ve ihalelerde saydamlığı, rekabeti, eşit muameleyi, güvenirliği, kamuoyu denetimini getiren, kamuoyunda kabul görmüş/beğenilmiş olan ihalelerin internet üzerinden yayınlanması yöntemi vakit geçirmeksizin belediyelerde hemen uygulanabilir.
14- Belediye Kanunu’na göre (seçimler nedeniyle) belediyelerde önceki dönemde yapılmış ve birden çok yılı kapsayan hizmet alım ihalelerinin süresi haziran ayı sonu itibarıyla tamamlanmış olacaktır.
Dolayısıyla yeni yönetim tarafından yakın zamanda, birden çok yılı kapsayan, çok sayıda hizmet alım ihalesinin yapılması gerekmektedir.
Bu suretle belediye başkanları, belde halkına karşı ilk ciddi sınavlarını vermiş olacaklardır.
Belirtilen nedenlerle; hizmet alım ihalelerinin önemi ve yolsuzluğa açık bir alan olması da dikkate alınarak, ihalelerde izlenecek yol/yöntemler konusunda ilkeler öncelikle şimdiden belirlenmelidir. Bu bağlamda hizmet alım ihalelerinde yaklaşık maliyet unsurlarındaki (kâr oranı, taşıt araçlarında tüketilen akaryakıt miktarı vb.) uygun değerlerin tespit edilmesi, kamu idarelerindeki iyi uygulama örneklerinin araştırılması vb. konularda şimdiden hazırlık yapılmasında yarar vardır.
15-Kamuoyunda yolsuzluğa açık alan olarak kanıksanmış olan pazarlıkla ihale veya doğrudan temin yoluyla yapılacak alımlar üzerinde özellikle ve ayrıca durulmalıdır.
Bu konularda tüm Türkiye’ye örnek olacak uygulamalar gerçekleştirilmeli, pazarlık ve doğrudan teminle sağlanan mal ve hizmet alımlarındaki kamuoyunda oluşmuş olumsuz yargı (kuşkulu /şaibeli işlem algısı) değiştirilmelidir.
Bu bağlamda EKAP üzerinden yapılması gereken alımlarda Kamu İhale Kurumunca devreye alınmış (e- fiyat alınabilmesi vb.) tüm yeniliklerden/gelişmelerden yararlanılmalıdır. Ayrıca ilan metni içeriğinde alınacak mal ve hizmetin niteliği açıkça belirtilmeli, üstü kapalı ifadelerden kaçınılmalıdır.
Ayrıca ihale dokümanlarının sisteme eklenmeleri ihmal edilmemelidir.
Kısacası; satın alınacak malı ve özelliklerini bilen sadece tek isteklinin girebildiği ve süreç sonunda kaçınılmaz olarak ihaleyi üstlendiği uygulamalardan uzak durulması sağlanmalıdır.
16- Ankara Büyükşehir Belediyesinin ihtiyaç sahibi yurttaşlara bazı sosyal yardımları; ayni yardımlar yerine, bir elin verdiğini diğer elin görmediği, mal alım/dağıtım ihalesi yapmadan, belediye eliyle belli kişileri zengin etmeden, ihale yapmadığı için yolsuzluğa açık alan bırakmadığı için belediye başkanının, satıcı binlerce esnaf ile istediği yerden/maldan alan yurttaşların memnun olduğu, kamuoyunca da benimsenmiş Başkent Kart aracılığıyla yapılan yardım modelinin hemen uygulamasına geçilebilir.
17-Belediyelerin sıklıkla ve yoğun olarak yaptıkları önemli mal ve hizmet alımları (akaryakıt, toplu elektrik/doğalgaz, su sayaçları, araç lastiği alımları, çöp toplama/nakliyesi, araç kiralama vb.) ile özellikli yapım işleri ihaleleri KİK kayıtları üzerinden izlenmeli, mal ve hizmet türleri itibarıyla arşiv oluşturulmalı, Bu bağlamda en uygun zaman/koşullarla mal ve hizmet alımı (örneğin toplu elektrik alım ihalesi) yapmış belediye/belediyeler araştırılmalı ve onların deneyimlerinden yararlanılmalıdır.
Mali saydamlık ve hesap verilebilirlik
18- Belediye gelir/giderleri (mali saydamlık) konusunda kamuoyu denetimin ve hesap verilebilirliği sağlanması bakımından belediye meclis toplantılarının canlı yayınlanması; stratejik yönetim araçları (stratejik plan/performans raporu/bütçe/kesin hesap/faaliyet raporları) denetim raporları/mali tablolar vb. bilgi/belgelerin belediyenin resmi internet sitesinde yayınlaması hızla gerçekleştirilmelidir.
Ankara Büyükşehir Belediyesinin bu konulardaki yayınlarından örnek olarak yararlanılabilir.
(https://www.ankara.bel.tr/dokumanlar/saydamlik-ve-hesapverilebilirlik)
Borçların ödenmesi
19-Ülkemizde belediyelerin gelirlerinin giderleri karşılamadığı, bütçelerdeki gelir/gider dengesinin borçla kapatıldığı bilinmektedir. Belediyelerinin büyük bölümü de borçlu durumdadır. Yeni seçilmiş belediye başkanlarını bekleyen en güncel sorunun borç ödemeleri konusu olacağı tahmin edilmektedir. Belediye başkan değişikliğinin de etkisi ile, belediye alacaklılarının, alacaklarını tahsil edebilmek için daha ısrarlı olacakları, hatta yargı yoluna da başvurmaları durumunun kaçınılmaz olduğu düşünülmektedir.
Belirtilen nedenlerle belediyelerin borçlarının ödenmesi konusunda bir politika geliştirilmelidir. Bu bağlamda belediye borçları yapılandırılmalı, borç ödemelerinin bir plan/takvim dahilinde, dengeli/adaletli bir şekilde yürütülmesi sağlanmalıdır.
Tahsilatın hızlandırılması
20– 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunundan doğan muhtelif gelirler başta olmak üzere belediye alacaklarının tahakkuk/tahsilat işlemleri incelenmeli, tahakkuk ettiği halde tahsil edilmemiş gelirlerin tahsilat işlemlerine hız verilmelidir.
[vc_row][vc_column][vc_message message_box_color=”juicy_pink”]
Bu makalenin tüm hakları www.alomaliye.com’a aittir. İktibas belirtilmeden ve linkimiz verilmeden (kaynak belirtilmeden) tamamı ya da bir kısmı herhangi bir ortamda (yazılı-görsel-işitsel-sanal-bulut-eğitim vb. ortamlar) kullanılamaz. Aksi kullanımlarda gerekli yasal işlemler yapılır.
[/vc_message][vc_column_text]
