KDV’de Vatandaşa Yansımayan İndirim – M. Bahadır ALTAŞ, YMM

Mustafa Bahadır ALTAŞ
Yeminli Mali Müşavir
[email protected]

KDV’de Vatandaşa Yansımayan İndirim

Hem Devletin Vergi Kaybı Var! Hem de Vatandaş Fazla Vergi Ödüyor!

Giriş;

Katma Değer Vergisi Harcama üzerinden alınan bir vergi olup, üretilen mal veya hizmetin her aşamasında yaratılan değerin vergilendirildiği, özü itibariyle nihai tüketicinin katlanmak zorunda kaldığı bir tüketim vergisidir. 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 28.maddesinde “Katma değer vergisi oranı, vergiye tabi her bir işlem için %10’dur. Cumhurbaşkanı (Değişmeden önce bakanlar kurulu) bu oranı, dört katına kadar artırmaya, %1’e kadar indirmeye, bu oranlar dahilinde muhtelif mal ve hizmetler ile bazı malların perakende safhası ve inşaatın yapıldığı arsanın veya konutun vergi değeri ve bulunduğu yeri esas alarak konut teslimleri için farklı vergi oranları tespit etmeye yetkilidir.” şeklinde düzenlenmiştir.

2022 yılında KDV oranlarında özellikle temel gıda maddelerinde yapılan indirim fiyat artışlarından vatandaşın olumsuz etkilenmesini gidermektir. Yazımızın konusu yeme içme hizmeti sunan işyerlerinde uygulanan Katma Değer Vergisi oranın mal ve hizmet şekline göre vatandaşa yansımasının olumsuz etkisi ve sonuçlarını içermektedir.

Yasal Düzenleme;

30.12.2007 tarih ve 26742 sayılı resmi gazetede yayınlanan 24.12.2007 tarih ve 2007/13033 sayılı bakanlar kurulu kararında (GTİP Göre Oranların Belirlenmesi) ve daha sonraki tarihlerde Cumhurbaşkanı kararlarıyla yapılan ek ve değişiklikler sonrasında mal teslimleri ile hizmet ifalarına uygulanacak Katma Değer Vergisi oranları belirlenmiştir. Katma Değer Vergisi Oranlarının Tespitine İlişkin Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair 7346 sayılı Cumhurbaşkanı Kararıyla 10.07.2023 tarihinden geçerli olmak üzere aşağıdaki şekilde yeniden belirlenmiştir.

a) Ekli listelerde yer alanlar hariç olmak üzere, vergiye tabi işlemler için, %20 (Genel Oran)

b) Ekli (I) sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için, %1

c) Ekli (II) sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için, %10

(5189 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile de 14.02.2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere gıda maddelerinin toptan veya perakende satışında farklı KDV oranı uygulaması kaldırılmıştır.)

Uygulama ve KDV Oranı Çelişkisi

5189 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı‘nın 6. maddesi ile (II) sayılı listenin “A) Gıda maddeleri” bölümünde yer alan mallar bu listeden çıkarılarak (I) sayılı listeye dahil edilmiştir. Böylelikle söz konusu listede yer alan gıda maddeleri için 14.02.2022 tarihinden itibaren %8 oranında KDV’ye Tabi Olan Gıda Maddelerindeki KDV oranı %1’e İndirilmiş oldu.

Ayrıca 24.12.2007 tarih ve 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu kararı Eki (II) sayılı listenin 24’üncü sırasında yer alan “(birinci sınıf lokanta ruhsatı ya da işletme belgesine sahip olan yerler ile üç yıldız ve üzeri oteller, tatil köyleri ve benzeri tesislerin bünyesindeki lokantalar hariç)” ibaresi 5359 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 1/4/2022 tarihinden itibaren kaldırıldı.

Buna göre Ek (II) sayılı listenin 24’üncü sırasında yer alan “Gazino, açık hava gazinosu, bar, dans salonu, diskotek, pavyon, taverna, birahane, kokteyl salonu ve benzeri yerler hariç olmak üzere kahvehane, kır kahvesi, çay bahçesi, çay ocağı, kıraathane, kafeterya, pastane, ayakta yemek yenilen yerler, yemeği pakette satan veya diğer şekillerde yemek hizmeti sunan yerler, lokanta, içkili lokanta, kebapçı ve benzeri yerlerde verilen hizmetler (bu yerlerde verilen hizmetlerin alkollü içeceklere isabet eden kısmı hariç)” %8 oranında KDV uygulanacaktır. (7346 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 10.07.2023 tarihinden itibaren %10 olarak belirlenmiştir.)

KDV oranlarının yeninden belirlenmesine ilişkin düzenlemelere ve KDV oranı indirilen gıda maddeleri için belirlenen “İstatistik Pozisyonlarına Bölünmüş Türk Gümrük Tarife Cetveli”nde yer alan fasıl tanımlamalarına baktığımızda yapılan düzenlemede (I) sayılı listede yer alan gıda maddelerinin (II) sayılı listenin 24.sırasında yer alan yerlerde satılması halinde (II) sayılı liste KDV oranı uygulanır şeklinde bir düzenleme bulunmamaktadır. Yayınlanan tebliğde de bu konuda bir açıklama yer almamaktadır.

KDV oranında yapılan bu düzenlemeler sonrasında özelliklede verilen özelgelerde;

• Şirketinize ait fabrikada/imalathanede üretilen baklava, pasta, poğaça, börek gibi ürünlerin fabrikadan yapılan tesliminde (ayrı mükellefiyeti bulunan şubeleriniz dahil), 2007/13033 sayılı BKK eki (I) sayılı listenin A/15 inci sırası uyarınca %1,

Bu ürünlerin fabrikadan ihraç kayıtlı yapılan teslimlerinde %1,

• Bu yerlerde yeme içme hizmetine konu edilmeden ve/veya herhangi bir şekilde servise yönelik bir işleme tabi tutulmaksızın bu ürünlerin doğrudan teslim edilmesi durumunda %1,
• Satış yapılan yerin lokanta, kafeterya, pastane, ayakta yemek yenilen yerler gibi yemek hizmeti sunan işyeri ve/veya masa, oturma yeri tezgâh gibi servis yapılabilen alanlarının bulunmaması halinde, söz konusu ürünlerin tesliminde %1

Pastane, tatlıcı, simitçi, fırın gibi işletmeler tarafından imal edilen ve/veya satışı yapılan börek, simit, pasta, tatlı vb. ürünlerin yeme içme hizmeti sunulmadan tesliminde uygulanacak KDV oranı %1 olarak uygulanır şeklinde görüş verilirken.

Bu ürünlerin “kafeterya, pastane, ayakta yemek yenilen yerler, yemeği pakette satan veya diğer şekillerde yemek hizmeti sunan yerler, lokanta, içkili lokanta, kebapçı ve benzeri yerlerde verilen hizmetler (bu yerlerde verilen hizmetlerin alkollü içeceklere isabet eden kısmı hariç) sayılmış ve bu hizmetlere %8 oranında KDV uygulanması öngörülmüştür.” Şeklinde görüş verilmesi uygulamada çelişkilere neden olmaktadır.

Katma Değer Vergisinin yürürlüğe girdiği 01.01.1985 tarihinden 2007/13007 sayılı bakanlar kurulu kararının yürürlüğe girdiği 31.12.2007 (01.01.2008) tarihine kadar KDV oranlarının belirlenmesinde uygulanan sistemden vazgeçilerek 2007/13007 sayılı bakanlar kurulu kararı ile KDV oranlarının uygulanmasında 01.01.2008 tarihinden geçerli olmak üzere “İstatistik Pozisyonlarına Bölünmüş Türk Gümrük Tarife Cetveli” esas alınarak mal ve hizmetlerin tanımlanması kararlaştırılmıştır. Bu nedenle KDV oranlarının belirlenmesinde uygulamada tereddütte yol açmayacak şekilde düzenleme yapılması zorunluluktur. Çünkü bu malların ithalatında ödenen KDV oranı “İstatistik Pozisyonlarına Bölünmüş Türk Gümrük Tarife Cetveli” esas alınarak belirlenmektedir.

Bu kapsamda, 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (BKK) eki (I) sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için %1, (II) sayılı listede yer alan teslim ve hizmetler için %10, bu listelerde yer almayan vergiye tabi işlemler içinse %20 olarak uygulanmaktadır.

Özellikle 5359 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile (II) sayılı listenin 24’üncü sırasında yer alan “(birinci sınıf lokanta ruhsatı ya da işletme belgesine sahip olan yerler ile üç yıldız ve üzeri oteller, tatil köyleri ve benzeri tesislerin bünyesindeki lokantalar hariç)” ibaresi kaldırılması ile birlikte 01.04.2022 tarihinden itibaren yeme içme hizmeti sunan birinci sınıf lokanta ve otellerde bu kapsama dahil edilerek yemek yenilen tüm yerlerde KDV oranı %10 olarak eşitlenmiştir.

KDV oranların belirlendiği 2007/13033 sayılı bakanlar kurulu kararı eki (I) sayılı listenin (A) bölümünün;

• 13 inci sırasında 17 No.lu faslında yer alan mallar Şeker ve şeker mamulleri (Çikolata ve diğerleri)
• 15 inci sırasında 19 No.lu faslında yer alan mallar Pastacılık Ürünleri (Tatlı-Gofretler ve diğerleri)
• 17 inci sırasında 21 No.lu faslında yer alan mallar yenilen Çeşitli Gıda Müstahzarları (Çorba ve diğerleri)

Yer alan malların teslimleri %1 oranında KDV’ye tabidir. Bu ürünlerin satış yeri ile ilgili olarak yayınlanan bakanlar kurulunda özel bir düzenleme yapılmamıştır.

Dondurulmuş “Lahmacun, pide, mantı, sarma, içli köfte gibi birçok ürün” markette ve bakkalda %1 KDV oranı ile satılırken bu ürünlerin lokantada imal edilip servis yapılmaksızın satışının yapılması %10 oranında KDV tabi olması durumunda bu vergi farklılığı vatandaşa olumsuz yansıdığı gibi hem haksız rekabete yol açmakta hem de vergi kayıp ve kaçağına neden olmaktadır.

Örnek vermek gerekirse;

A firması sahip olduğu işletmesinde hem tatlı ürünleri imalatı yapmakta hem de bu işletmesi içinde bulunan lokantasında yeme içme hizmeti sunmaktadır. İmal etmiş olduğu tatlı ürünlerini de anlaşmış olduğu bir markette tezgahta satışa sunmaktadır.

Bu firma markete satmış olduğu baklavayı hangi KDV oranı üzerinden hesaplayacaktır?

Firma tarafından bu baklavanın ihraç kayıtlı olarak teslim edilmesinde KDV oranı %1 mi? Yoksa %10 mu olacak?

Market satışa sunmuş olduğu bu baklavayı 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (BKK) eki (I) sayılı listede yer alan Türk Gümrük Tarife Cetveli 19 faslında yer aldığı için %1 KDV oranı ile mi satacaktır?

Aynı marka ve fiyattan satılan 1 kg baklavayı markette alan vatandaş %1 KDV ödeyecek. Aynı vatandaş bu baklavayı lokantadan alacak olursa %10 KDV ödeyecektir. Peki bu %9 KDV oran farkı vatandaşa nasıl yansıyacak?

Bu örneğimizde olduğu gibi yeme içme hizmeti sunulan yerlerde yapılan satışlar için (II) listenin 24.maddesinde yer alan düzenlemede özellikle yeme-içme hizmetinin sunulmasına atıf yapılarak “yemek yenilen yerler, yemeği pakette satan veya diğer şekillerde yemek hizmeti sunan yerler” şeklindeki tanımla bu yerlerde yeme içme hizmet (servis) şeklinde teslimi söz konusu olması halinde %10 oranında KDV tabi olacaktır. Onun dışındaki teslimlerin (I) sayılı listede yer alan Türk Gümrük Tarife Cetveli (TGTC veya GTİP) fasılasına göre %1 KDV oranının uygulanması gerekir.

Günümüzde lokantalar yemeğin dışında baklava ve pastacılık ürünlerinin de (çikolata-şekerleme) satışını yapmaktadır. Verilen özelgelerde “burada üretildiğine veya dışarıdan temin edildiğine bakılmaksızın” şeklinde yapılan yorumla lokantada satılan baklavanın KDV oranı %10 olurken pastanede satılan baklavanın KDV oranın %1 olması 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (BKK) eki (I) sayılı listede yer alan Türk Gümrük Tarife Cetveli 19 faslında yer alan ürünlerin çift KDV oranı uygulanmasına ve haksız vergilendirmeye neden olmaktadır.

Sonuç; Türk vergi hukukumuzda temel ilke verginin kanuniliğidir. Vergi hukukunda kıyas yasağı ilkesi gereğincede KDV Uygulamasında kıyas veya yorumla hüküm tesis edilmesi mümkün değildir.  Bu nedenle KDV uygulamasında (BKK) Cumhurbaşkanı, Katma Değer Vergisinin konusuna giren işlemlerle ilgili özel bir belirleme yapmadığı sürece mal ve hizmetlerin yeni veya kullanılmış olup olmadığı gibi hususlarla birlikte mal ve hizmetlerin (Kim-Nerede-Nasıl-Ne Amaçla) kullanıldığı yerler de bir önem taşımamaktadır. Uygulamada yukarıda örnek olarak yer alan ürünlerin markette, bakkalda, fırında, pastanede satılırken %1 oranında KDV uygulanırken lokantada yeme içme servisi verilmeden satılsa dahi %10 oranında KDV uygulanır yönünde Gelir İdaresi ve bağlı müdürlükleri tarafından farklı ve çelişkili görüşleri içeren özelge verilmesi. 5189 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı’nın uygulama girdiği 14.02.2022 tarihinden bugüne uygulamada mükelleflerin yanlış KDV hesaplamasına neden olduğu gibi hükümet tarafından gıda fiyatlarındaki artışı düşürmek amacıyla alınan KDV indirimi uygulaması da devre dışı kalmaktadır.

Bu çelişkili uygulamalar nedeniyle %1 KDV ödemek durumunda kalan vatandaşın haksız olarak %10 KDV ödemek durumunda kaldığı oluşan %9 KDV farkının vatandaşa yansımadığı bir gerçek olarak ortaya çıkmaktadır. Dolaylı bir vergi olarak Katma Değer Vergisi belge düzenin yerleşmesi açısından yürürlüğe girdiği 1985 yılından bugüne kadar önemli bir görev üstlenirken bu tür uygulamalar belge düzenin olumsuz etkilerken kayıt dışı işlemleri teşvik etmektedir.

Konu ile ilgili KDV Genel Uygulama Tebliğinin “III/B-2.4. Yiyecek ve İçecek Sunulan Yerlerde KDV Oran Uygulaması” başlıklı bölümünün 5189 sayılı ve 5359 sayılı Cumhurbaşkanı Kararlarına uygun olarak yeniden değerlendirilerek düzenlenmesi uygulamada mevzuattan kaynaklı yorum farklığının giderilmesine ve yanlış KDV oranı uygulamasının ortadan kalmasına imkan sağlayacaktır.

GİB SIKÇA SORULAN SORULAR

Sayfasında son KDV oranları ile ilgili yer alan bilgiler aşağıdaki

SORU 1: 5189 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile sadece temel gıda ürünlerinde uygulanan KDV oranları mı %1’e düşürüldü? Düzenleme öncesi KDV oranı %8 olup, %1’e indirilmeyen herhangi bir gıda ürünü var mı?

Temel gıda ürünlerinin birçoğunun toptan teslimi, 5189 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yapılan değişiklik öncesinde zaten 2007/13033 sayılı BKK eki (I) sayılı liste kapsamında %1 oranında KDV’ye tabi idi. Cumhurbaşkanı Kararı ile bahsi geçen BKK eki (II) sayılı listede yer alan ve %8 oranında KDV’ye tabi olan gıda ürünlerinin tamamı (I) sayılı liste çatısı altına alınmak ve toptan perakende ayrımı kaldırılmak suretiyle 14.02.2022 tarihinden itibaren %1 oranında KDV’ye tabi tutulmuş ve BKK kapsamındaki tüm gıda ürünlerinin teslimlerinde KDV oranları eşitlenmiştir. Bu durumun yegâne istisnası, özel tüketim vergisine tabi olan gıda ürünleridir. Bu ürünlerin tesliminde %8 (7346 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 10.07.2023 tarihinden itibaren %10) oranında KDV uygulanmaya devam edilecektir.

SORU 3: Lokanta, restoran, kafeterya vb. işletmeler tarafından yerinde sunulan (ayakta dahil) yeme-içme hizmetlerine ilişkin KDV oranlarında, 5189 sayılı ve 5359 sayılı Cumhurbaşkanı Kararları ile bir düzenleme yapıldı mı?

13/2/2022 tarihli ve 31749 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5189 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile yapılan düzenleme, yeme-içme hizmetlerine uygulanan KDV oranında bir değişiklik öngörmemektedir.

Öte yandan, 29/3/2022 tarihli ve 31793 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 5359 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile (II) sayılı listenin 24 üncü sırasında yer alan “(birinci sınıf lokanta ruhsatı ya da işletme belgesine sahip olan yerler ile üç yıldız ve üzeri oteller, tatil köyleri ve benzeri tesislerin bünyesindeki lokantalar hariç)” ibaresi söz konusu Kararın yürürlüğe giriş tarihi olan 1/4/2022 tarihinden itibaren kaldırılmış ve ilgili madde çerçevesinde tüm yeme içme hizmetlerinde KDV oranı %8 (7346 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 10.07.2023 tarihinden itibaren %10) olarak belirlenmiştir.

SORU 4: Paket servis (on-line, mobil yemek sipariş siteleri dahil) ile alınan yeme-içme hizmetleri gıda teslimi sayılır mı?

Yeme içme hizmeti veren işletmelerin paket servis (on-line, mobil yemek sipariş siteleri dahil) şeklinde verdikleri hizmetler ile catering, tabldot servis gibi adlarla verdikleri yeme içme hizmetleri, 2007/13033 sayılı BKK eki (II) sayılı listenin 24’üncü sırası kapsamında %10 oranında KDV’ye tabi olup, bu hizmetlerin gıda teslimi sayılması mümkün değildir.

SORU 5: Balık gibi bazı gıda maddelerini hem çiğ olarak hem de pişirerek satan işletmelerde 5189 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı sonrası uygulanması gereken KDV oranı nasıl hesaplanmalıdır?

5189 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile çiğ balık teslimlerindeki toptan/perakende ayrımı kaldırılarak bu ürünlerin 2007/13033 sayılı BKK eki (I) sayılı listenin (A) Bölümünün 1/c sırası kapsamında %1 oranında KDV’ye tabi tutulması sağlanmıştır. Ancak, iş yerinde müşterilerin masasına ve evlere pişirilerek balık servisi yapılmak suretiyle gerçekleştirilen hizmetler ile balık-ekmek olarak tabir edilen ekmek arası balık satışlarının, söz konusu BKK eki (II) sayılı listenin 24 üncü sırasında belirtilen “yemeği pakette satan veya diğer şekillerde yemek hizmeti sunan yerlerde verilen hizmetler” kapsamında değerlendirilerek %8 (7346 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 10.07.2023 tarihinden itibaren %10) oranında KDV’ye tabi tutulması gerekmektedir.

SORU 6: 5189 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı sonrasında börek, simit, pasta, tatlı vb. ürünlerin satışında uygulanması gereken KDV oranı ne olmalıdır?

5189 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile pastane, tatlıcı, simitçi, fırın gibi işletmeler tarafından imal edilen ve/veya satışı yapılan börek, simit, pasta, tatlı vb. ürünlerin teslimine uygulanacak KDV oranı %8’den %1’e indirilmiştir.
Bununla birlikte, söz konusu ürünler yeme içme hizmeti olarak müşterilere sunulduğunda, 2007/13033 sayılı BKK eki (II) sayılı listenin 24’üncü sırası kapsamında %8 (7346 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 10.07.2023 tarihinden itibaren %10) oranında KDV’ye tabidir.