Gerek 5345 Sayılı Kanun gerekse de 4 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Gelir İdaresi Başkanlığı, Maliye/Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı merkez ve merkeze doğrudan bağlı taşra teşkilatı şeklinde örgütlenmiştir.
Şemsettin ESER
Vergi Dairesi Müdürü
esersemsettin@outlook.com
GİRİŞ
05.05.2005 tarihinde kabul edilen Gelir İdaresi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki 5345 Sayılı Kanun (1) ile Gelir İdaresinin, günün ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde ve uluslararası örneklere uygun olarak yeniden yapılandırılması amacıyla Gelirler Genel Müdürlüğü yerine, Maliye Bakanlığına bağlı Gelir İdaresi Başkanlığı kurulmuştur.
Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçişi müteakip yayımlanan 4 Sayılı Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkındaki (2) Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 134 ve müteakip maddeleri ile Gelir İdaresi Başkanlığının görev, yetki ve sorumlulukları yeniden düzenlenmiştir.
Gerek 5345 Sayılı Kanun gerekse de 4 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Gelir İdaresi Başkanlığı, Maliye/Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı merkez ve merkeze doğrudan bağlı taşra teşkilatı şeklinde örgütlenmiştir.
Yazımızda Gelir İdaresi Başkanlığının taşra teşkilatı örgütlenmesi ele alınacaktır.
AÇIKLAMA
Gelir İdaresi Başkanlığının taşra teşkilatına yönelik hükümlerin yer aldığı 4 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 152. maddesinde (5345 Sayılı Kanunun mülga 23. maddesinde de hemen hemen aynı hüküm yer almaktaydı); “ (1) Başkanlığın taşra teşkilatı, doğrudan merkeze bağlı vergi dairesi başkanlıkları ile vergi dairesi başkanlığı kurulmayan yerlerde bu Bölümde Vergi Dairesi Başkanlığı ve Vergi Dairesi Başkanına verilen görev ve yetkileri haiz vergi dairesi müdürlüklerinden oluşur. Vergi dairesi başkanlıklarının kuruluş yerleri ve sayıları ile bunlara ilişkin değişiklikler Cumhurbaşkanınca belirlenir.
(2) Vergi dairesi başkanlıklarına bağlı vergi dairesi müdürlükleri ile şubeler kurulmasına ve bunların faaliyete geçirilmesine ilişkin usul ve esaslarla; aynı il sınırları içinde kalmak kaydıyla mükelleflerin, işyeri ve kanuni merkezlerine bağlı kalınmaksızın belirlenecek ölçütlere göre hangi vergi dairesi müdürlüğü veya başkanlığına bağlı olacağını belirlemeye Bakan yetkilidir. Bakan bu yetkisini, madde hükmünde yer alan sınırlamalara bağlı kalmaksızın vergi uygulamaları bakımından gerekli gördüğü hallerde mükelleflerin bağlı olacağı vergi dairesi müdürlüğü veya vergi dairesi başkanlığını belirlemek ve bu belirlemeye bağlı olarak bu dairelerin yetki alanını yeniden oluşturmak şeklinde de kullanabilir.” hükmü yer almaktadır.
Bu ve 5345 Sayılı Kanunun mülga 23. maddesi hükmünün verdiği yetkiye istinaden yayımlanan 2005/9064 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (3) ile 29 ilde Vergi Dairesi Başkanlığı, 2006/10788 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (4) ile Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı kurulmuştur.
Bu hüküm ve Bakanlar Kurulu Kararları çerçevesinde Gelir İdaresi Başkanlığının taşra teşkilatı;
– Doğrudan merkeze bağlı Vergi Dairesi Başkanlıkları ile
– Vergi Dairesi Başkanlıkları kurulmayan illerde doğrudan merkeze bağlı Vergi Dairesi Başkanlıkları yetkisine haiz Vergi Dairesi Müdürlüklerinden,
oluşması gerekmekte idi.
Ancak geçiş döneminde, Vergi Dairesi Başkanlığı kurulmayan illerde yer alan Vergi Daireleri, Vergi Dairesi Başkanlığı yetkisine haiz Vergi Dairesi şekline dönüşünceye kadar 4 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Gelir İdaresi Başkanlığı bölümünün sonuna eklenen Geçici 1. maddesi (5); “(1) Bu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 152 nci maddesine göre vergi dairesi başkanlığı kurulmayan illerde vergi dairesi başkanlığı ya da vergi dairesi başkanlığı görev ve yetkilerini haiz vergi dairesi müdürlükleri kuruluncaya kadar, gelir müdürlükleri, vergi dairesi müdürlükleri, takdir komisyonları ile mal müdürlüğü bünyesindeki bağlı vergi daireleri, 10/7/2018 tarihli ve 30474 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1 Numaralı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 244 üncü maddesi çerçevesinde defterdarlık birimi olarak faaliyetlerine devam eder ve buralarda çalışan Başkanlık personeli fiilen görev yaptıkları bu birimlerde görevlendirilmiş sayılır. Bu birimlerin görev, yetki ve sorumlulukları; değişiklik yapılmadığı sürece 15/7/2018 tarihinden önceki mevzuat hükümlerine göre devam eder.” hükmüne göre Defterdarlıklara bağlı birim olarak faaliyetlerine devam etmektedir.
Geçici madde ile yapılan bu düzenleme çerçevesinde Gelir İdaresi Başkanlığının taşra teşkilatı;
1- Doğrudan merkeze bağlı ve bünyesinde Grup Müdürlükleri, Müdürlükler, Hukuk Bürosu, Vergi Dairesi Müdürlükleri ve Şubeler olan Vergi Dairesi Başkanlıkları
2- Vergi Dairesi Başkanlığı kurulmayan illerdeki Vergi Dairesi Müdürlükleri ile Gelir Müdürlükleri ve Vergi Dairesi Başkanlığı kurulan ve kurulmayan yerlerdeki Malmüdürlükleri, gelir servisinden oluşan Defterdarlıklar,
şeklinde örgütlenmiştir.
Bununla birlikte, Vergi Dairesi Başkanlıklarından sadece Eskişehir ve Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı 5345 Sayılı Kanunun 24 ve 4 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 153. maddesinin son fıkrası; “… (3) Vergi dairesi başkanlıkları bünyesinde; mükellef hizmetleri, vergilendirme, denetim, tahsilat ve hukuk işleri, muhasebe, personel, destek hizmetleri ve benzeri fonksiyonlar için grup müdürlükleri ve bunlara bağlı müdürlükler ile yetki alanlarında ekonomik analizler yapmak ve mükellef hizmetlerini en yakın yerden sunmak üzere şubeler kurulur. Merkez ile taşra birimleri arasındaki fonksiyonel ilişkiler doğrudan sağlanır. Bunların organizasyon yapıları, görevleri, yetki ve sorumlulukları, merkez teşkilatıyla ilişkileri ile çalışma usul ve esasları yönetmelikle düzenlenir.” hükmü ve bu hükmün verdiği yetkiyle yayımlanan Vergi Dairesi Başkanlıklarının Kuruluş ve Görev Yönetmeliğine (6) uygun ve 213 Sayılı Vergi Usul Kanununda tanımlanan “ Vergi Dairesi” ve 6183 Sayılı Kanuna göre “Tahsil Dairesi” sıfat ve yetkisine haizdir.
Diğer Vergi Dairesi Başkanlıkları ve Defterdarlıklarda ise bunlara bağlı olarak faaliyetlerini yürüten Vergi Dairesi Müdürlükleri; Vergi Dairesi Başkanlıklarının Kuruluş ve Görev Yönetmeliğinin Geçici 1.maddesi;” (1) Vergi dairesi başkanlığı kurulan illerde vergi dairesi başkanlığına bağlı olarak çalışan vergi dairesi müdürlükleri 24/12/1994 tarihli ve 22151 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Vergi Daireleri Kuruluş ve Görev Yönetmeliği hükümlerine tabi olup, bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden sonra kurulacak vergi dairesi müdürlükleri de anılan yönetmelik hükümlerine göre kurulur ve vergi dairesi başkanlığına bağlı olarak çalışırlar.
(2) Bağlı vergi daireleri, vergi dairesi başkanlığı birimi haline dönüştürülünceye kadar, vergi dairesi başkanlığı kurulmayan yerlerdeki vergi daireleri ise 5345 sayılı Kanunun 24 ve 25 inci maddelerindeki yetkileri haiz vergi dairesi müdürlükleri kuruluncaya kadar, defterdarlıklara bağlı olarak 24/12/1994 tarihli ve 22151 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Vergi Daireleri Kuruluş ve Görev Yönetmeliği hükümlerine göre faaliyetlerine devam ederler.
(3) Bu Yönetmelikte öngörülen vergilendirme, muhasebe, tahsilat grup müdürlükleri veya bu fonksiyonları haiz daha az sayıda grup müdürlüğü kuruluncaya kadar vergi dairesi başkanlığının, Vergi Usul Kanununa göre “Vergi Dairesi”, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanuna göre de “Tahsil Dairesi” sıfatı bulunmaz.” hükmü uyarınca 213 sayılı Vergi Usul Kanununda tanımlanan “Vergi Dairesi” ve 6183 sayılı kanuna göre “Tahsil Dairesi” sıfat ve yetkisine haizdir.
Diğer taraftan, Vergi Dairesi Başkanlıkları ile Defterdarlıklara bağlı ve 1994 yılında yayımlanan Vergi Daireleri Kuruluş ve Görev Yönetmeliğine (7) göre faaliyetlerini yürüten Vergi Dairesi Müdürlükleri; Kamunun en ağır iş yüküne ve bünyesinde bulundurduğu (Bağlı olduğu Başkanlık/ Defterdarlık, il/ilçeye göre farklılık arz etmekle birlikte) ortalama 15 ayrı serviste birbirinden tamamen farklı ve maddi sorumluluğu olan;
– Sürekli yükümlülüklerin vergilendirme işlemleri
– Yoklama Denetim,
– Süreksiz yükümlülük (Veraset, MTV, Harçlar vb) vergilendirme işlemleri,
– Ciddi bilgi ve ihtisas gerektiren KDV-ÖTV iadeleri,
– Davaların takibi,
– Kamu alacağının takip(Haciz, İcra, Satış vb) ve tahsiline yönelik işlemler,
– Mahkemelerin ve diğer kurum ve kuruluşların işlemleri ve bilgi talepleri gibi
İş ve işlemleri yürütmekle görevlidir. Ayrıca hemen hemen tüm Vergi Dairesi Müdürlüklerinde çok ciddi boyutlara ulaşan hem sayısal hem de niteliksel personel sıkıntısı da mevcuttur.
DEĞERLENDİRME
2005 yılından günümüze kadar Gelir İdaresi Başkanlığı taşra teşkilatı örgütlenmesini tamamlanamadığından;
– Güçlü Gelir İdaresi ve mükellef odaklı hizmet anlayışında,
– Hızlı karar alabilme, uygulama ve uygulama birliğinin sağlanması aşamasında,
– Malmüdürlüklerinin yetki alanındaki mükelleflerin vergilendirilmesinde ve iyi niyetli olmayan mükellef ve mükellefiyetlerin önlenmesi
gibi pek çok konuda sıkıntılar yaşanmaktadır.
5345 Sayılı Kanun/ 4 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde belirlenen kuruluş amaçlarının yerine getirilebilmesi için Gelir İdaresi Başkanlığının taşra teşkilatının örgütlenmesi bize göre;
Öneri 1
Meriyetteki yasal düzenlemelerde öngörüldüğü gibi;
Mevcut Vergi Dairesi Başkanlıklarına ilave ihtiyaç olan yerlerde yeni Vergi Dairesi Başkanlıkları kurulmalı, Vergi Dairesi Başkanlığı kurulmayan yerlerde Vergi Dairesi Başkanlıkları yetkisine haiz Vergi Dairesi Müdürlükleri hayata geçirilmeli ayrıca Malmüdürlüklerinin gelir servisleri kapatılarak ihtiyaç olan yerlere şube kurulmalı ya da mükellefleri en yakın Vergi Dairesi Müdürlüklerine bağlanarak örgütlenme tamamlanmalıdır.
Yasal değişiklik istemeyen bu düzenleme Cumhurbaşkanı kararı ve Bakan onayı ile hayata geçirilebilir. Şu anda çeşitli sıkıntılara sebep olan ikili yapı ve Malmüdürlükleri problemi de çözülmüş olur.
Öneri 2
4 Sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Taşra teşkilatı başlıklı 152. maddesi; “Başkanlığın taşra teşkilatı, doğrudan merkeze bağlı Vergi Dairesi Başkanlıkları ve Bölge Vergi Dairesi Başkanlıklarından oluşur. Vergi Dairesi ve Bölge Vergi Dairesi Başkanlıklarının kuruluş yerleri ve sayıları ile bunlara ilişkin değişiklikler Cumhurbaşkanınca belirlenir.
Vergi Dairesi ve Bölge Vergi Dairesi Başkanlıklarına bağlı Vergi Dairesi Müdürlükleri ile şubeler kurulmasına ve bunların faaliyete geçirilmesine ilişkin usul ve esaslarla; aynı il sınırları içinde kalmak kaydıyla mükelleflerin, işyeri ve kanuni merkezlerine bağlı kalınmaksızın belirlenecek ölçütlere göre hangi vergi dairesi müdürlüğü veya başkanlığına bağlı olacağını belirlemeye Bakan yetkilidir. Bakan bu yetkisini, madde hükmünde yer alan sınırlamalara bağlı kalmaksızın vergi uygulamaları bakımından gerekli gördüğü hallerde mükelleflerin bağlı olacağı vergi dairesi müdürlüğü veya vergi dairesi başkanlığını belirlemek ve bu belirlemeye bağlı olarak bu dairelerin yetki alanını yeniden oluşturmak şeklinde de kullanabilir.” şeklinde,
Aynı kararnamenin Vergi Dairesi Başkanlığı başlıklı 153. maddesinin 2. fıkrası; “Vergi Dairesi ve Bölge Vergi Dairesi Başkanlığı bağlı birimleri vasıtası ile; yetki alanındaki mükellefleri tespit etmek, vergi ve benzeri mali yükümlülüklere ilişkin tarh, tahakkuk, tahsil, terkin, tecil, iade, ödeme, muhasebe ve benzeri işlemleri yapmak, bu işlemler ile personel atama, disiplin, terfi, sicil, harcırah ve benzeri özlük işlemlerinden dolayı idarî yargı mercileri nezdinde yaratılan ihtilaflarla ilgili olarak bu merciler nezdinde talep ve savunmalarda bulunmak, gerektiğinde temyiz ve tashihi karar talebinde bulunmak, yargı kararlarının uygulanması işlemlerini yürütmek, vergi uygulamalarını geliştirmek ve iyileştirmek, mükelleflere kanunların uygulanması ile ilgili görüş bildirmek, mükellefi hakları konusunda bilgilendirmek ve uygulamalarında mükellef haklarını gözetmek, mükellef hizmetleri ile bilgi işlem, istatistik, bilgi toplama, eğitim, satın alma, kiralama, vergi inceleme ve denetimi, uzlaşma, takdir ve benzeri görevleri ve işlemleri yürütmekle görevli ve yetkilidir” şeklinde,
3. fıkrası; “Vergi dairesi başkanlıkları bünyesinde Vergi Dairesi Müdürlükleri; Denetim, mükellef hizmetleri, Hukuk, Personel, Destek Hizmetleri gibi yeterli sayıda müdürlük ile yetki alanlarında ekonomik analizler yapmak ve mükellef hizmetlerini en yakından sunmak üzere şubeler kurulur. Merkez ile taşra birimleri arasındaki fonksiyonel ilişkiler doğrudan sağlanır. Bunların organizasyon yapıları, görevleri, yetki ve sorumlulukları, merkez teşkilatıyla ilişkileri ile çalışma usul ve esasları yönetmelikle düzenlenir.” şeklinde,
Değiştirilmelidir.
Bu şekilde yasal düzenleme yapılması ile birlikte Gelir İdaresi Başkanlığının taşra teşkilatı, Vergi Dairesi Başkanlıkları ile Bölge Vergi Dairesi Başkanlıkları ve bunlara bağlı Vergi Dairesi Müdürlükleri, Müdürlükler ve Şubelerden oluşmuş olur.
Vergi Dairesi ve Bölge Vergi Dairesi Başkanlıkları “ Vergi Dairesi” ve “Tahsil Dairesi” yetki ve sıfatına haiz olmayacaklarından Grup Müdürlükleri kapatılmalı, Grup Müdürü yerine Başkan Yardımcılığı müessesesi getirilmelidir.
Ayrıca Malmüdürlüklerinin gelir servisleri kapatılmalı, ihtiyaç olan yerlere Şube kurulmalı ya da mükellefleri en yakın Vergi Dairesi Müdürlüklerine bağlanmalıdır.
Diğer taraftan Merkezde de, Gelir İdaresi Başkanlığı ile Vergi Denetim Kurulu birleştirilerek daha güçlü ve etkin bir Vergi İdaresi kurulmalıdır.
Öneri 3
(Vergi Dairesi Müdürlüklerine Yönelik)
Açıklama bölümünde de belirtildiği üzere hemen hemen tüm Vergi Dairelerinde çok çeşitli ve ciddi bir iş yükünün yanında hem niteliksel hem de sayısal personel yetersizliği mevcuttur.
Bu nedenle; her Vergi Dairesi Müdürlüğü için öncelikle, “sürekli-süreksiz mükellef sayısı, iade, ihtilaflı dosya, düzeltme, ihbarname, ödeme emri, yoklama sayısı gibi kriterler esas alınarak” norm kadro tespiti yapılmalıdır.
Norm kadro tespiti ile birlikte, her ilde en az iki (Sürekli-Süreksiz) olmak üzere, mükellef sayısına göre göre yeterli sayıda ve ihtiyaç olan yerlere ihtisas (Kurumlar, Gelir, İade gibi) Vergi Dairesi Müdürlükleri kurulmalıdır.
SONUÇ
Gelir İdaresi Başkanlığının kuruluş aşamasında geçiş süreci için geçici maddelerle ikili yapı şeklinde kurgulanan taşra teşkilatı örgütlenmesinin nasıl olması gerektiğine yönelik karar bir an önce verilmeli ve verilecek bu karara göre taşra teşkilatı örgütlenmesi tamamlanmalıdır.
KAYNAKÇA
1. 5345 Sayılı Gelir İdaresi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanun, 06.05.2005 tarih ve 25817 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
2. 4 Sayılı Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkındaki Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, 15.07.2018 tarih ve 30479 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
3. 2005/9064 Sayılı Vergi Dairesi Başkanlıklarının Kurulmasına Yönelik Bakanlar Kurulu Kararı, 06.07.2005 tarih ve 25867 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
4. 2006/10788 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, 05.08.2006 tarih ve 26250 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
5. 14/26 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı, 24.07.2018 tarih ve 30488 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
6. Vergi Dairesi Başkanlıklarının Kuruluş ve Görev Yönetmeliği, 08.02.2015 tarih ve 29261 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
7. Vergi Daireleri Kuruluş ve Görev Yönetmeliği, 24.12.1994 tarih ve 22151 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
[vc_row][vc_column][vc_message message_box_color=”juicy_pink”]
Bu makalenin tüm hakları www.alomaliye.com’a aittir. İktibas belirtilmeden ve linkimiz verilmeden (kaynak belirtilmeden) tamamı ya da bir kısmı herhangi bir ortamda (yazılı-görsel-işitsel-sanal-bulut-eğitim vb. ortamlar) kullanılamaz. Aksi kullanımlarda gerekli yasal işlemler yapılır.
[/vc_message][vc_column_text]
