Mal hareketlerinin elektronik ortamda düzenli bir şekilde izlenebilmesi amacıyla kağıt ortamda düzenlenmekte olan “sevk irsaliyesi”nin, elektronik belge olarak elektronik ortamda düzenlenmesi…
Mehmet Ali BACAKSIZ
Vergi Dairesi Müdür V.
[email protected]
Yazar Hakkında
1. e-İrsaliye
Mal hareketlerinin elektronik ortamda düzenli bir şekilde izlenebilmesi amacıyla kağıt ortamda düzenlenmekte olan “sevk irsaliyesi”nin, elektronik belge olarak elektronik ortamda düzenlenmesi, alıcısına elektronik ortamda iletilmesi ve elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilmesine imkan sağlayan düzenlemedir.
1.1. e-İrsaliye Uygulamasına Geçiş Zorunluluğu ve Geçiş Süresi
– 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (I) sayılı listedeki malların imali, ithali, teslimi vb. faaliyetleri nedeniyle EPDK’dan lisans (bayilik lisansı dahil) alan mükellefler ile aynı Kanuna ekli (III) sayılı listedeki malların imal, inşa, ithalini ve ana bayi/distribütör şeklinde pazarlamasını gerçekleştiren mükellefler,
– 3213 sayılı Maden Kanunu kapsamında düzenlenen işletme ruhsatı/sertifikası sahipleri ve işletme ruhsatı/sertifikası sahipleri ile yaptıkları sözleşmeye istinaden maden üretim faaliyetinde bulunan gerçek ve tüzel kişi mükellefler,
– 4634 sayılı Şeker Kanununun 2’nci maddesinin (e) bendinde tanımına yer verilen şekerin (Beyaz şeker (standart, rafine küp ve kristal şeker), yarı beyaz şeker, rafine şeker, ham şeker ve kahverengi şeker olarak sınıflandırılan, pancar veya kamıştan üretilen kristallendirilmiş sakaroz ile nişasta kökenli izoglukoz, likid ya da kurutulmuş halde glukoz şurubu, sakaroz veya invert şeker veya her ikisinin karışımının suda çözünmesinden meydana gelen şeker çözeltisi ve invert şeker şurubu ile inülin şurubu) imalini gerçekleştiren mükellefler,
– Demir ve çelik (GTİP 72) ile demir veya çelikten eşyaların (GTİP 73) imali, ithali veya ihracı faaliyetinde bulunan mükellefler (ticari kazançları basit usulde tespit edilenler hariç),
– Tarım ve Orman Bakanlığınca gübre üretim ve tüketiminin kayıt altına alınmasına yönelik oluşturulan Gübre Takip Sistemi’ne kayıtlı kullanıcılar,
1/7/2020 tarihine kadar, 1/1/2020 tarihinden itibaren ise söz konusu şartların sağlandığı ayı izleyen dördüncü ayın başından itibaren,
– 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun hükümlerine göre komisyoncu veya tüccar olarak sebze ve meyve ticaretiyle iştigal eden mükellefler 1/1/2020 tarihine kadar, 1/1/2020 tarihinden itibaren ise Hal Kayıt Sistemi kapsamındaki sebze ve meyvelerin toptan ticaretini yapmaya başlayan tüccar veya komisyoncular söz konusu şartların sağlandığı ayı izleyen dördüncü ayın başından itibaren,
– e-Fatura uygulamasına kayıtlı olan ve brüt satış hasılatı (veya satışları ile gayrisafi iş hasılatı); 2018, 2019 veya 2020 hesap dönemlerinde 25 Milyon TL, 2021 veya müteakip hesap dönemlerinde 10 milyon TL ve üzeri olan mükellefler ise müteakip hesap döneminin yedinci ayı başından itibaren e-İrsaliye uygulamasına geçmeleri zorunludur.
1.2. Özellik Arz Eden Hususlar
Kendisine e-İrsaliye düzenlenen mükellefler, istemeleri halinde, e-İrsaliyeye konu malların ne kadarlık kısmının teslim alındığını/kabul edildiğini, teslim alınmayan mallara ilişkin olarak, kabul edilmeyen mal miktarını ve nedenini uygulama üzerinden e-İrsaliye Yanıtı ile e-İrsaliyeyi düzenleyene iletebilirler. e-İrsaliye Yanıtı ile yapılan kısmi kabul durumlarında, kabul edilmeyen malların satıcısına geri gönderimi için, alıcının e-İrsaliye uygulamasına kayıtlı kullanıcı olması durumunda e-İrsaliyenin, uygulamaya kayıtlı kullanıcı olmaması durumunda ise matbu kağıt sevk irsaliyesinin ayrıca düzenlenmesi gerekmektedir. Bununla birlikte düzenlenen e-İrsaliyenin, alıcısının ya da muhteviyatındaki malların tamamının hatalı olması halinde, alıcısı tarafından e-İrsaliye Yanıtı ile reddedilmesi mümkündür. Ancak ret işleminin malın fiili sevkinden önce yapılması gerekmektedir. Malın fiili sevkinden sonra gönderilecek ret e-İrsaliye Yanıtları hükümsüz olup, bu durumda malı taşıyan/taşıttıran tarafından yeni bir e-İrsaliye düzenlenmesi gerekecektir.
Malın fiili sevki sırasında araç içinde e-İrsaliyenin bir örnek kâğıt çıktısının bulundurulması ya da elektronik olarak görüntülenmesinin sağlanması zorunlu olup, söz konusu kâğıt çıktı üzerinde ıslak imza ya da kaşe bulunması, e-İrsaliye uygulamasına kayıtlı olmayan alıcının e-İrsaliyenin kâğıt çıktısını talep etmesi hali haricinde zorunlu değildir. Alıcının e-İrsaliye uygulamasına kayıtlı olmadığı ve bu alıcıların da e-İrsaliyenin kâğıt çıktısını talep ettiği durumlar dışında, araçta bulundurulan söz konusu kâğıt çıktının, alıcıya verilmesi de zorunlu değildir. e-İrsaliye uygulamasına kayıtlı olmayan alıcıların e-İrsaliyenin kağıt çıktısını talep etmeleri halinde bu kağıt çıktıların alıcısı tarafından genel hükümler çerçevesinde kağıt ortamda muhafaza ve ibraz edilme zorunluluğu bulunmaktadır. Sevki yapılacak mala ilişkin olarak e-İrsaliyenin düzenlenmesinden önce faturanın düzenlenmiş olması halinde, e-İrsaliye üzerinde düzenlenmiş faturanın tarih ve belge numarasına da yer verilmesi zorunludur.
2. e-Serbest Meslek Makbuzu
Serbest meslek erbapları tarafından mesleki faaliyetlerine ilişkin tahsilatları için düzenlenen serbest meslek makbuzunun elektronik ortamda düzenlenebilmesi amacıyla, elektronik belge olarak düzenlenmesi, muhatabının talebi doğrultusunda elektronik ortamda veya kâğıt olarak iletilebilmesi, elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilebilmesi ve Gelir İdaresi Başkanlığına elektronik ortamda iletilmesi veya raporlanabilmesine ilişkin uygulamadır.
2.1. e-Serbest Meslek Makbuzu Uygulamasına Geçiş Zorunluluğu ve Geçiş Süresi
Vergiden muaf olmayan serbest meslek erbaplarının;
– 1/2/2020 tarihi itibarıyla faaliyetine devam etmekte olanların 1/6/2020 tarihine,
– 1/2/2020 tarihinden (bu tarih dâhil) itibaren faaliyetine başlayacak olanların ise işe başladıkları ayı izleyen 3’üncü ayın sonuna,
kadar e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamasına dahil olmaları zorunludur.
2.2.Özellik Arz Eden Hususlar
Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (Sıra No:426) kapsamında onaylanan YN ÖKC’lerden e-Serbest Meslek Makbuzunda bulunan bilgileri de ihtiva eden e-Serbest Meslek Makbuzu Bilgi Fişinin, düzenleyen tarafından imzalanarak müşteriye verilmesi halinde söz konusu bilgi fişi nüshası da e-Serbest Meslek Makbuzunun kağıt çıktısı yerine geçer. Bu durum e-Serbest Meslek Makbuzunun, elektronik sertifika ile imzalanarak düzenlenmesi ve Kanun hükümlerine göre elektronik ortamda düzenleyicisi tarafından muhafaza edilmesi zorunluluğunu ortadan kaldırmaz.
Serbest meslek faaliyeti icra eden hekimlerden (diş hekimleri ile veteriner hekimler dâhil), e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamasına dâhil olanların, banka veya kredi kartı ile yapacakları tahsilatlara ilişkin düzenlenecek ÖKC Bilgi Fişi (e-SMM Bilgi Fişi)’nde yer alan banka işlem bilgilerine (işyeri no, terminal no, tahsilatta kullanılan banka veya kredi kartı numarasının son dört rakamı, kart sahibinin adı soyadı, tahsilat tutarı, onay kodu) e-Serbest Meslek Makbuzu üzerinde yer verilmesi ve ÖKC bilgi fişinin de müşteriye verilmesi koşuluyla, EFT-POS özellikli YN ÖKC’den düzenlenen bilgi fişi e-Serbest Meslek Makbuzunun kağıt çıktısı yerine geçer.
3. e-Müstahsil Makbuzu
Gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçilerden mal satın alınmasında fatura yerine geçen ticari bir vesika olarak kullanılmakta olan müstahsil makbuzunun, elektronik ortamda düzenlenebilmesi amacıyla, elektronik belge olarak düzenlenmesi ile kağıt ve elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilmesi ve Gelir İdaresi Başkanlığına elektronik ortamda iletilmesine veya raporlanabilmesine ilişkin uygulamadır.
3.1. e-Müstahsil Makbuzu Uygulamasına Geçiş Zorunluluğu ve Geçiş Süresi
e-Fatura uygulamasına geçmek zorunda olan mükelleflerden faaliyetleri gereği aynı zamanda müstahsil makbuzu düzenlemek zorunda olanlar 1/7/2020 tarihine kadar, 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanun hükümlerine göre komisyoncu veya tüccar olarak sebze ve meyve ticaretiyle iştigal eden mükellefler ise 1/1/2020 tarihine kadar ile Başkanlıkça kendilerine e-Müstahsil Makbuzu uygulamasına dahil olmaları zorunludur. Bunun yanında 2020 veya müteakip yıllarda e-Fatura uygulamasına geçen ve müstahsil makbuzu düzenleme zorunluluğu bulunan mükellefler e-Fatura uygulamasına geçiş süresi içinde uygulamaya dahil olacaklardır.
3.2. Özellik Arz Eden Hususlar
Elektronik ortamda düzenlenen ve elektronik sertifika ile imzalanan e-Müstahsil Makbuzunun en az bir nüsha kağıt çıktısı alınarak, çıktının her iki tarafça ıslak imza ile imzalanması ve satıcı çiftçiye verilerek çiftçi tarafından kağıt ortamda muhafaza edilmesi, e-Müstahsil Makbuzunun tüccar nüshasının ise elektronik sertifika ile imzalı olarak elektronik ortamda muhafaza edilmesi uygun görülmüştür.
426 sıra No.lu VUK Genel Tebliği kapsamında onaylanan YN ÖKC’lerden e-Müstahsil Makbuzunda bulunan bilgileri de ihtiva eden e-Müstahsil Makbuzu Bilgi Fişinin iki nüsha halinde üretilmesi ve taraflarca imzalanması halinde; bu bilgi fişi nüshaları da e-Müstahsil Makbuzunun kâğıt nüshaları yerine geçecektir.
4. e-Gider Pusulası
Birinci ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler ile defter tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ve çiftçiler tarafından VUK kapsamındaki belgeleri düzenleme zorunluluğu bulunmayanlara; yaptırdıkları işler veya onlardan satın aldıkları mallar (gerçek usulde vergilendirilmeyen çiftçilerden satın aldıkları mallar hariç) için işi yapana veya malı satana imza ettirilen gider pusulasının elektronik ortamda düzenlenebilmesi amacıyla, elektronik belge olarak düzenlenmesi, muhatabının talebi doğrultusunda elektronik ortamda veya kâğıt olarak iletilebilmesi, elektronik ortamda muhafaza ve ibraz edilebilmesi ve Gelir İdaresi Başkanlığına elektronik ortamda iletilmesine veya raporlanabilmesine ilişkin uygulamadır.
4.1. e-Gider Pusulası Uygulamasına Geçiş Zorunluluğu ve Geçiş Süresi
Gelir İdaresi Başkanlığı, yapılan analiz veya inceleme çalışmaları neticesinde riskli ya da vergiye uyum düzeyi düşük olduğu tespit edilen mükellefleri veya mükellef gruplarını faaliyet, sektör ve ciro tutarına bağlı olmaksızın, yazılı bildirim yapmak ve geçiş hazırlıkları için en az 3 ay süre vermek suretiyle e-Gider Pusulası uygulamasına geçme zorunluluğu getirmeye yetkilidir. Kendisine yazılı bildirim yapılan mükelleflerin, yazılı bildirimde belirtilen süreler içinde e-Gider Pusulası uygulamasına dâhil olması gerekmektedir.
4.2. Özellik Arz Eden Hususlar
Vergi Usul Kanununun 234’üncü maddesi ve Gelir İdaresi Başkanlığınca yapılan diğer idari düzenlemeler gereğince gider pusulası düzenlenmek suretiyle tevsiki uygun görülen durumlarda; elektronik ortamda düzenlenen ve elektronik sertifika ile imzalanan e-Gider Pusulasının en az bir örnek kâğıt çıktısının alınarak, çıktının muhatabı tarafından ıslak imza ile imzalanması, elektronik imzalı belgenin muhatabına talebi doğrultusunda elektronik veya kağıt örneğinin iletilmesi ve elektronik imzalı belge ile birlikte ıslak imzalı örneğinin düzenleyen tarafından kâğıt ortamda da muhafaza ve ibraz edilmesi gerekmektedir.
426 sıra No.lu VUK Genel Tebliği kapsamında onaylanan YN ÖKC’lerden e-Gider Pusulasında bulunan bilgileri de ihtiva eden e- Gider Pusulası Bilgi Fişinin iki nüsha üretilmesi ve taraflarca imzalanması halinde; bu bilgi fişi nüshaları da e-Gider Pusulasının kağıt nüshaları yerine geçer.
5. Gelir İdaresi Başkanlığı Görüşleri
Şirketin depo ve şubelere transfer edeceği malları e-irsaliye belgesi ile belgelendirip belgelendirmeyeceği hakkında Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığının 22/10/2018 tarih 22294 sayılı görüşü : “…e-İrsaliye belgesinin yeni bir belge türü olmayıp, kağıt ortamdaki sevk irsaliyesi ile aynı hukuki niteliklere sahip olması, malın, bir mükellefin birden çok iş yerleri ile şubeleri arasında taşındığı hallerde de sevk irsaliyesine bağlanması gerektiği hükmünün yer alması ve bu tür sevkiyat işleminde belgeyi düzenleyen ile düzenlenen muhatabın aynı kişi olması, bir başka ifade ile dahili sevkiyatlara ilişkin düzenlenecek irsaliyenin düzenleyicisi ve muhatabının aynı kişi olması ve bu kişiliğin de e-İrsaliye sisteminde kayıtlı kullanıcı olmasından dolayı, şirketinizce gerek e-İrsaliye uygulamasına kayıtlı üçüncü kişilere, gerekse kendi depo ve şubelerinize yapılan mal sevkiyatlarında kendinize olmak üzere e-İrsaliye düzenlenerek sevk işleminin belgelendirilmesi gerekmektedir”.
İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 20.11.2020 tarih 864517 sayılı özelgesi: “…ticari kazanç mükellefiyetinizin yanında sağlık danışmanlığı alanında serbest meslek mükellefiyetinizin de olduğu, serbest meslek makbuzlarının stopaja tabi olmadan sadece KDV’li olarak düzenlendiği, … ticari faaliyetiniz nedeniyle sahip olduğunuz yeni nesil ödeme kaydedici cihazınıza danışmanlık faaliyeti olarak bir sütun eklendiği, … serbest meslek faaliyetinde danışmanlık olarak yazar kasa fişi kestiğinizde aynı tutar için ayrıca serbest meslek makbuzu düzenleyip düzenlemeyeceğiniz hususunda…509 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği kapsamında 1/6/2020 tarihinden itibaren e-Serbest Meslek Makbuzu uygulamasına dahil olma zorunluluğunuz bulunduğundan 1/6/2020 tarihinden itibaren mesleki faaliyetlerinize ilişkin her türlü tahsilatınızda e-Serbest Meslek Makbuzu düzenlemeniz gerekmektedir. Öte yandan 426 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği kapsamında onaylanan YN ÖKC’lerden e-Serbest Meslek Makbuzunda bulunan bilgileri de ihtiva eden e-Serbest Meslek Makbuzu Bilgi Fişini imzalayarak müşteriye vermeniz halinde, ayrıca e-Serbest Meslek Makbuzunu da düzenlemeniz ve elektronik ortamda muhafaza etmeniz gerektiği tabiidir”.
Kaynakça
– 213 sayılı Vergi Usul Kanunu
– 509 sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği
– 515 sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği
– 526 sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği
– 535 sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği
– 550 sayılı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği
– Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 22/10/2018 tarih 22294 sayılı Özelgesi
– İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 20.11.2020 tarih 864517 sayılı Özelgesi
Bu makalenin tüm hakları www.alomaliye.com’a aittir. İktibas belirtilmeden ve linkimiz verilmeden (kaynak belirtilmeden) tamamı ya da bir kısmı herhangi bir ortamda (yazılı-görsel-işitsel-sanal-bulut-eğitim vb. ortamlar) kullanılamaz. Aksi kullanımlarda gerekli yasal işlemler yapılır.
