531 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği Kapsamında Teminat Uygulaması – Mehmet Ali BACAKSIZ, Vergi Dairesi Müdür V.

Bilindiği üzere, 213 sayılı Vergi Usul Kanun’un mükerrer 257’inci maddesinin 1inci fıkrasına eklenen (8) numaralı bent ile 5015 sayılı Kanun ve 5307 sayılı Kanun kapsamında lisansa tabi…

Mehmet Ali BACAKSIZ
Vergi Dairesi Müdür V.
[email protected]
Yazar Hakkında

Bilindiği üzere, 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 257’inci maddesinin 1’inci fıkrasına eklenen (8) numaralı bent ile 5015 sayılı Kanun ve 5307 sayılı Kanun kapsamında lisansa tabi faaliyetlerde bulunanlara teminat yükümlülüğü getirilmiştir. Söz konusu Kanun’un uygulamasına yönelik usul ve esaslar 531 sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği (daha sonra 553 sıra No.lu tebliğ ile düzenlemeler yapılmıştır) ile belirlenmiştir.

1.Teminat Yükümlülüğü Kapsamındaki Mükellefler

Yapılan düzenleme ile 213 sayılı Kanunun mükerrer 257’inci maddesinin 1inci fıkrasının (8) numaralı bendi hükümlerine göre;

– 5015 sayılı Kanun kapsamında dağıtıcı, madeni yağ veya bayilik (münhasıran ihrakiye bayiliği hariç) lisansı bulunanlar,

– 5307 sayılı Kanun kapsamında dağıtıcı veya LPG otogaz bayilik lisansı bulunanlar,

teminat uygulaması kapsamına alınmıştır.

Yeni işe başlayan mükellefler ilk kez teminata tabi lisans almaları halinde, öteden beri faaliyetine devam etmekte olan mükellefler anılan Kanunlar kapsamında ilk defa teminata tabi lisansa sahip olmaları halinde, lisans alma tarihinden itibaren bir ay içinde bağlı oldukları vergi dairesine teminat vermek zorundadırlar.

2.Kabul Edilen Teminat Türleri

6183 sayılı Kanunun 10’uncu maddesinin birinci fıkrasının (1), (2), (3) ve (5) numaralı bentlerinde sayılan; para, bankalar tarafından verilen teminat mektupları ile sigorta şirketleri tarafından verilen kefalet senetleri, Devlet iç borçlanma senetleri veya bu senetler yerine düzenlenen belgeler ve gayrimenkuller teminat olarak alınabilecektir.

Banka teminat mektupları ile sigorta şirketleri tarafından verilen kefalet senetlerinin, bankalar veya sigorta şirketleri tarafından süresiz ve şartsız olarak düzenlenmesi gerekmektedir.

Gayrimenkullerin teminat olarak kabul edilebilmesi için üzerinde herhangi bir takyidatın bulunmaması ve müşterek veya iştirak halinde mülkiyete konu olmaması şarttır.

3.Verilmesi Gereken Teminat Tutarı

– Yeni işe başlayan mükelleflerden, dağıtıcı lisansına sahip olanlar 213 sayılı Kanunun mükerrer 257’inci maddesinin 1inci fıkrasının (8) numaralı bendinde yer alan azami tutarın iki katı kadar (2023 yılı için 56 milyon TL), dağıtıcı lisansı dışındaki lisanslara sahip olanlar aynı bentte yer alan azami tutarın yirmide biri kadar (2023 yılı için 2 milyon 800 bin TL) teminat vermesi gerekmektedir.

– LPG dağıtıcı lisansına sahip olanlar akaryakıt dağıtıcı lisansına ilişkin teminatın dörtte biri, LPG otogaz bayilik lisansına sahip olanlar ise akaryakıt bayilik/madeni yağ lisansına ilişkin teminatın yarısı oranında teminat verecektir.

Örnek 1: 03.09.2021 tarihinde işe başlayan gerçek kişi mükellef Bay (A) 08.09.2021 tarihinde akaryakıt bayilik lisansı, 20.09.2021 tarihinde LPG otogaz bayilik lisansı ve 23.09.2021 tarihinde de madeni yağ lisansı almıştır. Bu durumda Bay (A)’nın üç farklı türden ilk kez lisans alması sebebiyle her bir lisans için teminat vermesi gerekmektedir. Buna göre Bay (A), her bir lisansı alma tarihinden itibaren bir ay içinde (tüm lisanslar 2021 yılında alındığından) akaryakıt bayilik lisansı için 1.000.000 TL, LPG otogaz bayilik lisansı için 500.000 TL ve madeni yağ lisansı için 1.000.000 TL tutarında teminat vermek zorundadır.

– Faaliyetlerine öteden beri devam eden mükelleflerin, sahip oldukları lisans sayısına bakılmaksızın, 213 sayılı Kanunun mükerrer 257’inci maddesinin 1’inci fıkrasının (8) numaralı bendinde yer alan azami tutardan (2023 yılı için 280 milyon TL) fazla olmamak üzere, bir önceki hesap dönemine ilişkin olarak verilen yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi ile bildirilen yıllık brüt satışları toplamının %1’i oranında teminat verme yükümlülüğü bulunmaktadır. Öteden beri faaliyette bulunan ve sadece LPG dağıtıcı veya LPG otogaz bayilik lisansına sahip olan mükellefler ise  bend kapsamına göre belirlenen teminat tutarın yarısı kadar teminat vereceklerdir. Bununla birlikte faaliyetlerine öteden beri devam eden adi ortaklıklar, adi ve eshamlı komandit şirketler ile kollektif şirketler tarafından verilmesi gereken teminat ise ortaklığın/şirketin brüt satışları toplamı dikkate alınarak hesaplanacaktır. Bu sınır her yıl 213 sayılı Kanunun mükerrer 414’üncü maddesi kapsamında yeniden değerleme oranında artırılmak suretiyle belirlenecektir.

Örnek 2: Faaliyetine öteden beri (02.03.2020 tarihinden itibaren) devam etmekte olan (F) A.Ş. teminata tabi 1 adet akaryakıt dağıtıcı lisansı, 2 adet akaryakıt bayilik lisansı ve 1 adet de LPG otogaz bayilik lisansına sahiptir. (F) A.Ş.’nin 2021 yılına ilişkin kurumlar vergisi beyannamesi ekinde vermiş olduğu gelir tablosunda 2021 yılı brüt satışları toplamı 120.000.000 TL’dir. Tebliğin 5inci maddesinin 2inci fıkrasının (b) bendine göre (F) A.Ş.’nin sahip olduğu lisans sayısına bakılmaksızın, bir önceki hesap dönemine ilişkin olarak verilen kurumlar vergisi beyannamesi ekinde yer alan gelir tablosu ile bildirdiği brüt satışları toplamının %1’i olan 1.200.000 TL teminat tutarını 31.05.2022 tarihine kadar bağlı olduğu vergi dairesine vermesi gerekmektedir. Aynı mükellefin sadece LPG dağıtıcı lisansı ve/veya LPG otogaz bayilik lisansı bulunması halinde vermesi gereken teminat tutarı 600.000 TL olacaktır.

– Öte yandan dağıtıcı lisansına sahip olan mükellefler, dağıtıcı lisansını aldıkları yılda dağıtıcı lisansının yanında teminat verilmesi gereken diğer lisanslara sahip oldukları takdirde sadece dağıtıcı lisansına ilişkin teminat verecektir.

Örnek 3: (Ç) A.Ş. 22.09.2021 tarihinde ilk kez akaryakıt dağıtıcı lisansı almış ve süresinde 20.000.000 TL teminat tutarını bağlı olduğu vergi dairesine vermiştir. Daha sonra 10.11.2021 tarihinde ilk kez LPG otogaz bayilik ve akaryakıt bayilik lisansları ile madeni yağ lisansı almıştır. Bu durumda (Ç) A.Ş. akaryakıt dağıtıcı lisansı için teminat verdiğinden, 10.11.2021 tarihinde aldığı lisanslar için ayrıca teminat vermeyecektir.

4.Vergiye Uyumlu Mükelleflerde Teminat Uygulaması

Teminatın verileceği tarihin içinde bulunduğu yılda verilmesi gereken ve bir önceki yıla ait olan gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinde, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 121’inci maddesindeki şartları taşınmasına bağlı olarak, uyumlu mükelleflere vergi indirimi uygulamasından yararlanma hakkı bulunan mükellefler tarafından beşte bir oranında verilir.

Örnek 4: Öteden beri faaliyette bulunan (N) A.Ş.’nin geçerlilik süresi 12 yıl olan 18.05.2015 tarihli akaryakıt bayilik lisansı ve 24.09.2018 tarihli LPG otogaz bayilik lisansı bulunmakta olup, (N) A.Ş. 193 sayılı Kanunun mükerrer 121’inci maddesindeki şartları taşımaktadır. (N) A.Ş.’nin 2021 yılına ilişkin kurumlar vergisi beyannamesi ekinde vermiş olduğu gelir tablosunda 2021 yılı brüt satışları toplamı 120.000.000 TL’dir. Tebliğin 5inci maddesinin beşinci fıkrasına göre (N) A.Ş.’nin 31.05.2022 tarihine kadar brüt satışları toplamının %1’inin (1.200.000) beşte biri oranındaki (1.200.000/5=) 240.000 TL teminatı bağlı olduğu vergi dairesine vermesi gerekmektedir.

Bununla birlikte Kurumlar Vergisinden muaf olan kooperatiflerin durumu özellik arz etmektedir. Gelir İdaresi Başkanlığı 28.06.2022 tarihinde yayınladığı duyuru ile konuya açıklık getirmiştir: Söz konusu Tebliğ kapsamında faaliyetlerine öteden beri devam eden ve teminat vermekle yükümlü bulunan kooperatifler sahip oldukları lisans sayısına bakılmaksızın, 213 sayılı Kanunun mükerrer 257’inci maddesinin 1’inci fıkrasının (8) numaralı bendinde yer alan azami tutardan (2023 yılı için 280 milyon TL) fazla olmamak üzere yıllık brüt satışları toplamının %1’i oranında teminat vermekle yükümlüdürler. Tebliğ kapsamında teminat vermekle yükümlü olan kooperatifler, 4572 sayılı Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri Hakkında Kanun hükümleri veya özel kanunları gereği kurumlar vergisinden muaf olabileceği gibi, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunda yer alan şartları taşıması durumunda da muafiyet hükümleri geçerli olacaktır. Dolayısıyla muafiyet şartlarına haiz kooperatiflerin kurumlar vergisi beyannamesi verme yükümlülükleri bulunmamaktadır. Bu kapsamda, teminat vermekle yükümlü olan ancak ilgili kanunlar gereği kurumlar vergisinden muaf olan kooperatiflerin muafiyet gereği yerine getiremeyeceği hususlar dışında 193 sayılı Kanunun mükerrer 121’inci maddesindeki şartları taşımasına bağlı olarak indirimli teminat verme uygulamasından yararlanma hakkı bulunmaktadır.

5.Teminat Uygulamasında İstisna

Rafinerici lisansına sahip olan mükellefler ile genel ve özel bütçeli idareler, il özel idareleri, yatırım izleme ve koordinasyon başkanlıkları, büyükşehir belediyeleri ve belediyeler ile sermayelerinin %51’i veya daha fazlası bunlara ait olan kuruluşlar, bu madde kapsamında teminat verilmesi gereken lisanslara sahip olsalar dahi, teminat vermekle yükümlü değillerdir. Diğer taraftan, sermayesinin %51’i veya daha fazlası yukarıda belirtilen kurumlara ait kuruluşların bir başka şirkete iştirak etmeleri halinde bu istisna uygulanmayacaktır.

Örnek 5: %80 hissesi (K) Belediyesine ait olan (L) Ltd. Şti.’nin (M) A.Ş.’nin %99 hissesine sahip olması durumunda (M) A.Ş. Tebliğ kapsamında teminat vermekle yükümlüdür.

6.Ceza Uygulaması

Tebliğin 5’inci maddesi kapsamında teminat vermekle yükümlü olanlardan; süresinde hiç teminat vermeyen, eksik teminat veren ya da daha önce verdikleri teminatları tamamlamaları gereken süre içinde tamamlamayanlar adına, 213 sayılı Kanunun mükerrer 355’inci maddesinin 1inci fıkrası gereğince, özel usulsüzlük cezası kesilir. Bahse konu cezanın uygulamasında, yeni işe başlayanlar ile öteden beri faaliyette bulunup ilk defa teminata tabi lisansa sahip olan mükellefler hakkında, 213 sayılı Kanunun mükerrer 355’inci maddesinin 1inci fıkrasının (1) numaralı bendinde yer alan tutarın 10 katı tutarında ceza kesilir.

Örnek 6: Faaliyetine öteden beri devam etmekte olan (S) A.Ş. 20.12.2021 tarihinde ilk kez geçerlilik süresi 12 yıl olan akaryakıt bayilik lisansı almıştır. (S) A.Ş. 20.01.2022 tarihine kadar teminat vermesi gerektiği halde teminatını vermemiştir. Teminat vermeme fiili 2022 yılında gerçekleştiğinden (S) A.Ş. adına 34.000 TL özel usulsüzlük cezası kesilecektir.

Öteden bu yana teminata tabi lisans sahibi mükelleflerin ise geçmiş yıl brüt satışları toplamı dikkate alınarak ceza uygulaması yapılacaktır. Bu kapsamda 213 sayılı Kanunun mükerrer 355’inci maddesinin 1inci fıkrasının (1) numaralı bendinde yer alan tutarın 10 katından (2023 yılı için 75.000 TL) az ve 2.800.000 TL’den (2023 yılı için) fazla olmamak üzere, bir önceki hesap dönemine ait brüt satışlar toplamının binde 3’ü tutarında özel usulsüzlük cezası kesilecektir.

Örnek 7: Faaliyetine öteden beri devam etmekte olan (Ş) A.Ş.’nin 25.02.2019 tarihli ve geçerlilik süresi 15 yıl olan akaryakıt dağıtıcı lisansı bulunmaktadır. 31.05.2022 tarihi itibarıyla teminat verme yükümlülüğünü yerine getirmeyen (Ş) A.Ş.’nin 2021 yılı brüt satışları toplamı 450.000.000 TL’dir. Bu durumda (Ş) A.Ş.’ye teminat vermemesi nedeniyle kesilecek özel usulsüzlük cezası tutarı, 2021 yılı brüt satışları toplamının binde 3’ü olan 1.350.000 TL’nin üst limiti aşması nedeniyle, 1.300.000 TL olacaktır. Söz konusu mükellefin 2021 yılı brüt satışları toplamının 6.000.000 TL olması halinde, mükellefe kesilecek özel usulsüzlük cezası 2021 yılı brüt satışları toplamının binde 3’ü olan 18.000 TL’nin 213 sayılı Kanunda yer alan asgari ceza tutarının altında olması nedeniyle, 34.000 TL olacaktır.

7.Teminatın İadesi veya Paraya Çevrilmesi

Tebliğin 9’uncu maddesi gereğince 5’inci madde kapsamında alınan teminatın iadesi; mükellefin faaliyetine son vermesi, teminat verilen lisanslarının yenilenmemesi, sonlandırılması veya iptal edilmesi durumunda, vergi borcunun ve hakkında devam eden bir vergi incelemesinin bulunmaması şartıyla mükellefin talebi üzerine yerine getirilecektir.

Kendisinden teminat alınmış olan mükelleflerin, teminatın alındığı tarihten sonra tahakkuk eden ve süresinde ödenmeyen vergi borç tutarının, alınan teminat tutarının %10’unu aşması halinde, 6183 sayılı Kanunun 56’ıncı maddesi dikkate alınarak teminatın paraya çevrilmesi ve 6183 sayılı Kanunun 47’inci maddesine göre mükelleflerin vergi borçlarına mahsup edilmesi gerekmektedir. Mükelleflere tebliğ edilecek bir yazı ile bu suretle eksilen teminatın, 30 gün içinde tamamlanması istenilecektir.

Tebliğin 9’uncu maddesinin 4’üncü fıkrası hükmü gereğince (5’inci maddenin 2inci fıkrasının a bendine atıf yapar), ilk kez alınan teminatlar (faaliyetine öteden bu yana devam etmekle birlikte, ilk kez teminat verilmesini gerektiren lisansa sahip olanlar dahil) sahip oldukları lisans sayısına bakılmaksızın mükelleflerin daha sonra brüt satışları toplamı üzerinden hesaplanan teminat tutarından daha fazla olması durumunda 5 yıl süreyle iade edilmeyecektir.

Kaynakça

– 213 sayılı Vergi Usul Kanununu

– 531 sıra No.lu VUK Genel Tebliği

– 544 sıra No.lu VUK Genel Tebliği

– Gelir İdaresi Başkanlığı 2022/2 Uygulama İç Genelgesi

– Gelir İdaresi Başkanlığı 28.06.2022 tarihli Duyurusu