Hak Düşürücü Süre – Yargıtay Kararı

Hak Düşürücü Süre – Hak Düşürücü Sürenin Kesintisiz Çalışmalarda Kuruma Yapılan Bildirim Öncesi İçin Geçerli Olmayacağı- Kesintisiz Çalışmanın Sona Erdiği Yılın Sonundan İtibaren Hak Düşürücü Sürenin Hesaplanacağı

T.C

YARGITAY

10. HUKUK DAİRESİ

Esas No: 2022/7727

Karar No: 2022/10248

Tarihi: 12.09.2022

» Hak Düşürücü Süre

» Hak Düşürücü Sürenin Kesintisiz Çalışmalarda Kuruma Yapılan Bildirim Öncesi İçin Geçerli Olmayacağı

» Kesintisiz Çalışmanın Sona Erdiği Yılın Sonundan İtibaren Hak Düşürücü Sürenin Hesaplanacağı

DAVA: Dava, hizmet tespiti istemine ilişkindir.

İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın kabulüne dair verilen karara karşı davalı kurum ve Vakıflar Genel Müdürlüğüne izafeten Bitlis Bölge Müdürlüğü vekilleri tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, Van Bölge Adliye Mahkemesi 3.Hukuk Dairesince, davada taraf sıfatı bulunmayan Vakıflar Genel Müdürlüğüne izafeten Bitlis Bölge Müdürlüğünü vekilin istinaf başvurusunun karar verilmesine yer olmadığına davalı Kurum vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.

Van Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesince verilen kararın davalı Kurum vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi Özlem Saraç Coşkun tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi

I-İSTEM

Davacı vekili; davacının davalı Van Valiliği’ne bağlı Çevre İl Müdürlüğü bünyesindeki Çevre Koruma Vakfı Başkanlığı’nda müstahdem olarak 04.01.1999 tarihinden 31.05.2002 tarihine kadar kesintisiz çalışmasına rağmen hizmetinin davalı Kuruma 01.02.2000 tarihinden itibaren bildirildiğini beyanla, davacının 04.01.1999-01.02.2000 tarihleri arasında davalı işyerinde geçen hizmetinin tespitine karar verilmesini istemiştir.

II-CEVAP

Davalı Sosyal Güvenlik Kurumu vekili ; davanın 5510 sayılı Yasanın 86. Maddesinde öngörülen 5 yıllık hak düşürücü süre geçtikten sonra açıldığını, kayıtların tetkikinden davacının davalı işyerinde çalışmasının bulunmadığının anlaşıldığını belirterek, davanın reddine karar verilmesini istemiştir.

III-MAHKEME KARARI

A-İLK DERECE MAHKEME KARARI

İlk Derece Mahkemesince, “davanın kabulü ile, davacının Van İli Çevre Koruma Vakfı bünyesinde 04.01.1999- 31.01.2000 tarihleri arasında davalıya ait iş yerinde hizmet akdine dayalı olarak 338 gün sürekli ve kesintisiz olarak çalıştığının tespitine” karar verilmiştir.

B-BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ KARARI

Bölge Adliye Mahkemesince, “Davada taraf sıfatı bulunmayan Vakıflar Genel Müdürlüğüne izafeten Bitlis Bölge Müdürlüğü tarafından verilen istinaf başvurusu hakkında karar verilmesine yer olmadığına ,davalı Kurum vekilinin istinaf başvurusunun HMK’nın 353/1-b-1 maddesi gereğince esastan reddine karar verilmiştir.

IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:

Davalı Sosyal Güvenlik Kurumu vekili ; hak düşürücü sürenin geçtiğini, davalının resmi kurum olması sebebi ile hizmet akdine tabi olarak çalışıldığının resmi bilgi ve belgelerle ortaya koyulması gerektiğini belirterek temyiz yoluna başvurmuştur.

V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun Geçici 7. maddesi uyarınca davanın yasal dayanağı 506 sayılı Kanunun 79/10. maddesidir. Anılan Kanunun 6. maddesinde ifade edildiği üzere, “sigortalı olmak hak ve yükümünden kaçınılamaz ve vazgeçilemez.” Anayasal haklar arasında yer alan sosyal güvenliğin yaşama geçirilmesindeki etkisi gözetildiğinde, sigortalı konumunda geçen çalışma sürelerinin saptanmasına ilişkin davalar, kamu düzenine ilişkin olduğundan, özel bir duyarlılık ve özenle yürütülmesi zorunludur. Bu bağlamda, hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, bu tür davalarda tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyip, gerek görüldüğünde resen araştırma yapılarak kanıt toplanabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır.

Diğer taraftan, 506 sayılı Kanunun 79/10. maddesi hükmüne göre; Kuruma bildirilmeyen hizmetlerin sigortalı hizmet olarak değerlendirilmesine ilişkin davanın, tespiti istenen hizmetin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içinde açılması gerekir. Bu yönde, anılan madde hükmünde yer alan hak düşürücü süre; yönetmelikle tespit edilen belgeleri işveren tarafından verilmeyen veya çalışmaları Kurumca tespit edilemeyen sigortalılar için geçerlidir. Bir başka anlatımla; sigortalıya ilişkin olarak işe giriş bildirgesi, dönem bordrosu gibi yönetmelikte belirtilen belgelerin Kuruma verilmesi ya da çalışmaların Kurumca tespit edilmesi halinde; Kurumca öğrenilen ve sonrasında kesintisiz biçimde devam eden çalışmalar bakımından hak düşürücü sürenin geçtiğinden söz edilemez. Ne var ki; sigortalının Kuruma bildiriminin işe giriş tarihinden sonra yapılması, bir başka ifade ile sigortalının hizmet süresinin başlangıçtaki bir bölümünün Kuruma bildirilmeyerek sonrasının bildirilmesi ve Kuruma bildirimin yapıldığı tarihten önceki çalışmaların, bildirgelerin verildiği tarihide kapsar biçimde kesintisiz devam etmiş olması halinde, Kuruma bildirilmeyen çalışma süresi yönünden hak düşürücü sürenin hesaplanmasında; bildirim dışı tutulan sürenin sonu değil, kesintisiz olarak geçen çalışmaların sona erdiği yılın sonu başlangıç alınmalıdır.

Eldeki dosyada, davacının hizmetinin 01.02.2000-31.05.2002 tarihleri arasında davalı işyerinden bildirilmesi ve davanın 03.02.2010 tarihinde açılmış olması karşısında, 01.02.2000 tarihli işe giriş bildirgesi öncesine dair hizmet tespiti isteminin hak düşürücü süreye uğradığı gözetilmeksizin yazılı şekilde hüküm kurulması, usul ve yasaya aykırı olup bozma sebebidir.

O halde, davalı Kurum vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve Van Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesinin istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin kararının kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen hüküm bozulmalıdır.

SONUÇ: Van Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi kararının HMK’nın 373/1. Maddesi gereğince kaldırılarak temyiz edilen ilk derece mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, Üye Ahmet Yener’in muhalefetine karşı, Başkan Mustafa Taş, Üyeler Refik Eğri, Yılmaz Akıncı ve Kemal Güngör’ün oyları ve oy çokluğuyla, 12.09.2022 gününde karar verildi.

KARŞI OY

Davacı davalıya ait işyerinde 04.01.1999 ile 31.01.2000 tarihleri arasında çalıştığını ve bu tarihler arasında sigortasız geçen çalışmalarının tespitini talep etmiştir. Davacının 01.02.2000 öncesi çalışmalarının hak düşürücü süre nedeniyle verilen hükmün bozulması yönündeki çoğunluk görüşüne aşağıda belirtilen nedenlerle katılamamaktayım.

Hak düşürücü süre ile ilgili olarak;

Yargıtay 10. Hukuk Dairesi son olarak bildirilminin yapıldığı yıldan itibaren beş yıl içinde dava açılması halinde, aynı şekilde yıllar önce verilen işe giriş bildirgesinden önceki sürelerin tesbitini kabul etmektedir.

Sigortaya işveren tarafından hiç bildirimi olmayan sigortalıların işten ayrıldıkları tarihten itibaren beş yıl içine dava açmaları halinde, geçmişe doğru kesintisiz olarak 10 yıl 15 yıl hatta 20 yıl hizmet tesbitine karar verilmesi halinde hakdüşürücü süre sözkonusu olmamaktadır.

Somut olay ve benzer durumdaki olaylarda, işveren dilediği zaman işe giriş bildirgesi düzenleyerek vermekte ve hizmetleri kısmen bildirmektedir. Sigortalının bu bildirime itiraz etme şansı yoktur. İşe bildirgesini imzalamak zorunda kalmaktadır.

Hiç bildirimi olmayan ve kısmen çalışmaları bildirilen sigortalıların çalışmalarının kesintisiz olarak devam ettiği durumlarda, hukuk önünde aynı haklara sahip olması gerekir.

Sigortalı hizmetin tespiti davaları kamu düzenini ilgilendirmekte olup, bu niteliği gereği özel bir duyarlılık ve özenle yürütülmesi gerekmektedir. Bu davaların kanuni dayanağı Mülga 506 sayılı Kanun’un 79. maddesinin 10. fıkrası olup bu bentte “Yönetmelikle tespit edilen belgeleri işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları kurumca tespit edilmeyen sigortalıların hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içerisinde mahkemeye başvurarak hizmet tespiti isteyebilecekleri” açıklanmıştır.

Bu kapsamda işe giriş bildirgesi düzenlenmediği veya düzenlenmesine karşın kanuni hak düşürücü süre içerisinde Kuruma verilmediği, bu süre içerisinde Kuruma verilen dönem bordroları ile bildirimin yapılmadığı, sigorta primlerinin Kuruma yatırılmadığı, çalışmanın varlığı yönünde sigorta müfettişince herhangi bir saptamanın söz konusu olmadığı durumlarda, hizmetin varlığını ileri süren kişilerin hak düşürücü süre gerçekleşmeden yargı yoluna başvurması zorunludur.

İşverenin, çalıştırmış olduğu sigortalılara ait hangi belgeleri Kuruma vermesi gerektiği 506 sayılı Kanun’un 79. maddesinin 1. fıkrasında açıkça ifade edildiği üzere yönetmeliğe bırakılmıştır. Atıf yapılan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinde işverence verilecek belgeler düzenlenmiştir. Bunlar, aylık sigorta primleri bildirgesi, dört aylık sigorta primleri bordrosu, sigortalı hesap fişi vs.dir. Yönetmelikte sayılan bu belgelerden birisinin dahi verilmiş olması halinde artık Kanun’un 79. maddesinin 10. fıkrasında yer alan hak düşürücü süreden söz edilemez. Yargıtay uygulamasında anılan maddenin yorumu geniş tutulmakta; eğer sayılan belgelerden birisi işveren tarafından verilmişse burada kurumun işçinin çalışmasından haberdar olduğu ve artık hizmet tespiti davası için hak düşürücü sürenin varlığından söz edilemeyeceği kabul edilmektedir. Diğer taraftan, Kurum tarafından yapılan bir tespitin olması halinde de aynı kabul şekline ulaşılmaktadır. Bu kabul şeklinin temelinde yatan neden, hiç bildirim yapılmayan sigortalılarla, kısmi bildirim yapılan sigortalıların aynı hukuksal statüye tabi tutulmalarının hukuka ve hakkaniyete aykırı olacağının düşünülmesidir.

Somut olayda, davacının kısmi çalışmalarının bildirilmesi nedeniyle kesintisiz devam eden birleşen blok çalışmalarının bulunması hâlinde 506 sayılı Kanun’un 79. maddesinde düzenlenen hak düşürücü sürenin dolduğundan söz edilemez. (HGK 02.07.2019 gün 2016/10-917 E-2019/833 K ) sayılı kararı da aynı yöndedir.

Bu nedenlerle, Yargıtay 10. Hukuk Dairesinin hak düşürücü süre nedeniyle bozma yönündeki çoğunluk görüşüne katılamamaktayım.