Kısmi Süreli Çalışmalarda Boşlukların Borçlanması- Fatih Rüştü TAŞKIN, SGK Müfettişi

Kısmi Süreli Çalışmalarda Boşlukların Borçlanması

Fatih Rüştü TAŞKIN
SGK Müfettişi
[email protected]

Önemli Bir Borçlanma Çeşididir

Kısmi süreli borçlanmalarda 30 günden eksik günlerin 30 güne tamamlanması için yapılan borçlanmalar önem arz etmektedir. Çünkü yapılan bu borçlanmalar 4/a kapsamında sayılmaktadır. Özellikle emeklilik için öncelikle 4/a günlerine ihtiyaç duymaktadır. Bu bakımdan aylık bağlanmasında veya diğer hakların alınmasında eksik günlerin tamamlanması için bu kapsamda borçlanma yapılması önem arz etmektedir.

Yasal Dayanağı Ve Kapsamı 

Kısmi süreli çalışmalardaki boşluk borçlanmaları 5510 sayılı Kanunun 41. maddesinde düzenlenmiştir. Anılan maddenin birinci fıkrasının i bendinde “Bu bendin yürürlüğe girdiği tarihten sonraki sürelere ilişkin olmak üzere, 4857 sayılı Kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreleri, … borçlandırılarak, borçlandırılan süreleri sigortalılıklarına sayılır.” Hükmü bulunmaktadır. Buna göre boşluklar, eğer iş sözleşmesi 4857 sayılı Kanuna göre “kısmi süreli iş sözleşmesi” şeklinde düzenlenmişse borçlanılabilmektedir.

Burada önemli bir tarih ayrıntısı bulunmaktadır. Kısmi süreli çalışmada boşluk borçlanması 5510 sayılı Kanunun 41. maddesine sonradan eklenmiştir. Yani Kanunun 2006’daki ilk halinde yoktur. 13.02.2011 tarihli 6111 sayılı torba Kanunun 30. maddesi ile bu hak getirilmiş ve borçlanma kapsamı genişletilmiştir. Dolayısıyla 25.02.2011’den önceki kısmi süreli çalışmalardaki boşluklar borçlanılamamaktadır.

Borçlanmanın Tutarı, Oranı, Süresi, Yanma durumu

Kısmi süreli çalışmadaki boşluk borçlanmasında dikkate alınacak ücret asgari ücret ile asgari ücretin 7 buçuk katı arasında sigortalının kendisi tarafından belirlenmektedir. Eğer özel bir durum yoksa genelde asgari ücret üzerinden hesaplama tercih edilmektedir. Borçlanmanın oranı ise asgari ücretin %32’si kadardır. Çalışanlar bu kapsamda borçlanma başvurusu yaptıktan sonra SGK’nın yazısı kendilerine geldiği tarihten sonra 1 ay içinde hesaplanan tutarları SGK’ya ödemeliler. Ancak bu borçlanmalarda eğer daha önceden boş günlerin genel sağlık sigortası primi ödenmişse borçlanılacak tutar %32 oranında değil %20 oranında hesaplanır. 1 ay içinde borçlanma tutarı tamamen ödenip kapatılmalıdır. Eğer tutar ödenmezse hak yanmaz, başka bir tarihte başka bir başvuru ile borçlanma yapılabilir. Mevzuatta bu borçlanmanın yapılması için herhangi bir zamanaşımı veya süre sınırı bulunmamaktadır.

Kısmi Çalışma Ama Hangisi

Burada kısmi çalışma kavramını netleştirmek gerekmektedir. Kısmi iş sözleşmesi 4857 sayılı İş Kanununun 13. maddesinde geçmektedir. Tanımı işçinin normal haftalık çalışma süresinin tam süreli iş sözleşmesi ile çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi olarak geçmektedir. Ayrıca tarih itibarıyla kapsam sınırı bulunmakta olup 25.02.2011’den sonra çalışanlar borçlanma yapabilmektedirler. Buna göre ev hizmetlerinde çalışanlar da dahil olmak üzere kısmi çalışması nedeniyle eksik gün bildirimi;

06- Kısmi istihdam,

17- Ev hizmetlerinde 30 günden az çalışma,

23- Yarım çalışma,

24- Yarım çalışma ve diğer

kodlarıyla yapılan kişiler bu kapsamda borçlanma yapabilmektedirler. Anlaşılır olması açısından özellikle 06- Kısmi istihdama part-time çalışma, çağrı üzerine çalışma ve saatlik ücretle çalışma gibi çalışma şekilleri de dahildir. Yine ay içinde 30 günden az çalışmış oldukları halde eksik günleri 12- Birden fazla ve 13- Diğer olarak işaretlenen işçilerin de eksik gün nedeni kısmi istihdamdan kaynaklanıyorsa bildirimi bu şekilde yapılanlar da borçlanma yapabilirler. Yine sadece özel sektör çalışanları değil kamu sektörü çalışanları da kısmi çalışma halinde boşluk borçlanması yapabilirler.

Ay 30 Gün Çekmiyorsa

Kısmi süreli çalışmalarda çalışılan ay 28, 29 veya 31 gün çekebilmektedir. Burada borçlanma tutarı hesaplanırken bu ay içindeki fiili gün sayısından ay içindeki toplam çalışma gün sayısı çıkartılır ve parmak hesabı yapılarak geriye kalan fiili gün bazında borçlanma tutarı hesaplanır. Tam karşılamasa bile borçlanma yapıldıktan sonra sigortalının ilgili aydaki toplam prim ödeme gün sayısı standart 30 gün olarak sisteme kaydedilir.

İş Akdi Askıdaysa

Bazı çalışmalarda 30 günlük çalışma süresi doldurulmamakla beraber herhangi bir kısmi çalışma da yapılmamaktadır. Yani iş akdinin askıda kaldığı durumlar bulunmaktadır. Örneğin grev veya lokavt, hastalık, analık, kaza, gözaltı veya tutukluluk, askerlik, sigortalının sendika yöneticisi olması, zorlayıcı çeşitli durumlar, ekonomik kriz vb. durumlar buna örnektir.  Burada ay içerisinde 1 gün dahi olsa herhangi bir çalışma olmadığı için böyle durumlarda borçlanma yapılamamaktadır.

Dikkat MEB’deki Uzman ve Usta Öğreticiler Kapsam Dışında

Kısmi çalışmada kapsam dışında tutulan bir grup öne çıkmaktadır. Bu kişiler Millî Eğitim Bakanlığına bağlı eğitim kurumlarında çalıştırılan uzman ve usta öğreticilerdir. Bu kişiler ek ders ücreti karşılığında geçici personel statüsünde çalıştırılmaktadırlar. Burada geçici personel statüsünde bulunmaları nedeniyle bu uzman ve usta öğreticiler hakkında İş Kanunu hükümleri uygulanmamaktadır. Bu nedenle Millî Eğitim Bakanlığına bağlı kamu eğitim kurumlarında ek ders ücreti karşılığı çalıştırılan uzman ve usta öğreticiler ay içinde 30 günden eksik kalan günlerini borçlanamamaktadırlar.