İşletmede Mevcut Olduğu Halde Kayıtlarda Yer Almayan Makine, Teçhizat ve Demirbaşların 7440 Sayılı Yasa Kapsamında İşletme Kayıtlarına Alınması ve Özel Karşılık Hesabının Durumu – Ferdi Asım HELLAÇ, SMMM

Ferdi Asım HELLAÇ
SMMM
İşletme Yönetimi Bilim Uzmanı
[email protected]

12.03.2023 tarih ve 32130 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun”un 6 ncı maddesinin birinci fıkrasında, mükelleflerin işletmelerinde mevcut olduğu halde kayıtlarında yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaşları kayıtlarına alabilmesine yönelik düzenleme yapılmıştır.

Konuya ilişkin olarak Kanun’da öne çıkan hususlar aşağıdaki gibi özetlenebilir:

√ Bildirilecek emtia, makine, teçhizat ve demirbaşlar mükelleflerin kendilerince veya bağlı oldukları meslek kuruluşunca tespit edilecek rayiç bedelle vergi dairelerine beyan edilecektir.

√ Bildirime dâhil edilen kıymetler için amortisman ayrılmayacaktır.

√ Bilanço esasına göre defter tutan mükellefler, beyan edilen emtia için ayrı, makine, teçhizat ve demirbaşlar için ayrı olmak üzere pasifte özel karşılık hesabı açacaktır.

√ Emtia için ayrılan karşılık, ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiye edilmesi hâlinde, sermayenin unsuru sayılacak ve vergilendirilmeyecektir.

√ Makine, teçhizat ve demirbaşlar ayrıca envantere kaydedilecek ve ayrılan karşılık birikmiş amortisman olarak kabul edilecektir.

√ Beyan edilen makine, teçhizat ve demirbaşların bedeli üzerinden tabi oldukları oranların yarısı esas alınarak katma değer vergisi hesaplanacak ve beyan edilerek beyanname verme süresinde ödenecektir.

√ Makine, teçhizat ve demirbaşlar üzerinden hesaplanan bu katma değer vergisi hesaplanan katma değer vergisinden indirilemeyecektir.

√ Bu kapsamda bildirilen kıymetlerin satılması halinde satış bedeli bunların deftere kaydoldukları değerden düşük olamayacaktır.

İşletmede mevcut olduğu halde kayıtlarda yer almayan makine, teçhizat ve demirbaşların işletme kayıtlarına alınması ve ayrılan özel karşılık hesabının durumunu aşağıda örnek ile detaylandıracağız.

ÖRNEK:

(ZF) A.Ş. kayıtlarında yer almayan makine ve cihazlarını kayda almak istemektedir. Genel oranda katma değer vergisine tabi olan bu kıymetlerin mükellefçe belirlenen rayiç bedeli 160.000 TL olup, envantere alınmasına ilişkin muhasebe kayıtları aşağıdaki şekilde yapılacaktır.

Makine, teçhizat ve demirbaşlar üzerinden ödenen KDV, hesaplanan katma değer vergisinden indirilemez. İndirimi mümkün olmayan KDV’nin verginin ödendiği yılın gelir veya kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınması mümkündür.

Mükellef, söz konusu makine ve cihazlarını 31/12/2023 tarihine kadar satarsa, bu satıştan önce, satmadığı takdirde ise 31/12/2023 tarihinde aşağıdaki muhasebe kaydını yapacaktır.

Mükellefin, örneğimizdeki makine ve cihazlarını peşin olarak 170.000 TL’ye satması hâlinde bu satışa ilişkin yukarıdaki kayıtla birlikte yapılacak muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

Kıymetlerin satılması halinde satış bedeli bunların deftere kaydedilen değerinden düşük olamaz (7040 Sayılı Kanun 6/1-ç). Diğer bir ifadeyle mükellefin, söz konusu makine ve cihazını deftere kayıt ettiği 160.000 TL’nin altında bir bedelle satışa konu etse dahi satış bedeli deftere kayıtlı olan 160.000 TL’den daha düşük olamayacaktır.

Bildirilen demirbaşlar için oluşturulan karşılık hesabı amortisman niteliğinde olduğundan, bu tutarın Mükellef tarafından sermayeye ilave edilmesi veya işletmeden çekilmesi mümkün değildir. Kanun hükmünde söz konusu fon tutarının sermayeye eklenebileceğine dair bir düzenleme bulunmamakla birlikte, işletmeden çekilmesi konusunda ise zımni bir belirleme yapılmıştır.

Kanun maddesinde (7040 Sayılı Kanun 6/1-b) emtia ile makine, teçhizat ve demirbaşların işletme kayıtlarına alınmasına yönelik hüküm bir bütün halinde düzenlenmiştir. Ancak devamında yer verilen ifadeyle, emtia için pasifte ayrılan karşılığın ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiye edilmesi hâlinde, sermayenin unsuru sayılacağı ve vergilendirilmeyeceğine hükmolunmuştur. Sermayenin unsuru sayılma ve vergilendirilmemeye yönelik bu son cümlede yalnızca emtiaya yer verilmiş; makine, teçhizat ve demirbaş zikredilmediğinden demirbaş için açılan fon hesabının sermaye unsuru sayılmayacağı, ortaklara dağıtılması veya işletmenin tasfiye edilmesi hâlinde vergilendirileceği sonucuna dolaylı olarak da olsa ulaşılmaktadır.