Prof. Dr. Özgür BİYAN
Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi, İİBF, Maliye Bölümü
ozgurbiyan@hotmail.com
Yine bir beyanname verme dönemi geldi. Kira kazançlarına ilişkin beyannamelerin Mart 2023 döneminde verilmesi gerekiyor. Konut ve işyeri kira geliri elde eden kişilere ve uygulamacılara katkısı olması dileği ile geçmiş yıllardan bu yana sizlerle paylaştığımız ve geleneksel hale gelen çalışmamızı güncelleyerek istifadenize sunuyoruz.
I- KİRA GELİRİNİN ELDE EDİLDİĞİ DÖNEM
Mükelleflerce bir takvim yılı içinde o yıla ait olarak nakdî veya aynî tahsil edilen kira bedelleri, o yılda elde edilmiş geliri kabul edilmektedir. Diğer yandan gelecek yıllara ait olup peşin tahsil edilen kira bedelleri ise ilgili yılın geliri olarak kabul edilerek beyan edilecektir (GVK.m.72/3). Yabancı parayla yapılan ödemeler, ödeme gününün borsa rayici ile borsada rayici yoksa Maliye Bakanlığınca tespit edilecek kur üzerinden Türk parasına çevrilerek dikkate alınacaktır.
Örnek: Bir apartman dairesi 2022 yılında yıllığı 80.000 TL’den 2 yıl süreli olarak kiraya verilmiş ve iki yıllık kira bedeli peşin tahsil edilmiştir.
Peşin tahsil edilen (80.000 x 2) 160.000 TL 2022 yılının toplam geliri olarak dikkate alınmayacaktır. Gelecek döneme ait (yani 2023 yılı için) peşin tahsil edilen kısma ait kira, ilgili yılın geliri kabul edilecek ve o ilgili yılın beyannamesinde bildirilecektir. Dolayısıyla örneğimize göre 80.000 TL 2022 yılı geliri, diğer 80.000 TL 2023 yılı geliri olarak beyan edilmelidir.
Örnek: Kiraya verilen bir villa karşılığında kira bedeli olarak otomobil alınması durumunda otomobilin emsal bedeli o villa için tahsil edilmiş kira bedeli olarak kabul edilecektir.
Örnek: Sahip olduğu mülkünü konut olarak kiraya veren ve karşılığında yıllık 50.000 USD alan kişinin geliri, ödeme günü geçerli olan kur üzerinden TL’ye çevrilerek kazanç olarak dikkate alınacaktır. Örneğin tahsilat günü kur 18,65 TL ise, bedel 50.000×18,65=932.500 TL olarak dikkate alınacak ve beyan edilecektir.
II- KONUT VE İŞYERİ KİRA GELİRİ NEDENİYLE KİMLER BEYANNAME VERECEK?
| Gayrimenkulün Cinsi | Yıllık Kira Geliri Tutarı | Beyan Durumu |
| Konut | 9.500 TL ve daha az | Beyanname verilmeyecek (*) |
| Konut | 9.400 TL ve üzeri | Beyanname verilecek |
| İşyeri (Brüt) | 70.000TL ve daha az | Beyanname verilmeyecek |
| İşyeri (Brüt) | 70.000 TL ve üzeri | Beyanname verilecek |
| Konut (İstisna Sonrası Rakam) + İşyeri (Brüt) | 70.000TL ve üzeri | Beyanname verilecek |
| (*) Başka gelirler için beyanname verilse dahi bu gelir beyannameye dahil edilmeyecek. | ||
Yukarıdaki tablo sadece kira geliri elde eden mükellefler için geçerlidir. Başka gelirlerin de birlikte elde edilmesi durumunda özel ve farklı uygulamalar olabilir. Farklı gelirlere sahip mükelleflerin serbest muhasebeci mali müşavir ya da yeminli mali müşavirlere danışmasında fayda bulunmaktadır.
Aynı yıl içinde hem konut kirası hem de işyeri kirasının birlikte elde edilmesi durumunda, konut kira gelirinden 9.500 TL istisna tutarı düşüldükten sonra kalan tutar ile birlikte işyeri kira gelirinin toplamı 70.000 TL’yi aşıyorsa hem konut hem de işyeri kira geliri beyan edilecek, aşmıyorsa yalnızca konut kira geliri beyan edilecektir.
Örnek: Konut kira geliri toplamı 40.000 TL, işyeri kira geliri toplamı 55.000 TL olan bir kişinin konut ve işyeri kira gelirleri toplamı 70.000 TL’yi geçtiği için hem konut hem de işyeri kira gelirlerine ilişkin beyanname vermesi gerekmektedir. Beyannamede verginin hesaplanması sırasında işyeri üzerinden yapılan tevkifatlar hesaplanan vergiden mahsup edilecektir.
Örnek: Konut kira geliri toplamı 20.000 TL, işyeri kira geliri toplamı 45.000 TL olan bir kişinin konut ve işyeri kira gelirleri toplamı 70.000 TL’yi geçmediğinden sadece konut kira gelirine ilişkin beyanname vermesi gerekmektedir.
Uygulamada çoğunlukla kiralar net bedeller üzerinden akdedilmektedir. Ancak işyeri kira gelirlerinin beyan edilmesi sırasında brüt rakamlara ihtiyaç duyulmaktadır. İşyeri kira ödemelerinden yapılan stopaj oranı yüzde 20’dir. İşyeri kiralarında brüt rakamlar hesaplanırken aşağıdaki formülden yararlanmak mümkündür.
Brüt Kira = Net Kira / (1 – Stopaj Oranı)
Örnek: Aylık 18.500 TL net kira bedeli üzerinden akdedilen ve işyeri olarak kiraya verilen bir gayrimenkulün brüt kirası şöyle hesaplanacaktır:
Aylık Brüt Kira = 18.500 / (1 – 0,20)
Aylık Brüt Kira = 18.500 / 0,80
Aylık Brüt Kira = 23.125 TL
Yıllık Brüt Kira = 277.500 TL (23.125 x 12)
III- KONUT KİRA GELİRLERİNDE İSTİSNA
Gelir Vergisi Kanunu’nun 21. maddesine göre, binaların mesken olarak kiraya verilmesinde bir takvim yılı içinde elde edilen hâsılatın 2022 yılı için 9.500 TL’si gelir vergisinden müstesnadır.
İstisna haddi üzerinde hâsılat elde edilip beyan edilmemesi veya eksik beyan edilmesi halinde, bu istisnadan yararlanılamayacaktır.
İstisna konut (mesken) olarak kiraya verilen taşınmazlar için geçerli olduğundan, işyeri kira kazançlarından konut istisnasının indirilmesi mümkün değildir.
Kiraya verilen gayrimenkul kiracı tarafından hem konut hem de işyeri olarak kullanılması halinde (home-office) elde edilen kira kazancına konut istisnası uygulanmayacaktır.
Taşınmazlarını konut olarak kiraya verenlerin, sahip oldukları başka taşınmazlarını işyeri olarak kiraya vermeleri durumunda konutlardan elde ettikleri gelirlere istisna uygulanacaktır.
Binaların, konut olarak yıl içinde on iki aydan az süreyle kiraya verilmesi halinde de istisna tutarı aynı şekilde 9.500 TL olarak uygulanacaktır.
Örnek: 2022 yılı Haziran ayından bu yana (7 aylık) konut olarak kiraya verilen bir taşınmazdan elde edilen kira kazancının tamamına konut istisnası 9.500 TL olarak uygulanacaktır. Diğer deyişle 9.500 TL’lik istisna tam rakam olarak uygulanacak, altıncı aydan itibaren kiraya verdim, o zaman kalan altı aylık dönem için istisnanın da o kadarlık kısmından yararlanmalıyım, anlamı çıkarılmamalıdır. İstisna kaç ay gelir elde edilirse edilsin tam rakam olarak uygulanmalıdır.
Kiraya verilen binanın hisseli olması halinde elde edilen gelir, hisse sahiplerine hisseleri oranında bölüştürülecek ve her bir gerçek kişi için ayrı ayrı 9.500 TL’lik istisna uygulanacaktır. İstisna kişiye özgüdür.
Örnek: Eşi ile birlikte yarı yarıya hisseli ortak olduğu taşınmazını mesken olarak kiraya veren Bay (X) yıllık 120.000 TL gelir elde etmiştir. Bu durumda gelir hisseli bir konut olduğundan ikiye bölünecektir. Hem Bay (X) hem de eşi 60.000 TL ayrı ayrı gelir elde etmiş kabul edilir ve her biri ayrı ayrı 9.500 TL tutarındaki konut istisnasından yararlanır.
Konut istisnasından yararlanamayacak olanlar şöyle sıralanabilir:
— Ticari, zirai veya mesleki kazancını yıllık beyanname ile bildirmek mecburiyetinde olanlar; yani ticari kazanç sahipleri (I.sınıf ve II.sınıf tacirler ile birlikte basit usule tabi olanlar), zirai kazanç sahipleri (defter tutan çiftçiler), serbest meslek erbapları,
— Ticari, zirai veya mesleki kazancı olmamakla birlikte istisna haddinin (9.500 TL) üzerinde hasılat elde edenlerden, beyanı gerekip gerekmediğine bakılmaksızın ayrı ayrı veya birlikte elde ettiği ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarının gayri safi tutarları toplamı 250.000 TL’yi aşanlar.
286 Seri No.lu GVK Genel Tebliği uyarınca mesken kira gelirine istisna uygulanıp uygulanmayacağına yönelik tutarın tespitinde ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratların, ayrı ayrı veya birlikte elde edilmesine bakılmaksızın, elde edilen kazanç ve iratların brüt tutarlarının toplamı dikkate alınacaktır. Söz konusu tutarın tespitinde, sayılan bu kazanç ve iratların beyan edilip edilmemesinin ya da bu kazanç ve iratlara herhangi bir istisna uygulanıp uygulanmamasının önemi bulunmamaktadır.
Diğer taraftan, istisna haddinin altında elde edilen mesken kira gelirleri, ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratları toplamının 250.000 TL’lik tutarı aşıp aşmadığına bakılmaksızın yıllık gelir vergisi beyannamesine dâhil edilmeyecektir. Söz konusu istisna tutarı, 9.500 TL olarak tespit edilmiştir.
Aşağıda bu durum ile ilgili 286 Seri No.lu GVK Genel Tebliği’nde yer alan güncellenmiş örnekler bulunmaktadır.
Örnek – Bay (A), 2022 yılında, konut olarak kiraya verdiği dairesinden 26.500 TL kira geliri ile birlikte tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş 80.000 TL işyeri kira geliri ve 40.000 TL mevduat faizi elde etmiştir.
Bay (A)’nın elde ettiği kira gelirine istisna uygulanıp uygulanmayacağı, 2022 yılında elde edilen kira gelirinin istisna haddi üzerinde olması şartıyla, beyan edilip edilmeyeceklerine bakılmaksızın ayrı ayrı veya birlikte mükellefin elde etmiş olduğu varsa ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarının gayrisafi tutarları toplamının 250.000 TL’yi aşıp aşmadığına bakılarak tespit olunacaktır.
Buna göre, Bay (A)’nın 2022 yılı içerisinde elde ettiği 26.500 TL’lik mesken kira gelirinin istisna haddi üzerinde olması nedeniyle, istisnadan yararlanılıp yararlanılamayacağının tespitinde bu tutar da hesaplamaya katılacak olup, elde edilen tüm gelir (kazanç ve iratlar) toplamının da 250.000 TL’yi aşması durumunda istisnadan yararlanılması söz konusu olmayacaktır.
Dolayısıyla, 2022 yılı içerisinde elde ettiği gelir toplamı (80.000 + 40.000 + 26.500=) 146.500 TL, 2022 yılı bakımından 250.000 TL aşmadığından Bay (A)’nın elde ettiği kira geliri için konut istisnasından yararlanması mümkün olacaktır.
Örnek – Bayan (B), 2022 yılında konut olarak kiraya verdiği dairesinden 360.000 TL kira geliri elde etmiştir.
Bayan (B)’nin elde ettiği konut kira geliri (360.000 TL), 2022 yılı bakımından 250.000 TL’yi aştığından elde edilen kira geliri için konut istisnasından yararlanamayacaktır.
Örnek – Bay (C), 2022 yılında, konut olarak kiraya verdiği dairesinden 130.000 TL kira geliri, tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş 110.000 TL işyeri kira geliri ve 185.000 TL ücret geliri elde etmiştir.
Elde edilen gelir toplamının (130.000 + 110.000 + 185.000=) 425.000 TL, 2022 yılı bakımından 250.000 TL aşması nedeniyle, 130.000 TL’lik konut kira geliri bakımından istisna (9.500 TL) uygulanması söz konusu olmayacaktır.
Örnek – Bay (D), 2022 yılında, konut olarak kiraya verdiği dairesinden 7.500 TL kira geliri, tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş 42.000 TL mevduat faiz geliri ve 165.000 TL ücret geliri elde etmiştir.
Bay (D)’nin elde etmiş olduğu kira geliri 2022 yılı bakımından öngörülen 9.500 TL’lik istisna haddinin altında kaldığından, bu gelirin istisnaya konu edilip edilmeyeceğinin tespiti bakımından mükellefin elde etmiş olduğu menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ve ücret geliri toplamının 250.000 TL’yi aşıp aşmadığına ayrıca bakılmayacaktır. Dolayısıyla Bay (D), elde etmiş olduğu söz konusu mesken kira geliri istisna tutarının altında kaldığından, bu gelir için beyanname vermeyecektir.
Örnek – Bayan (E), 2022 yılında, konut olarak kiraya verdiği dairesinden 8.900 TL kira geliri, tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş 120.000 TL iş yeri kira geliri, birinci işverenden 187.000 TL, ikinci işverenden ise 40.000 TL ücret geliri elde etmiştir.
Bayan (E)’nin elde etmiş olduğu konut kira geliri 2022 yılı bakımından öngörülen 9.500 TL’lik istisna haddinin altında kaldığından, konut kirası geliri yıllık gelir vergisi beyannamesine dahil edilmeyecektir.
Örnek – Bay (F), 2022 yılında, konut olarak kiraya verdiği dairesinden 98.000 TL kira geliri, ortağı olduğu anonim şirketten tamamı tevkif yoluyla vergilendirilmiş 210.000 TL kâr payı elde etmiştir.
Her ne kadar anonim şirketlerden elde edilen kâr payının yarısı Gelir Vergisi Kanunu’nun 22 nci maddesine göre gelir vergisinden istisna olsa da bu tutarın tamamı mesken kira gelirine istisna uygulanıp uygulanmayacağına yönelik kıyaslamaya esas tutarın tespitinde dikkate alınacaktır. Buna göre elde edilen gelir toplamının, (210.000+98.000=) 308.000 TL, 2022 yılı bakımından 250.000 TL’yi aşması nedeniyle, 98.000 TL’lik konut kira geliri bakımından istisna uygulanması söz konusu olmayacaktır.
Örnek – Bayan (G), 2022 yılında, konut olarak kiraya verdiği dairesinden 75.000 TL kira geliri, birinci işverenden 235.000 TL, ikinci işverenden ise 40.000 TL ücret geliri ve gayrimenkul satışından kaynaklı net 80.000 TL değer artış kazancı elde etmiştir.
Her ne kadar 2022 yılı bakımından gayrimenkul satışından elde edilen değer artış kazancının 25.000 TL’si Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80 inci maddesine göre gelir vergisinden istisna olsa da, mesken kira gelirine istisna uygulanıp uygulanmayacağına yönelik kıyaslamaya esas tutarın tespitinde istisna düşülmeden önceki tutarın tamamı dikkate alınacaktır. Buna göre elde edilen gelir toplamının, (75.000 + 235.000 + 40.000 + 80.000 =) 430.000 TL, 2022 yılı bakımından 250.000 TL’yi aşması nedeniyle, 75.000 TL’lik konut kira geliri bakımından konut istisnası (9.500 TL) uygulanması söz konusu olmayacaktır.
Örnek – Kamu kurumunda aylık brüt 15.900 TL maaşla çalışan Bay (H), 1/7/2022 tarihinde emekli olup, 280.140 TL emekli ikramiyesi almış ve kendisine 9.300 TL emekli aylığı bağlanmıştır. Ayrıca 2022 yılında, konut olarak kiraya verdiği dairesinden 112.500 TL kira geliri elde etmiştir.
Bay (H)’nın elde ettiği kira gelirine istisna uygulanıp uygulanmayacağı, 2022 yılında elde edilen kira gelirinin istisna haddi üzerinde olması şartıyla, beyan edilip edilmeyeceklerine bakılmaksızın ayrı ayrı veya birlikte mükellefin elde etmiş olduğu varsa ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratlarının gayrisafi tutarları toplamının 250.000 TL’yi aşıp aşmadığına bakılarak tespit olunacaktır.
Bay (H)’nın 2022 yılı içerisinde elde ettiği 112.500 TL’lik mesken kira gelirinin istisna haddi üzerinde olması nedeniyle, istisnadan yararlanılıp yararlanılamayacağının tespitinde bu tutar da hesaplamaya katılacak olup, elde edilen tüm gelir (kazanç ve iratlar) toplamının da 250.000 TL’yi aşması durumunda istisnadan yararlanılması söz konusu olmayacaktır.
Buna göre, 2022 yılı içerisinde elde ettiği gelir toplamı [(6 x 15.900) + 280.140 + (6 x 9.300) + 112.500 =] 543.840 TL, 2022 yılı bakımından 250.000 TL’yi aşması nedeniyle, 112.500 TL’lik konut kira geliri bakımından istisna uygulanması söz konusu olmayacaktır.
IV- KİRA GELİRLERİNDEN İNDİRİLECEK GİDERLER
Yıllık konut veya işyeri kira geliri hâsılatından indirilecek olan giderler;
– Gerçek gider usulü veya
– Götürü gider usulü olmak üzere iki şekilde tespit edilmektedir.
DİKKAT: Mükellef bu usullerden istediğini seçebilir. Ancak götürü usulü seçenler iki yıl geçmedikçe bu usulden dönemezler. (GVK.m.74).
Kira kazançlarının tespitinde gider usulünün seçiminde bütünlük esastır. Diğer deyişle bir gayrimenkulden elde edilen kira kazancına aşağıda açıklanan yöntemlerden biri, diğer bir kira kazancına başka bir gider usulü seçilmesi mümkün değildir. Elde edilen kira gelirlerinin toplamına ya götürü usul ya da gerçek gider usulünden biri seçilmelidir.
Ancak bu bütünlük kuralının iki istisnai durumu vardır. Birincisi tam mükellefiyete tabi bir mükellef, isterse, yurtiçindeki ve yurtdışındaki gayrimenkullerinden elde ettiği kiraları için farklı usulleri seçebilir. İkincisi VUK 112 No’lu tebliğ uyarınca kiraya verilen gayrimenkuller arasında ne maliyet bedeli ve ne de vergi değeri belli olmayan bina ve arazi bulunduğu takdirde, diğerleri için gerçek gider usulü seçilmiş olsa da bu bina veya arazi için götürü gider usulü uygulanabilir.
A- GERÇEK GİDER USULÜ
Bu usulde, fiilen yapılmış olan ve belgelerle (fatura, makbuz, fiş, poliçe vb.) ispatlanan giderler gerçek tutarlarıyla yıllık kira geliri toplamından indirilecektir.
Bu usulde konut kira gelirinden istisna edilen 9.500 TL’ye isabet edenler hariç olmak üzere yıllık kira tutarından aşağıda yazılı giderler indirilir:
1. Kiraya veren tarafından ödenen aydınlatma, ısıtma, su ve asansör giderleri,.
2. Kiraya verilen malların idaresi için yapılan ve gayrimenkulün önemi ile uygun derecede idare giderleri,
3. Kiraya verilen mal ve haklara özgü sigorta giderleri,
4. Kiraya verilen mal ve haklar dolayısıyla yapılan ve bunlara sarf olunan borçların faizleri ile konut olarak kiraya verilen bir adet gayrimenkulün iktisap (edinme) yılından itibaren beş yıl süre ile iktisap bedelinin % 5’i, (bu indirim, sadece ilgili gayrimenkule ait hasılata uygulanır. Ancak, indirilmeyen kısım gider fazlalığı sayılmaz).
5. Kiraya verilen mal ve haklar için ödenen vergi, resim, harç ve şerefiyelerle kiraya verenler tarafından ödenmiş olmak şartıyla belediyelere ödenen harcamalara iştirak payları,
6. Kiraya veren tarafından yapılan ve gayrimenkulün iktisadi değerini artırıcı niteliği olan ısı yalıtımı ve enerji tasarrufu sağlamaya yönelik harcamalar,
7. Kiraya verilen mal ve haklar için ayrılan amortismanlar,
8. Kiraya verenin yaptığı onarım giderleri,
9. Kiraya verilen mal ve haklara ait bakım ve idame giderleri,
10. Kiraladıkları mal ve hakları kiraya verenlerin ödedikleri kiralar ve diğer gerçek giderler,
11. Sahibi bulundukları konutları kiraya verenlerin kira ile oturdukları konutun kira bedeli, (kira indirimi gayri safi hasılattan burada sayılan yazılı giderler düşüldükten sonra, kalan miktar üzerinden yapılır; kiranın indirilemeyen kısmı gider fazlalığı sayılmaz).
12. Kiraya verilen mal ve haklarla ilgili olarak mukavelenameye kanuna veya ilama istinaden ödenen zarar, ziyan ve tazminatlar.
Gayrimenkul sermaye mahiyetindeki mal ve hakların kısmen kiraya verilmesi halinde, yukarıda yazılı giderlerden yalnız bu kısma isabet edenler hasılattan indirilebilir.
Para cezaları ve vergi cezaları hâsılattan gider olarak indirilemez.
Örnek: Bankadan kredi alınmak suretiyle bir apartman dairesi satın alan kişi söz konusu daireyi kiraya vererek irat elde etmekte ise gerçek gider usulünü seçmesi halinde o yıla ait kira gelirinden bankaya yıl içinde ödediği kredi faizlerini indirebilecektir.
Örnek: Kiraya verilen mal ve haklar için ödenen ve gider olarak kazançtan indirilebilecek vergi, resim, harçlara örnek olarak; emlak vergisi, temizletme ve aydınlatma harcı, çevre temizlik vergisi (çöp vergisi), arama, işletme, imtiyaz, telif, patent vb. haklar için ödenen resim ve harçlar örnek olarak verilebilir.
Örnek: Bir binanın kapı ve pencerelerinin tamiri, boyanması, otomatın, elektrik tesisatının, banyo kazanı ve lavaboların tamiri veya yenilenmesi gibi giderler, gayrisafi hâsılattan gider olarak indirilir. Bu harcamaların mülk sahibi tarafından yapılması şarttır.
Örnek: Bir binanın üzerine kat ilavesi, asansör ve kalorifer tesisatı olmayan binaya sonradan bu tesislerin yapılması nedeniyle yapılan giderler normal onarım gideri olmadığından hâsılattan düşülemez. Bu giderler gayrimenkulün maliyet bedeline eklenmek ve bu gayrimenkullerle birlikte amortismana tabi tutulmak kaydıyla, amortismanların gider olarak hâsılattan indirilmesi gerekir.
Örnek: Bir gerçek kişi sahibi bulunduğu apartman dairesinde öteden beri oturmakta iken, bu dairenin şehir merkezinde kalması ve yüksek kira getirmesi sebebiyle işyeri olarak yıllığı 50.000 TL’den kiraya vermiştir. Kendisi de yıllığı 30.000 TL’den kira ile tuttuğu başka bir apartman dairesinde ikamet ettiği varsayılırsa, ödediği bu kira bedelini elde ettiği işyeri kira gelirinden gider olarak indiremez. Çünkü ikamet ettiği konuta ait kirayı indirim konusu yapabilmesi için sahibi olduğu binayı da konut olarak kiraya vermesi gerekmektedir.
Örnek: Bay (Z) 2021 yılında 250.000 TL’ye satın aldığı bir apartman dairesini, 01.01.2022’da konut olarak kiraya vermiş ve yıllık 86.800 TL gelir elde etmiştir. Satın aldığı konutun % 5’i 12.500 TL (250.000 x % 5)’dir. Gerçek gider yönteminin seçilmesi ve istisnaya isabet eden tutarın ayrıştırılması ile kazançtan indirim konusu yapılabilir.
GERÇEK GİDER YÖNTEMİNİ SEÇENLER DİKKAT!
Gerçek gider yöntemini seçen mükellefler, yapıkları harcamaların konut kira gelirinden istisna edilen 9.500 TL’ye isabet eden kısmını gider olarak indiremezler. Dolayısıyla istisnaya isabet eden kısmın hesaplanması gerekir. Şöyle ki;
Örnek: Sahibi olduğu konutu 2022 yılında kiraya veren ve 39.000 TL kira geliri elde eden bir mükellefin başka geliri bulunmamaktadır. Mükellef gayrimenkulü ile ilgili olarak, 13.000 TL harcama yapmış olup, gerçek gider yöntemini seçmiştir.
Gerçek gider yöntemi seçildiğinden 13.000 TL’lik harcamanın 9.500 TL’lik istisnaya isabet eden kısmının hesaplanması ve toplam gider içinden ayrıştırılması gerekir. Buna göre;
Vergiye Tabi Hasılat = 39.000 – 9.500 = 29.500 TL
İndirilebilecek Gider = (29.500 x 13.500) / 39.000 = 10.211,53 TL
Dolayısıyla gider olarak 13.000 TL değil, 10.211,53 TL indirilebilecektir. İstisnaya isabet eden kısım bu şekilde ayrıştırılmış olmaktadır.
B- GÖTÜRÜ GİDER USULÜ
Gelir Vergisi Kanunu’nun 74. maddesinde, isteyen yükümlülerin, bir önceki bölümde açıklanan gerçek giderlere karşılık olmak üzere hâsılatlarının %15’ini götürü olarak indirebilecekleri kabul edilmiştir. Bu usulü seçen mükelleflerin götürü gidere ilişkin orana (%15) isabet eden tutar dışında, maddede bahsi geçen gerçek giderlerden herhangi birisini ayrıca indirmeleri söz konusu olmayacaktır. Çalışmanın sonunda götürü gider usulü ile ilgili örneklere yer verilmiştir.
Götürü gider usulü ve gerçek gider usulünün seçilmesinde mükelleflere seçimlik hak tanınmıştır. Ancak götürü gider usulünü seçenler iki yıl geçmedikçe gerçek usule dönemeyeceklerdir (GVK.m.74).
V- KİRA GELİRLERİNE UYGULANACAK İNDİRİMLER NELERDİR?
Konut veya işyeri kira geliri elde eden mükellefler yıllık gelir vergisi beyannamesi üzerinden istisna ve giderler düşüldükten sonra kalan kira tutarı üzerinden ayrıca aşağıda sayılan giderleri indirim konusu yapabileceklerdir
1. Beyan edilen gelirin %15’ini ve asgari ücretin yıllık tutarını aşmamak şartıyla mükellefin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortalarına ödenen primlerin %50’si ile ölüm, kaza, hastalık, sağlık, engellilik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta primleri. Sigortanın Türkiye’de kâin ve merkezi Türkiye’de bulunan bir emeklilik veya sigorta şirketi nezdinde akdedilmiş olması, prim tutarlarının gelirin elde edildiği yılda ödenmiş olması ve ücret geliri elde edenlerin ücretlerinin safi tutarının hesaplanması sırasında ayrıca indirilmemiş bulunması şartıyla, eşlerin veya çocukların ayrı beyanname vermeleri halinde, bunlara ait prim kendi gelirlerinden indirilir.
2. Beyan edilen gelirin %10’unu aşmaması, Türkiye’de yapılması ve gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi şartıyla, mükellefin kendisi, eşi ve küçük çocuklarına ilişkin olarak yapılan eğitim ve sağlık harcamaları.
3.Serbest meslek faaliyetinde bulunan engellilerin beyan edilen gelirlerine, Gelir Vergisi Kanunu’nun 31 inci maddesinde yer alan esaslara göre hesaplanan yıllık (engelli) indirim(i).
4. Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler ile kamu yararına çalışan dernekler ve Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan vakıflara yıllık toplamı beyan edilecek gelirin %5’i (kalkınmada öncelikli yöreler için %10’unu) aşmamak üzere, makbuz karşılığında yapılan bağış ve yardımlar.
5. Genel ve özel bütçeli kamu idarelerine, il özel idarelerine, belediyelere ve köylere bağışlanan okul, sağlık tesisi ve yüz yatak (kalkınmada öncelikli yörelerde elli yatak) kapasitesinden az olmamak üzere öğrenci yurdu ile çocuk yuvası, yetiştirme yurdu, huzurevi, bakım ve rehabilitasyon merkezi ile mülki idare amirlerinin izni ve denetimine tabi olarak yaptırılacak ibadethaneler ve Diyanet İşleri Başkanlığı denetiminde yaygın din eğitimi verilen tesislerin ve Gençlik ve Spor Bakanlığına ait gençlik merkezleri ile gençlik ve izcilik inşası dolayısıyla yapılan harcamalar veya bu tesislerin inşası için bu kuruluşlara yapılan her türlü bağış ve yardımlar ile mevcut tesislerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için yapılan her türlü nakdî ve aynî bağış ve yardımların tamamı.
6. Fakirlere yardım amacıyla gıda bankacılığı faaliyetinde bulunan dernek ve vakıflara bağışlanan gıda, temizlik, giyecek ve yakacak maddelerinin maliyet bedelinin tamamı.
7. Genel ve özel bütçeli kamu idareleri, il özel idareleri, belediyeler, köyler, kamu yararına çalışan dernekler, Cumhurbaşkanınca vergi muafiyeti tanınan vakıflar ve bilimsel araştırma faaliyetinde bulunan kurum ve kuruluşlar tarafından yapılan ya da Kültür ve Turizm Bakanlığınca desteklenen veya desteklenmesi uygun görülen;
a) Kültür ve sanat faaliyetlerine ilişkin ticari olmayan ulusal veya uluslararası organizasyonların gerçekleştirilmesine,
b) Ülkemizin uygarlık birikiminin kültürü, sanatı, tarihi, edebiyatı, mimarisi ve somut olmayan kültürel mirası ile ilgili veya ülke tanıtımına yönelik kitap, katalog, broşür, film, kaset, CD ve DVD gibi manyetik, elektronik ve bilişim teknolojisi yoluyla üretilenler de dahil olmak üzere görsel, işitsel veya basılı materyallerin hazırlanması, bunlarla ilgili derleme ve araştırmaların yayınlanması, yurt içinde ve yurt dışında dağıtımı ve tanıtımının sağlanmasına,
c) Yazma ve nadir eserlerin korunması ve elektronik ortama aktarılması ile bu eserlerin Kültür ve Turizm Bakanlığı koleksiyonuna kazandırılmasına,
d) 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki taşınmaz kültür varlıklarının bakımı, onarımı, yaşatılması, rölöve, restorasyon, restitüsyon projeleri yapılması ve nakil işlerine,
e) Kurtarma kazıları, bilimsel kazı çalışmaları ve yüzey araştırmalarına,
f) Yurt dışındaki taşınmaz Türk kültür varlıklarının yerinde korunması veya ülkemize ait kültür varlıklarının Türkiye’ye getirtilmesi çalışmalarına,
g) Kültür envanterinin oluşturulması çalışmalarına,
h) 2863 sayılı Kanun kapsamındaki taşınır kültür varlıkları ile güzel sanatlar, çağdaş ve geleneksel el sanatları alanlarındaki ürün ve eserlerin Kültür ve Turizm Bakanlığı koleksiyonuna kazandırılması ve güvenliklerinin sağlanmasına,
i) Somut olmayan kültürel miras, güzel sanatlar, sinema, çağdaş ve geleneksel el sanatları alanlarındaki üretim ve etkinlikler ile bu alanlarda araştırma, eğitim veya uygulama merkezleri, atölye, stüdyo ve film platosu kurulması, bakım ve onarımı, her türlü araç ve teçhizatın tedariki ile film yapımına,
j) Kütüphane, müze, sanat galerisi ve kültür merkezi ile sinema, tiyatro, opera, bale ve konser gibi kültürel ve sanatsal etkinliklerin sergilendiği tesislerin yapımı, onarımı veya modernizasyon çalışmalarına,
İlişkin harcamalar ile bu amaçla yapılan her türlü bağış ve yardımların tamamı.
8. 3289 sayılı Gençlik ve Spor Hizmetleri Kanunu ile 17.6.1992 tarihli ve 3813 sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun kapsamında yapılan sponsorluk harcamalarının; amatör spor dalları için tamamı, profesyonel spor dalları için %50’si.
9. Cumhurbaşkanınca başlatılan yardım kampanyalarına (deprem vb.) makbuz karşılığı yapılan ayni ve nakdî bağışların tamamı.
10. İktisadi işletmeleri hariç, Türkiye Kızılay Derneğine ve Türkiye Yeşilay Cemiyetine makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımların tamamı.
11. Vergi Usul Kanununun 325/A maddesine göre girişim sermayesi fonu olarak ayrılan tutarların beyan edilen gelirin %10’unu aşmayan kısmı.
12. Türkiye’de yerleşmiş olmayan kişilerle, işyeri, kanuni ve iş merkezi yurt dışında bulunanlara Türkiye’de verilen ve münhasıran yurt dışında yararlanılan mimarlık, mühendislik, tasarım, yazılım, tıbbi raporlama, muhasebe kaydı tutma, çağrı merkezi, ürün testi, sertifikasyon, veri saklama, veri işleme, veri analizi ve ilgili bakanlıkların görüşü alınmak suretiyle Maliye Bakanlığınca belirlenen mesleki eğitim alanlarında faaliyette bulunan hizmet işletmeleri ile ilgili bakanlığın izni ve denetimine tabi olarak eğitim ve sağlık alanında faaliyet gösteren ve Türkiye’de yerleşmiş olmayan kişilere hizmet veren işletmelerin münhasıran bu faaliyetlerinden elde ettikleri kazancın %50’si. Bu indirimden yararlanılabilmesi için fatura veya benzeri belgenin yurt dışındaki müşteri adına düzenlenmesi şarttır.
13. 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanuna göre kurulan korumalı işyerlerinde istihdam edilen ve iş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan zihinsel veya ruhsal engelli çalışanlar için diğer kişi ve kurumlarca karşılanan tutar dâhil yapılan ücret ödemelerinin yıllık brüt tutarının yüzde 100’ü oranında korumalı işyeri indirimi. (İndirim, her bir engelli çalışan için azami beş yıl süre ile uygulanır ve yıllık olarak indirilecek tutar, her bir engelli çalışan için asgari ücretin yıllık brüt tutarının yüzde 150’sini aşamaz.).
14. Tam mükellef gerçek kişilerin, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 225 inci maddesi kapsamında dolaylı temsilci olarak yetkili kılınan Posta İdaresi ya da hızlı kargo taşımacılığı yapan şirketler tarafından düzenlenen elektronik ticaret gümrük beyannamesiyle gerçekleştirdikleri mal ihracatı kapsamında elde ettikleri kazancın %50’si.
VI- GİDER FAZLASI VE ZARAR DURUMU
Gayrimenkul sermaye iradına konu olan sermayenin kendisinde meydana gelen eksilmeler zarar sayılmaz ve iradın gayri safi miktarının tespitinde gider olarak kabul edilmezler.
Gayrimenkul sermaye iradının safi tutarının hesabında giderlerin fazlalığı dolayısıyla doğan zararlar, beş yılı geçmemek üzere gelecek yıllarda elde edilen kira gelirlerinden gider olarak düşülebilir. Bu durumun iki istisnası vardır:
1- Sahibi bulundukları konutları kiraya verenlerin kira ile oturdukları konut veya lojmanların kira bedellerini indirim konusu yapmaları durumunda bir zarar doğması halinde, bu zararın gelecek yıllarda elde edilen gayrimenkul sermaye iradından indirim konusu yapılması söz konusu değildir.
2– Konut olarak kiraya verilen bir adet gayrimenkule ait hasılattan indirim konusu yapılan iktisap bedelinin %5’i oranındaki tutarın indirilemeyen kısmı gider fazlalığı olarak dikkate alınamaz.
VII- EMSAL KİRA BEDELİ ESASI
A- EMSAL KİRA BEDELİNİN TESPİTİ
Emsal kira bedeli uygulaması gayrimenkul sermaye iratlarının vergilendirilmesinde kullanılan bir vergi güvenlik müessesesidir. Emsal kira bedeli gayrimenkulün kira ücreti almadan başkasının kullanımına bırakılması durumunda ya da kira ücretinin emsal kira bedelinden düşük olması durumunda devreye giren bir düzenlemedir. Bu tip durumlarda gayrimenkulün emsal kira bedeli, gayrimenkulün kirası sayılmaktadır.
Emsal kira bedeli bina, arazi, mal ve haklarda ayrı ayrı tespit edilmektedir. Bina ve arazilerde emsal kira bedeli, yetkili özel makamlarca veya mahkemelerce saptanmış kiradır. Kira mevzuatına göre kira takdir veya tespit etmeye yetkili makamlar, mahkeme veya yetkili özel makamlardır. Böyle bir makam yoksa veya söz konusu bina ve arazi için kira takdir veya tespiti yapılmamış ise, emsal kira bedeli, Vergi Usul Kanunu’na göre belirlenen vergi değerinin %5’idir.
Vergi değeri bina ve arazinin rayiç bedelidir. Rayiç bedel ise, Emlak Vergisi Kanunu’nun 29. maddesi ve aynı maddede sözü edilen “emlak vergisine matrah olacak vergi değerinin takdirine ilişkin tüzük” hükümlerine göre saptanmaktadır.
Örnek: Bay (Y) emlak vergisi değeri 1.000.000 TL olan konutlarından birini bedelsiz olarak arkadaşının kullanımına bırakması halinde kira bedeli tahsil etmemiş olmasına rağmen 1.000.000 TL x %5 = 50.000 TL emsal kira bedeli üzerinden yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek suretiyle vergi ödeyecektir.
B- EMSAL KİRA BEDELİNİN HANGİ DURUMLARDA UYGULANACAĞI VE UYGULANMAYACAĞI
Emsal kira bedeli kiraya verilen mal ve haklara ait kiranın, emsal kira bedelinden düşük olması, mal ve hakların bedelsiz olarak başkalarının kullanımına bırakılması durumunda uygulanacaktır.
Emsal kira bedeli esası aşağıdaki durumlarda ise uygulanmayacaktır:
– Boş kalan gayrimenkullerin muhafazası amacıyla bedelsiz olarak başkalarının kullanımına bırakılması durumunda. Örneğin, bir yazlığın kışın korunması suretiyle münasip bir kısmının bekçiye tahsis edilerek bırakılması gibi.
– Binaların mal sahiplerinin usul (anne, baba, anneanne, babaanne, nine, dede), füru (çocuk, torun) veya kardeşlerinin ikametine tahsis edilmesi durumunda, (Usul, füru veya kardeşlerden her birinin ikametine birden fazla konut tahsis edilmişse bu konutların yalnızca birisi hakkında emsal kira bedeli hesaplanmaz, kardeşler evli ise eşlerinden sadece biri için emsal kira bedeli hesaplanmaz),
Örnek: Bay (A) evlidir ve babası tarafından kendisine bedelsiz olarak bir ev tahsis edilmiş olup bu evde ikamet etmektedir. Bay (A)’nın eşi Bayan (B)’nin babası da kendilerine bedelsiz olarak başka bir konut tahsis etmiştir. Bu durumda evli eşlere babaları tarafından iki tane bedelsiz konut tahsisi söz konusudur. Sadece bir konut için emsal kira bedeli uygulanmayacak, diğer konut için ise emsal kira bedeli hesaplanacaktır.
– Mal sahibi ile birlikte akrabaların da aynı evde veya dairede ikamet etmesi durumunda,
– Genel bütçeye dâhil daireler ve katma bütçeli idareler, il özel idareleri ve belediyeler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan kiralamalarda,
emsal kira bedeli uygulanamaz (GVK madde 73/2).
VIII- BEYANNAME NE ZAMAN VE NEREYE VERİLECEK?
– 2022 yılı kazançlarına ilişkin beyanname 1-31 Mart 2023 tarihi mesai saati sonuna (internet üzerinden verilen beyanlarda 23:59’a) kadar verilecektir.
– Türkiye’yi terk edenler yurtdışına çıkma tarihinden önceki 15 gün içinde vereceklerdir.
– Ölüm halinde mirasçılar ölüm tarihinden itibaren 4 ay içinde vereceklerdir.
Beyanname, kayıtlı bulunulan vergi dairesine verilecektir. Beyanname, elden verilebileceği gibi posta ile de gönderilebilecektir. Bunun yanında 26 Sıra No.lu VUK Sirkülerine göre internet yoluyla da (elektronik beyanname) beyanda bulunmak mümkündür.
Beyanname taahhütlü olarak posta ile gönderildiğinde, postaya veriliş tarihi beyannamenin verildiği tarih olarak kabul edilecektir. Beyanname normal (adi) posta ile gönderilirse, beyannamenin vergi dairesine ulaştığı tarih beyannamenin verildiği tarih olarak kabul edilecektir.
252 Sıra No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliği açıklamaları çerçevesinde, işyeri kira gelirleri ile ilgili olarak, tevkif yolu ile kesilen vergilerin mahsubunda; mükelleflerin kendilerinden vergi tevkifatı yapan vergi sorumlularının (kiracının) adı soyadı, unvanı, vergi dairesi ve vergi kimlik numaralarını, kesintiye esas alınan brüt tutarları, kesilen vergileri ve kesinti yapılan dönemleri gösteren tabloyu yıllık beyanlarına eklemeleri gerekir.
Maliye Bakanlığı tarafından VUK’nun mükerrer 257 nci maddesine dayanılarak yayınlanan 470 Sıra VUK No.lu Genel Tebliği uyarınca ücret, kira, menkul sermaye iradı veya diğer kazanç ve iratlar elde edenler için “Hazır Beyan Sistemi” getirilmiştir. Bu sistem Gelir Vergisi Beyannamelerinin Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından hazırlanarak internet ortamında mükelleflerin onayına sunulduğu bir sistemdir.
Kira geliri elde eden mükellefler;
- Kimlik bilgilerini girip özel güvenlik sorularını cevaplayarak
- İnternet vergi dairesi şifrelerini kullanarak (şifre yoksa herhangi bir vergi dairesine kimlikle başvurarak ücretsiz alabilir) sisteme giriş yapabilirler.
Kira geliri yönünden gelir vergisi mükellefiyeti bulunmayanlar da bu sistemden yararlanabilmektedir. Bu bakımdan, vergi dairesinde mükellefiyet kaydı bulunmadığında, internet vergi dairesinde hazırlanan kira beyannamesi elektronik ortamda onaylandığı anda, şahıs adına vergi dairesinde mükellefiyet tesisi ve vergi tahakkuku işlemleri otomatik olarak gerçekleştirilmektedir.
Onaylanan kira beyanına ilişkin ödemeler;
- Gelir İdaresi Başkanlığı internet sitesi üzerinden anlaşmalı bankaların kredi kartları ile
- Anlaşmalı bankaların internet bankacılığını kullanarak
- Anlaşmalı bankalardan
- Tüm vergi dairelerinden
yapılabilir.
Sistemi kullanma zorunluluğu bulunmamaktadır. Beyannameler vergi dairesine gidilerek elden veya internet ortamında (E-Beyanname Düzenleme Programı) da verilebilir.
IX- BEYANNAME VERİLMEMESİ HALİNDE YAPILACAK İŞLEMLER
Kira gelirini beyan etmeyenlerden, ödemedikleri vergi, cezalı olarak alınmaktadır. Beyanda bulunmayanlar;
– 9.500 TL’lik konut kira geliri istisnasından yararlandırılmamakta,
– Vergi dairesi, durumu tespit ettiğinde; iki kat birinci derece usulsüzlük cezası kesmektedir. Kira gelirini takdir komisyonu takdir etmekte, bunun üzerinden de vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte vergi alınmaktadır.
X- KİRA ÖDEMELERİNİN BANKADAN YAPILMA ZORUNLULUĞU
Gayrimenkul sermaye iratlarının izlenebilirliğini ve denetimini kolaylaştırmak, özellikle konut ve işyeri kira gelirlerinde oluşan kayıt dışılığı azaltmak amacıyla kira ödemelerinin banka kanalı ile yapılmasına yönelik bazı düzenlemeler yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. 268 ve 298 Seri No.lu GVK Genel Tebliğlerine göre;
– Konutlarda, her bir konut için aylık 500 TL ve üzerinde kira geliri elde edenler;
– İşyerlerinde ise herhangi bir miktar ile sınırlı olmaksızın işyerini kiraya verenler ile kiracıların,
– 01.07.2017 tarihinden itibaren tutarı ne olursa olsun haftalık, günlük veya benzeri şekilde kısa süreli konut kiralamalarının
kiraya ilişkin tahsilât ve ödemelerini banka veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunlu hale getirilmiştir.
Mükelleflerce her bir konut için aylık tutarı 500 TL’nin altındaki konut kira geliri ile mahkeme ve icra yoluyla yapılan konut ve işyeri kira gelirine ilişkin tahsilâtlar tebliğle getirilen zorunluluk kapsamında değildir. Öte yandan mahkeme ve icra yoluyla yapılan konut ve işyeri kira gelirine ilişkin tahsilatlar ile aynî olarak yapılan ödemeler bankadan ödeme zorunluluğu kapsamında değildir.
Konutlarda tevsik zorunluluğu sadece kiraya vereni kapsamaktadır (mülk sahibi). İşyerlerinde ise hem kiraya veren hem de kiracıları kapsamaktadır.
XI- KİRA KAZANÇLARINDA DEFTER, KAYIT VE BELGELERİN SAKLANMASI
VUK 208’e göre defter tutmaya mecbur olan gerçek kişiler gelir vergisine tabi menkul ve gayrimenkul sermayelerle bunlardan elde edilen iratları ve bunlara ilişkin giderleri defteri kebir veya işletme hesabının veya serbest meslek erbabı kazanç defterinin ayrı bir sayfasına veya ayrı bir deftere veyahut bir cetvele ayrı ayrı kaydetmeye mecburdurlar. Ancak bu hesap mükellefin diğer kazançlarını tespit için tuttuğu hesaplara karıştırılmaz ve onlar ile birleştirilmez.
Defter tutmak zorunda olmayan mükellefler ise sadece kiralama işlemi ile ilgili belgeleri aklamakla yükümlüdürler. Kira kontratı, banka dekontları, makbuzlar, gider belgeleri vb. tüm dokümanlar muhafaza edilmek durumundadır. Olası vergi incelemelerinde mükellefler bu belgeleri ibraz edeceklerdir.
XII- ÖZELLİKLİ HUSUSLAR
– Depozito ödemeleri kira geliri sayılmaz.
– Bir işletmenin ya da şirketin aktifinde yer alan gayrimenkullerin kiralanması durumunda ticari kazanç (ya da zirai kazanç) hükümleri uygulanmaktadır.
– Bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarını kazancınızdan indirim konusu yapamazsınız.
– Boş olan ve kira geliri elde etmediğiniz gayrimenkuller için beyanname vermenize gerek yoktur. Sadece bağlı olduğunuz vergi dairesini bilgilendirmeniz yeterlidir.
– Tapu sahibi başka kişi, kirayı elde eden başka biri olması durumunda tapu sahibinin beyanname vermesi gerekmektedir. Ancak ödemelerin akıbeti hakkında vergi dairenizi bilgilendiriniz.
– Sadece işyeri kira geliri elde ediyorsanız ve elde ettiğiniz kazanç 70.000 TL’yi aşmıyorsa beyanname vermenize gerek bulunmamaktadır.
– Emekli de olsanız konut kiranız 9.500 TL’yi aştığı sürece beyanname vermeniz gerekmektedir.
– Kentsel Dönüşüm Projesi kapsamında belediyeler tarafından verilen kira yardımlarının gayrimenkul sermaye iradı olarak kabul edilmesi hukuken mümkün değildir. Kira yardımlarını kazanç olarak kabul edip beyanname vermenize gerek yoktur. (B.07.1.GİB.4.06.16.01-2010-GVK-70-19-68 sayılı ve 09/02/2011 tarihli Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı özelgesi).
– İşyeri kiracılarının kesmekle yükümlü oldukları stopajları vergi dairesine yatırmamasından dolayı, işyeri sahibinin sorumluluğu yoktur.
– Mantolama gibi giderler, gerçek gider usulü seçilmesi durumunda kira kazancında gider olarak kabul edilmemektedir. Söz konusu harcamalar maliyet bedeline eklenecek ve Gelir Vergisi Kanunun 74/6 maddesi uyarınca amortisman yoluyla hasılattan indirim konusu yapılacaktır (11.08.2012 tarihli ve 38418978-120[74-12/2]-825 sayılı Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı özelgesi).
– Dar mükellef konumundaki mükellefler işyeri kira kazançları için beyanname vermeyeceklerdir. Ancak 9.500 TL’yi aşan konut kiraları için beyanname vermek zorundadır.
– İşyeri kira kazançlarında, kiracı konumundaki kişi stopaj yapmakla sorumlu değilse (örneğin basit usul mükellef), bu durumda kira kazancının yıllık miktarı 3.800 TL ile karşılaştırılmalıdır. Aşıyorsa beyanname verilmek zorundadır.
– Kiraya veren tarafından kiraya verilen gayrimenkul için yapılan onarım giderleri ile bakım ve idame giderlerinin kira kazançlarından gider olarak düşülmesi mümkündür.
XIII- KONUT VEYA İŞYERİ KİRA GELİRLERİNİN BEYANINA İLİŞKİN ÖRNEKLER
2022 yılında elde edilen kira gelirlerine aşağıdaki tarife esas alınacaktır.
| GELİR VERGİSİ TARİFESİ | |
| 32.000 TL’ye kadar | %15 |
| 70.000 TL’nin 32.000 TL’si için 4.800 TL, fazlası | %20 |
| 170.000 TL’nin 70.000 TL’si için 12.400 TL, fazlası | %27 |
| 880.000 TL’nin 170.000 TL’si için 39.400 TL, fazlası | %35 |
| 880.000 TL’den fazlasının 880.000 TL’si için 287.900 TL, fazlası | %40 |
ÖRNEK-1: Mükellef Bayan (Z), İstanbul’da bulunan dairesini konut olarak kiraya vermesi sonucu, 2022 takvim yılında 40.000 TL kira geliri elde etmiştir. Beyana tabi başka geliri bulunmayan mükellef, götürü gider yöntemini seçmiştir.
Mükellefin kira gelirine ilişkin gelir vergisi aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
| Gayrisafi İrat Toplamı | 40.000 TL |
| Vergiden İstisna Tutar | 9.500 TL |
| Kalan (40.000 – 9.500) | 30.500 TL |
| % 15 Götürü Gider (30.500 x % 15) | 4.575 TL |
| Vergiye Tabi Gelir (30.500-4.575) | 25.925 TL |
| Hesaplanan Gelir Vergisi | 3.888,75 TL |
| Ödenecek Gelir Vergisi | 3.888,75 TL |
ÖRNEK-2: Mükellef Bay (S), Bursa’da bulunan dairesini konut olarak kiraya vermesi sonucu, 2022 yılında 35.000 TL, işyeri olarak kiraya verdiği dairesinden ise 43.000 TL brüt kira geliri elde etmiştir. İşyeri için ödenen kira bedelleri üzerinden 8.600 TL tevkifat yapılmıştır.
Başka geliri olmayan mükellef, götürü gider yöntemini seçmiştir.
Söz konusu mükellefin mesken kirası gelirinin istisna haddini aşan kısmı ile tevkifata tabi tutulan işyeri kirasının toplamı (25.500+43.000) 70.000 TL’yi aşmadığından işyeri kira gelirini beyan etmesine gerek bulunmamaktadır. Ancak konut kira gelirini beyan edecektir.
| Gayrisafi İrat Toplamı | 35.000 TL |
| Vergiden İstisna Tutar | 9.500 TL |
| Kalan (35.000-9.500) | 25.500 TL |
| % 15 Götürü Gider (25.500 x % 15) | 3.825 TL |
| Vergiye Tabi Gelir (25.500-3.825) | 21.675 TL |
| Hesaplanan Gelir Vergisi | 3.251,25 TL |
| Kesinti Yoluyla Ödenen Vergiler | – TL |
| Ödenecek Gelir Vergisi | 3.251,25 TL |
ÖRNEK-3: Mükellef Bay (F), İzmir’de bulunan dairesini konut olarak kiraya vermesi sonucu, 2022 yılında 89.500 TL kira geliri elde etmiştir. Mükellef 2022 yılı için yaptırdığı hayat sigortası kapsamında 7.000 TL prim ödemiş ve Cumhurbaşkanlığı tarafından düzenlenen kampanya kapsamında depremzedelere 1.500 TL makbuz karşılığı bağışta bulunmuştur.
Başka geliri bulunmayan mükellef, götürü gider yöntemini seçmiştir. Mükellefin kira gelirine ilişkin gelir vergisi aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
| Gayrisafi İrat Toplamı | 89.500 TL |
| Vergiden İstisna Tutar | 9.500 TL |
| Kalan (89.500 TL-9.500 TL) | 80.000 TL |
| %15 Götürü Gider (80.000 TL X %15) | 12.000 TL |
| Safi İrat (80.000 TL – 12.000 TL) | 68.000 TL |
| Hayat Sigortasına Ödenen Katkı Payı (*) | 3.500 TL |
| Depremzedeler İçin Yapılan Bağış ve Yardımlar (**) | 1.500 TL |
| Vergiye Tabi Gelir (68.000 – (3.500 + 1.500)) | 63.000 TL |
| Hesaplanan Gelir Vergisi (32.000 TL için 4.800 TL) (Kalan= 31.000 TL için 6.200 TL) |
11.000 TL |
| Ödenecek Gelir Vergisi | 11.000 TL |
| * Hayat sigortalarında ödenen primlerde indirilecek miktar beyan edilen gelirin % 15’ini geçemeyeceği gibi ödenen primlerin % 50’si olarak dikkate alınacaktır.
** Tamamı indirilebilir. |
|
ÖRNEK-4: Mükellef Bayan (V), Samsun’da bulunan ve işyeri olarak kiraya verdiği mülkünden 155.000 TL brüt kira geliri elde etmiştir. İşyeri için ödenen kira bedelleri üzerinden 31.000 TL tevkifat yapılmıştır. Başka geliri olmayan mükellef, götürü gider yöntemini seçmiştir.
Tevkifata tabi tutulan işyeri kirasının bedeli 70.000 TL’yi aştığından elde edilen kira gelirinin beyan edilmesi gerekmektedir. Bu durumda gelir vergisi aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
| Gayrisafi İrat Toplamı | 155.000 TL |
| % 15 Götürü Gider (155.000 x % 15) | 23.250 TL |
| Vergiye Tabi Gelir (155.000-23.250) | 131.750 TL |
| Hesaplanan Gelir Vergisi (70.000 TL için 12.400 TL) (Kalan = 61.750 TL için 16.672,50 TL) |
29.072,50 TL |
| Kesinti Yoluyla Ödenen Vergiler | 31.000 TL |
| Ödenecek Gelir Vergisi | 0 TL |
| İade Alınacak Gelir Vergisi | 1.927,50 TL |
ÖRNEK-5: Mükellef Bay (F), işyeri olarak kiraya verdiği gayrimenkulünden yıllık 380.000 TL brüt kira geliri elde etmiştir. İşyeri için ödenen kira bedelleri üzerinden 76.000 TL tevkifat yapılmıştır. Başka geliri olmayan mükellef, götürü gider yöntemini seçmiştir.
Tevkifata tabi tutulan işyeri kirasının bedeli 70.000 Türk Lirasını aştığından elde edilen kira gelirinin beyan edilmesi gerekmektedir. Bu durumda gelir vergisi aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
| Gayrisafi İrat Toplamı | 380.000 TL |
| % 15 Götürü Gider (380.000 x % 15) | 57.000 TL |
| Vergiye Tabi Gelir (380.000-57.000) | 323.000 TL |
| Hesaplanan Gelir Vergisi (170.000 TL için 39.400 TL) (Kalan = 153.000 TL için 53.550 TL) |
92.950 TL |
| Kesinti Yoluyla Ödenen Vergiler | 76.000 TL |
| Ödenecek Gelir Vergisi |
16.950 TL |
ÖRNEK-6: Mükellef Bay (K), 1.750.000 TL değerinde olan kredi ile aldığı ve işyeri olarak kiraya verdiği gayrimenkulünden yıllık 355.000 TL brüt kira geliri elde etmiştir. İşyeri için ödenen kira bedelleri üzerinden 71.000 TL tevkifat yapılmıştır. Başka geliri olmayan mükellef, gerçek gider yöntemini seçmiştir.
Yıl içerisinde gayrimenkul alımı için kullandığı kredi borcu nedeniyle 75.000 faiz ödemiştir. Ayrıca 9.500 TL sigorta harcaması yapmıştır. 1.750.000 TL değerindeki gayrimenkulün iktisap bedelinin % 5’i oranında indirimden yararlanılacaktır.
Tevkifata tabi tutulan işyeri kirasının bedeli 70.000 Türk Lirasını aştığından elde edilen kira gelirinin beyan edilmesi gerekmektedir. Bu durumda gelir vergisi aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
| Gayrisafi İrat Toplamı | 355.000 TL |
| Gerçek Giderler – Faiz ödemesi: 75.000 TL – Sigorta harcaması: 9.500 TL – İktisap bedelinin % 5’i (1.750.000x%5) 87.500 TL |
172.000 TL |
| Vergiye Tabi Gelir (355.000-172.000) | 183.000 TL |
| Hesaplanan Gelir Vergisi (170.000 TL için 39.400 TL) (Kalan = 13.000 TL için 4.550 TL) |
43.950 TL |
| Kesinti Yoluyla Ödenen Vergiler | 71.000 TL |
| Ödenecek Gelir Vergisi | – TL |
| İade Alınacak Gelir Vergisi | 27.050 TL |
ÖRNEK-7: Bayan (Y) 2022 yılı içinde 95.000 TL emekli maaşı dışında konut olarak kiraya verdiği taşınmazından 83.000 TL gelir elde etmiştir. Götürü gider yöntemini tercih eden Bayan (Y)’nin başka bir geliri bulunmamaktadır.
Bu durumda Bayan (Y)’nin kazancı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.
Emekli maaşı GVK 23/11 hükmü uyarınca vergiden istisnadır ve beyannameye dahil edilmeyecektir.
Toplam 83.000 TL konut kirası gelirine konut istisnası uygulanacak ve ödenmesi gereken vergi aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.
| Gayrisafi İrat Toplamı | 83.000 TL |
| Vergiden İstisna Tutar | 9.500 TL |
| Kalan (83.000-9.500) | 73.500 TL |
| % 15 Götürü Gider (73.500 x % 15) | 11.025 TL |
| Vergiye Tabi Gelir (73.500-11.025) | 62.475 TL |
| Hesaplanan Gelir Vergisi
(32.000 TL için 4.800 TL) |
10.895 TL |
| Ödenecek Gelir Vergisi |
10.895 TL |
ÖRNEK-8: Doktor olarak bir hastanede ücretli çalışan Bay (D) 2022 yılı içinde brüt 285.000 TL ücret geliri elde etmiştir. Sahip olduğu taşınmazlarından birini konut olarak kiraya vermiş 135.000 TL kazanç elde etmiştir. Diğerini ise işyeri olarak kiraya vermiş net 92.000 TL (brüt 115.000 TL) gelir sağlamıştır. Bankadaki mevduat hesabına 10.000 TL faiz tahakkuk etmiştir. İşyeri kazancından 23.000 TL stopaj yapılmıştır. Götürü gider yöntemini seçen Bay (D)’nin kazancı aşağıdaki şekilde hesaplanacaktır.
Tevkifata tabi tutulan ve tek işverenden alınan ücret ve banka mevduat faizi Gelir Vergisi Kanunu düzenlemeleri gereği beyan edilmeyecektir. Kira kazançları toplamı ise 70.000 TL’yi aştığından beyan edilecektir. Konut kira geliri 135.000 TL, işyeri kira geliri ise brüt 115.000 TL olarak beyan edilecektir.
Diğer yandan Bay (D)’nin elde ettiği kazançların toplamı 250.000 TL’yi aştığından konut istisnasından yararlanması mümkün değildir. İşyeri kazançları üzerinden yapılan stopajlar ise mahsup edilecektir.
Buna göre hesaplama şu şekilde olacaktır.
| Gayrisafi İrat Toplamı | 250.000 TL |
| % 15 Götürü Gider (250.000 x % 15) | 37.500 TL |
| Vergiye Tabi Gelir (250.000-37.500) | 212.500 TL |
| Hesaplanan Gelir Vergisi (170.000 TL için 39.400 TL) (Kalan = 42.500 TL için 14.875 TL) |
54.275 TL |
| Kesinti Yoluyla Ödenen Vergiler | 23.000 TL |
| Ödenecek Gelir Vergisi | 31.275 TL |
ÖRNEK-9: Mükellef Bayan (A), Trabzon’da bulunan dairesini konut olarak kiraya vermesi sonucu, 2022 takvim yılında 82.000 TL kira geliri elde etmiştir. Aynı zamanda ücretli olarak çalışan Bayan (A)’nın yıllık brüt ücret geliri 216.000 TL’dir. Başka geliri bulunmayan mükellef, götürü gider yöntemini seçmiştir.
Bayan (A)’nın elde ettiği kazançların toplamı 250.000 TL’yi aştığından konut istisnasından yararlanması mümkün değildir. Tek işverenden alınan ve tamamı tevkif suretiyle vergilenen ücret geliri beyan edilmeyecektir. Mükellefin kira gelirine ilişkin gelir vergisi ise aşağıdaki gibi hesaplanacaktır.
| Gayrisafi İrat Toplamı | 82.000 TL |
| % 15 Götürü Gider (82.000 x % 15) | 12.300 TL |
| Vergiye Tabi Gelir (82.000-12.300) | 69.700 TL |
| Hesaplanan Gelir Vergisi (32.000 TL için 4.800 TL) (Kalan = 37.700 TL için 7.540 TL) |
12.340 TL |
| Ödenecek Gelir Vergisi | 12.340 TL |
ÖRNEK-10: Mükellef Bay (S), İzmir’de bulunan dairesini konut olarak kiraya vermesi sonucu, 2022 yılında 225.000 TL kira geliri elde etmiştir. Söz konusu konut için 30.000 TL bakım ve onarım masrafı, 8.000 TL sigorta harcaması, 3.200 TL emlak vergisi ödemesi gerçekleştirmiştir. Başka geliri olmayan mükellef, gerçek gider yöntemini seçmiştir.
Mükellefin geliri 250.000 TL’yi aşmadığından konut istisnasından yararlanacaktır. Gerçek gider yöntemini seçtiği için, istisnaya isabet eden tutarı dikkate alarak indirebileceği giderini hesaplamalıdır.
| Gayrisafi İrat Toplamı | 225.000 TL |
| Vergiden İstisna Tutar | 9.500 TL |
| Kalan | 215.500 TL |
| İndirilebilecek Gider (*)
Toplam Gider (30.000 + 8.000 + 3.200) |
39.460,44 TL |
| Vergiye Tabi Gelir (215.500 – 39.460,44) | 176.039,56 TL |
| Hesaplanan Gelir Vergisi (170.000 TL için 39.400 TL) (Kalan= 6.039,56 TL için 2.113,84 TL) |
41.513,84 TL |
| Ödenecek Gelir Vergisi | 41.513,84 TL |
| (*) İstisnaya isabet eden kısma ilişkin hesaplama sonrası rakam yazılmıştır. | |
[vc_row][vc_column][vc_message message_box_color=”juicy_pink”]
Bu makalenin tüm hakları www.alomaliye.com’a aittir. İktibas belirtilmeden ve linkimiz verilmeden (kaynak belirtilmeden) tamamı ya da bir kısmı herhangi bir ortamda (yazılı-görsel-işitsel-sanal-bulut-eğitim vb. ortamlar) kullanılamaz. Aksi kullanımlarda gerekli yasal işlemler yapılır.
[/vc_message][vc_column_text]