Ücretlilerin Vergileme Sorunu Çözüm Bekliyor
Talha APAK
Yeminli Mali Müşavir
Öğretim Görevlisi
Alomaliye.com Yayın Kurulu Başkanı
t.apak@apakymm.com
Asgari ücretin üstünde ücret alanların yıl bitmeden bir üst vergi dilimine tâbi olmaları, daha fazla vergi kesintisi sebebiyle ücretlerinin düşmesi sonucunda çalışanlar ve işverenleri zaman zaman karşı karşıya getiriyor…
GELİR Vergisi Kanunu’na (GVK) göre ücret; işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir. Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı, tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması, onun
mahiyetini değiştirmez. Ücret gelirlerinin vergilendirilmesinde ilke olarak gerçek usul kabul edilmiştir. Kanunda aksine hüküm olmadıkça, gelir vergisi mükellefin veya vergi sorumlusunun beyanı üzerine tarh olunur kuralı geçerlidir.
VERGİLENDİRMEDE USUL
Gelir Vergisi Kanunu’na göre ücretler iki usul ve aşama ile vergilendirilmektedir. Her halükârda tüm ücretlilerin vergisi kesinti yoluyla işverenleri tarafından vergi sorumlusu sıfatıyla ilgili vergi dairesine beyan edilerek ödenir. Ancak yıl içerisinde iki ayrı işverenden ücret alınması veya yıllık tutarının (2022 yılı için) 880 bin lirayı geçmesi halinde ayrıca yıllık gelir vergisi beyannamesinin de verilmesi gerekmektedir.
a) Kesinti yoluyla vergileme: Ücretler için Gelir Vergisi Kanunu 94/1’e göre tevkifat (stopaj) yoluyla vergilendirilir. Hizmet erbabına ödenen ücretler ile ücret sayılan ödemelerden (istisnadan faydalananlar hariç), 103 ve 104’üncü maddelere göre, gelir vergisi tevkifatına tabidir.
b) Beyan usulü vergileme: Mükellefin elde etmiş olduğu ücret gelirlerinin yıllık beyanname ile beyan ederek vergilendirilmesidir. Tevkif sureti ile kesilen vergiler yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir.
ÜCRETLİLERİN GELİR VERGİSİ TARİFESİ
GVK’ya göre, 2022 takvim yılında elde edilen ücret gelirlerine ilişkin tarife aşağıdaki gibidir.
| 32 bin TL’ye kadar | Yüzde 15 |
| 70 bin TL’nin 32 bin TL’si için 4 bin 800 TL, fazlası | Yüzde 20 |
| 170 bin TL’nin 70 bin TL’si için 12 bin 400 TL
(ücret gelirlerinde 250 bin TL’nin 70 bin TL’si için 12 bin 400 TL), fazlası |
Yüzde 27 |
| 880 bin TL’nin 170 bin TL’si için 39 bin 400 TL
(ücret gelirlerinde 880 bin TL’nin 250 bin TL’si için 61 bin TL), fazlası |
Yüzde 35 |
| 880 bin TL’den fazlasının 880 bin TL’si için 287 bin 900 TL
(ücret gelirlerinde 880 bin TL’den fazlasının 880 bin TL’si için 281 bin 500 TL), fazlası |
Yüzde 40 |
SORUN ÇÖZÜM BEKLİYOR
Ancak ücret gelirlerinin vergilendirilmesi, GVK m.103’te yer alan “artan oranlı” tarife dediğimiz bir sistemle olmakta ve bu sebeple çalışanlar “dekot sistemi”nin olumsuz etkisini fazlasıyla hissedebilmektedirler. Bu sisteme göre kişinin geliri arttıkça bir üst dilime erken tabi olunmakta ve daha yüksek oranda vergi ödenmektedir. Yüksek tutarda vergi ödenmekle birlikte, bunun sebebi matrahın artmasıyla beraber oranın da yüksek olmasıdır. Vergi dilimleri arasındaki aralığın dar olması nedeniyle yaşanılan söz konusu durum, işçinin eline geçen net rakamın ve satın alma gücünün azalmasına ve refahının düşmesine yol açmaktadır.
Özellikle enflasyonun bu denli yüksek olduğu, dünyanın da krizler yaşadığı bu dönemlerde çalışan lehine düzenlemeler çalışanların ellerini güçlendirecektir. Nasıl ki asgari ücret vergiden istisna bırakıldıysa, istisnayı aşan ücret gelirinin vergilendirilmesinde verginin hesaplanacağı gelir dilim tutarları ve oranları, istisna kapsamındaki tutarlar da dikkate alınarak belirlenmeli veya ücretliler için yüzde 15’e tabi ilk vergi dilimi (matrahı) makul bir seviyede yüksek tutulmalı.
Bu sorun çözülmedikçe; özellikle brüt maaş sistemiyle çalışan ve asgari ücretten biraz fazla ücret geliri elde edenlerin reel gelirleri gelir vergisi nedeniyle beli bir aydan sonra düşmeye başlayacaktır.
Konuyla ilgili, son zamanlarda kamuoyunda işveren ve işçi kesiminin de artan talepleri söz konusudur. Gündeme gelebilecek yeni bir torba Kanunla yapılacak düzenlemenin sonucunda parasal getirinin düşük gelirliler için olumlu bir etki yaratacağı kaçınılmazdır.
İktibas: Paradergi
