Vergi Usul Kanunu En Az Ceza Haddi Uygulaması
Şemsettin ESER
Vergi Dairesi Müdürü
esersemsettin@outlook.com
GİRİŞ
Vergi Usul Kanununun (1) En az ceza haddi başlıklı 343. maddesinde damga vergisi dışında kalan diğer vergilerde her bir vergi için (2021 yılı) 38 TL’ye baliğ olmayan cezaların kesilmeyeceği hükmünün uygulanmasından usulsüzlük cezaları dikkate alınacak mı diğer bir ifade ile 38 TL’nin altındaki usulsüzlük cezaları kesilmeyecek mi?
YASAL MEVZUAT
Vergi Usul Kanununun ceza hükümlerine yönelik düzenlemelerin yer aldığı Dördüncü Kitabının Genel Esaslar başlıklı Birinci Kısmında;
Cezalar başlıklı 331. maddede; “Vergi kanunları hükümlerine aykırı hareket edenler, bu kitapta yazılı vergi cezaları (vergi ziyaı cezası ve usulsüzlük cezaları) ve diğer cezalar ile cezalandırılırlar.” hükmü,
En az ceza haddi başlıklı 343. maddede; “Damga vergisi ve damga resmi dolayısiyle kesilecek vergi cezaları, vergi ve resme tabi her varaka, senet ve ilan için 25 liradan az olmaz. Diğer vergilerde her vergi için 50 liraya baliğ olmayan cezalar kesilmez.” hükmü,
Ve diğer maddelerde cezalara ilişkin çeşitli hükümler yer almaktadır.
Vergi cezaları başlıklı İkinci Kısmında ise;
Vergi ziyaı cezası başlıklı 344. maddesinde; “341 inci maddede yazılı hallerde vergi ziyaına sebebiyet verildiği takdirde, mükellef veya sorumlu hakkında ziyaa uğratılan verginin bir katı tutarında vergi ziyaı cezası kesilir.
Vergi ziyaına 359 uncu maddede yazılı fiillerle sebebiyet verilmesi halinde bu ceza üç kat, bu fiillere iştirak edenlere ise bir kat olarak uygulanır.
Vergi incelemesine başlanılmasından veya takdir komisyonuna sevk edilmesinden sonra verilenler hariç olmak üzere, kanuni süresi geçtikten sonra verilen vergi beyannameleri için bu madde uyarınca kesilecek ceza yüzde elli oranında uygulanır.” hükmü,
Usulsüzlük dereceleri ve cezaları başlıklı 352. maddesinde; “Usulsüzlükler, aşağıda yazılı derecelere ve bu kanuna bağlı cetvele göre cezalandırılır. Usulsüzlük fiili re’sen takdiri gerektirirse, bağlı cetvelde yazılı cezalar iki kat olarak kesilir.
I inci derece usulsüzlükler:
1. Vergi ve harç beyannamelerinin süresinde verilmemiş olması;
2. Bu kanuna göre tutulması mecburi olan defterlerden herhangi birinin tutulmamış olması;
3. Defter kayıtlarının ve bunlarla ilgili vesikaların doğru bir vergi incelemesi yapılmasına imkan vermeyecek derecede noksan, usulsüz veya karışık olması;
4. (Mülga: 22/7/1998-4369/82 md.)
5. Çiftçiler tarafından 245 inci madde hükmüne göre muhtar ve ihtiyar heyetlerince yapılan davete müddetinde icabet edilmemesi;
6. Bu Kanunun kayıt nizamına ait hükümlerine (Madde 215 – 219) uyulmamış olması (Her incelemede inceleme tarihine kadar aynı takvim yılı için tespit edilen usulsüzlükler tek fiil sayılır);
7. İşe başlamanın zamanında bildirilmemesi;
8. Tasdiki mecburi olan defterlerden hernangi birinin tasdik muamelesinin yaptırılmamış olması (Kanuni sürenin sonundan başlıyarak 1 ay geçtikten sonra tasdik ettirilenler, tasdik ettirilmemiş sayılır.);
9. Diğer ücretler üzerinden alınan Gelir Vergisinde, tarh zamanı geçtiği halde verginin tarh ettirilmemiş olması;
10. (Mülga: 18/4/1984-2995/4 md.)
11. (Ek: 4/12/1985-3239/25 md.) Veraset ve intikal vergisi beyannamesinin 342 nci maddenin ikinci fıkrasında belirtilen süre içerisinde verilmiş olması.
II nci derece usulsüzlükler:
1. Veraset ve intikal Vergisi Beyannamelerinin süresinin sonundan başlayarak 342 nci maddenin 1 inci fıkrasında belirtilen süre içinde verilmiş olması; (Mülga: 3/4/2002-4751/7 md.)
2. Ekim ve sayım beyanlarının süresi içinde veya kanunda istenilen bilgileri ihtiva edecek doğru bir şekilde yapılmaması;
3. (Mülga: 18/4/1984-2995/4 md.)
4. Vergi kanunlarında yazılı bildirmelerin zamanında yapılmamış olması (işe başlamayı bildirmek hariç);
5. Vergi karnesinin süresinin sonundan başlayarak 15 gün geçtiği halde alınmamış olması;
6. Tasdiki mecburi olan defterlerden herhangi birinin tasdik muamelesinin, süresinin sonundan başlayarak bir ay içinde yaptırılmış olması
7. (Değişik: 4/12/1985-3239/25 md.) Vergi beyannameleri, bildirimler, evrak ve vesikaların kanunen belli şekil ve muhteviyatı ve ekleri ile bunlarla ilgili olarak yapılan diğer düzenlemelere ilişkin hükümlere uyulmamış olması;
8. Hesap veya muamelelerin doğruluk veya açıklığını bozmamak şartıyla bazı evrak ve vesikaların bulunmaması veya ibraz edilmemesi.” hükmü,
Özel usulsüzlükler ve cezalarına ilişkin 353. maddede ve Bilgi vermekten çekinenler ile 107/A, 256, 257, mükerrer 257. madde ve Gelir Vergisi Kanununun 98/A maddesi hükümlerine uymayanlar için ceza başlıklı mükerrer 355. maddede vergi cezalarına ilişkin hükümler yer almaktadır.
AÇIKLAMA / DEĞERLENDİRME
Vergi Usul Kanununun;
Cezalar başlıklı 331. maddesi hükmünün tetkikinde de görüleceği üzere vergi kanunları hükümlerine aykırı hareket edenlere,
1- Vergi cezaları
2- Diğer cezalar
Olmak üzere iki türlü ceza öngörülmüştür
Vergi cezalarının ise;
1- Vergi ziyaı cezası
2- Usulsüzlük cezaları
Olduğu kanun hükmünde belirtilmiştir.
En az ceza haddi başlıklı 343. madde de ise;
1- Damga vergisi için (2022 yılı) 25 TL.
2- Diğer vergiler için (2022 yılı) 50 TL’yi aşmayan
Vergi cezalarının /cezaların kesilmeyeceği hüküm altına alınmıştır.
Usulsüzlük dereceleri ve cezalar başlıklı 352. maddede ise;
Bir ve ikinci derece usulsüzlük fiilleri tadadi olarak sayılmış ve usulsüzlük fiillerinin ceza tutarları mükellef gruplarına göre aşağıdaki tabloda belirtildiği gibi belirlenmiştir.
I ve II Derece Usulsüzlüklere İlişkin Tablo
| MÜKELLEF GRUPLARI | Birinci derece usulsüzlükler için 1.1.2022’den itibaren (TL) | İkinci derece usulsüzlükler için 1.1.2022’den itibaren (TL) |
| 1.Sermaye Şirketleri | 320 | 170 |
| 2.Sermaye Şirketleri Dışında Kalanlar Birinci Sınıf Tüccar ve Serbest Meslek Erbabı | 190 | 95 |
| 3. İkinci Sınıf Tüccarlar | 95 | 43 |
| 4.Yukarıdakiler Dışında Kalıp Beyanname Usulüyle Gelir Vergisine Tabi Olanlar | 43 | 25 |
| 5.Kazancı Basit Usulde Tespit Edilenler | 25 | 12 |
| 6. Gelir Vergisinden Muaf Esnaf | 12 | 6,80 |
Vergi Usul Kanununun 331 ve 343. maddeleri lafzından hareketle yorum yapılacak olursa;
I ve II Derece Usulsüzlük fiilleri için mükellef gruplarına göre öngörülen cezaların (I Derece Usulsüzlükler için 4, 5 ve 6. sıra; II Derece Usulsüzlükler için 3, 4, 5 ve 6. sıra) bir kısmının hiç kesilmemesi gibi bir durum ortaya çıkacaktır.
Bu durum, kanun ve kanun koyucunun amacı ile örtüşmemektedir. Bununla birlikte uygulamada Vergi Dairesi bazında farklı değerlendirmeler yapıldığı da görülmektedir.
Konu ile ilgili olarak, basit usulde vergilendirilen mükellefe 343. madde dikkate alındığında usulsüzlük cezasının kesilip kesilmeyeceğini soran taşra birimine Gelirler Genel Müdürlüğünce (2) verilen cevapta;
“İlgide kayıtlı yazınız incelenmiştir. Yazınızdan anlaşıldığına göre, basit usulde vergilendirilen mükelleflere VUK’nun 352. maddesi uyarınca usulsüzlük cezası kesilmesinde, aynı Kanunun 343. maddesinde belirtilen asgari cezanın ne şekilde uygulanacağı hususunda duraksamaya düşülmüştür.
Bilindiği gibi 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu’nun En az ceza haddi başlıklı 343. maddesinde; “Damga vergisi ve damga resmi dolayısiyle kesilecek vergi cezaları, vergi ve resme tabi her varaka, senet ve ilan için 25 liradan az olmaz. Diğer vergilerde her vergi için 50 liraya baliğ olmayan cezalar kesilmez.” hükmü yer almaktadır.
Madde hükmünden de anlaşılacağı üzere, gerek damga vergisi ve damga resmi için kesilecek asgari ceza miktarına gerekse diğer vergiler için kesilecek ceza miktarına ilişkin olarak belirlenen hadlerin, ziyaına sebebiyet verilen vergi aslı üzerinden hesaplanan cezalar için uygulanması gerekmektedir.
Usulsüzlük fiilini işleyenler için kesilecek cezalar ise kanuna bağlı cetvelde mükellef grupları itibariyle belirlenmiş olduğundan en az ceza haddi ile ilgili madde hükmü kapsamına girmemektedir.
Bu itibarla, kazancı basit usulde tespit olunan mükelleflerin işlemiş oldukları usulsüzlük fiilleri için, fiilin işlenmiş olduğu dönemde yürürlükte bulunan ve kanuna bağlı cetvelin mükellef grupları itibariyle 5. sırasına göre adlarına usulsüzlük cezası kesilmesi icap etmektedir.”
Şeklinde açıklama yapılmıştır.
Bize göre de, farklı değerlendirmelere neden olan bu durum Vergi Usul Kanunu’nun 331 ve 343. maddelerindeki ifade zafiyetinden kaynaklanmaktadır.
SONUÇ
Vergi Usul Kanununun 352. maddesi hükmü ile usulsüzlük fiilleri, bu fiilleri işleyenlere uygulanacak ceza tutarları ise kanuna bağlı cetvelde mükellef grupları itibariyle ayrı ayrı tespit edilmiştir.
Tespit edilen bu usulsüzlük cezalarının belli tutarın altında olan bir kısmının aynı Kanunun başka bir (343. madde) maddesi ile hükümsüz kılınması düşünülemez.
Bu nedenle, Vergi Usul Kanununun belli tutarın altındaki vergi cezaları/cezaların kesilmeyeceğine yönelik 343. madde hükmünün uygulanmasında; usulsüzlük cezaları değil sadece vergi ziyaı cezası dikkate alınmalıdır. Diğer bir ifade ile usulsüzlük cezalarının tutarı ne olursa olsun kesilmelidir.
KAYNAKÇA
1. 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu, 10.01.1961 tarih ve 10703 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.
2. Gelirler Genel Müdürlüğünün 12.09.2000 tarih ve 42231 sayılı yazısı.
