3600 Ek Gösterge Hangi Meslek Mensuplarına Piyango Çıktı?
Mahmut ESEN
E. Mülkiye Başmüfettişi
mahmutesen@gmail.com
Yıllardır ülke gündeminde olan ve emeklileri ile birlikte 5,5 milyonun üzerinde kamu personelini ilgilendiren; 3.600 ek gösterge verilmesi halinde memur ve emeklilerinin içinde bulunduğu ekonomik zorlukların gidereceğine, personelin mali haklarında arzu edilen şekilde iyileştirmeler sağlayacağına yönelik yüksek bir algı oluşturulmuş konuyla ilgili,
“DEVLET MEMURLARI KANUNU İLE BAZI KANUNLARDA VE 375 SAYILI KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMEDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN”, 1.07.2022 gün ve 7417 sayılı ile kabul edilmiş ve 5.07.2022 günlü R.G. yayınlanmıştır.
Kanunun mali hükümleri (istisnalar dışında) 15.01.2023 tarihinde yürürlüğe girecektir.
1-Yürürlük maddelerinden de anlaşılacağı üzere yasal düzenlemeden en kazançlı çıkanların TBMM Başkanlığı/Cumhurbaşkanı yardımcılığı/bakanlık/TBMM üyeliğinden emekli olanlar (kısacası emekli milletvekilleri) olduğu görülmektedir.
Bilindiği üzere ek bütçe kanun teklifinde Cumhurbaşkanı ödeneğine %40,4 oranında zam yapılması önerisi yoğun eleştirilere yol açmıştır.
Eleştirileri dikkate alan Cumhurbaşkanı tarafından; sözü edilen zammın kabul edilmeyeceği açıklanmış, TBMM görüşmeler sırasında tekliften çıkarılması istenmiştir. Bunun üzerine aylıkları yılda bir kez ve Cumhurbaşkanı ödeneğinin %45 oranında belirlenen emekli milletvekillerinin aylıklarının artırılması için arayış içerisine girilmiştir.
Plan ve Bütçe Komisyonu ve Genel Kurulda yapılmış görüşmeler sonunda emekli milletvekili aylıkları için özel bir gösterge rakamı belirlenmiş ve bu suretle aylık hesaplarında memur maaş katsayısının uygulanacağı sistem kabul edilmiştir.
Ayrıca milletvekillerinin SGK primleri yüksek ek gösterge rakamı üzerinden ödenecektir.
(Ödenen/ödenmesi gereken prim tutarları dikkate alınmadan düzenlenmiş olan bu kuralın temel SGK mevzuatına aykırılık/istisna oluşturduğu bilinmektedir.
Bu tür düzenlemenin kamu hizmetleri/kamu hizmet gerekleriyle bir ilgisinin olmadığı, diğer bir anlatımla milletvekillerinin görevlerini daha iyi yapabilmesi için tanınması gereken haklar/olanaklar niteliğinde olmadığı, bu nedenle açıkça imtiyaz/ayrıcalık olduğu bellidir.)
Belirlenmiş gösterge rakamı ile, emekli milletvekili aylıkları %49,6 oranında artırılarak 27.129 TL yükseltilmiştir.
2022/Temmuz ayından itibaren uygulanan katsayı artışları sonucu emekli milletvekili aylıkları 38.439 TL yükselmiş, durumlarının en düşük emekli aylığı (2.500 TL) alanlarla birlikte değerlendirilmesi sonucu Kanundaki özel hükümler gereği (mali yıl başı beklenilmeksizin) emekli aylıklarının ödenmesine başlanmıştır.
2022/Ocak ayına göre emekli milletvekili aylıklarında %112 oranında artış gerçekleşmiştir.
Bu düzenlemeden halen TBMM bulunan (çifte aylık alan) 185 milletvekili de aynen yararlanmaktadır.
Cumhurbaşkanı ödeneğinde %40,4 oranındaki artışı ağır eleştiri konusu yapan milletvekillerinin emekli aylıklarındaki artış konusuna sessiz kaldıkları; TBMM görüşmeler sırasında düzenlemenin herhangi bir itiraz/ayrışık oy olmadan hızla (bir dakika içinde) kabul edilmiş olduğu görülmektedir.
Bu durumun TBMM bulunan siyasi partiler ve milletvekilleri açısından ayrıca sorgulanması gerektiği düşünülmektedir.
2-Cumhurbaşkanı’nın konuya ilişkin açıklamalarında da vurgulandığı üzere Kanunda; polis/din görevlisi/hemşirelerin ek göstergelerinin 3.600’e yükseltilmesi ile yetinilmemiş, genel olarak memurların ek gösterge rakamları ortalama olarak 600 puan artırılmıştır.
Bu arada ek göstergesi olmayan Yardımcı Hizmetler Sınıfı (YHS) personeli de 600 ek gösterge verilmiştir.
(Bilindiği üzere Öğretmenlik Temel Kanunu ile öğretmenlere 3.600 ek gösterge daha önce de verilmiştir.)
PBK görüşmeler sırasında bazı uzmanların (gelir/mali hizmetler/İçişleri B. planlama vb. ) ve ilçe müdürü/şube müdürü vb. kadrolarda bulunanların mevcut ek göstergeleri de 3.600 ‘e yükseltilmiş, Genel Kuruldaki görüşmeler sonrasında da aynen kabul edilmiştir.
Ayrıca Genel Kuruldaki görüşmeler sırasında Emniyet Hizmetleri Sınıfında üst düzey yöneticilerin (Genel müdür yrd./ daire başkanları/ emniyet müdürlerini) ek gösterge rakamlarında 600 puanın çok üzerinde 2.100 puana kadar çıkan artışlar gerçekleştirilmiştir.
(Bu suretle diğer bakanlık/genel müdürlük personeli arasında önemli farklar/uçurumlar meydana gelmiştir.)
Böylelikle gösterge artışından herkesin eşit olarak yararlanacağı, kamu görevlileri arasında aylık artışı yönünden eşitlik ve adaletin sağlanacağına yönelik kamuoyunda yaratılmış algılar sözde kalmıştır.
Zira bilindiği üzere ek gösterge rakamlarındaki 600 puan şeklindeki artış çalışan memur aylıklarında sadece (brüt) 141 TL artışa yol açmaktadır.
Ek gösterge rakamlarındaki artış 2008/Ekim ayından önce görevde olan memurların emekli aylıkları açısından önemlidir. Bu tarihten sonra göreve başlamış ve sayıları toplamın yarısına ulaşan memurların farklı bir yöntemle (unvana bakılmaksızın ödediği primler üzerinden) hesaplanan emekli aylıklarında kayda değer bir artışa yol açmamaktadır.
Ek göstergeleri 3.600 yükseltilmiş olan memurların emekli aylıkları ise 1.234 TL artmaktadır.
(Buna karşılık çalışanların aylıklarında- ilave SGK Primi/BES kesintileri nedeniyle- düşme bile olmaktadır.
600 ek gösterge getirilmiş Yardımcı Hizmetler Personeli içinde aynı durum söz konusu olup, aylıklarında azalma olmaktadır.)
Emekli aylıklarında bu miktar artış, sadece ek göstergesi 3.600’ e yükseltilmiş olanlara özgüdür.
Çünkü 5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanununun (mülga olduğu halde Ekim 2008 tarihinden önce göreve başlamış memurlar açısından yürürlükte olan) Ek Madde 70’de yer alan ve memurlara ek gösterge rakamlarına göre bağlanacak ilave emekli aylığı oranlarını gösteren tablodaki 3.600 dışındaki (basamak/eşik değer) rakamlarda da 600 puan artışına gidilmiş, bu suretle diğer memurların bir üst basamağı yakalamaları, daha fazla emekli aylığı almalarının önüne geçilmiştir.
Bu yüzden ek göstergelerinde 600 puan artışı olan ve bir üst basamağa geçemeyen diğer memurların (genel müdür yrd./denetim elemanları/mühendisler/doktorlar/daire başkanları vb) emekli aylıklarında sadece 118 TL artış olmaktadır.
Bu durum; 2008/ Ekim ayından sonra göreve başlayanlar başta olmak üzere geniş bir memur kitlesinde ve emeklilerinde hayal kırıklığına yol açmıştır.
3- Emekli Sandığı Kanununa yapılmış bir ekleme ile MİT/EHS/TSK/Jandarma/ Sahil G.K. emekli olup, 3.600 ek göstergenin altında aylık alan ve makam tazminatı alamayanlara emekli aylıklarına ek olarak her ay 1.200 TL ilave ödeme yapılacaktır.
Bu suretle 3.600 ek gösterge alamayan TSK/kolluk kuvvetlerinin beklentilerinin karşılanması, olası tepkilerinin giderilmesinin amaçlandığı anlaşılmaktadır.
Kanun teklifinde sadece EHS personeli için önerilmiş bu düzenlemenin Genel Kurulda kapsamının genişletildiği, ancak gümrük muhafaza/ belediye zabıtası/infaz koruma memurları gibi bazı genel/özel kolluk kuvvetlerinin kapsama dahil edilmediği görülmektedir.
4-657 sayılı DMK yapılmış ve yukarıda özetlenmiş ek/değişiklikler paralelinde; diğer personel kanunlarında da (926 sayılı TSK, 2802 sayılı Hakimler K., 2914 sayılı YÖK, Cumhurbaşkanlığı/TBMM Başkanlığı) düzenlemeler yapılmıştır.
5-5434 sayılı T.C. Emekli Sandığı Kanunundaki emekli belediye başkanlarına makam; hizmet/görev tazminatı ödenmesine yönelik geçici nitelikli kural, sürekli hale getirilmiştir.
Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşmeler sırasında bakan yardımcıları için de bu tür özel bir düzenleme kabul edilmiştir.
Böylelikle 5510 sayılı SSGSS Kanunundaki reform niteliğindeki yasal düzenlemeler karşın 2008 yılından sonra belediye başkanlığına seçilmiş veya bakan yardımcılığı görevine atanmış olanlara da emekli aylıklarına ek olarak makam; temsil/görev tazminatı ödenmesi yolu açılmış, aylıkları artırılmıştır.
Diğer yandan büyükşehir belediye başkanlarının (genel müdürlere endeksli ek göstergeleri 7.000, diğer belediye başkanlarının ek göstergeleri de 4.800’ den 6.400 puana yükseltilmiştir.
6-En büyük devlet memuru olarak kabul edilen Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Daire Başkanının ek gösterge rakamı 400 artırılarak 8.400 yükseltilmiştir.
Ancak bu artışın memur/emeklilerinin aylıklarının hesabında dikkate alınmaması kabul edilmiştir. Bu suretle diğer memur aylıklarında dolaylı olarak olması gereken kısmi artışların önü alınmıştır.
Diğer yandan İdari İşler Daire Başkanının aylığına 3.767 TL ek ödeme yapılacaktır.
(Ek ödeme yapılmasına ilişkin bu düzenlemenin 2023/Ocak ayından itibaren milletvekili; hakim/savcı aylıklarında da dolaylı olarak aynı miktarda artışa neden olacağı açıktır.)
Aylıklarının 375 sayılı KHK’ nın II sayılı Cetvelindeki gösterge rakamları üzerinden alan üst düzey (Diyanet İB/ MGKGS/ il valileri/ genel müdürler, bazı il müdürleri vb.) görevlilerin tazminat göstergelerine eklemeler yapılmış, aylıklarında 930- 3.696 TL arasında artış gerçekleştirilmiştir.
7- Cumhurbaşkanı’nın “ …Mülki idare amirleri başta olmak üzere, yaptıkları işle özlük hakları arasındaki makas açılan kamu görevlileriyle ilgili iyileştirici bir düzenlemeyi gerçekleştireceğiz..” sözü bağlamında, Dahiliye Memurları Kanununda değişiklik yapılmış, bu bağlamda görevli mülki idare amirlerine ( il valileri/merkezde görevliler/1. Sınıfa ayrılmış olanlar vb.) konumlarına göre 3.757-4.876 TL arasında değişen ek ödeme getirilmiştir.
Bununla birlikte Cumhurbaşkanı tarafından dile getirilmiş olan ve çok açıldığı bilinen makasın kapatılmasının olanaklı olmadığı görülmektedir.
Yapılan iyileştirmeden emekli mülki amirlerinin yararlanma olanakları bulunmamaktadır.
Bu yüzden yasal düzenleme emekli mülki idare amirlerinin beklentilerini karşılamamış, tepkilere neden olmuştur.
8- En düşük emekli aylığı 2500 TL’ den 3500 TL yükseltilmektedir. Artış oranı % 40’da kalmıştır
Sonuç itibarıyla yukarıda özet olarak açıklanmaya çalışıldığı üzere 3.600 ek gösterge verilmesine ilişkin yasal düzenlemenin konunun esas muhataplarından çok başka kesimlerin işine yaradığı anlaşılmaktadır.
