Veraset ve İntikal Vergisinde İstisna ve Muafiyet Uygulaması
Halit KARTALOĞLU
Vergi Dairesi Müdür Yardımcısı
E. Gelir Uzmanı
h.kartaloglu657@gmail.com
I-GİRİŞ
Bilindiği üzere 08/06/1959 tarih ve 10231 sayılı Resmî Gazete’de yayınlanarak 15/06/1959 tarihinde yürürlüğe giren 7338 Sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’nun 1’inci maddesi ve devamı maddelerinde verginin konusu ve verginin konusunu oluşturan malların neler olduğu belirlenmiştir. Söz konusu maddelerde veraset yoluyla intikaller kişinin ölüme bağlı olarak mirasçılara intikal eden servetler oluştururken ivazsız intikaller ise yarışma, çekiliş veya karşılık beklenilmeksizin mal sahibi tarafından diğer kişilere mal intikal etmesi oluşturur.
Anayasamızın 73’üncü maddesinde; “Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür. Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı maliye politikasının sosyal amacıdır.” denilerek herkesin ödeme gücüne göre vergisel yükümlülüklerini yerine getirmesi gerektiği, aynı zamanda bu yükümlülükleri yerine getirirken âdil ve eşit bir şekilde verginin toplanması gerektiği belirtilmiştir.
Verginin âdil ve eşit bir şekilde toplanması için vergi kanunlarının birçoğunda belirli iş ve işlemlerin istisna, kişi, kurum ve kuruluşların muaf tutularak gerçek ve tüzel kişilerin ekonomik gücünü de bozmayacak şekilde kamu giderlerin karşılanmasına ortak olunması amaçlanmaktadır.
Bu çalışmada muris tarafından mirasçılara intikal eden servetin ve herhangi bir karşılık ödemeden bir kişiden başka bir kişiye intikal eden malların vergilendirilmesinde hangi malların istisna olduğu, istisna tutarı ve kimlerin muaf olduğu hususlarına yer verilecektir.
II- KAVRAMLAR
Vergi hukukunda istisna ve muafiyet kavramları ayrı ayrı tanımlanmıştır. İstisna; vergi kanunlarıyla vergiye tabi tuttuğu işlemlerin kanundaki hükümler doğrultusunda vergilendirme dışında tutulmasıdır. Muafiyet ise; vergi kanunları ile mükellef olarak tespit edilen gerçek ve tüzel kişilerden bazılarının kanunda yer alan hükümler çerçevesinde vergiye tabi tutulmamasıdır.
III- MUAFİYET UYGULAMASI
Kanunun 3’üncü maddesinde muafiyet kapsamında yer alan kişi, kurum ve kuruluşlar tek tek sayılarak veraset veya ivazsız yol ile servet intikal eden mükellefler tarafından verilecek olan beyanname üzerinden salınacak verginin doğru ve âdil bir şekilde hesaplanarak hazineye intikali amaçlanmaktadır. Şöyle ki kanun maddesinde muafiyet kapsamında yer alan kişi, kurum ve kuruluşlar şu şekilde sıralanmaktadır:
√ Amme idareleri,
√ Emekli ve yardım sandıkları,
√ Sosyal sigorta kurumları,
√ Özel bir çıkar amacı olmadan, yalnızca kamuya yararlı olmak ve devletin bu konudaki görevlerine yardım etmek üzere kurulan dernekler,
√ Yukarıda sayılan kurumların aralarında kurdukları teşekküllerden Kurumlar Vergisine tabi olmayanlar,
√ Toplumun yararlanabilmesi için tüzel kişiler tarafından ilim, araştırma kültür, sanat, sıhhat, eğitim, din, hayır, imar, spor gibi maksatlarla kurulan teşekküller,
√ Türkiye’de bulunan elçi, maslahatgüzar ve konsolosları (Fahri konsoloslar hariç) ile elçilik ve konsolosluklara mensup olan ve o devletin tabiiyetinde bulunan memurları ve Türkiye’de resmî bir vazifeye memur edilenler ile bu sayılanların aileleri.
Olay 1:
İstanbul ili Sultangazi ilçesinde ikamet eden Selim Bey 500.000 TL değerindeki arsasını AS Üniversitesine bağışta bulunmuştur. Selim Bey tarafından AS Üniversitesine bağışta bulunan Gayrimenkul üzerinden veraset ve intikal vergisi alınması gerekir mi?
Çözüm :
7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’nun 3/b maddesinde ve 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanununun 56/b bendinde “Üniversiteler ve yüksek teknoloji enstitüleri, genel bütçeye dahil kamu kurum ve kuruluşlarına tanınan mali muafiyetler, istisnalar ve diğer mali kolaylıklardan aynen yararlanırlar.” hükmü yer almaktadır. Buna göre, 7338 sayılı Kanunun 3’üncü maddesinin (b) bendi ve 2547 sayılı Kanunun 56/b bendi gereğince veraset ve intikal vergisinden muaf bulunduğundan Selim Bey tarafından AS Üniversitesine yapılan gayrimenkul bağışında veraset ve intikal vergisinin aranılmaması gerekmektedir.
IV- İSTİSNA UYGULAMASI
Kanunun 4’üncü maddesi ile veraset veya ivazsız yol ile intikal eden malların hangilerinin verginin dışında kalacağı hüküm altına alınarak kanun koyucu tarafından nelerin veraset ve intikal vergisinden istisna olduğu tek tek sayılmıştır. Buna göre;
√ Veraset tariki ile intikal eden ev eşyası ile murise ait zat eşyası ve aile hatırası olarak muhafaza edilen tablo, kılıç, madalya gibi eşya,
√ Değerleri 10’uncu maddeye göre belirlenen menkul ve gayrimenkul mallardan evlatlıklar da dahil olmak üzere füruğ ve eşten her birine isabet eden miras hisselerinin 2022 yılı için 455.635 TL’si,
√ Örf ve adete göre verilmesi mutat bulunan hediye, cihaz, yüzgörümlüğü ve drahomalar (Gayrimenkuller hariç),
√ Bilumum sadakalar,
√ İvazsız suretle vaki intikallerin 2022 yılı için 10.491 TL’si,
√ Yarışma ve çekilişler ile 5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanunda tanımlanan şans oyunlarında kazanılan ikramiyelerin 2022 yılı için 10.491 TL’si,
√ Üçüncü maddenin (a) ve (b) fıkraları şümülüne giren şahısların statüleri gereğince maksatları içinde usulüne uygun olarak yaptıkları yardımlar,
√ Amme idare ve müesseseleri ve 3659 sayılı kanuna tabi müesseseler ve amme menfaatlerine hadim cemiyetlerden veya emekli sandıklarından (Veya bu mahiyetteki kurumlardan) dul ve yetimlere bağlanan aylıklarla bu aylıklar dışında verilen emekli ikramiyeleri ile dul ve yetim evlenme ikramiyeleri ve hizmet müddetlerini doldurmamış bulunanların dul ve yetimlerine aylık yerine toptan yapılan ödemeler ve harp malulleriyle şehit yetimlerine tekel bey‘iyelerinden ödenen paralar,
√ Harpte veya eşkıya müsâdemelerinde, manevra ve talimler esnasında veyahut bunlarda aldığı yaralar neticesinde ölen subay, astsubay ve erlerin (Jandarma dahil) kezalik vazife esnasında ölen emniyet mensuplarının füru ve (4369 sayılı Kanunun 81’inci maddesinin 81/N-1 maddesi uyarınca değişen ibare) eşlerine ve ana ve babalarına intikal eden bütün mallar kıymetinden (b) fıkrasında kabul olunan miktarın bir misli,
√ Borçlar Kanunu’nun 242’nci maddesine göre rücu şartı ile yapılan hibelerde bağışlananın bağışlayandan evvel vefatı halinde bağışlayana rücu eden hibe edilmiş mallar,
√ Sağlar arasında ivazsız bir tarzda vukû bulan intikaller hariç olmak üzere kuru mülkiyet halinde intikal eden mallar (Kuru mülkiyet halinde kaldığı müddetçe.),
√ Vergi muafiyeti tanınan Vakıflara kuruluşu için veya kurulduktan sonra tahsis olunan mallar,
√ Plaka tahdidi uygulanan illerde Cumhurbaşkanı Kararı ile yetkili kılınan trafik komisyonlarınca ticarî plaka satışından elde edilen paralardan, ticarî plakalı taşıt sahiplerine dağıtılan miktarlar,
√ 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındaki tescilli taşınmaz kültür varlıklarının veraset ve intikal yoluyla devir ve iktisabına ilişkin işlemler,
√ Genel bütçeye dahil dairelerle katma bütçeli idareler bütçelerinden kamu iktisadi teşebbüslerine yapılacak iktisadi transferler ve yardımlar.
Olay 2:
İstanbul ili Esenler ilçesinde ikamet eden Ahmet Bey 01/02/2022 tarihinde Covid-19 hastalığından dolayı vefat etmiştir. Ahmet Bey’in mirasçıları olarak eşi ve üç çocuğu bulunmaktadır. Muristen mirasçılara 2022 yılı emlak vergi değeri 2 milyon TL olan bir adet ev kalmıştır. Mirasçılar tarafından 01/04/2022 tarihinde beyan edilen gayrimenkulün veraset ve intikal vergisi nasıl hesaplanması gerekir?
Çözüm:
Mirasçılardan eşin payı ¼, çocuklardan her birinin payı ¼’tür. Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’nun 4’üncü maddesinin 2/b fıkrası gereği her bir mirasçıya kendilerine mirastan düşen payın vefat yılı (2022) itibariyle 455.635 TL’si istisna kapsamındadır. Ahmet Bey’in mirasçıları tarafından beyan edilen beyannamede gayrimenkulün 2022 yılı emlak vergi değeri 2.000.000,00 TL olup her bir mirasçıya düşen pay 2.000.000,00/4=500.000,00 TL olup, kişi başı 455.635 TL istisna uygulandıktan sonra kalan 500.000,00 TL-455.635 TL=44.365 TL üzerinden Kanunun 16’ncı maddesine göre vergi salınacaktır.
Olay 3:
Eren Bey 01/05/2022 tarihinde X TV kanalı tarafından düzenlenen yarışma programında 50.000,00 TL nakit ikramiye kazanmıştır. X TV kanalı tarafından Eren Bey’e ödenecek olan 50.000,00 TL ikramiyenin veraset ve intikal vergisi nasıl hesaplanıp beyan edilecektir?
Çözüm:
X TV kanalı tarafından düzenlenen yarışmada nakit para kazanıldığından öncelikle toplam kazanılan tutar olan 50.000,00 TL üzerinden 2022 yılı için 10.491,00 TL istisna tutar düşülüp kalan tutar olan 39.509,00 TL üzerinden Kanunun 16’ncı maddesinde belirlenen oranlara göre vergi hesaplanıp ödenmelidir.
V- SONUÇ
7338 Sayılı Veraset ve İntikal vergisi Kanunu’nun konusunu oluşturan veraset yoluyla intikal eden malların ve ivazsız olarak elde edilen malların vergilendirilmesinde hem mükelleflerin ekonomik düzeylerini bozmayacak hem de devletin gelir kaybına mahal vermeyecek düzeyde mezkûr kanunun 3’üncü maddesinde muafiyete 4’üncü maddesinde ise istisna uygulamalarına yer verilmiştir.
İstisna miktarı Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artış yapılmak suretiyle söz konusu kanunun 4’üncü maddesinin ikinci fıkrasında, “(b), (d) ve (e) bentlerine göre, 2022 yılı takvim yılında uygulanacak istisna hadleri 53 seri numaralı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu Genel Tebliği ile belirlenmiş olup 2022 yılı için uygulanacak olan istisna tutarları şu şekildedir:
√ Evlatlıklar dâhil, füruğ ve eşten her birine isabet eden miras hisselerinde 455.635 TL (füruğ bulunmaması halinde eşe isabet eden miras hissesinde 911.830 TL);
√ İvazsız sûretle meydana gelen intikallerde 10.491 TL;
√ Para ve mal üzerine düzenlenen yarışma ve çekilişler ile 14.3.2007 tarihli ve 5602 sayılı Şans Oyunları Hasılatından Alınan Vergi, Fon ve Payların Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da tanımlanan şans oyunlarında kazanılan ikramiyelerde 10.491 TL olarak belirlenmiştir.
Kaynakça
– 7338 Sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu
– 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu
– 53 seri numaralı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu Genel Tebliği
