Nakdi Sermaye Artışı Faiz İndirimi
Ferit TAŞ
Yeminli Mali Müşavir
VDK Başkan Yardımcısı (E)
Maliye Müfettişi (E)
ftas@isik-ymm.com.tr
Yazar Hakkında
Nakdi sermaye artışı faiz indirimi, Kurumlar Vergisi Kanununun 10/1-ı maddesi kapsamında sermaye şirketlerinin nakit sermaye artırımları için bir teşvik müessesesidir. Yeni kurulan veya nakit sermaye artıran şirketlerde, konan veya artırılan nakit sermaye üzerinden, TCMB faiz oranın %50’sine isabet eden kısmı kurumlar vergisi matrahından indirilebilir. Hesaplanan indirim tutarı kurumlar vergisi matrahının tespitinde kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla, kurum kazancından indirim konusu yapılabilir. İndirimden 1.7.2015 tarihinden itibaren yapılan sermaye artırımları için, artırımının tescilinden itibaren ve süresiz olarak her yıl için ayrı ayrı yararlanılır. Yani nakit koyma işlemi veya tescilden hangisi daha sonra ise, bu tarihten itibaren indirim hakkından yararlanılır. Matrahın yetersiz olması nedeniyle ilgili dönemde indirim konusu yapılamayan tutarlar, sonraki hesap dönemlerine devreder. Sonraki dönemlerde sermayenin azaltılması halinde azaltılan kısma isabet eden indirim kullanılamaz.
Faiz oranı olarak TCMB tarafından indirimden yararlanılan yıl için en son açıklanan, bankalarca açılan TL cinsinden ticari kredilere uygulanan ağırlıklı yıllık ortalama faiz oranı dikkate alınacaktır. 2021 yılı için söz konusu TCMB faiz oranı olarak 24,51% kullanılacak olup, 2022 yılı Nisan Ayında verilecek olan 2021 yılı Kurumlar Vergisi Beyannamesinde bu oran kullanılacaktır. (Bu oran dördüncü çeyrek beyannameler verilirken TCMB sitesinde %24,52 iken daha sonra %24,51 olarak güncellenmiştir.)
Kanuna göre indirimden finans, bankacılık ve sigortacılık sektöründe faaliyet gösteren kurumlar ile kamu iktisadi teşebbüsleri faydalanamaz.
Bu bent hükümlerine göre hesaplanacak indirim tutarı, nakdi sermayenin ödendiği ay kesri tam ay sayılmak suretiyle hesap döneminin kalan ay süresi kadar hesaplanır. Yani söz konusu indirim aşağıdaki formülle hesaplanır.
| Kurum kazancından indirilebilecek tutar | = | Nakdi Sermaye Artışı | * | TCMB Ticari Krediler Faiz Oranı | * | İndirim Oranı | * | Süre
|
Örnek 1: 18.08.2019 tarihinde 1 Milyon TL nakdi, 8 Milyon TL ayni sermaye ile kurulan bir anonim şirkette nakdi sermayenin 1/4’ü peşin ödenmiş, kalan taahhüt ise 18.08.2021 tarihinde ödenmiştir. İlaveten 5 Milyon TL sermaye artırımı kararı 10.03.2021 tarihinde tescil edilmiş, sermayenin ¼ lük peşin kısmı 20.01.2021 tarihinde sermaye avansı olarak ödenen tutardan karşılanmış, kalan kısmı 30.12.2021 tarihinde ödenmiştir. Sonrasında ise 11.11.2021 tarihinde 2 Milyon TL sermaye azaltmıştır. Şirketin 2021 yılı Kurum Kazancı 200.000 TL olup, kullanabileceği nakit sermaye artışı faiz indirimi hesabı aşağıdadır.
| Sermaye (a) |
Ayni /Nakdi | Tescil Tarihi | Ödeme Tarihi | TCMB Faiz Oranı (b) |
İndirim Oranı (c) | Süre Ay (d) |
İndirim (a*b*c*d/12) |
| 8.000.000 | Ayni | 18.08.2019 | 18.08.2019 | 24,51% | 50% | 12 | Ayni |
| 250.000 | Nakit | 18.08.2019 | 18.08.2019 | 24,51% | 50% | 12 | 30.637,50 |
| 750.000 | Nakit | 18.08.2019 | 18.08.2021 | 24,51% | 50% | 5 | 38.296,88 |
| 1.250.000 | Nakit | 10.03.2021 | 20.01.2021 | 24,51% | 50% | 10 | 127.656,25 |
| 3.750.000 | Nakit | 10.03.2021 | 30.12.2021 | 24,51% | 50% | 1 | 38.296,88 |
| -2.000.000 | Azaltım | 11.11.2021 | 11.11.2021 | 24,51% | 50% | 1* | -20.425,00 |
| TOPLAM | 214.462,50 | ||||||
| Kullanılabilecek İndirim | 200.000,00 | ||||||
| Sonraki Yıla Devreden İndirim | 14.462,50 | ||||||
*Ay kesri sermaye artırımında tam alındığı için azaltımda alınmamış olup, eleştiri riski olabilir..!
KAPSAM DIŞI İŞLEMLER
– Nakit dışındaki varlık devirlerinden kaynaklanan sermaye artışları,
– Birleşme, devir ve bölünme işlemlerinden kaynaklanan sermaye artışları,
– Bilanço öz sermaye kalemlerinin sermayeye eklenmesi kaynaklı sermaye artışları,
– Ortaklarca veya ortaklarla ilişkili olan kişilerce kredi kullanılmak veya borç alınmak suretiyle gerçekleştirilen sermaye artışları,
– Şirkete nakdi sermaye dışında hisse senedi, tahvil veya bono gibi kıymetlerin konulması suretiyle gerçekleştirilen sermaye artışları,
– Bilanço içi kalemlerin birbirine mahsubu şeklinde gerçekleştirilen sermaye artışları
BORÇLA FİNANSE EDİLEN SERMAYENİN DURUMU
Kanuna göre ortaklar veya ilişkili kişilerce kredi kullanılmak veya borç alınmak suretiyle gerçekleştirilen sermaye artırımları, indirim hesaplamasında dikkate alınmaz.
KAR DAĞITIMINDAN SONRA YAPILAN SERMAYE ARTIRIMI
Gelir İdaresi Başkanlığı 2017 yılında verdiği bir özelge ile kâr dağıtımından sonra yapılan sermaye artırımının bilançoda yer alan öz sermaye kalemlerinin sermayeye eklenmesi suretiyle gerçekleştirilen nakdi sermaye artırımları olması nedeniyle indirimden faydalanamayacağını belirtmiştir. Söz konusu özelgede zaman sınırı belirtilmemiştir. Yani kar dağıtımı ile aynı gün, sonraki gün, aynı yıl şeklinde bir belirleme yapılmamıştır. Bu özelgenin geniş yorumlanması halinde kar dağıtımı yapmış olan bir şirket bir daha bu indirimden faydalanamayacağı gibi Kanunun amacından çıkan bir sonuca gider. Ayrıca önce sermaye artırımı, akabinde kar dağıtılması halinde indirimden faydalanılıp faydalanılamayacağı bu özelgenin konusu olmadığı için açıklanmamış olmakla birlikte, aynı mantıkla onun da mümkün olmayacağı görüşü çıkabilir. Bu sınırlama Kanunun özünden saptığı gibi, uygulamayı kilitleyecek bir görüştür. Bir şirket ortağı kar dağıtımından sonra o paranın sahibidir ve isterse şirketine koyar, isterse şahsı için kullanır.
ORTAKLAR CARİ VE SERMAYE AVANSLARI HESAPLARI
Kanunda ortakların nakit alacaklarının sermayeye eklenmesine ilişkin bir sınırlama olmamakla birlikte, uygulamada Kanunu genişleten tebliğ, tebliği genişleten özelgeler ve özelgeleri genişleten vergi incelemeleri ile söz konusu indirimin kullanılması adeta imkansız hale gelmektedir. Zira Kanunda sadece nakit dışındaki varlık devirleri ve öz sermaye kalemlerinin sermayeye eklenmesi ve ortaklar veya ilişkili kişilerce borçlanarak sermaye konulması durumunda müesseseden faydalanılamayacağı belirtilmektedir. Ancak Tebliğ ile Kanundaki sınırlamalar genişletilmiş ve bilanço içi kalemlerin birbirine mahsubu şeklinde gerçekleştirilen sermaye artışları ifadesi eklenmiştir.
Sonraki bir tebliğ düzenlemesi ile de SERMAYE AVANSLARI konusu anlatılmış ve sermaye avanslarının uygulamadan faydalanabilmesi için iki adet şart konmuştur. İlki sermaye avansının banka hesabına yatırıldığı tarihten itibaren şirketin bilançosunda öz sermaye kalemleri arasında yer alan “Diğer Sermaye Yedekleri” hesabında izlenmesi şartıdır. İkincisi ise banka hesabına yatırıldığı tarihin içinde bulunduğu hesap döneminin sonuna kadar bu tutarlarla ilgili sermaye artırımına ilişkin kararın ticaret siciline tescil ettirilmesidir.
Yukarıdaki ikinci şart neticesinde ise yılı içerisinde tescil edilemeyen sermaye avanslarının uygulamadan faydalanması engellenmiş olmaktadır. Kanunda konulan nakit sermayenin yıl sonuna kadar tescili şartı bulunmamaktadır. Zaten tescil gecikmesi kullanılan indirimi azaltmaktadır. Bunun ötesinde bir düzenleme hem yetki aşımıdır hem de Kanunun amacı ile çelişmektedir.
Yukarıdaki ilk şart neticesinde ise ortakların nakit alacakları 529-Diğer Sermaye Yedekleri hesabı dışında 331- Ortaklara Borçlar gibi hesaplarda izlendiği için uygulamadan faydalandırılmamaktadır. Halbuki ortağa nakit borcun bir gün ödenmesi gerektiği için, bu alacağın sermayeye eklenmesi öz kaynakları güçlendirecek olup, uygulamadan yararlandırılmamasının yanlış olduğunu değerlendiriyoruz. Zira burada öz kaynağın sermayeye ilavesi değil, nakit olarak ödenmesi gereken bir borcun sermayeye ilavesi söz konusudur. Söz konusu borç önce nakit olarak ödense sonra sermayeye ilave edilse de bu defa incelemelerde eleştiri konusu edilmektedir. Yani Kanun tebliğle, tebliğ özelgelerle, özelgeler ise incelemeler ile genişletiliyor. Hatta incelemelerde çok daha ileri safhalara gidildiği, örneğin tasfiye olan bir şirketteki payın diğer şirkete konmasının şirketler arası dolandırma yorumu ile reddedildiği veya sermayeye ilave edilen bankadaki paranın kaynağının şirket olduğundan bahisle indirimden yararlandırılmadığı gibi uygulamalara gidilmektedir. Yani indirimden faydalanma imkanı fiilen ortadan kaldırılmaktadır.
Bir diğer konu ise artırılan sermaye ile ortakların borçlarının ödenebilir ödenemeyeceğidir. Bu konuda halihazırda bir görüş bulunmamakla birlikte, borcun sermayeye eklenmesi halinde indirime izin vermeyen idarenin, aynı konan sermaye ile ortağa borç ödenmesine izin vermeme ihtimali mevcuttur.
FARKLILAŞTIRILMIŞ İNDİRİM ORANLARI
Kanuni indirim oranının %50 olduğunu yukarıda açıkladık. Ayrıca 2021 yılında 7338 sayılı Kanunla nakdi sermaye artışlarının, yurt dışından getirilen nakitle karşılanan kısmı için indirim oranı %75 olarak belirlenmiştir.
Kanundaki bu iki oran dışında Bakanlar Kuruluna (Cumhurbaşkanına) bu oranı değiştirme yetkisi tanınmış olup, bu yetki 2015/7910 sayılı BKK ile kullanılmıştır. Bu kapsamda farklılaştırılan oranlar aşağıdaki gibidir. Bu nedenle aşağıdaki tanımlamalara uyanların %50 değil, karşısındaki oranları kullanmalıdırlar.
|
İNDİRİM ORANI |
|
| Genel indirim oranı | 50 % |
| Nakdi sermaye artışlarının, yurt dışından getirilen nakitle karşılanan kısmı için | 75 % |
| %50 ve daha az payları borsada işlem gören halka açık sermaye şirketleri | 75 % |
| %50’nin üzerinde payları borsada işlem gören halka açık sermaye şirketleri | 100 % |
| Nakdi olarak artırılan sermayenin, yatırım teşvik belgeli üretim ve sanayi tesisleri ile bu tesislere ait makine ve teçhizat yatırımlarında ve/veya bu yatırımların inşasına tahsis edilen arsa ve arazi yatırımlarında kullanılması durumunda teşvik belgesinde yer alan sabit yatırım tutarla sınırlı olmak üzere | 75 % |
| Gelirlerinin %25 veya fazlası, faiz, kâr payı, kira, lisans ücreti, menkul kıymet satış geliri gibi pasif nitelikli gelirlerden oluşan sermaye şirketleri | 0 |
| Aktif toplamının %50 veya daha fazlası bağlı menkul kıymetler, bağlı ortaklıklar ve iştirak paylarından oluşan sermaye şirketleri | 0 |
| ARTIRILAN NAKDİ SERMAYENİN BAŞKA ŞİRKETLERE SERMAYE OLARAK KONULAN VEYA KREDİ OLARAK KULLANDIRILAN KISMI | 0 |
| Arsa ve arazi yatırımı yapan sermaye şirketlerinde arsa ve arazi yatırımına tekabül eden kısım | 0 |
| 09.03.2015 tarihinden 01.07.2015 tarihine kadar olan dönemde sermaye azaltımına gidilmiş olması halinde, artırılan sermaye tutarının azaltılan sermaye tutarına tekabül eden kısmı. | 0 |
