Menkul Satış Sözleşmelerinde TL Ödeme Zorunluluğu
Ferit TAŞ
Yeminli Mali Müşavir
VDK Başkan Yardımcısı (E)
Maliye Müfettişi (E)
ftas@isik-ymm.com.tr
Yazar Hakkında
Bilindiği üzere 2018 yılında 32 sayılı Karara ilişkin 34 sayılı Tebliğin 8’inci maddesi ile “Döviz Cinsinden ve Dövize Endeksli Sözleşmeler” düzenlenmiş ve bir çok sözleşmenin döviz olarak düzenlenmesi yasaklanmıştı. 19.04.2022 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Tebliğ ile Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin 2008-32/34 Numaralı Tebliğinin 8’inci maddesinin 9 ve 15’inci fıkralarında değişiklikler olmuştur. 8’inci maddenin 15’inci fıkrası kamu kurumları ve TSK ile alakalı olduğundan yazı konusu değildir.
8’inci maddenin 9’uncu fıkrasına göre Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri; taşıt sözleşmeleri dışında kalan MENKUL satış sözleşmelerinde sözleşme bedelini ve sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerini döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırmaları mümkün idi. Değişikliğe göre sözleşme konusu ödeme yükümlülüklerinin Türk Parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi zorunludur. Yani sözleşmenin döviz yapılması serbest, ancak ödeme günü ödemenin döviz olarak yapılması yasaktır. Bu nedenle sözleşme döviz yapılabilir. Fakat ödeme günündeki kurlardan TL karşılığının ödenmesi gerekmektedir. Bu nedenle, ihtilafları önlemek için, döviz sözleşmelerde vadede yapılacak ödemenin döviz alış kurundan mı döviz satış kurundan mı olacağının belirtilmesinde fayda bulunmaktadır.
» Menkul Ne Demektir? Ticari Mal Menkul Müdür?
Menkul ifadesinden anlaşılması gereken finansal piyasalara ilişkin menkul kıymetler ile sınırlı değildir. Menkul ve gayrimenkul tanımları için Medeni Kanuna bakmak gerekir. Kanunun, 704 üncü maddesinde arazi, tapu kütüğünde ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar ile kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümler taşınmaz olarak tanımlanmıştır. Taşınmaz dışında kalan mallar menkul mallardır.
Bu nedenle Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri emtia dahil taşınır mallara ilişkin sözleşme bedeli döviz olarak kararlaştırılabilse dahi, ödeme yükümlülüğünün TL cinsinden olması gerekmektedir.
Elbette gayrimenkul alım satımı ile uğraşılması nedeniyle stoklarda takip edilen gayrimenkullerin buradaki menkul tanımına girmeyeceği tabidir.
» Kiralama, Hizmet, Eser, İş vb. Sözleşmeler Bu Sınırlamaya Tabi mi?
Hayır tabi değildir. Zira 32/34 sayılı tebliğin 8’inci maddesinde bunların her biri farklı fıkralarda açıklanmakta olup, değişiklik sadece 8’inci maddenin 9’uncu fıkrasındaki MENKUL sözleşmelerine ilişkindir. Kiralama sözleşmeleri 2’nci fıkrada, iş sözleşmeleri 6’ncı fıkrada, hizmet sözleşmeleri 7’nci fıkrada, eser sözleşmeleri 8’nci fıkrada açıklanmaktadır. Yapılan değişiklik sadece menkul sözleşmelerini ilgilendirdiğinden bunlara etkisi yoktur. Dolayısıyla menkul sözleşmeleri dışında uygulama aynen devam etmektedir.
» İthal Edilen, İhraç Edilecek veya İhraç Kayıtlı Malların Satışı
Yapılan değişiklik Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdettikleri/akdedecekleri menkul satış sözleşmeleri konusu ödeme yükümlülüklerine ilişkin olması sebebiyle, Türkiye’de yerleşik kişiler ile dışarıda yerleşik kişiler arasında akdedilmiş/akdedilecek menkul satış sözleşmelerine ilişkin ödeme yükümlülüklerinin Türk Parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi zorunluluğu bulunmamaktadır.
Burada Bakanlıkça açıkça kapsama girmediği açıklanması gereken konu ihraç kayıtlı teslimdir. Zira ihraç kayıtlı teslim de özünde genellikle bir çeşit ihracat olup bir aracı/vekil kullanılmaktadır. Metnin lafzına göre ihraç kayıtlı teslimler için bir istisna konulmadığından sınırlamaya tabi tutulma riskini göz önüne almakta fayda var.
» Taşıt Satış Sözleşmelerinin Durumu
Yapılan değişikliğin taşıt satış sözleşmelerinin mevcut durumunu değiştiren bir hüküm içermediği için, 19.04.2022 tarihinde gerçekleştirilen değişiklik öncesinde olduğu gibi değişiklik sonrasında da Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri taşıt satış sözleşme bedeli ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılmasının mümkün değildir.
» Yaptırım
Türk Parası Kıymetinin Korunması Hakkında 1567 sayılı Kanunun 3’üncü maddesinin birinci fıkrasına göre Cumhurbaşkanının bu Kanun hükümlerine göre yapmış bulunduğu genel ve düzenleyici işlemlerdeki yükümlülüklere aykırı hareket eden kişi, üçbin Türk Lirasından yirmibeşbin Türk Lirasına kadar idarî para cezası ile cezalandırılır. Cezanın güncel tutarı taraflar için ayrı ayrı 14.200 TL-118.500 TL aralığındadır. Cezanın tekrarında iki kat uygulanır.
» Yürürlük
Yürürlük tarihi 19.04.2022’dir. Ancak daha önce daha önceden akdedilen sözleşmelere veya daha önce düzenlenen faturalara ilişkin bu şart aranmayacaktır.
