Murisin Son Vasiyeti
İşbu makalemizde; 7338 sayılı Veraset ve intikal Vergisi Kanununun veraset yoluyla intikal konusu kaleme alınmış olup, Kanunun mevzuu, mükellefi, beyan şekli, ödeme usulü gibi hususlara yer verilmiştir.
Halit KARTALOĞLU
Vergi Dairesi Müdür Yardımcısı
E. Gelir Uzmanı
h.kartaloglu657@gmail.com
I- GİRİŞ
Devletler, sosyal ve hukuk devleti olmasının gereğini yerine getirmek amacıyla yasalarında bir takım düzenlemelere ihtiyaç duymuşlardır. Türkiye Cumhuriyeti Devleti Anayasasının 2 nci maddesinde belirttiği üzere sosyal bir hukuk devleti olması hasebiyle Anayasanın 73 üncü maddesinde; “Herkes, kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre, vergi ödemekle yükümlüdür. Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı, maliye politikasının sosyal amacıdır. Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülükler kanunla konulur, değiştirilir veya kaldırılır.” hükmü ile düzenleme yapılmıştır. Madde metninde geçen “mali güç” kavramı ise kişilerin ekonomik ve sosyal durumlarına göre sahip oldukları gelir ve servetlerinin yanı sıra harcamalarını da ifade etmektedir.
Ülkemizde uygulanmakta olan vergi türleri;
1. Gelir üzerinden alınan Gelir ve Kurumlar Vergisi,
2. Harcamalar üzerinden alınan Katma Değer Vergisi, Özel Tüketim Vergisi, Banka ve Sigorta İşlem Vergisi ve Damga Vergisi,
3. Servet üzerinden alınan Emlak Vergisi, Motorlu Taşıtlar Vergisi ve Veraset ve İntikal Vergisi,
olarak üç sınıfa ayrılmış durumdadır.
İşbu makalemizde; 7338 sayılı Veraset ve intikal Vergisi Kanununun veraset yoluyla intikal konusu kaleme alınmış olup, Kanunun mevzuu, mükellefi, beyan şekli, ödeme usulü gibi hususlara yer verilmiştir.
7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununa giriş yapmadan evvel Kanun isminde yer alan “Veraset” ve “ İntikal” kelimeleri Arapça kökenli olup; bu kelimeler Türk Dil Kurumuna göre;
Veraset: Miras edinme, mirasta hak sahibi olma, varis olma,
İntikal: Bir yerden başka bir yere geçiş, aktarma, el değiştirme,
anlamlarına gelmektedir.
7338 sayılı Kanunun 2 nci maddesinin c bendinde Veraset; miras vasiyet ve miras mukavelesi gibi ölüme bağlı tasarrufları” şeklinde tanımlanmıştır.
Miras, vasiyet, miras sözleşmesi gibi ölüme bağlı tasarruflar sonucunda ödenmesi gereken vergi, bu Kanunun konusunu oluşturmaktadır.
7338 sayılı Kanunun 1 inci maddesinin 1 inci fıkrasında; “Türkiye Cumhuriyeti tabiiyetinde bulunan şahıslara ait mallar ile Türkiye’de bulunan malların veraset tarikiyle veya herhangi bir suretle olursa olsun ivazsız bir tarzda bir şahıstan diğer şahsa intikali Veraset ve İntikal Vergisine tabidir.” denilerek verginin konusu belirlenmiştir. Ancak burada hem şahsilik ilkesi hem de mülkilik ilkesinin uygulandığı görülmektedir.
Şahsilik ilkesi ile Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının sahip olduğu malların intikalinden sonra servetin vergilendirilmesi iken mülkilik ilkesinde, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde bulunan malların gerçek veya tüzel kişiler intikalinden sonra servetin vergilendirilmesidir. Kanunun 1 inci maddesinde geçen mal kavramından ne anlaşılması gerektiğini Kanunun 2 nci maddesinin b fıkrasında “Mal” tabiri; mülkiyete mevzu olabilen menkul ve gayrimenkul şeylerle mameleke girebilen sair bütün hakları ve alacakları” olarak açıklanmıştır.
II- VERASET ve İNTİKAL VERGİSİ MÜKELLEFİ KİMDİR ?
213 sayılı Vergi Usul Kanununun 8 inci maddesinde “Mükellef, vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu terettübeden gerçek veya tüzel kişidir.” denilerek mükellefin kanunlarla belirleneceği belirtilmiş olup, 7338 sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 5 inci maddesinde; veraset ve intikalde mükellefin kimler olacağına yer verilmiştir. Kanun metninde “Veraset ve İntikal Vergisinin mükellefi, veraset tarikiyle veya ivazsız bir tarzda mal iktisap eden şahıstır.” şeklinde tanımlanmıştır.
Bu hükme göre bir kişinin Veraset ve İntikal vergisinin mükellefi olabilmesi için; miras yoluyla kanuni veya atanmış mirasçı ya da herhangi bir bedel ödenmeden şans oyunları, yarışma, çekilişler gibi sonucunda mal veya para kazanması gerekmektedir.
Miras yoluyla ya da ivazsız intikalde mal kazanılması mükellefiyeti başlatmazken, Kanununun 19 uncu maddesinde mükellefiyetin ne zaman başlayacağı belirtilmiştir. Beyanname verildiği takdirde mükellefiyet;
a- Beyannamede gösterilen mallar için beyanname tarihinde;
b- Verilen beyannamede gösterilmeyen mallar ile beyanname verilmeyen hallerde intikal eden malların idarece tespit olunduğu tarihte;
c- Terekenin tahriri, defter tutma veya resmi tasfiye hallerinde mahkemece bu muamelelerin ikmal edildiği tarihte,
başlayacağı belirtilmiştir.
Müteveffanın (miras bırakan) ölümü üzerine yasal veya atanmış mirasçıların kimler olduğunu ve miras paylarını gösteren Veraset İlamı (Mirasçılık Belgesi) alınması gerekmektedir.
Veraset İlamı müteveffanın ikametgâhının bulunduğu yerde ya da mirasçıların bulunduğu yerde ki noterlere ya da sulh hukuk mahkemesine başvurularak alınmaktadır. Burada dikkat edilecek hususlardan birisi, noterlerin 1512 sayılı Noterlik Kanununda veraset ilamı vermesi belli şartlara bağlanmış olmasıdır. Bu şartlar;
1- Mirasçıların hepsinin Türkiye de ikamet ediyor olması,
2- Mirasçılar içerisinde yabancı uyruklu vatandaş olmaması,
gerekmektedir. Bu şartlar sağlanırsa mirasçılar noterlerden de veraset ilamı alabilirler. Aksi durumda sulh hukuk mahkemesine başvuruda bulunmaları gerekmektedir.
III- VERASET ve İNTİKAL VERGİSİ BEYANNAMESİNİN VERİLMESİNDE HANGİ VERGİ DAİRESİ YETKİLİDİR?
Veraset ve intikal vergisi beyannamesinin hangi vergi dairesine verileceği hususu büyük önem arz etmektedir. 213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 4 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında “Mükelleflerin, vergi uygulaması bakımından hangi vergi dairesine bağlı oldukları vergi kanunları ile belirlenir.” şeklinde yetkili vergi dairesinin Kanunla belirleneceği belirtilmiştir.
Bu maddeden yola çıkarak ve 7338 Sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunun 6 ncı maddesinde belirtildiği üzere Veraset ve İntikal Vergisi;
a) Veraset tarikiyle vaki intikallerde ölen kimsenin, diğer suretle vukua gelen intikallerde tasarrufu yapan şahsın ikametgâhının, hükmi şahıslarda ve diğer teşekküllerde merkezlerinin bulunduğu;
b) Muris veya tasarrufu yapan şahsın bu ikametgahı yabancı bir memlekette ise Türkiye’deki son ikametgâhının bulunduğu;
c) Muris veya tasarrufu yapan şahıs Türkiye’de hiç ikamet etmemiş veya son ikametgâhı tesbit olunamamış ise Maliye Vekaletinin tayin edeceği,
yer vergi dairesi tarafından tarh olunur.
Olay:1 Sinop’ta eşi birlikte ikamet eden Muris Ali Bey, Covid-19 hastalığına yakalanarak 01/01/2022 tarihinde Sinop Devlet Hastanesinde vefat etmiştir. Ali Bey’in mirasçıları; eşi Fatma Hanım ve İstanbul ilinde ikamet eden oğlu Hüseyin Bey’dir. Ali Bey’den mirasçılarına 3 adet gayrimenkul ve 1 adet araç kalmıştır.
Soru: Mirasçılar tarafından Veraset ve İntikal Beyannamesini hangi vergi dairesine verilecektir?
Çözüm:
1-Kanunun 1’inci maddesi hükme gereği muris Ali Bey’in Türk Vatandaşı olması ve miras olarak bırakılan malların Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde (Sinop) olması hasebiyle veraset yoluyla intikal eden mallar veraset ve intikal vergisinin konusunu oluşturmaktadır.
Mirasçılar Fatma Hanım ve Hüseyin Bey tarafından noterden veya sulh hukuk mahkemesinden Veraset ilamı alındıktan sonra makalemizin III/a bölümünde açıkladığı üzere murisin son ikametgahının Sinop olduğundan, Sinop Vergi Dairesine yine makalemizin V’inci bölümünde yer alan belgelerle birlikte başvuruda bulunmaları gerekmektedir.
IV- VERASET ve İNTİKAL VERGİSİ BEYANNAMESİ NE ZAMAN VERİLİR?
Beyannamenin hangi süreler içerisinde verileceği Kanunun 9 uncu maddesi ile belirlenmiştir. Beyanname verme süreleri tablo şeklinde aşağıda gösterilmiştir.
| BEYANNAME VERME SÜRELERİ | |
| Ölüm Türkiye’de meydana gelmiş ise mükelleflerin Türkiye’de bulunmaları halinde | Ölüm tarihini takip eden 4 ay içinde verilir. |
| Ölüm Türkiye’de meydana gelmiş ancak mükelleflerin yabancı bir memlekette bulunmaları halinde | Ölüm tarihini takip eden 6 ay içinde verilir. |
| Ölüm yabancı bir memlekette meydana gelmiş ve mükelleflerinde ölen kişi ile aynı yabancı memlekette bulunmaları halinde | Ölüm tarihini takip eden 4 ay içinde verilir. |
| Ölüm yabancı bir memlekette meydana gelmiş ancak mükelleflerin ölen kimsenin bulunduğu yabancı memleket dışında başka yabancı memlekette bulunmaları halinde | Ölüm tarihini takip eden 8 ay içinde verilir. |
| Gaiplik durumunda | Gaiplik kararının ölüm siciline kayıt olunduğu tarihi takip eden 1 ay içinde verilir. |
Olay 2: Sinop/Boyabat ilçesinde tek başına ikamet eden Ömer Bey 01/03/2022 tahinde kalp krizi sonucunda vefat etmiştir. Ömer Bey’in tek oğlu olan İbrahim Bey Ukrayna’da yaşamaktadır. Ömer Bey’in üzerine kayıtlı bir adet gayrimenkulü bulunmaktadır.
Soru: Mirasçı İbrahim Bey veraset ve intikal beyannamesini hangi süre içerisinde verecektir?
Çözüm:
Muris Ömer Bey’in Sinop İli Boyabat İlçesinde vefat etmesi, mirasçısı İbrahim Bey’in Ukrayna’da ikamet ettiği örnek olayımızda belirtilmiş olup; kanunun 9’uncu maddesinin a fıkrası gereği ölüm olayının vuku bulduğu 01/03/2022 tarihinden itibaren 6 ay içinde yani 01/09/2022 tarihine kadar beyanname vermeleri gerekmektedir.
Bu süreler içinde beyanname verilmemesi halinde 213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 352 nci maddesine göre usulsüzlük cezası düzenleneceğini unutmamak gerekir.
Mükellefler yukarıda belirtilen süreler içerisinde ister tek başlarına isterler ise kağıt ortamda verilecek beyannamede bütün mirasçıların imzası olmak kaydıyla tek mirasçı tarafından aşağıdaki evraklar ile beyannameyi ilgili vergi dairesine teslim etmeleri gerekmektedir.
V- BEYANNAME EKİNDE YER ALACAK EVRAKLAR:
– Veraset İlamı
– Taşınmazlar için tapu fotokopisi ve taşınmazın Emlak Vergi değerini gösteren ilgili belediyelerden alınmış belge
– Araç ve Tescile tabi diğer menkuller için tescil belgesinin fotokopisi
– Bankalardaki paralar için ölüm tarihinde ki faizli bakiyeyi gösterir bankadan alınan imzalı belge
– İndirilmesi talep edilen borç ve masraflara ait belgeler
Müteveffanın şirketi veya ortaklığı var ise;
– Ölüm günü itibariyle bilanço ve gelir tablosu
– Ticaret Sicil Gazetesi
– Ortaklık Belgesi
VI- BEYANNAME ÜZERİNDEN VERASET ve İNTİKAL VERGİSİ MATRAHI NASIL HESAPLANIR ?
Beyanname üzerinden matrah hesaplanırken öncelikle verginin konusuna giren malların edinme şekli ve değerinin tespit edilmesi gerekmektedir. Malların edinme şekline göre değerleme günü önem arz etmektedir.
Veraset ve İntikal Vergisi kapsamında yer alan malların 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu kapsamında değerlenmede mirasın açıldığı tarih veya malların hukuken kazanıldığı tarih dikkate alınır.
Matrah tespitinde 7338 Sayılı Kanunun 12 nci maddesinde yer alan ve belgeleri eklenmiş olan borç ve masraflar ile beyannamenin verildiği yıldaki istisna hadleri uygulanılarak verginin matrahı tespit edilir. Matrah üzerinden kanunun 16. Maddesinde yer alan oranlar uygulanılarak mükelleflerin payları nispetinde ödeyecekleri vergi tahakkuk eder.
Unutulmamalıdır ki; veraset yoluyla intikal malların değeri istisna hadlerin altında kalsa dahi mükelleflerin beyanname vermeleri gerekmektedir. Ancak veraset yoluyla herhangi bir mal intikali yok ise beyanname verilmesine gerek bulunmamaktadır.
VII- VERASET ve İNTİKAL VERGİSİ NE ZAMAN ve NEREYE ÖDENİR?
Kanunun 19 uncu maddesi gereği tahakkukundan itibaren (3) yılda ve her yıl Mayıs ve Kasım aylarında olmak üzere iki eşit taksitte ödenmektedir.
Unutulmamalıdır ki Veraset ve İntikal Vergisinde müteselsil sorumluluk söz konusu olmayıp her bir mirasçı kendisine isabet eden miras payını beyan edip vergisini ödemek zorundadır.
Veraset ve intikal vergisi mükellefleri kendi paylarına düşen vergiyi aşağıdaki şekillerde ödeyebilirler;
– İnternet üzerinden www.ivdb.gov.tr adresi aracılığıyla,
– Anlaşmalı bankalardan ve mobil uygulamaları üzerinden,
– PTT iş yerleri vasıtasıyla,
– Tüm Vergi Dairelerinden.
Olay 3:
İstanbul İlinin Sultangazi İlçesinde ikamet eden Hakan Bey 01/02/2022 tarihinde geçirmiş olduğu trafik kazası sonucunda vefat etmiştir. Murisin eşinin 2019 yılında vefat ettiğinden mirasçısı olarak kızı Zeynep Hanım ve oğlu Emre Bey’in olduğu bilinmektedir. Ayrıca Hakan Bey’in iki adet gayrimenkulü (ev ve arsa) ve bir adet 2021 model aracı bulunmaktadır.
Murisin mallarına ilişkin vergi değerleri şöyledir:
Sultangazi Belediyesinden alınan Gayrimenkullerin emlak vergi değeri:
– Ev: 500.000 TL
– Arsa: 300.000 TL
– Araç Kasko Değeri: 300.000 TL
Her bir mirasçı için 2022 İstisna miktarı: 455.635 TL
Soru: Mirasçılar tahakkuk eden vergiyi nereye nasıl ödeyeceklerdir.
Çözüm:
Mirasçılar Zeynep Hanım ve Emre Bey tarafından noterden veya sulh hukuk mahkemesinden Veraset İlamı alındıktan sonra kanunun 6’ncı maddesi gereği murisin son ikametgâhının İstanbul ilçesi Sultangazi olduğundan, Hisar Veraset ve Harçlar Vergi Dairesine yazımızın V inci bölümünde yer alan belgelerle başvuruda bulunması gerekmektedir.
Vergi Dairesi beyanname üzerindeki bilgi ve eklerini kontrol ettikten sonra mirasçısı bulunan iki çocuğuna menkul ve gayrimenkullerin toplam değeri olan 1.100.000 TL miras kalmıştır. Her bir çocuğa kalan miras payından kanunun 4’üncü maddesinin b fıkrasında belirtilen 2022 yılı için 455.635 TL istisna miktarı düşüldükten sonra kalan tutar veraset ve intikal vergisi matrahı kabul edilip kanunun 16’ncı maddesinde belirtilen tarife oranına göre vergilendirilecektir.
Her bir mirasçının mirastaki payı %50 (550.000 TL) olduğundan ödeyecekleri verginin matrahı: 550.000 – 455.635 = 94.365 TL olur.
Dolayısıyla bir mirasçının ödeyeceği toplam vergi: 94.365 X %1 = 943,65 TL olup, bu tutar verginin tahakkukundan itibaren 3 yılda her yıl Mayıs ve Kasım aylarında olmak üzere altı eşit taksitte ödenir.
Buna göre ilk taksit tutarı 943,65/6=157,28 TL olacaktır. Diğer mirasçı da aynı tutarda vergi öder. Zeynep Hanım ve Emre Bey tahakkuk eden vergiyi yazımızın VII nci bölümünde belirtilen ödeme araçları vasıtasıyla ödeyebileceklerdir.
VIII- SONUÇ
Veraset ve İntikal Vergisi devamlı alınan bir vergi olmayıp konusu itibariyle ölüm olayının veya karşılıksız intikalinin gerçekleşmesi sonucunda ortaya çıkan arızi bir vergidir. Bundan dolayı Müteveffadan geriye kalan menkul veya gayrimenkullerin yasal veya atanmış mirasçılarına intikal olabilmesi için belli hukuki işlemlerin yapılması gerekmektedir. Bunların başında Veraset İlamının alınması ardından da müteveffadan geriye kalan mallara ilişkin belgelerle birlikte ilgili vergi dairesine başvurularak tahakkuk eden verginin ödenmesi ve vergi dairesinden alınan ilişki kesme (borcu yoktur) yazısı alınarak intikal işlemleri başlatılması gerekmektedir.
KAYNAKÇA
– 7338 Sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu
– 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
– 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu
– 1512 sayılı Noterlik Kanunu
– Gelir İdaresi Başkanlığı Veraset ve İntikal Vergisi Rehberi ve broşürü
