Tecil Müessesesi – III
Serhat ERDEN
Vergi Dairesi Müdür Yardımcısı
Yazar Hakkında
I – GİRİŞ
7020 Sayılı Kanunun 7 nci maddesiyle 6183 Sayılı Kanuna 48/A maddesi olarak eklenen ve yürürlük tarihi 01.01.2018 olan Vergiye Uyumlu Mükelleflerin Borçlarının Tecili hükümlerine Tecil Müessesesi II başlıklı makalemizle giriş yapmıştık. Devam niteliği taşıyan iş bu makalemizde 6183 sayılı Kanunun 48/A maddesi gereği tahsil dairesince/alacaklı amme idaresince istenecek teminattan bahsedilecektir.
II – TEMİNAT İSTEME
Amme borçlusunun alacaklı tahsil daireleri itibarıyla tecil edilen borçlarının toplamı;
- 500.000.-TL’ yi (bu tutar dahil) aşmıyorsa, teminat aranmayacağı,
- 500.000.-TL’ yi aşıyorsa, aşan kısmın %25’ i oranında teminat isteneceği,
belirtilmektedir.
Örnek Olay -1- (*Teminat durumu)
Antalya V.D.B. – Serik Vergi Dairesi mükellefi olan Yanıksı Dondurma İmalat firmasının ilgili vergi dairesine 1.500.000.-TL, nakil geldiği Korkuteli Vergi Dairesine ise 70.000.-TL borcunun bulunduğu görülmüştür. Firma sahibi Osman Bey, İnteraktif Vergi Dairesi aracılığıyla şirketi adına 48/A madde hükmünden faydalanmak istemiş olup, ilgili Vergi Dairelerince talebi uygun bulunmuştur.
Serik V.D.M.:
Mükellefin borç miktarının 1.500.000.-TL olduğu ve borcun 500.000.-TL’ yi aştığı görülmektedir.
Teminat Tutarı = [(1.500.000 – 500.000 =) 1.000.000 x 0,25 =] 250.000.-TL tutarında ve/veya değerinde teminat gösterilmesi gerekecektir.
Korkuteli V.D.M.:
Mükellefin borç miktarının 70.000.-TL olduğu ve borcun 500.000.-TL’ yi aşmadığı görülmüş olup, teminat aranmaksızın tecil/taksitlendirme işlemi yapılacaktır.
Farkındalık Notu:
Teminatsız tecil uygulamasının, örnek olayda olduğu gibi her bir vergi dairesi nezdinde ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekmektedir.
III – MAHCUZ MAL ÜZERİNDEKİ HACİZ DURUMU
√ Haciz yapılmışsa mahcuz (haczedilmiş olan) mal, değeri tutarınca teminat yerine geçeceği,
√ Tecil edilen amme alacakları ile ilgili olarak daha önce tatbik edilen ve borcun tamamını karşılayacak değerde olan hacizlerin, yapılan ödemeler nispetinde kaldırılacağı ve buna isabet eden teminatın iade edileceği belirtilmektedir.
Varsayım-1: Zorunlu Teminat < Mahcuz Mal < Tecilli Borç
1.1. Yapılan ödemeler neticesinde kalan tecilli borç tutarı, mahcuz mal değerinin altına inmediği müddetçe yani mahcuz mal değeri < tecilli borç tutarı olana kadar tatbik edilen hacizler kaldırılmaz.
1.2. Tecil şartlarına uygun olarak yapılan ödemeler neticesinde kalan tecilli borç tutarının, zorunlu teminat tutarının altına inmesi durumunda (tecilli borç < zorunlu teminat) tecilli borca karşılık alınan teminat, yapılan ödemeler nispetinde kaldırılır.
Varsayım-2: Mahcuz Mal; Menkul ve Gayrimenkul Mallar ise
(6183 sayılı Kanun, 10. madde, 1. Fıkra, 5 numaralı bentte sayılan)
1.1 Tecil edilen amme alacağının iki milyon Türk lirasını (bu tutar dahil) aşmaması,
√ Eğer tecil edilen amme alacağı iki milyon Türk lirasını aşıyorsa, değeri ikimilyon Türk lirasına kadar olan mahcuz mallar için satış izni verilebileceği,
1.2. Satış bedelinin %50′ sinin tahsil dairesine ödenmesi,
√ Menkul mallarda; haczi yapan memur (ki gerekli görüldüğü hallerde bilirkişi),
√ Gayrimenkul mallarda ise; satış komisyonu,
tarafından belirlenen değerin %50’ sinden aşağı olmamalı,
şartıyla mahcuz malın satışına izin verilir.
Bu takdirde, kalan tecilli borç tutarı için zorunlu teminat tutarını karşılayacak mahcuz mal ve/veya teminat bulunması ve bunların bölünebilir olması şartıyla satılan mal üzerindeki haciz kaldırılır.
Örnek Olay – 2 –
Çankırı Vergi Dairesine 1.800.000.-TL borcu olan Hayta Tuz Lamba Şirketinin aktifinde kayıtlı gayrimenkule, vergi dairesince haciz tatbik edilmiş olup, mahcuz mala satış komisyonu tarafından biçilen değer 1.000.000.-TL’ dir.
Şirket sahibi Yılmaz Bey, Çankırı Vergi Dairesine İnteraktif Vergi Dairesi aracılığıyla başvurarak 48/A madde hükmünden faydalanmak istediğini beyan etmiş ve mükellefin talebi idare tarafından uygun bulunarak 18 ayda ve 18 eşit taksitte ödenmek üzere tecil edilmiştir.
İlk adım: (*Yeterli teminat kontrolü)
Zorunlu Teminat Tutarı = (1.800.000 – 500.000=) 1.300.000 x 0,25 =325.000.-TL
Zorunlu teminat tutarı: 325.000.-TL iken mahcuz malın değeri 1.000.000.-TL’dir.
Görüldüğü üzere mahcuz malın değeri, zorunlu teminat tutarından fazla olduğundan tecil edilen borçlara karşılık ilave teminat istenilmeyecektir.
İkinci adım: (*Haciz kaldırma talebi olduğu durumda)
Şirket sahibi Yılmaz Bey, hacze konu gayrimenkulü satmak istediğini, bu sebeple üzerindeki haczin kaldırılmasını talep ettiğini bildirmiştir. Yukarıda bahsi geçen Varsayım-2 / 1.1. maddesi gereği ikimilyon Türk lirasını aşmayan amme alacağı söz konusu olduğundan mütevellit, Çankırı Vergi Dairesi tarafından Kanundaki şartlar ile “söz konusu malın satışına hacizler baki kalmak şartıyla muvafakat edildiği” ibaresini içeren bir yazı ile satışa izin verilmiştir.
√ Mükellef, mahcuz malı 2.200.000.-TL’ ye satmış olup, Varsayım-2 / 1.2. maddesinde belirtilen satış bedelinin %50′ sinin tahsil dairesine ödenmesi şartı gereği 1.100.000.-TL’ yi vergi dairesine ödemiştir.
Ödeme sonrası kalan tecilli borç tutarı 1.800.000 – 1.100.000 = 700.000.-TL olacaktır.
√ Varsayım-2 / 1.2. maddesinin devamında açıklandığı üzere, kalan tecilli borç tutarı için zorunlu teminat tutarını karşılayacak mahcuz mal ve/veya teminat bulunması ve bunların bölünebilir olması şartıyla satılan mal üzerindeki haciz kaldırılacağı belirtilmektedir.
Veriler ışığında; kalan tecilli borç tutarının, zorunlu teminat tutarından büyük (700.000.-TL > 325.000.-TL) olması hasebiyle, 325.000.-TL tutarında yeni bir teminat verilmesi halinde satışı gerçekleşmiş olan mahcuz mal üzerindeki haciz şerhi kaldırılacaktır.
(!) Olsaydı * Olurdu:
Hacizli olan gayrimenkul 800.000.-TL’ ye satılsaydı, vergi dairesine ödenmesi gereken tutar, satış bedelinin %50’ si olan 400.000.-TL değil, her hal ve takdirde satış komisyonu tarafından belirlenen değerin %50’ sinden aşağı olamayacağı için 500.000.-TL (=1.000.000 x %50) olurdu.
Örnek Olay – 3 –
İzmir V.D.B. – Konak Vergi Dairesi Müdürlüğüne bağlı Gevrek Unlu Mamülleri Şirketinin muhtelif vadeli 25.000.000.-TL borcu bulunmaktadır. Şirket aktifinde kayıtlı 4 adet gayrimenkulü haczedilmiş olup, satış komisyonu tarafından biçilen değerler sırasıyla 750.000.-, 1.700.000.-, 2.250.000.- ve 3.300.000.-TL’dir.
Şirket sahibi Namık Bey, İnteraktif Vergi Dairesi aracılığıyla 48/A madde hükmünden faydalanmak için dilekçe göndermiş ve mükellefin talebi idare tarafından uygun bulunarak 24 ayda ve 24 eşit taksitte ödenmek üzere tecil edilmiştir.
İlk adım: (*Yeterli teminat kontrolü)
Haczedilen gayrimenkullerin toplam değeri: 8.000.000.-TL’dir.
Zorunlu Teminat Tutarı: (25.000.000 – 500.000=) 24.500.000 x %25= 6.125.000.-TL’ dir.
Veriler ışığında; Mahcuz Mal > Zorunlu Teminat olduğundan ek teminat talep edilmeyecektir.
İkinci adım: (*Haciz kaldırma talebi olduğu durumda)
Şirket sahibi Namık Bey, hacze konu gayrimenkulleri satmak istediğini, bu sebeple üzerindeki haczin kaldırılmasını talep ettiğini bildirmiştir.
Varsayım-2 / 1.1. maddesi gereği ikimilyon Türk lirasını aşan amme alacağı söz konusu olması sebebiyle, ikimilyon TL üzeri mahcuz mallar hariç olmak üzere Tokat Vergi Dairesi tarafından 2 adet (750.000.-, 1.700.000.-TL) gayrimenkulün satışına Kanundaki şartlar ile “söz konusu malın satışına hacizler baki kalmak şartıyla muvafakat edildiği” ibaresini içeren bir yazı ile izin verilmiştir.
Gayrimenkullerin satışına izin verilmesinden sonra geriye kalan hacizli diğer gayrimenkullerin toplam değeri (2.250.000 + 3.300.000=) 5.550.000.-TL olduğu ve bu tutar zorunlu teminat tutarının üzerinde bulunduğundan, mükelleften ek teminat talep edilmeyecektir.
Tecilli borç tutarının hacizli gayrimenkullerin değerinin altına düşmediği müddetçe mahcuz mallar üzerindeki hacizlerin devam edeceği hükmüne istinaden, tecilli borç tutarının 3.300.000.-TL’ nin altına düşmesi durumunda 2.250.000.-TL değerindeki gayrimenkul üzerindeki haczin kaldırılabileceği tabiidir.
Örnek olaylarda tecil faizleri ihmal edilmiştir. Ayrıca mahcuz mallar üzerinde ilgili vergi dairesi dışında başkaca bir takyidatın bulunmadığı ve ilgili vergi dairesi nezdinde tecil edilen borçlar dışında başkaca bir borcunun bulunmadığı varsayılmıştır.
(!) Olsaydı * Olurdu:
Mahcuz mallar üzerinde ilgili vergi dairesi dışında başka vergi dairelerine ait takyidat bilgileri olsaydı, mahcuz malın satışı için her bir vergi dairesinin ayrı ayrı satış izni vermesi gerekirdi. Satış izni alan mükellefin satış bedeli üzerinden haciz şerhi bulunan vergi dairelerine ödemesi gereken tutarlar bu dairelerinin alacaklarını karşılamazsa, tahsilatı ilk haczi koyan vergi dairesi yapacak olup, haczi bulunan tüm daireler arasında tecilli alacak tutarını baz alarak garameten taksim edilecektir.
Ayrıca tecil edilmeyen borçları bulunan ve bu borçları sebebiyle de haciz konan malların, alacaklı amme idaresi nezdinde borcu karşılayacak değerde mal bulunmadığı sürece, üzerinde bulunan hacizler kaldırılmayacak ve satış izni verilmeyecektir.
6183 sayılı Kanunun 48 inci maddesinin 7 nci fıkrası der ki: “Tecil şartlarına riayet edilmemesi, değerini kaybeden teminatın veya mahcuz malların tamamlanmaması veya yerlerine başkalarının gösterilmemesi hallerinde amme alacağı muaccel olur. Tecil edilen amme alacağının gecikme zammı tatbik edilmeyen alacaklardan olması halinde, ödenen tecil faizleri iade veya mahsup edilmez.”
Buna göre, 48/A madde hükmü için de aynı hüküm geçerli olacaktır. Tecil ihlali varsa ve tecil edilen gecikme zammının (Yİ-ÜFE) aylık değişim oranları esas alınarak hesaplanmış ise, gecikme zammı hesabı 6183/51 inci maddeye göre düzeltilir.
Örnek Olay – 4 –
Çanakkale Vergi Dairesi Müdürlüğünün mükellefi Dardanel Balık Çorbası Şirketinin sahibi Sinan Bey, İnteraktif Vergi Dairesi aracılığıyla göndermiş olduğu dilekçesinde; 10.000.-TL gelir (stopaj) vergisi ve buna bağlı 2.000.-TL tutarındaki gecikme zammına ait borcunu 48/A maddesine göre 18 ay süreyle tecil ve taksitlendirilmesini talep etmiştir. Vergi Dairesince mükellefin bu talebi uygun bulunarak borç toplamı, 10 ayda 10 eşit taksitte ödeme planına bağlamıştır.
Ancak bahse konu mükellef tecile alınan borcunun ilk 3 taksitini süresinde ödemiş olsa da kalan taksitleri ödememiş ve tecili bozulmuştur. İlk 3 taksit için vezneden ödenen toplam tutar: 5.000.-TL’ dir. Ödenen tutarın 2.500.TL’ si vergi aslı, 1.000.TL’ si gecikme zammı, 1.500.-TL’ si ise tecil faizi olduğu görülmüştür.
Veriler ışığında; gecikme zammından mahsup edilebilecek tecil faizi aşağıdaki formül ile hesaplanacaktır:
Vergi Aslına İsabet Eden Tecil Faizi
(Ödenen Vergi Aslı Tutarı x Tahsil Edilen Tecil Faizi)
= ——————————————————————————————-
Tahsil Edilen Toplam Borç Tutarı
(2.500 x 1.500) / 5.000 = 750.-TL tutarındaki tahsil edilen tecil faizi, vergi aslına isabet eden gecikme zammı tutarından mahsup edilecektir.
Farkındalık Notu:
Örnek olayda görüldüğü üzere tecil edilen amme alacağı için gecikme zammı uygulanabilmektedir. Ancak gecikme zammı uygulanmayacak alacakların varlığı halinde örneğin özel usulsüzlük cezası gibi ya da mücbir sebep hali durumunda bu halin devamı süresince gecikme zammı uygulanmaması gibi durumların varlığı halinde, gecikme zammı uygulanabilir olanlar ayıklanarak (Gelir Vergisi, KDV gibi) sadece bu alacaklara istinaden ödenen tecil faizi, gecikme zammından mahsup edilecektir.
IV – SONUÇ
Tecil işlemi uygulandıktan sonra amme borçlusu tecil koşullarına uyduğu müddetçe cebri icra ile karşılaşmaz ve ilgili amme alacaklarından dolayı yapılan takipler hangi aşamada olursa olsun durdurulur.
Tecil şartlarına uyulmaması halinde;
- Amme alacağının tahsili, teminatın paraya çevrilmesi yoluyla takip edilir.
- Teminatın amme alacağını karşılamaması durumunda, eğer ödeme emri önceden tebliğ edilmişse tekrar bir ödeme emri tebliğine gerek kalmadan doğrudan haciz işlemi uygulanır.
- Tecil edilmiş amme alacağı muaccel hale gelir ve tecil işlemi hiç yapılmamış sayılır.
- Muaccel olan amme alacağının tecili, talep edilmesi halinde en fazla iki defa geçerli sayılabilir.
- Tecil edilen borçların normal vade tarihinden ödeme tarihine kadar gecikme zammı hesaplanır ve bu borçlar için daha önceden ödenmiş olan tecil faizleri hesaplanan gecikme zammına mahsup edilir. Eğer gecikme zammı uygulanmayan bir alacak için ödenen tecil faizi mevcutsa, ödenmiş olan tecil faizinin iadesi veya mahsubu söz konusu değildir, hazineye irat kaydedilir.
- Tecil talep tarihinden itibaren 5 yıl geçmedikçe ilgili madde hükümlerinden yararlanılamayacaktır. Bu hüküm, alacaklı vergi daireleri itibariyle ayrı ayrı uygulanacaktır.
- Muhtelif kanunlarda vergi borcu bulunmadığına ilişkin şartları içeren hükümler çerçevesinde 48 inci maddeye yapılan atıflar bu maddeye de yapılmış sayılır.
Farkındalık Notu:
6183 sayılı Kanunun 48 inci maddesi gereği vadesi geçmiş borçlarını tecil sistemine bağlamış bulunanların borcun bulunmadığını gösteren belgenin (borcu yoktur yazısı) taleplerinin yerine getirilebilmesi için, tecil edilen borçların toplam tutarının %10 unun ödenmiş olması şartı aranmaktadır.
Ancak 48/A maddesi kapsamında tecil edilen borçlar için, borcun bulunmadığını gösteren belgenin verilmesinde borç tutarının belli bir kısmının ödenmesi şartı aranılmayacaktır.
Her hasadın bir zekâtı vardır. İlmin zekâtı ise öğretmektir. İlim, paylaştıkça çoğalan bir hazinedir.
Kaynaklar
– 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun.
– Tahsilat Genel Tebliğleri.
– İ.V.D.B. – Mükellef Hizmetleri Tahsilat Grup Müdürlüğü Tamimleri.
