Swap (Takas) Nedir? Swap Anlaşmaları Ne Getiriyor?
Birol GÜVEN
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
[email protected]
Yazar Hakkında
Günümüzde para piyasaları ve bu piyasalarda alınan kararlar o kadar hayatımıza girdi ki tüm ekonomik gelişmeler, anlaşmalar geleceğe yönelik kararlar almamızda önemli etken olmaktadır.
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın almış olduğu kararları en az para piyasası oyuncuları kadar normal kişiler ve işletmeler dikkatlice izlemektedirler. TCMB’nin munzam karşılık oranları, politika faizleri, swap anlaşmaları piyasanın tüm izleyenleri tarafından satın alınmaktadır. Günümüzde pek sık yapılan Swap anlaşmaları nedir, niçin yapılır, sonuçları nedir, izah etmeye çalışacağız.
SWAP, İngilizceden gelen bir tabir olup finansal açıdan TAKAS/DEĞİŞTİRME anlamına gelmektedir. Bilançolarda yer alan döviz yükümlülüklerinin terse düştüğünde swapa başvurulmaktadır.
Swapın diğer diğer türev araçları forwards, futures, opsiyon, hedge gibi tek yönlü ilişkisi yoktur. Swap bir değiş tokuş işlemi yanında ayrıca vadeli bir işlemi içerir. Çift yönlüdür. Swap’ın bir çok çeşidi vardır. Para/Döviz Swapı, faiz swapı, varlık swapı, borç swapı gibi Ülkelerin Merkez Bankaları arasında olduğu gibi, bankalar, yerel yönetimler, uluslararası kuruluşlar arasında da çok sık kullanılmaktadır.
Yapılan swap anlaşmalarının içinde hem döviz swapı hem de faiz swapı olabilir. Bizdeki buna uygundur. Hem kur hem de faiz öngörülerek yapılmaktadır.
TCMB mevcut döviz varlıklarının azalması sebebiyle swap anlaşmaları yoluyla kısa ve orta vadede Bilançoyu düzeltmeye yönelik TL/döviz takası yapılmaktadır.
TCMB son dönemlerde Katar, Güney Kore, Çin ve en son BAE ile swap anlaşmaları yapmıştır. Azerbaycan ile de yapmak üzeredir. Bu anlaşmalara göre TCMB, TL varlığını karşı ülkenin Merkez Bankasının döviz varlığı ile değişimi söz konusudur. Bu yolla TCMB azalmış olan döviz rezervini dengelemeye ve dövize olan baskıyı azaltmaya çalışmaktadır.
Bu durum her iki tarafın da ihtiyacına cevap verir. Bir tarafta cari fazlası yani dövizi olan parasından para kazanır. Diğer taraf ise Bilançosunu düzeltmek için uygun faizle para satın alır. TCMB’nin Bilançosunda bulunan TL ile karşı tarafın Bilançosundaki Döviz takas edilir. Bunun sonucunda TCMB’nin Bilançosu döviz varlığına kavuşarak ekside olan veya azalan rezervini tamamlar. Vadenin sonunda diğer taraf da vermiş olduğu dövizini ve faizini alacaktır.
Çin ile 6 Milyar dolar, Katar ile 15 Milyar dolar, Güney Kore ile 2 Milyar Dolar olmak üzere toplam 23 Milyar dolar swap anlaşması olan Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının en son BAE ile de 5 Milyar dolarlık swap anlaşması yapmıştır. Yani TCMB’nin Bilançosunda 28 Milyar dolarlık swap anlaşmasının etkileri göze çarpar.
Bu anlaşmalara göre TCMB Türk Lirası karşılığında o ülkenin elinde bulunan para biriminin alması söz konusudur. Bu noktada Türkiye’nin para piyasalarını dengede tutmak isteyen TCMB bu yolla dövizin aşırı yükselmesini engellemek veya kurun/faizin sapmasının olmaması için piyasaya varlığını hissettirmeye çalışmaktadır.
Sonuç nedir?
Sonuçta swap işlemine geçici bir makyaj olarak mı bakacağız yoksa TL’den kaçan yerli tasarrufun yerine mi sayacağız? Veya swap işlemi yaptığımız ülkelerle ticaret hacmimizi artırmayı mı hedefliyoruz? Sürekli soru içinden soru çıkıyor.
Swap işlemi kısa ve orta vadede işimize yarayacak gibi görünüyor. Orta ve uzun vadede ise rezervi yerine koymak, bilançoyu düzeltmek çok mantıklı çözüm olarak görülmüyor. Kalıcı ve çözüm üretecek reel politikalar üretmek durumundayız.
Son söz, Her işte bir gelir/kazanç varsa aynı anda diğer tarafta maliyet/zarar vardır.
