Asgari Ücrette Gelir Vergisi İstisnası ve Çözüm Bekleyen Sorunlar
Mustafa Bahadır ALTAŞ
Yeminli Mali Müşavir
mba@mbaymm.com
Yazar Hakkında
Giriş:
Geçtiğimiz günlerde 16 Aralık 2021 tarihinde Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından son yirmi beş yılın en yüksek asgari ücret artışı ile 2022 yılında uygulanacak asgari ücret brüt aylık 5.004,00 TL (günlük 166,80 TL) net aylık 4.253,40 TL (günlük 141,78 TL) olarak açıklandı.
(17.12.2021 tarihli ve 31692 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Asgari Ücret Tespit Komisyonu Kararı)
Açıklanan asgari ücretin artış oranından çok 2022 yılından itibaren asgari ücretin vergi dışı kalması çok daha önemliydi. Bana göre bu uygulama vergi adına bir milat bile sayılabilir. Çünkü asgari ücretin bugünkü anlamda yasal statüye kazandığı 1974 yılından (CHP-MSP Hükümeti) günümüze kadar hep vergi dışı kalması gündem oldu ve her platformda bu konu iktidarla muhalefet arasında tartışma konusu olmuş ve işçi sendikaları tarafından hep talep edilmişti.
Yıllardan beri ülke gündeminde hep ilk sıralarda yer alan bu konuda yapılan yasal düzenlemede taraf olan ve katkı sunan başta Cumhurbaşkanı Sayın Erdoğan olmak üzere TBMM’de yasa teklifine destek veren tüm siyasi partiler ile işçi ve işveren sendikalarını kutlamak gerekir.
Ancak yapılan bu düzenleme takdiri hak etse de uygulamaya girmesi ile birlikte belirli konularda çalışanlar için fayda getirmesinin yanında hak kayıplarının yaşanması kaçınılmaz olacaktır. Üzerinde çalışılmadan yapılan yasal düzenleme sonucunda birçok uygulama iptal edilirken bazı uygulamaların da uygulanma imkânı ortadan kalkmaktadır.
Yasal düzenleme
Bilindiği üzere bu konuya ilişkin 7349 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun 25 Aralık 2021 Tarihli ve 31700 Sayılı Resmî Gazete’de yayımlandı. Bu Kanunla, asgari ücrete ilişkin uygulanacak vergi istisnası ile asgari ücret istisnasını aşan ücret gelirinin vergilendirilmesinde verginin nasıl hesaplanacağı düzenlenmiştir.
Düzeleme ile 193 sayılı Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki bent eklenmiştir.
“18. Hizmet erbabının, ödemenin yapıldığı ayda geçerli olan asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi sosyal güvenlik kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretleri (Şu kadar ki, istisnayı aşan ücret gelirinin vergilendirilmesinde verginin hesaplanacağı gelir dilim tutarları ve oranları, istisna kapsamındaki tutarlar da dikkate alınarak belirlenir. Ödenecek vergi tutarı, bu suretle bulunan vergi tutarının içinde istisna tutara isabet eden kısım düşülmek suretiyle hesaplanır. İstisna nedeniyle alınmayacak olan vergi ilgili ayda aylık asgari ücret üzerinden hesaplanması gereken vergiyi aşamaz. Birden fazla işverenden ücret alanlarda bu istisna sadece en yüksek olan ücrete uygulanır.).”
Yapılan düzenleme ile daha önce Gelir Vergisi Kanununda yer alan aşağıdaki düzenlemelerin bir kısmın için tamamen bir kısmının içinde kısmen uygulama alanı kalmamıştır.
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunun;
- 32 inci maddesinde yer alan Asgari Geçim İndirimi (AGİ) Uygulaması yürürlükten kaldırılmıştır (1 Ocak 2022 tarihinden itibaren)
- 31’inci maddesinde yer alan engellilik indirimin de kısmen uygulama alanı kalmadı
- 63/3’üncü maddesinde yer alan sigorta primi, şahıs/hayat sigorta primleri
- 63/4’üncü maddesinde yer alan sendika aidatları gibi indirimlerden,
asgari ücret tutarında ücret alanların yararlanması mümkün görülmemektedir.
Gelir vergisi stopajı desteği Uygulaması Son Bulacak mı?
Bu konudaki yasal düzenleme aşağıdaki şekilde uygulanmaktadır.
15/6/2012 Tarihli ve 2012/3305 Sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar Teşvik sistemi ve destek unsurları maddesi içinde yer alan (4/f) Gelir vergisi stopajı desteği (6 ncı bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için).
Gelir vergisi stopajı desteği
MADDE 14 – (1) (Değişik: RG-7/8/2019-30855) Bu Karar uyarınca 6 ncı bölge ve/veya Teknoloji Odaklı Sanayi Hamlesi Programı kapsamında desteklenmesine karar verilen stratejik yatırımlar için düzenlenen teşvik belgeleri kapsamında gerçekleştirilecek yatırımlarla sağlanan ilave istihdam için, belgede kayıtlı istihdam sayısını aşmamak kaydıyla, işçilerin ücretlerinin asgari ücrete tekabül eden kısmı üzerinden hesaplanan gelir vergisi, yatırımın kısmen veya tamamen faaliyete geçtiği tarihten itibaren on yıl süreyle verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilir.
Uygulamada yaşanacak sorunlar ve öneriler
Asgari Ücret Üzerinden Sağlanan Gelir Vergisi Teşviki ne olacak?
15/6/2012 Tarihli Ve 2012/3305 Sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar kapsamında yatırım yapmak üzere adlarına yatırım teşvik belgesi düzenlenen işletmeler için sağlanacak destek unsurları arasında yer alan Gelir Vergisi Stopajı Desteği asgari ücretin vergi dışı kalması ile uygulamada kapsam dışı kalmaktadır. Adlarına yatırım teşvik belgesi düzenlenen yatırımcılar için kazanılmış bir hakkın ortadan kalkması ile bu yatırımcıların hak kaybı nasıl ve ne şekilde karşılanacaktır. Yatırımcılar için bu düzenleme ile devletin devamlığı esası ile devlete duyulan güven ortadan kaldırmamalıdır.
Benzer bir uygulama olarak 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun ile 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanunun kapsamında istihdam edilen Ar-Ge, tasarım ve destek personeline ödenen ücretler içinde söz konusu olmaktadır.
Engellik İndirimi
193 sayılı Gelir Vergisi Kanunun 31 inci maddesinin ikinci fıkrasında 2022 yılı için uygulanacak engellilik indirimi tutarları 317 seri No.lu gelir vergisi tebliğ ile
- Birinci derece engelliler için 2.000,00 TL
- İkinci derece engelliler için 1.170,00 TL
- Üçüncü derece engelliler için 500,00 TL. Olarak belirlenen aylık tutarlar, hizmet erbabının ücretinden indirilir şeklinde belirlenmiştir.
Bu tutarlar üzerinden GVK 103 madde yazılı 1 sıradaki vergi oranı (%15) üzerinden hesaplama yaptığımızda,
– Birinci derece engelliler için (2.000 TL x%15) 300,00 TL.
– İkinci derece engelliler için (1.170 TL x%15) 175,50 TL.
– Üçüncü derece engelliler için (500 TL x%15) 75 TL. Vergi indirimden kayıpları olmaktadır.
Asgari ücretin vergi dışı kalması nedeniyle engellilik indirimden kaynaklanan vergi kayıplarının çalışanlara devlet tarafından engellilik desteği olarak ücretlerine ilave edilerek ödenmelidir.
Toplumdaki engelli vatandaşlarımızın sosyal, ekonomik ve yaşama kalitelerini artırmak eşit vatandaşlar olarak topluma katılmalarını sağlamak ve onları topluma kazandırmak için ekonomik olarak verilecek destekle engelsiz bir yaşam sürmelerini sağlamak adına bu desteğin sağlanması gerekiyor.
Aksi takdirde asgari ücretle çalışan engelliler cezalandırılırken, çok daha yüksek alan engelliler ödüllendirilmektedir. (GVGT 319 seri No.lu tebliğ taslağında verilen örnekte olduğu gibi)
Asgari Geçim İndirimi
2021 Yılında evli eşi çalışmayan dört çocuklu bir çalışan bekâr çalışandan 187,82 TL AGİ indiriminden dolayı yüksek ücret alırken 2022 yılında 262,71 TL tekabül eden AGİ indirim farkını alamayacak
Asgari ücretin vergi dışı kalması nedeniyle AGİ indiriminden dolayı eş ve çocukları için yaşamış oldukları vergi kayıpları devlet tarafından aile ve çocuk yardımı desteği olarak ücretlerine ilave destek olarak verilmesi. (Bu uygulama devlet memurları için uygulanmaktadır)
Asgari ücret üzerinde ücret alan çalışanlar için AGİ’nin eş ve çocuklar için tekrar uygulamaya konulmasında fayda vardır.
AGİ kaldırılması ile yıllardır 3 çocuk yapın diyen Cumhurbaşkanı Sayın Erdoğan’ı dinleyen vatandaşlar cezalandırılmış olmuyor mu?
Şahıs/Hayat Sigorta ve BES Primi İndirimleri
Asgari ücretin vergi dışı kalması nedeniyle daha önce bireysel emeklilik (BES) başta olmak üzere teşvik edilen şahıs/hayat sigorta primleri vergi matrahından indirim yapılması uygulamasında yüksek ücret alanlar bundan yararlanırken özellikle asgari ücretliler için bu uygulama devre dışı kalmıştır. Bu konuda da bir düzenleme yapılması gerekiyor.
Sendika Aidatı İndirimi
Asgari ücretin vergi dışı kalması nedeniyle daha önce sendika aidatı ödeyen işçiler bu ödemelerini vergiden düşüyorlardır. Şimdi asgari ücretliler için bu uygulama devre dışı kalmış oldu. Böyle olunca sendika üyesi işçiler için bu durum olumsuz olacaktır.
Sendikalar demokrasiler için önemli bir unsurdur. İşletmelerin verimliliği ve iş barışı için vazgeçilmezdir. Bu nedenle sendikalar bu konuda sessiz kalmamalıdır. (Kamu görevlileri sendikalarına üye olup üyelik ödentisi ödeyen Devlet memurlarına, her üç ayda bir toplu sözleşme ikramiyesi ödeniyor.)
Emekli Olduktan Sonra Hizmet Akdine bağlı Olarak Çalışanların Durumu
Emekli olduktan sonra, bir işvereni yanında SGDP ödeyerek asgari ücretle çalışmaya başlayan bir işçinin ücretinden %7,5 oranında sosyal güvenlik destek primi kesilmektedir. Bu işçi için gelir vergisi istisnası daha düşük olacağı için eline geçecek net ücretten istisna dışı kalan gelir vergisi tutarı kadar gelir vergisi ve damga vergisi kesilecektir.
Küçük Esnaf ve Serbest Meslek Sahibi Gelir Vergi Mükellefleri Neden Yararlanmıyor?
Asgari ücretin vergi dışı kalması ile birlikte mağdur duruma düşen bir kesimde ücret dışında gelir elde eden gelir vergisi mükellefleridir. Vergi dışı kalan asgari ücret ile Gelir vergisi kanunun 103 maddesinde yer alan “Esas Tarife”deki tutar ve oranlar dikkate alındığında belirlenen tutar ve oranların anayasanın 73 maddesinde yer alan “Vergi yükünün adaletli ve dengeli dağılımı, maliye politikasının sosyal amacıdır.” İlkesi ile çeliştiği görülecektir.
Ülke genelinde TÜRMOB, TOBB ile TESK illerde ise SMMMO, TSO ile ESOB başkanlıkları başta olmak üzere diğer meslek odalarının da bu konuyu gündeme getirerek gerekli düzeltmenin yapılmasını sağlamalıdır.
Bu nedenle 103 madde yer alan tutar ve oranların tüm gelir vergisi mükellefleri için yeniden belirlenmesi “hukuk devleti” olmak adına bir zorunluluk olarak ortaya çıkmaktadır.
Sonuç:
Vergi ülkelerin ekonomik geleceği ile sosyal yaşam seviyesinin en temel kaynağıdır. Bu nedenle vergi düzenlemelerinin adil olmasının yanı sıra vatandaşın sosyo-psikolojik dengesini de dikkatle düzenlenmelidir. Yasaların genelliliği ve yasa önünde eşitlik ilkeleri prensibinden hareket edilerek, verginin mali ve mali olmayan amaçlarını içeren vergileme yöntemi çerçevesi içinde vergileme ilkelerin esas alınarak 7349 sayılı kanunla asgari ücreti vergi dışı bırakan düzenlemeye paralel olarak istisna tutarına eş değer olarak GVK 103 madde yer alan tutar ve haddelerin yeniden belirlenmesi ayrıca yatırım teşvik belgesi kapsamında sağlanan Gelir Vergisi Teşviki desteği, AGİ-Asgari Geçim İndirimi, Engellilik İndirimi, Sigorta primi ve Sendika aidatları indirimi uygulamasının yeniden vergi sistemi içinde işlerlik kazandırılması toplumsal vergi barışı için önem arz etmektedir.
ÖNEMLİ NOT
Hazine ve Maliye Bakanlığı (Gelir İdaresi Başkanlığı)’ndan yayınlanan Gelir Vergisi Genel Tebliği Seri No: 319 (TASLAK) da yukarıda yer alan ve uygulanmasında sorun yaşanacak konularla ilgili gerekli düzeltmelerin yapılması hem çalışanların hem de işverenlerin beklentisini karşılayacaktır.
