2020 Kamu İşletmeleri Raporu
2020 KAMU İŞLETMELERİ RAPORU YÖNETİCİ ÖZETİ
2006 yılından bu yana yayımlanmakta olan Kamu İşletmeleri Raporları ile kamuoyunda kamu işletmelerine yönelik bir farkındalık oluşturulması hedeflenmektedir. Bu Raporda kamu işletmelerinin genel durumu ile 2020 yılı sonu itibarıyla 233 sayılı KHK’ya tabi 19 KİT’in tanıtımı, malî durumları ve performansları hakkında genel ve kuruluş bazında veri, bilgi ve analizler bulunmaktadır.
2020 yılı Kamu İşletmeleri Raporu’nda, KİT’ler ve bağlı ortaklıklarının1 yanı sıra, uluslararası tanımlama ve sınıflandırmalara göre kamu işletmesi özelliği gösteren, bir başka ifadeyle yönetim kontrolü ve yaptıkları işin türü itibarıyla bakıldığında kamu işletmesi olarak nitelendirilebilen işletmelere de yer verilmiş, böylelikle ülkemizde “kamu işletmesi” tanımı ile uluslararası alandaki kamu işletmesi tanımları arasında bir uyum sağlanması amaçlanmıştır.
Raporda Yer Verilen İşletmeler / Kuruluşlar
Kamu İşletmeleri Raporu’nda;
» KİT’ler ve bağlı ortaklıklarına,
» ÖİB portföyündeki kuruluşlara,
» Kamu sermayeli bankalara,
» Sermayesinin yüzde ellisinden fazlası kamu kurum ve kuruluşlarına ait olan işletmelere ve
» Yönetim kontrolü kamuda olan şirketlere
yer verilmiştir.
Bu bağlamda KİT’ler ve bağlı ortaklıkları ile ÖİB portföyündeki kuruluşlar detaylı biçimde, diğer kamu işletmeleri ise genel olarak Raporda yer bulmuştur.
Raporun Bölümleri
Raporun ilk bölümünde ulusal ve uluslararası literatürde kabul gören kamu işletmesi tanımlarına yer verilmiş, ikinci bölümde KİT’lerin merkezi yönetim bütçesi ile ilişkilerine değinilmiştir.
Raporun üçüncü bölümünde KİT’ler ve bağlı ortaklıklarının toplulaştırılmış mali verileri ve istihdam bilgileri sunulmuş, dördüncü ve beşinci bölümlerde ise kuruluş bazında genel bilgiler verilerek 2020 mali yılı performansları değerlendirilmiş, ayrıca, yıl içerisinde sektörü ve/veya kuruluşu etkileyen önemli gelişmeler özetlenmiştir.
Raporun altıncı bölümünde ÖİB portföyünde yer alan kuruluşlar hakkında genel bilgiler verilerek bu kuruluşların 2020 yılı performansları değerlendirilmiş, kuruluşların faaliyet alanları ve önemli gelişmelere değinilmiştir.
1 233 sayılı KHK’ya tabii kuruluşlar için kullanılan ifadedir.
Yedinci bölümde ise kamunun pay sahibi olduğu bankalara yönelik bilgilere yer verilmiş ve bu bankaların 2020 yılı faaliyetlerine yönelik değerlendirmeler yapılmıştır.
Sekizinci bölümde KİT’ler, özelleştirme programındaki kuruluşlar ve kamu sermayeli bankalar dışında kalan ve ülkemizde faaliyet gösteren ve uluslararası tanımlamalar çerçevesinde kamu işletmesi olarak değerlendirilebilecek diğer kurum ve kuruluşlara yönelik bilgilere yer verilmiştir.
Raporun dokuzuncu bölümünde ise kamu işletmelerinde kurumsal yönetime ilişkin bilgiler yer almaktadır.
HMB Portföyü ve Sermaye Durumu
HMB portföyünde 2020 yılı sonu itibarıyla 19 KİT, 4 kamu bankası ve 7 diğer kuruluş olmak üzere toplam 30 kamu işletmesi bulunmaktadır. Bu işletmelerin 31/12/2020 itibarıyla toplam nominal sermayesi 242 milyar TL, toplam ödenmiş sermayesi ise yaklaşık 186,6 milyar TL’dir.
KİT – Bütçe İlişkisi
KİT’ler ile merkezi yönetim bütçesi arasındaki mali ilişkiler, KİT’lerden bütçeye yapılan hasılat payı ödemeleri, temettü ödemeleri ve diğer vergi ve yasal yükümlülüklerden oluşurken, merkezi yönetim bütçesinden KİT’lere sermaye ve görevlendirme bedeli ödemeleri yapılmaktadır.
2020 yılında Bütçeden KİT’lere 15,4 milyar TL sermaye ödemesi ve 2,1 milyar TL görevlendirme bedeli ödemesi olmak üzere 17,5 milyar TL ödeme yapılmıştır. KİT’lerden bütçeye yapılan ödemeler ise 1,9 milyar TL temettü, 1 milyar TL hasılat payı ve 2,6 milyar TL kurumlar vergisi olmak üzere toplam 5,5 milyar TL olmuştur.
Malî İstatistik
KİT’lerin aktif büyüklüğü 2019 yılında 277,6 milyar TL iken 2020 yılı sonunda bir önceki yıla göre %11,8 artışla 310,3 milyar TL’ye ulaşmıştır. Brüt satışlar ise 2020 yılında 2019 yılına oranla %4,7 artış göstererek 160,7 milyar TL olmuştur.
2020 yılında mal-hizmet satış maliyeti bir önceki yıla göre %0,3 azalmıştır. Bu durum satışların kârlılığını olumlu etkilemiş olup KİT sisteminin 2019 yılı sonunda 1,7 milyar TL olan dönem net zararı 2020 yılında 825,8 milyon TL net kâra dönüşmüştür.
KİT sistemi için 2019 yılında 1,12 olan asit test oranı 2020 yılında 1,15; 84 gün olan alacakların tahsil süresi 77 gün; 82 gün olan nakit çevirme süresi 83 gün; %-1,07 olan özsermaye getiri oranı %0,48 ve %-0,85 olan faaliyet kârının net satışlara oranı %4,36 olarak gerçekleşmiştir.
2019 yılında 0,41 olan finansal kaldıraç oranı, 2020 yılında 0,42 olmuştur. Satışların aktiflere oranı ise 2019 yılında 0,54 olan seviyesinin altına inerek 0,51 olarak gerçekleşmiştir.
İstihdam
Personel Sayısı: KİT’lerde 2000 yılında ortalama 207 bin kişi istihdam edilmekte iken, bu sayı 2019 yılında 100.516 kişiye, 2020 yılında ise 99.235 kişiye gerilemiştir.
İstihdam Gideri: 2020 yılında KİT’lerin toplam istihdam gideri bir önceki yıla göre %17,5 artarak 15 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. 2000 yılında gelir tablosuna yansıtılan toplam satış ve faaliyet giderlerinin %33,8’i istihdam giderinden oluşmakta iken, bu oran 2020 yılında %9,9’a düşmüştür.
Personel Gideri: KİT’lerde 2020 yılında çalışanların işverene maliyeti memur ve sözleşmeli için aylık ortalama 10.579 TL ve işçiler için aylık ortalama 14.432 TL olarak gerçekleşmiştir.
Personel Profili: 2020 yılı sonu itibarıyla KİT’lerde 93.738 kişi istihdam edilmiş olup toplam personelin;
» %38,2’si 20 yıl ve üzeri hizmet süresine sahip,
» %30,8’i 30 – 40 yaş grubunda,
» %39,2’si lisans ve üzeri eğitime sahip,
» %10,6’sı kadın ve
» %5,8’i yabancı dil bilgisine sahiptir.
Sosyal sorumluluk ve yasal nedenlerden dolayı toplam personelin;
» %2,1’ini engelli,
» %0,8’ini eski hükümlü,
» %0,7’sini gazi-şehit aile yakını,
» %0,9’unu Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumunda yetiştirilen
kişiler oluşturmaktadır.
Yatırım Harcamaları ve Faiz Dışı Fazla
KİT’lerin yatırım harcaması 2020 yıl sonu itibarıyla bir önceki yıla göre yaklaşık %17,2 oranında artarak yaklaşık 23,8 milyar TL seviyesine ulaşmıştır. Bu tutar, 2020 yılı GSYİH’nin yaklaşık %0,5’ine denk gelmiş olup 2020 yılında en çok yatırımı sırasıyla TCDD, TPAO, TEİAŞ, BOTAŞ ve DHMİ gerçekleştirmiştir.
KİT’ler 2019 yılında yaklaşık 7,1 milyar TL faiz dışı açık verirken, 2020 yılında bu tutar 2,3 milyar TL faiz dışı fazlaya dönüşmüştür.
2020 Kamu İşletmeleri Raporu İçin Tıklayınız
Kaynak: T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı