İşverenlere İstihdam Desteğinde Ortalama İşçi Sayısı Engeli
Mustafa Bahadır ALTAŞ
Yeminli Mali Müşavir
mba@mbaymm.com
Yazar Hakkında
Hatırlanacağı üzere geçtiğimiz Mart ayında Cumhurbaşkanı tarafından açıklanan “Ekonomi Reformları Eylem Planı” nda “İstihdam” ana başlığı altında “İstihdam Teşvikleri Revize Edilecek ve Genç İstihdamını ve İşgücü Niteliğini Artıracak Adımlar Atılacaktır” şeklinde açıklama yer alıyordu. İstihdam ana başlıklarının altında mevcut istihdam teşviklerinin etkinlikleri gözden geçirilerek, mevcut teşviklerde mükerrerliğe sebep olan uygulamalar ve birbirini dışlayan verimsiz teşvikler belirlenecek, teşvik sisteminde sadeleştirmeye gidilecek denilerek; 1 Temmuz 2021 ilâ 30 Haziran 2022 tarihleri arasında işe aldıkları yeni çalışanlar için teşvikten yararlanabilme imkânının getirileceği belirtilmişti.
Pandemi destekleri kapsamında mevcut istihdam destekleri dışında istihdama verilecek yeni destekler konusunda basında yer alan bilgiye göre; 50 kişinin altında istihdam sağlayan özel sektöre ait mikro ve küçük işletmelere yönelik olarak en fazla 5 kişi ile sınırlı olarak yeni istihdam edilecek işlere istihdam desteği sağlanacak. Teşvik destekleri için yeni işe alınacak kişinin işe alınmadan önce 3 aylık sürede en fazla 10 gün sigortalı çalışmış olması şartı aranacak. Ücretsiz izne çıkartılan ve nakdi ücret desteği alanlarda bu destekten yararlanılabilecek. İlave istihdam karşılığında sağlanacak sigorta prim destekleri, işverenin kamu bankalarından kullandığı kredilerin faiz veya kâr paylarından mahsup edilmek şeklinde uygulanacak.
Bilindiği gibi ilave istihdam prim desteklerinde
Sigortalılar yönünden aranan şartlar;
- İşe alındıkları aydan önceki dönemde belirli bir süre 5510/4-a,b,c kapsamında sigortalılıklarının bulunmaması,
- İŞKUR’a kayıtlı işsiz olması,
- Belirlenen tarihte özel sektör işverenlerince istihdam edilmeleri,
İşyeri yönünden aranan şartlar;
- Özel sektör işvereni olması,
- Sigortalının işe giriş tarihinden önceki belirlen dönemde bildirilen muhtasar prim hizmet beyannamelerindeki ortalamaya ilave olarak çalıştırılması,
- Aylık prim ve hizmet belgelerinin yasal süresi içinde verilmesi,
- Tahakkuk eden sigorta primlerinin yasal süresi içinde ödenmesi,
- Yasal ödeme süresi geçmiş borçlarının bulunmaması,
- Çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya bildirdiği sigortalıları fiilen çalıştırmadığı yönünde herhangi bir tespitin bulunmaması,
gerekmektedir.
Mart 2020 ayında tüm dünya ile birlikte ülkemizde de görülen ve salgın haline gelen korona ile birlikte salgının istihdam üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için “Kısa Çalışma Ödeneği” ve “Nakdi Ücret Desteği” sağlanırken “İşten Çıkarma Yasağı” uygulamaya konuldu.
Korona ile birlikte yaşan salgın süresinde Mart-2020/Haziran2021 döneminde kapanan işyerleri veya zorunlu olarak kısmı olarak çalışmak zorunda kalan tüm işyerleri işçi çıkarma yasağı nedeniyle işçi çıkarmadılar. SGK’ya yapmış oldukları aylık bildirimlerinde fiilen çalışmayan ve “Kısa Çalışma Ödeneği” ile “Nakdi Ücret Desteği” alan işçileri de çalışan işçi sayısına kayıtlı işçi olarak bildirdiler.
Normalleşme süreci ile birlikte işçi çıkarma yasağı 30 Haziran 2021 ‘de sona erdi, bununla birlikte kısa çalışma ödeneği ve nakdi ücret desteği uygulaması da 30 Haziran 2021 tarihi itibariyle uygulanmamaktadır.
Yürürlükte bulunan istihdam desteklerine ilişkin uygulama da yatırım teşvik belgeli yeni yatırımlar hariç hemen hemen tüm istihdam destekleri (teşvikleri) için olmazsa olmaz şartta sigortalıların;
- İşe alındığı tarihten önceki son altı aylık dönemde kuruma bildirilen sigortalı sayısının ortalamasına ilave olarak işe alınması,
- Bir önceki takvim yılında bildirilen sigortalı sayısına ilave yapılması,
gibi yeni işe alınacak işçilerin muhakkak beyanname/bildirgede bildirilen mevcut işçilerin sayısına ilave işçi sayısı olarak dikkate alınması ile destek imkânı doğmaktadır.
Dolayısı ile 1 Temmuzdan itibaren koronadan etkilenen işletmelerin ilave istihdam için öngörülen son bir yıl, son altı ay ya da son üç ay çalışan işçi sayısına ilave gibi ön koşullu bir istihdam sağlamaları mümkün görünmemektedir. Yeni işçi işe alacak işçiler geçmişe yönelik ortalama işçi sayısına takıldıklarından destek almaları engellenmiş olmaktadır.
Bu nedenle “Ekonomi Reformları Eylem Planı” da yer alan ve 31 Aralık 2022 tarihine kadar işe alınan sigortalılar için sağlanması düşünülen istihdam desteklerinde geçmişe yönelik çalışan işçi sayısına ilave alınacak işçiler yerine. 1 Temmuz 2021 tarihinden itibaren yeni işe alınacak tüm işçiler için işverenlerin istihdam desteklerinden faydalandırılması önem arz etmektedir.
Bu konu sadece Ekonomi Reformları Eylem Planında yer alan istihdam ile sınırlı kalmayarak 7256 sayılı kanunla uygulama süresi 2023 tarihine kadar uzatılan 6111 ve 7103 sayılı kanunla sağlanan tüm istihdam destekleri için 31.Aralık 2021 tarihine kadar ortalama istihdama ilave yerine. Yeni işe alınacak tüm işçilere istihdam desteğinin sağlanması işletmelere destek olmasının yanı sıra işsizliğe karşı alınan bir tedbir olacaktır.
Korona salgını nedeniyle yaşanan bu kriz basit bir kriz değildir. Mart-202/Haziran2021 döneminde “Kısa Çalışma Ödeneği” için başvuruda bulunan kişi sayısı 4 milyona yakın. Mevcut 4 milyon işsiz sayısı ile birlikte bu sayı 8 milyona ulaşmış oldu. “Kısa Çalışma Ödeneği” ve “Nakdi Ücret Desteği” uygulama süresinin sona ermesi ve “İşten Çıkarma Yasağı”nın da kalkması ile birlikte bu sayıya ücretsiz izin ödeneği için başvuranlar da eklendiğinde muhtemelen 01 Temmuz 2021 tarihinden itibaren işsiz sayısının on milyonu bulması kaçınılmaz olacaktır. Bu nedenle yeni işe alınacak işçiler için sigorta prim desteği uygulamasında ortalama işçi sayısı şartının kaldırılması sosyal devlet olmanın gereği olarak artık bir zorunluluk olmuştur.
