Ön Kontrol Raporuna Dayalı KDV İadesi – Doğan ÇENGEL, YMM

Ön Kontrol Raporuna Dayalı KDV İadesi

Doğan ÇENGEL
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
[email protected]

A.GİRİŞ

Bilindiği üzere istisna (KDVK’nın 11, 13, 14, 15, 17/4-s; Geçici 26, 29, 30, 34, 37, 38, 39 ve 40. maddeleri ile 6111 Sayılı Kanunun Geçici 16. maddesi),  indirimli oran (KDVK’nın 29. Maddesi) ve bir kısım tevkifat (KDVK’nın 9. maddesi) kapsamındaki satışlar nedeniyle indirim yoluyla giderilemeyen birçok işlem için YMM raporuyla KDV iadesi nakden talep edilebilmektedir. Nakit talep edilen katma değer vergisi iadelerinin mükellef hesabına geçmesi haksız iadenin de önüne geçmek adına belirlenmiş süreçlerin uygulanmasına bağlıdır. Salgın hastalık nedeniyle zaman zaman uygulanan dönüşümlü çalışma, uzaktan çalışma ya da günlük mesai süresinin belli saatlere sıkıştırılması her ne kadar vergi daireleri özveriyle çalışsa da İdare nezdinde geçen bu süreyi uzatabilmektedir. İadenin teminat (İTUS ve Artırımlı Teminat Uygulaması dahil)  ya da HİS’le (hızlandırılmış iade sistemi) talep edilmesi nakde ulaşmanın en çabuk yoludur. Ancak indirimli de olsa teminatın teminatı olacak finans kaynağının bulunmaması veya teminatın kayda değer bir maliyet gerektirmesi, HİS sertifikasının şartlarının da oldukça ağır olduğu düşünüldüğünde mükellefin nakden iade konusunda çok da fazla seçeneğinin olmadığını göstermektedir. Bu gibi durumlarda teminat ya da HİS uygulaması kadar hızlı olmasa da  KDV iadesinin  “Ön Kontrol Raporuna Dayalı” olarak talep edilmesi seçeneği göz ardı edilmemelidir. Elbette bu müessesenin şartları, olumlu ve olumsuz yönleri bulunmaktadır.

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 05.02.2019 tarihli KDV İadelerine ilişkin sunumunda yer alan 2018 yılı verilerine göre iadelerin %51’i nakden, %49’u ise mahsuben talep edilmektedir. Bu taleplerin %40 teminatla (teminat çözümü %99,3’ü YMM raporu-%0,7 VİR), %39’u raporsuz teminatsız, %20’si YMM Raporuyla, %1’i ise VİR ile talep edilmiştir. Bu istatistiğe göre HİS, İTUS, ATU müesseselerinden yararlanan mükellefler tercihlerini değiştirmediği sürece ön kontrol raporuyla iade uygulaması nakden talep edilen iadelerin ancak %20’sine hitap etmektedir.

Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade Uygulamasına ilişkin açıklamalara Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliğinin (KDVGUT) IV/A-4.2 bölümünde yer verilmiştir.

B.SORU VE CEVAPLARLA KDV İADE SÜRECİ VE ÖN KONTROL RAPORUNA DAYALI KDV İADESİ

1- KDV İadesinde hangi süreçler takip edilmektedir?

İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 05.02.2019 Tarihli sunumuna göre iade süreci aşağıdaki gibi işlemektedir.

İşlem Türü	Süresi	İşlemin Muhatabı
KDV-1 beyannamesinin elektronik ortamda verilmesi	Ertesi ayın 26’sı	Mükellef-Meslek Mensubu
İade türü itibarıyla listelerin sisteme kaydedilmesi	Ertesi ayın 26’sı	Mükellef-Meslek Mensubu
İade talep dilekçesinin elektronik ortamda girişi	Ertesi ayın 26’sı	Mükellef-Meslek Mensubu
Ba-Bs bildirim formlarının verilmesi	Ertesi ayın sonu	Mükellef-Meslek Mensubu
KDVİRA Raporunun sistem tarafından oluşturulması	En erken 5-6’sı	İdare
Eksikliklerin tespiti ve mükellefe bildirimi	Ortalama 10-15 gün	İdare
Eksikliklerin tamamlanması için geçen süreç	30 Gün	Mükellef-Meslek Mensubu
İbraz edilen evrakların ve yapılan izahatın değerlendirilmesi	Ortalama 5 gün	İdare
Düzeltme fişinin tanzim edilmesi	Anlık	İdare
Düzeltme fişinin vergi dairesindeki imza süreci	Ortalama 1-2 gün	İdare
Düzeltme fişinin sistem onayı	Anlık	İdare
Dosyanın muhasebe kayıt servisine intikali	Aynı Gün	İdare
Muhasebe işlem fişi (MİF) tanzimi	Ortalama 1-2 gün	İdare
MİF onay süreci (Müdür)	Aynı Gün	İdare
MİF onay süreci (Uygulama Grup Md)	5 Gün	İdare
MİF onay süreci (KDV Grup Müdürü Onayı)	5-7 Gün	İdare
Mükellefin iade talebinin gerçekleşmesi

Vergi Dairesi Şefi ve Müdür Yardımcının imza süreçleri ile İadenin nakit olması durumunda iadenin mal müdürlüklerine bildirilmesi ve ödemenin gerçekleştirilmesi gibi birkaç süreci daha yukarıdaki listeye ilave etmek mümkündür. Sunumun içeriği incelendiğinde YMM raporuyla iade taleplerinde raporun ilgili vergi dairesine sunulmasından itibaren en geç 30 gün içinde eksikliklerin bildirildiği ifade edilmiştir. Söz konusu sunum 05.02.2019 tarihli olduğundan salgın hastalık etkileri ile Ön Kontrol Raporuna Dayalı iade talepleri bu istatistiğe yansımamıştır. Özellikle bugünün koşulları dikkate alındığında bu tabloda belirtilen sürelerin oldukça iyimser olduğunu, istisnalar hariç bu sürelerde iadenin gerçekleşmediğini ifade etmemiz gerekir. Esasında Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade uygulaması mükellefe, idarede geçen sürecin bir kısmının geriye bırakılarak iadenin sorunsuz olarak addedilen %50’sine ulaşma imkanı sunmaktadır.

2- İTUS, HİS, ATU ve Teminat müesseselerinden yararlanılmadan YMM Raporuyla nakden talep edilen KDV iadeleri İdarece ne zaman yerine getirilir? Süreye riayet edilmemesinin yaptırımı nedir?

Yukarıda belirtilen süreçlerin tamamlanmasından sonra iadenin gerçekleştireceğini söyleyebiliriz. Gerek KDV Kanununda gerekse KDVGUT’nde süreçlerin ve iadenin zamanına ilişkin bir düzenleme yapılmamıştır. Ancak VUK’un “Özel ödeme zamanları” başlıklı 112/5. Maddesine göre, vergi kanunları uyarınca iadesi gereken vergilerin, ilgili mevzuatı gereğince mükellef tarafından tamamlanması gereken bilgi ve belgelerin tamamlandığı tarihi takip eden üç ay içinde iade edilmemesi halinde, bu tutarlara üç aylık sürenin sonundan itibaren düzeltme fişinin mükellefe tebliğ edildiği tarihe kadar geçen süre için aynı dönemde 6183 sayılı Kanuna göre belirlenen tecil faizi oranında hesaplanan faiz, 120. madde hükümlerine göre red ve iadesi gereken vergi ile birlikte mükellefe ödenmesi gerekir.

VUK’un 120. Maddesinin ikinci paragrafında nakden veya mahsuben tahsil edilen ancak fazla veya yersiz olarak tahsil edildiği anlaşılan vergilerde ve kanunları gereğince mükelleflere yapılacak iade ve mahsup işlemlerinde, düzeltmeye dayanak teşkil edecek belgeler ile bu işlemlere ait usul ve esasların Maliye Bakanlığınca (Hazine ve Maliye Bakanlığı)  belirleneceği hüküm altına alınmıştır. KDVK’nın 29/2 ile 32. Maddeleri de bu yetki ayrıca belirtilmiştir. Bakanlık ise yetkisine istinaden söz konusu usul ve esasları KDVGUT’nde belirlemiştir. KDVGUT’nde İade için usul ve esaslar iadeye konu her bir işlem bazında açıklanmıştır. Bu durumda VUK’un ilgili maddeleri ile KDVGUT birlikte değerlendirildiğinde nakden iadenin iade için talep edilen bilgi/belgelerin (iade talep dilekçesi, indirim ve yüklerim listeleri, tablolar, YMM Raporu gibi) ibraz edilmesi sonucunda İdarece yapılacak kontrollere istinaden tespit edilen eksiklik/olumsuzlukların giderildiği tarihten itibaren 3 ay içerisinde yapılması gerektiği sonucu çıkmaktadır.

VUK’un 140/6. Maddesine göre katma değer vergisi iade incelemelerinin en fazla üç ay içinde bitirileceği, bu süre içinde incelemenin bitirilememesi halinde iki ayı geçmemek üzere ek süre verilebileceği hususunu hatırlatmamızda fayda bulunmaktadır.

3- Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade Uygulamasından hangi mükellefler yararlanabilir?

a) En az 24 dönem (vergilendirme dönemi 3 aylık olanlar için en az 8 dönem) KDV beyannamesi verilmiş olması (Beyannameden amaçlanan KDV-1 beyanı olup ancak ve ancak 25.beyannameyle ilişkili iade talebi ön kontrol raporuna dayalı yapılabilir. Ayrıca diğer şartların sağlanması halinde beyannamenin haklarında tespit olmaksızın kanuni süresinden sonra verilmesinin, düzeltme beyannamesi verilmesinin ya da pişmanlıkla verilmesinin uygulamaya engel olmadığı anlaşılmaktadır),

b) Daha önce en az üç vergilendirme dönemine ilişkin iade talebinin sonuçlanmış olması (Tebliğde ayrım yapılmadığından gerçekleşen iadelerin YMM Raporu, VİR, Teminatlı, nakit ya da mahsuben oluşunun önemi bulunmamaktadır),

c) Kendisi, ortakları, ortaklıkları ve kanuni temsilcilerinin;

– Özel esaslara tabi olmaması,

– Hazine ve Maliye Bakanlığının ilgili birimlerince yapılan değerlendirme ve analizler sonucunda bireysel olarak veya organize bir şekilde sahte belge düzenleme tespiti nedeniyle incelemeye sevk edilmemiş olması,

– Hazine ve Maliye Bakanlığının ilgili birimlerince iade taleplerinin riskli iade kapsamında incelemeye sevk edilmemiş olması.

Yukarıdaki şartları birlikte sağlayan mükellefler Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade uygulamasından yararlanabilirler.

Şartları sağlayan mükelleflerin HİS ve İTUS uygulamalarında olduğu gibi ayrıca sertifika edinmesine gerek bulunmamaktadır.

4- Hangi mükellefler özel esaslara tabidir?

Hangi mükelleflerin özel esaslara tabi olduğu Tebliğin IV/E.1.3 bölümünde sayılmıştır.

– VUK’un 153/A maddesi kapsamındaki mükellefler (Madde kapsamı oldukça geniş olmakla birlikte maddeyi sadece sahte belge düzenlemek amacıyla mükellefiyet tesis ettirdiğinin yetkililerce tespit edilerek mükellefiyet kayıtları terkin edilenlere ilişkin hükümlere tabi olanlar şeklinde özetleyebiliriz),

– SMİYB (sahte belge veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge)  düzenleme (iştirak eden mükellefler dâhil) ya da kullanma konusunda haklarında olumsuz rapor/tespit bulunan mükellefler,

– SMİYB düzenleme konusunda haklarında olumsuz rapor bulunan mükelleflerin raporun ait olduğu dönemdeki ortakları, kanuni temsilcileri, bunların kurdukları veya ortak oldukları mükellefler ile kanuni temsilcisi oldukları mükellefler,

– Haklarında beyanname vermeme, defter ve belge ibraz etmeme ve adresinde bulunamama konusunda tespit bulunan mükellefler,

– Haklarında KDV yönünden ihtiyati tahakkuk veya ihtiyati haciz uygulanan mükellefler,

Yukarıda saydığımız mükelleflerin KDV iadeleri kamu yararı dikkate alınarak özel esaslar çerçevesinde yerine getirilmekte olup bu mükelleflerin “Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade” talep etmeleri mümkün değildir.

5- Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade Uygulamasından hangi tarihten/dönemden itibaren yararlanılabilir?

24 Seri No.lu KDV Tebliğinin yürürlük tarihi olan 01.03.2019 tarihinden itibaren Ocak/2019 ve sonrasındaki işlemlerinden kaynaklanan iadeler Ön Kontrol Raporuna Dayalı talep edilebilir. İstisnalar nedeniyle İade talep edilebilecek süreyi işlemin gerçekleştiği dönemi izleyen ikinci takvim yılının sonuna kadar sınırlayan 7104 Sayılı Kanunun 10.maddesinin yürürlük tarihi 01.01.2019 tarihi olduğundan hala 2018 ve öncesi dönemlere ilişkin iade talebi yapılabilmekle birlikte söz konusu söz konusu iadeler Ön Kontrol Raporuna Dayalı yapılamaz. Ayrıca İade talep edilen tarihten ziyade iade dönemi itibariyle 24 dönem beyan şartının yerine getirilmesi gerektiği hususunu belirtmemiz yerinde olacaktır.

6- Hangi İadeler Ön Kontrol Raporuna Dayalı talep edilebilir?

İade hakkı doğuran her bir işlem bakımından Tebliğin ilgili bölümlerinde belirlenmiş sınırları aşan ve YMM Raporuyla talep edilen (edilebilen) nakden iadeler için bu uygulamadan yararlanılabilir. Tebliğde iade hakkı veren işlemin türünde (istisna, tevkifat, indirimli oran)  bir ayrım yapılmadığından IPA (Türkiye-Avrupa Birliği Katılım Öncesi Yardım Aracı Çerçeve Anlaşması) dahil tüm işlemler içinde bu müesseseden yararlanılabilmesi gerekir.

Tebliğin IV/A-4.1 Bölümünde “aynı döneme ilişkin farklı işlemlerden kaynaklanan iade talepleri için tek YMM raporu düzenlenebileceği, bir takvim yılını aşmamak ve her bir döneme ilişkin bilgi ve hesaplamaların ayrı ayrı yer alması kaydıyla birden fazla dönemi kapsayan tek YMM raporu verilmesinin mümkün olduğu” ifade edilmiştir. KDV beyannamesinde aynı döneme ilişkin birden fazla iade gerektiren işlem bulunması halinde tüm bu işlemler için Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade talebi yapılabilmektedir. Bu uygulamaya dair bir tavan tutar sınırlaması bulunmamaktadır.

7- Hangi nakit iadeler Ön Kontrol Raporuna Dayalı talep edilemez?

Tebliğin (IV/A-6.) bölümünün birinci paragrafının (iv) ayrımı ve üçüncü paragrafı kapsamında incelemeye sevk edilen iadeler (Tebliğin ilgili kısımlarına bakıldığında inceleme sebebinin eksiklik/olumsuzlukların mevzuata uygun şekilde düzeltilmemesi olduğu anlaşılmaktadır. Diğer şartların sağlanması kaydıyla incelemede olan dönemler haricindeki dönemler için ön kontrol raporuna dayalı olarak iade talep edilmesinde engel olmadığı görüşündeyiz),

Tebliğde sadece Vergi İnceleme Raporuna (VİR) göre yerine getirileceği belirtilen iadeler (bir başka deyişle YMM raporuyla yerine getirilemeyen iadeler),

HİS, İTUS, ATU ve Teminat uygulamaları kapsamında talep edilen iadeler (Nakden iadelerde Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade Uygulaması HİS, İTUS, ATU ve Teminat uygulamalarının alternatifi mahiyetindir),

için bu uygulamadan yararlanılamaz.

8- Mahsuben iadeler için Ön Kontrol Raporuna Dayalı işlem yapılabilir mi?

Müessese YMM raporuna dayalı nakden iadeler için olup mahsuben iadelerde bu yöntemi kullanma imkanı bulunmamaktadır. KDV iade talep dilekçesi girişinde ön kontrol raporuna dayalı seçenek işaretlendiğinde sistem “KDV İadesi Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade seçeneği ile sadece nakden iade talep edilebildiğinden bu dilekçeyi göndermeden önce kendinizin ve/veya ortaklarınızın, varsa; vergi, gümrük idaresi, SGK, elektrik/doğalgaz borç mahsup talepleri için ayrı bir dilekçe ile talepte bulunabilirsiniz” uyarısı vermektedir. Ancak Tebliğin IV/A-2.1.2 Bölümündeki “Mahsuben iade için iade talep dilekçesi ve iade için aranan belgelerin eksiksiz ve tam olarak verilmiş olması halinde vergi dairelerince yapılan işlemler sırasında meydana gelen gecikme nedeniyle zamanında mahsubu yapılamayan, vergi dairesine olan borçlar için gecikme zammı uygulanmaz” ifadesinden mahsuben iadeler için bu müesseseden yararlanılma hakkı tanınsaydı dahi mükellef lehine bir sonuç oluşturmayacağı anlaşılmaktadır. Mükellefçe Ön Kontrol Talebine Dayalı İade süreci tamamlanmadan bu uygulamadan vazgeçilerek mahsuben iade talep edilmesinin önünde bir engel bulunmadığı görüşündeyiz.

9- Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade Uygulamasında iade hangi belgelerle, ne kadar ve ne zaman gerçekleştirilir?

Standart iade talep dilekçesi, indirilecek KDV listesi, yüklenilen KDV listesi, iade talep edilen KDV hesaplama tablosu, satış fatura listesi, YMM KDV İadesi Tasdik Raporu ile Tebliğin ilgili bölümlerinde iade taleplerine ilişkin aranan diğer belgelerin tamamı ibraz edildikten sonra KDVİRA sistemi tarafından yapılan sorgulama sonucunda üretilen “KDV İadesi Ön Kontrol Raporu”na göre iade talebinin olumsuzluk tespit edilmeyen kısmın %50’si raporun oluşturulmasından itibaren on iş günü içinde (iş günü ifadesinden hafta sonları ile resmi tatillerin bu süreye dahil edilmeyeceği anlaşılmaktadır, idari izinlerin ise vergi hukukuna  etkisi tartışmalıdır) mükellefe iade edilir. Bu ifadeden KDV iade talep dilekçesinde %50 oranında değil tamamı üzerinden talep yapılması gerektiği anlaşılmaktadır. İadenin İdarece gerçekleştirileceği tarihte mükellefin vergi ve SGK borcu bulunmaması gerektiği borcun bulunması halinde ise 6183 Sayılı AATUHK’nın 22, 22/A ve 23. Maddeleri gereği ilgili borca mahsup edileceği hususu göz ardı edilmemelidir.

10- Kalan İade Tutarı ne zaman gerçekleştirilir?

KDV İadesi Ön Kontrol Raporuna göre iade yapılmasını müteakip, iade talebinin tamamına yönelik olarak KDVİRA sistemi tarafından üretilen KDV İadesi Kontrol Raporuna ilişkin kontroller, YMM KDV İadesi Tasdik Raporuna ilişkin kontroller ile vergi dairesince yapılması gereken diğer kontroller genel usul ve esaslar çerçevesinde yapılır. Mükellefin kalan iade tutarı bu kontrol ve değerlendirmeler sonucuna göre yerine getirilir.

11- Kalan iade HİS, İTUS, ATU ve Teminat Karşılığı talep edilebilir mi?

Mükelleflerin KDV İadesi Ön Kontrol Raporuna göre iade edilecek/edilen tutardan sonra kalan iade alacağına ilişkin olarak HİS, İTUS, ATU ve teminat karşılığı iade uygulamalarından faydalanmaları mümkün değildir. HİS, İTUS, ATU ve teminat karşılığı iade talep ettikten sonra bu iade taleplerinden vazgeçilerek aynı iade talebi için bu uygulamadan faydalanılması da mümkün değildir. Ayrıca iadenin bir kısmının HİS, İTUS, ATU ve teminat kapsamında kalan kısmının ise Ön Kontrol Raporuna göre iadesinin mümkün olması gerektiği görüşündeyiz.

12- Kalan iade mahsuben talep edilebilir mi?

Bilindiği üzere KDV iade talepleri İnternet Vergi Dairesi üzerinden “KDV İade Talep Girişi” menüsünden yapılmaktadır. Bu menüden “KDV İadesi Ön Kontrol Raporu Uygulaması Kapsamında İade Talep Ediyorum” seçeneği işaretlenmesi durumunda “İade Türü” sistem tarafından “Nakden İade”, “Talep Şekli” ise “YMM KDV İadesi Tasdik Raporuyla İade” şeklinde sistem tarafından işaretlenmektedir. İadenin Ön Kontrol Raporu Uygulaması Kapsamında talep edilmesinin ardından tekrar iade talep girişi yapılması durumunda sistem tarafından “İlgili beyannamenizde yer alan iade tutarının tamamı için iade dosyası düzenlenmiştir, bu beyanname için yeniden talepte bulunamazsınız” uyarısıyla karşılaşılmaktadır. Haliyle kalan kısım için mahsuben iade talebi teknik olarak yapılamamaktadır. Tebliğin ilgili bölümünü incelediğimizde ise direkt olarak mahsuben iadeye işaret etmese de “Mükellefin kalan iade tutarı bu kontrol ve değerlendirmeler sonucuna göre yerine getirilir” ifadesinden nakden iadesi talep edilen ve olumsuzluk rastlanmayan %50’lik kısmın dışında kalan tutarın rapora ilişkin genel süreç tamamlanmadan mahsuben iadesinin mümkün görünmediğini söyleyebiliriz.

Ancak kalan kısmın tüm süreçler tamamlandıktan sonra İdarece re ’sen ya da mükellefin talebi üzerine muaccel hale gelen vergi borcuna mahsubunda ilk iade talebinin yapıldığı tarihin (iade için istenen belgelerin ibraz edilmiş olması şartıyla) esas alınması gerektiği bu nedenle de söz konusu vergi borçları için gecikme zammı hesaplanmaması gerektiği görüşündeyiz. Tabi bu ifade vergi borcu haricindeki (SGK borçları gibi) borçların için geçerli olmayacaktır.

13- İade kısmen mahsup kısmen Ön Kontrol Raporuna Dayalı talep edilebilir mi?

Her ne kadar Tebliğin söz konusu müesseseye ilişkin açıklamaların yapıldığı IV/A-4.2 bölümünde bu hususa ilişkin bir belirleme yapılmamışsa da “YMM KDV İadesi Tasdik Raporuna Dayalı İadeler” başlıklı IV/A-4.1 bölümünde “Mükelleflerin iade tutarını kısmen mahsup, kısmen nakden almak istemeleri mümkün olduğu, bu durumda, iade için istenen belgelerin ibraz edilmiş olması kaydıyla öncelikle muaccel hale gelen borçlara mahsup yapılacağı” ifade edilmiştir. Bu ifadeden iadenin kısmen mahsup kısmen Ön Kontrol Raporuna Dayalı olarak talep edilebileceği anlaşılmaktadır. Ancak bu açıklamamız yukarıda da bahsettiğimiz üzere  Ön Kontrol Raporuna Dayalı talep edilerek alınan %50’den sonra kalan kısım için geçerli değildir.

14- Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade taleplerinde eksikliklerin/olumsuzlukların giderilmemesinin Mükellef açısından sonuçları nelerdir?

KDVUGT’nde bu uygulamadan yararlanan mükelleflerin eksikliklerin/olumsuzluklara belirlenen sürede (ek süre talep edilmemesi halinde 30 gün içinde) gidermemesi halinde nasıl bir uygulamanın söz konusu olacağı belirtilmemiştir.

KDVUGT’nin IV/A-4.1 Bölümünde YMM raporu ile iade talebinde bulunan mükelleflerin teminat karşılığı aldıkları iadeye ilişkin olarak YMM Raporunun süresinde (ek süreler dahil ) ibraz edilmemesi halinde iadenin incelemeye sevk edileceği ve teminatın vergi inceleme raporu sonucuna göre çözüleceği ifade edilmiştir. Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade talep edebilmek için YMM Raporunun ibrazı gerektiğinden iade için bu hükmün uygulanacağını söylemek zordur.

KDVUGT’nin “Artırımlı Teminat Uygulaması” başlıklı IV/A-5.6 Bölümünde “yapılan kontroller sonucunda eksiklik/olumsuzluk tespit edilmesi halinde, bu eksikliğin/olumsuzluğun giderilmesi için mükellefe 30 günlük süre verileceği, süresinde eksiklikleri/olumsuzlukları gidermeyen mükellefe 30 günlük ek süre verileceği, mükellefe verilen bu sürelere, teminat mektuplarının iade edilmesine ilişkin iki aylık sürenin hesabında dikkate alınmayacağı, bu süreler içinde eksikliklerin/olumsuzlukların giderilmemesi halinde haksız iade edilen tutar, gecikme faizi ve vergi ziyaı cezası ile birlikte mükelleften aranacağı” ifade edilmiştir.

VUK’un

341.maddesinin 2.paragrafında, “… sair suretlerle verginin noksan tahakkuk ettirilmesine veya haksız yere geri verilmesine sebebiyet vermenin vergi ziyaı hükmünde” olduğu,

341.maddesinin 3.paragrafında, “…verginin sonradan tahakkuk ettirilmesi veya tamamlanması veyahut haksız iadenin geri alınmasının ceza uygulanmasına mani teşkil…“etmeyeceği,

344.maddesinin 1.paragrafında, “341 inci maddede yazılı hallerde vergi ziyaına sebebiyet verildiği takdirde, mükellef veya sorumlu hakkında ziyaa uğratılan verginin bir katı tutarında vergi ziyaı cezası…” kesileceği,

344. son paragrafında ise “vergi incelemesine başlanılmasından veya takdir komisyonuna sevk edilmesinden sonra verilenler hariç olmak üzere, kanuni süresi geçtikten sonra verilen vergi beyannameleri için bu madde uyarınca kesilecek ceza yüzde elli oranında…”uygulanacağı,

hüküm altına alınmıştır.

Yukarıdaki ifadelerden hareketle Ön Kontrol Raporuna Dayalı iade uygulamasında idarece tespit edilen eksikliklere/olumsuzluklara süresinde (ek süreler dahil) cevap verilmemesi halinde nakden alınan iadenin haksız iade olarak addedileceği, mükellef hakkında VUK’un 341 ve 344.maddeleri gereği Vergi Ziyaı ile VUK’un 112/3-a maddesi gereği gecikme faizi ve AATUHK’nun 51.maddesi gereği gecikme zammı hükümleri uygulanacağını söyleyebiliriz.

15- Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade taleplerinde eksikliklerin/olumsuzlukların giderilmemesinde YMM’nin sorumluluğu var mıdır?

KDVK ve KDVGUT’nde bu hususa ilişkin özel bir düzenleme bulunmamakla birlikte VUK’un Mükerrer 227.maddesinin 2.paragrafına göre, tasdik raporunu düzenleyen meslek mensupları, imzaladıkları beyannamelerde veya düzenledikleri tasdik raporlarında yer alan bilgilerin defter kayıtlarına ve bu kayıtların dayanağını teşkil eden belgelere uygun olmamasından dolayı ortaya çıkan vergi ziyaına bağlı olarak salınacak vergi, ceza, gecikme faizlerinden mükellefle birlikte müştereken ve müteselsilen sorumlu tutulurlar. Ayrıca 3568 Sayılı Kanunun 12.maddesinin son paragrafı, 1 Seri No.lu SM, SMM ve YMM Kanunu Genel Tebliği’nin D maddesi,  20 Seri No.lu SM, SMM ve YMM Kanunu Genel Tebliği’nin A/10 maddesi, 41 Seri No.lu SM, SMM ve YMM Kanunu Genel Tebliği’nin 1/B Maddesi, Yeminli Mali Müşavirlerin Tasdik Edecekleri Belgeler, Tasdik Konuları, Tasdike İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 20.maddesi gereği Yeminli Mali Müşavirlerin KDV İadesi Tasdik Raporuna ilişkin sorumlulukları bulunmaktadır. Gelirler Genel Müdürlüğünün B.07.GEL.032/3223-2844 sayılı yazısında rapor dispozisyonu ve şekle müteallik hususlardaki eksikliklerin Yeminli Mali Müşavire tamamlatılması sağlanacağı yine Gelirler Genel Müdürlüğünün B.07.0.GEL.0.32/3226-1456 sayılı yazısında Yeminli Mali Müşavirlerin sorumluluğunun ödemeye yönelik bir sorumluluk olduğu ifade edilmiştir.

Yukarıdaki açıklamalarımızdan her ne kadar Vergi Dairesi tarafından Eksiklik Yazısı, raporu düzenleyen YMM’ye tebliğ edilse de söz konusu eksikliklerin/olumsuzlukların giderilmemesi hususunda bir genelleme yaparak YMM’nin sorumlu olduğu sonucunu çıkarmak doğru olmayabilir. Eksiklerin/olumsuzlukların içeriğinin ne olduğu, YMM’nin ilgili mevzuat çerçevesinde bu hususa ilişkin tespit yapma zorunluluğunun bulunup bulunmadığı gibi hususlar sorumluluğu belirleyen etkenlerdir.

C.UYGULAMAYA İLİŞKİN SORUNLAR

a- Serbest bölge işlem formlarına ilişkin bilgiler veri havuzuna yansımamakta ETGB’lere (Elektronik Ticaret Gümrük Beyannamesi) ilişkin bilgiler ise tutarlı olarak yansımamaktadır. Bu durumlarda ise farklı vergi daireleri farklı uygulamalar (bazı vergi daireleri farka ilişkin kısmı bloke ederek iadeyi gerçekleştirirken bazı vergi daireleri düzeltme yapılamaması halinde iadeyi gerçekleştiremeyeceklerini ifade etmektedir) yapmaktadır.

b- Tebliğde KDV İadesi Kontrol Raporundaki hangi eksiklikler/olumsuzluklar için iade yapılmayacağına dair bir belirleme yoktur. Esasında söz konusu eksikliklerin/olumsuzlukların iadeyi talep eden mükellef kaynaklı olmaması ya da basitçe düzeltilebilecek nitelikte olması mümkündür.

c- Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade talebine istinaden mükellefe ödeme yapılacağı tarihte mükellefin daha öncesinde vergi-sgk borçlarına istinaden mahsup talepleri yerine getirilmemişse ağırlıklı uygulama ödeme yapılmamak şeklindedir. Esasında bu sorun vergi dairesinin KDV iade biriminin işlemleri tamamlayarak muhasebe birimine  evrak göndermesi ya da muhasebe birimince KDV İade biriminden teyit alınması şeklinde kolayca çözüme kavuşturulabilir.

d- Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade İşlemler KDVGUT’nde “YMM KDV İadesi Tasdik Raporuna Dayalı İadeler” başlığı altında düzenlenmiştir. Ancak bu bölümde eksikliklerin/olumsuzlukların giderilmemesi halinde hangi süreçlerin (vergi incelemesi, haksız iadeye ilişkin hükümler gibi) işleyeceğine dair hüküm bulunmamaktadır.

e- Bu müesseseden faydalanabilmek ancak YMM Raporunun ibrazı (elektronik ortamda raporun oluşturulması-yüklenmesi ve eklerinin vergi dairesine sunulması) ile mümkündür. YMM raporu tanzimi belli tespit ve denetimler ile karşıt inceleme (ve/veya bilgi yazısı) gerektirdiğinden özellikle salgın hastalık nedeniyle uzaktan çalışmanın yaygın olduğu bu dönemde karşıt inceleme yapılması ve/veya bilgi yazılarına cevap alınması hususları sekteye uğramakta haliyle raporun ibrazı gecikmektedir. Bu durum raporu tanzim edecek YMM ile mükellefleri hatta bilgi belge istenecek diğer meslek mensuplarını karşı karşıya getirmekte zaman zaman da haksız rekabete neden olmaktadır. Uygulamayla İdare üzerindeki baskı kısmen de olsa YMM’ler üzerine bırakılmıştır.

f- Ön Kontrol Raporuna göre iade talebinin olumsuzluk tespit edilmeyen kısmının %50’si nakden gerçekleştirilmekte, kalan iade tutarı ise iade talebinin tamamına yönelik olarak KDVİRA sistemi tarafından üretilen KDV İadesi Kontrol Raporuna ilişkin kontroller, YMM KDV İadesi Tasdik Raporuna ilişkin kontroller ile vergi dairesince yapılması gereken diğer kontroller genel usul ve esaslar çerçevesinde tamamlandıktan sonra yerine getirilmektedir. Bu süreçte mükellefe kalan kısım için mahsup imkanı tanınmamaktadır.

D-ÖRNEK UYGULAMA

Berat A.Ş. 01.06.2016 tarihinde mükellefiyet tesis ettirmiş olup 2016/01 döneminden itibaren KDV Beyannamelerini düzenli olarak elektronik ortamda vermiştir. Firma 2018/02-03-04 dönemlerine ilişkin mahsuben KDV iadesi talep etmiş ve iadeler 2018 yılının 6. ayında neticelenmiştir. Firma aşağıdaki işlemler için nakden iade talebinde bulunmuştur.

– 2018/12 Dönemi 301-İhracat 20.000,00 TL (2019/01 dönemi ve sonrası için uygulamadan yararlanılabileceğinden bu dönem için Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade talebinde bulunulamaz)

– 2019/01 Dönemi 701-İhraç kayıtlı satış 4.000,00 TL (ihraç kayıtlı satışa ilişkin sınır 5.000,00 TL olduğundan uygulamadan yararlanılamaz)

– 2019/07  Dönemi 609- Fason Olarak Yaptırılan Tekstil ve Konfeksiyon İşleri 15.000,00 TL (söz konusu işlemden kaynaklanan iade alacağı sadece VİR’e göre yapılabileceğinden uygulamadan yararlanılamaz)

– 2020 Dönemi (İadeye 2021/01 Beyannamesinde yer verilmiştir) 439-İndirimli Oran (Yıllık) 100.000,00 TL

• İade için gerekli liste ve tabloların süresinde sisteme yüklendiği, iadenin Ön Kontrol Raporuna dayalı 100.000,00 TL olarak talep edildiği,
• YMM Raporunun elektronik ortamda 01.06.2021 tarihinde onaylandığı ve aynı tarihte eklerinin ilgili vergi dairesine ibraz edildi,
• KDV İadesi Ön Kontrol Raporunun 04.06.2021 oluşturulduğu ve raporda 10.000,00 TL olumsuzluk bulunduğu varsayıldığında,

04.06.2021 tarihinden itibaren 10 işgünü içerisinde (hafta sonları ile resmi tatiller bu süreye dahil değildir ayrıca VUK’un 18/1.maddesine göre 04.06.2021 tarihinin süreye dahil edilmemesi gerektiği görüşündeyiz) yani 18.06.2021 tarihi mesai saati bitimine kadar olumsuzluk rastlanmayan 90.000,00 TL’nin (İade Talebi 100.000,00 – Olumsuzluk rastlanılan kısım 10.000,00 TL = İadeye esas tutar 90.000,00) yarısı olan 45.000,00 TL (90.000,00 x %50=45.000,00 TL) mükellefe iade edilmelidir.

Notlar:

1- Mükellef 01.06.2016 tarihinden itibaren mükellef olduğundan 24 dönem beyanname verme şartı sağlanmıştır.

2- Mükellefin 2018/02-03 ve 04 dönemlerine ilişkin iadeleri neticelendiğinden 3 dönem şartı sağlanmıştır.

3- Mükellefin ve İadenin Ön Kontrol Raporuna Dayalı iade işlemleri için diğer şartları sağladığı (özel esaslara tabi olmadığı, riskli addedilmediği ve ilgili dönem iadeleri için incelemeye sevk edilmediği gibi) varsayılmıştır.

4- İadenin Mükellefe ödeneceği tarihte mükellefin vadesi geçmiş vergi/sgk borcu bulunmamalıdır.

5- Ön Kontrol Raporuna Dayalı olarak alınan 45.000,00 TL’den sonra kalan 55.000,000 TL ancak ilgili kontrol ve değerlendirmeler sonucuna göre yerine getirilecektir. Bu süreç tamamlanmadan mahsuben iade de mümkün görünmemektedir.

E-SONUÇ

KDV iadesi için İhtisas Vergi Dairelerinin kurulması, vergi inceleme raporuyla iadeye ilişkin incelemenin 3 ay içinde tamamlanacağına ilişkin yasal düzenleme, İTUS, HİS, ATU gibi müesseseler mükellefin hakkı olan iadeye doğru ve hızlı ulaşmasını sağlama yönündeki düzenleme ve çabalar olarak görebiliriz. Çoğaltabileceğimiz bu örneklere Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade Uygulamasını da dahil edebiliriz.

Nakdi KDV iadelerinde teminat yükümlülüğü konusunda sorun yaşayan mükellefler için kısmi çözüm gibi görünen Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade Uygulamasından, 24 Dönem KDV-1 beyannamesi vermiş, en az 3 dönem iade talebi sonuçlanmış, özel esaslara tabi olmayan, sahte belge düzenleme hususunda incelemeye sevk edilmeyen ve yetkili kurumlarca riskli addedilmeyen mükellefler yararlanabilir. Ancak talebe konu iadenin daha önce vergi incelemesine sevk edilmemiş olması gerekir. Uygulamadan 2019/Ocak ve sonraki dönemler için faydalanılabilir.

2019-2020 Yıllarında bu müesseseden yararlanarak kaç tane mükellefin ne kadar iade talep ettiğine dair bir istatistiğe ulaşamasak da 24 dönem beyanname verme şartı, YMM Raporu ibrazı, iadenin olumsuzluk tespit edilmeyen kısmının sadece %50’si oluşu,  kalan kısmın mahsuba konu edilememesi, mükellefin vergi borcuna istinaden mahsup talepleri tamamlanmadan vergi borcu göründüğünden iadenin yapılmaması, gümrük beyannamesi, serbest bölge işlem formu, ETG’lerle ilgili bilgilerin veri havuzunda yer almaması ya da hatalı olması, vergi dairelerinde uygulama birliği bulunmaması gibi hususlar şüphesiz müessesenin etkinliğini azaltmaktadır. Ayrıca Uygulamanın YMM’ler üzerinde baskı oluşturduğunu da belirtmemiz gerekir.

24 Dönem şartının düşürülmesi, bazı düzenlemelerde olduğu gibi (İTUS, ATU gibi) YMM Raporunun 6 ay içinde teslimi, iade edilecek tutarın %50’nin üzerine çıkarılması, kalan tutar için vergi ve diğer borçlara mahsup imkanı tanınması, mükellef kaynaklı olmayan ya da basitçe düzeltilebilecek eksiklik/olumsuzlukların iade edilecek tutarın hesabında düşülmemesi şüphesiz uygulamanın cazibesini arttıracaktır.

Vergi mevzuatının farklı yerlerinde (GVK Mük.121, AATUHK 48/A) vergiye uyumlu mükellefler için kolaylık/indirim sağlanmıştır. Benzer bir düzenleme KDV Kanununda yapılarak (ya da tüm vergi mevzuatını kapsayan tek vergiye uyumlu mükellef tanımı yapılarak) KDV iadelerinde belirlenmiş süreçlerin bir kısmının (YMM Raporu gibi) iade sonrasına bırakılması ve her sürecin bir süreye bağlanması özellikle salgın hastalığın ekonomik etkilerinin yoğun olduğu günümüzde KDV iade müessesesinin etkinliğini artırarak iade hakkı olan mükelleflere katkı sağlayacaktır.

Bir yıldan uzun bir süredir salgın hastalıkla mücadele için uygulanan bir kısım tedbirler (dönüşümlü çalışma, günün belli saatlerinde çalışma gibi) nedeniyle KDV İade dosyalarının biriktiğini bu sorunun acil çözüm beklediğini belirtmemiz gerekir. Mevcut haliyle Ön Kontrol Raporuna Dayalı İade uygulamasının bu sorunu çözmesi mümkün değildir.

Kaynakça:

– 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu ve Genel Uygulama Tebliği,

– 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu,

– 6183 Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun,

– 3568 Sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik Ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu,

– 1, 20, 41 Seri No.lu SM, SMM ve YMM Kanunu Genel Tebliğleri,

– Yeminli Mali Müşavirlerin Tasdik Edecekleri Belgeler, Tasdik Konuları, Tasdike İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik,

– Gelirler Genel Müdürlüğünün B.07.GEL.032/3223-2844 sayılı yazısı,

– Gelirler Genel Müdürlüğünün B.07.0.GEL.0.32/3226-1456 sayılı yazı

– İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 05.02.2019 tarihli KDV İadelerine İlişkin Sunumu,

– Gelir İdaresi Başkanlığı İnternet Vergi Dairesi Uygulaması.