Vergi İncelemesinde Olanlar İçin Matrah Artırımı
Mehmet Göktuğ KÖKBULUT
Avukat
goktugkokbulut@gmail.com
2016-2020 yıllarını kapsayan matrah artırımı ve diğer düzenlemeler TBMM gündeminde. Yapılacak düzenlemenin ana unsuru matrah ve vergi artırımı olmakla birlikte bunun dışında bulunan;
– Kesinleşmemiş veya dava safhasında bulunan alacaklar,
– İnceleme ve tarhiyat safhasında bulunan işlemler,
– Matrah ve vergi artımı,
– İşletme kayıtlarının düzeltilmesine ilişkin hususları da kapsamakta.
Kanun yayımlanmadan önce vergi incelemesi başlamamış olan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri için gelmesi beklenen matrah artırımı birçok kişi için cazip bir imkân olabilir. Bu uygulama ile işletmeler, geçmiş yıllara ilişkin bir vergi incelemesinin sebep olacağı herhangi bir tarhiyat ile muhatap olmamak için bir anlamda kendilerini sigorta ettirecekler. Bu bakımdan, geçmiş yıllara ilişkin vergi incelemesi ile ilgili bir sorun yaşamak istemeyenler için çok iyi bir imkân.
Ancak bu imkândan faydalanmanın da bir maliyeti var. Çünkü ileride incelemeye tabi tutulup tutulmayacağı kesin olmayan bir mükellef, vergisel durumu riskli olsun veya olmasın matrah ve vergi artırımından faydalanmak istemesi ile vergi dairesine bir ödemede bulunacak. Kısaca, son 5 yıl için bu imkândan faydalanmak isteyen bir şirket veya mükellefin, matrah ve vergi artırım yaparak ilgili dönem vergi incelemesinden ve tarhiyatından kurtulmasının bir bedeli olacak. Buraya kadar olan açıklamalar hali hazırda ilgili dönemlere ilişkin bir vergi incelemesine başlamamış olanlar için geçerli.
Vergi incelemesi devam edenler;
Kanunun çıkması halinde yayım tarihinden önce vergi incelemesine başlanılmış ve kanunun yayım tarihinden önce tamamlanmamış olan vergi incelemeleri ile takdir, tarh ve tahakkuk işlemlerine matrah ve vergi artırımına ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla devam edilecek.
Vergi incelemesinde olanlar için matrah artırımından faydalanmak;
Matrah veya vergi artırımında bulunulması, bu Kanunun yayımı tarihinden önce başlanılmış olan vergi incelemeleri ile takdir işlemlerine engel teşkil etmez. Ancak, artırımda bulunan mükellefler hakkında başlanılan vergi incelemeleri ve takdir işlemlerinin, 2/8/2021 tarihine kadar (bu tarih dâhil) sonuçlandırılamaması hâlinde, bu işlemlere devam edilemeyecek yani ileride vergi, ceza tarhiyatı yapılamayacak.
Bu süre içerisinde yani 2/8/2021 tarihine kadar sonuçlandırılan vergi incelemeleri ile ilgili tarhiyat öncesi uzlaşma talepleri dikkate alınmayacak. İnceleme veya takdir sonucu tarhiyata konu matrah veya vergi farkı tespit edilmesi hâlinde, inceleme raporları ile takdir komisyonu kararlarının vergi dairesi kayıtlarına intikal ettiği tarihten önce artırımda bulunulmuş olması şartıyla inceleme ve takdir sonucu bulunan fark, bu maddenin birinci, ikinci ve üçüncü fıkra hükümleri ile birlikte değerlendirilir. İnceleme ve takdir işlemlerinin sonuçlandırılmasından maksat, inceleme raporları ve takdir komisyonu kararlarının vergi dairesi kayıtlarına intikal ettirilmesidir.
Kanun teklifinde yer alan 2/8/2021 tarihine kadar vergi incelemesi sonuçlanmayacak durumda olanlar için farklı seçenekler de var. Hangi seçeneğin hangi durumlarda avantajlı olduğuna ilişkin olarak karar verme sürecinde aşağıdaki açıklama ve örnek, karar verecek olanlara yardımcı olacaktır.
Vergi incelemesi başlamış (Kanun yayımlandığı tarihten önce) ve devam eden firmalar için matrah artırımından faydalanma imkânı bulunmakta. Ancak bu imkândan faydalanabilmek için vergi incelemesi devam eden bu firmaların incelemesinin 2/8/2021 tarihine kadar sonuçlandırılmamış olması gerekecek. Bu sürede incelemelerin tamamlanmaması ve matrah, vergi artırımı yapılması halinde vergi incelemeleri nedeniyle ilave bir tarhiyat yapılamayacak.
Kanun yürürlüğe girmeden vergi incelemesine alınmış olmanın avantajı;
Kanun teklifinde vergi incelemesi halen devam eden mükelleflere yönelik de avantajlar var. Bu avantajları iki grupta ele almakta fayda var.
Kanun teklifinin 4. Maddesinde yer alan inceleme ve tarhiyat safhasında bulunan işlemlere yönelik düzenleme ile teklifin 5. Maddesinde yer alan ve vergi incelemesinde bulunan mükelleflerin matrah ve vergi artırımında bulunmaları halinde sağlanan kolaylıklar.
Devam eden vergi incelemesi sonucundaki tarhiyatlarda indirim;
Kanunun yayımı tarihinden önce başlanıldığı hâlde, tamamlanamamış olan vergi incelemeleri ile takdir, tarh ve tahakkuk işlemlerine bu Kanunun matrah ve vergi artırımına ilişkin hükümleri saklı kalmak kaydıyla devam edilecek.
Bu işlemlerin tamamlanmasından sonra tarh edilen;
– vergilerin %50’si,
– bu tutara gecikme faizi yerine bu Kanunun yayımı tarihine kadar Yİ-ÜFE aylık değişim oranları esas alınarak hesaplanacak tutar ile
– bu tarihten sonra ihbarnamenin tebliği üzerine belirlenen dava açma süresinin bitim tarihine kadar hesaplanacak gecikme faizinin tamamının,
– vergi aslına bağlı olmayan cezalarda cezanın %25’inin;
İhbarnamenin tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içerisinde yazılı başvuruda bulunulması şartıyla;
– vergi aslının %50’sinin,
– vergi aslına bağlı olmayan cezalarda cezanın %75’inin,
– vergilere uygulanan gecikme faizinin ve
– vergi aslına bağlı cezaların tamamının tahsilinden vazgeçilir.
Bu duruma örnek olması açısından kanundan önce vergi incelemesine başlanılmış olan (A) A.Ş.’nin 2018 yılına ilişkin kurumlar vergisi ile katma değer vergisi matrahlarını ve bu matrahlara bağlı olarak matrah ve vergi artımından faydalanılması halinde vergiler itibariyle mali yükünü hesapladık.
Örneğimizdeki firmanın 2018 yılı Kurumlar Vergisi Matrahı 5 milyon TL olup 2018 yılına ilişkin kurumlar vergisi matrah artırımı sonucu ödenecek tutar (5.000.000.-TL x %25 x %20=) 250.000.-TL olup bilgiler ve tutarlar aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
Yine aynı şekilde örneğimizdeki firmanın 2018 yılı KDV Matrahını oluşturan hasılat toplamı 40 milyon TL’dir. Bu tutar üzerinden önce % 18 oranında hesaplanan KDV dikkate alınarak vergi artırımında bulunulması halinde ödenecek tutar ( 40.000.000.- x % 18 x % 2,5=) 180.000.-TL olup bilgiler ve tutarlar aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
| Kurumlar Vergisi Açısından Matrah Artışı (TL) | ||
| Yıllar | Beyan Edilen Matrah | Mat. Art. Maliyeti |
| 2018 | 5.000.000 | 250.000.- |
* Matrah artırımına %20 oranı uygulanmıştır.
| Katma Değer Vergisi Açısından Vergi Artışı (TL) | ||
| Yıllar | KDV Matrahı | Mat. Art. Maliyeti |
| 2018 | 40.000.000 | 180.000.- |
Örneğimizdeki (A) A.Ş. ‘nin 2018 yılının Kanun yayımlanmadan önce vergi incelemesine alındığını varsayalım.
Birinci seçenek olarak; yukarıda yaptığımız Matrah ve Vergi Artırım seçeneği ile vergi incelemesinin sonuçlandırılmaması matrah ve vergi artırımı nedeniyle söz konusu tutarların vergi dairesine ödenmesidir.
Diğer bir seçenek ise; (A) A.Ş. nin matrah ve vergi artırımında faydalanmayıp, vergi incelemesine devam edilmesi seçeneğidir. Bu seçenekte vergi incelemesine devam edilecektir. Her firma için farklılık gösterecek bu seçenekte vergi kayıp ve kaçak riskinin yüksek çıkma ihtimali halinde bu seçenek şirket için iyi ve kazançlı bir tercih olmayacaktır. Ancak vergi kayıp, kaçağı riski olmayan veya az olan firmanın ikinci seçenek olan matrah ve vergi artırımında faydalanmayıp vergi incelemesinin sonuçlanmasını beklemek daha isabetli bir tercih olacaktır.
Tercihin yapılmasına kolaylık olması için örneğimizdeki (A) A.Ş. nin 2018 yılına ilişkin vergi incelemesi sonucunda aşağıdaki tutarlarda kayıt dışı hasılat bulunmuş (maliyeti kayıtlara alınmış) hasılat farklarının tamamı kurumlar vergisi (%20) ve KDV (%18) tarhiyatının konusuna girmiştir.
Örneğimizde (A) A.Ş. nin 2018 yılı özeline ilişkin kayıt dışı hasılatı 2.150.000.-TL olarak tespit edilmiş olup, bu tutar üzerinden öncelikle %22 Kurumlar Vergisi tutarı olan 473.000.-TL, yine bu kayıt dışı hasılat üzerinden de %18 oranın da 387.000.-TL Katma Değer Vergisi tarhiyatı yapılacaktır. (Örneğimizde kayıt dışı hasılata ilişkin gelir vergisi tevkifata ilişkin tarhiyat ve gecikme faizi hesaplamaları ihmal edilmiştir.)
Vergi inceleme sonucu tespit edilebilecek kayıt dışı hasılat (matrah farkı) nedeniyle kurumlar vergisi ve KDV tarhiyatı için torba kanunda yer alan vergi aslından % 50 indirimden ve cezaların kaldırılması imkanından faydalanmak için başvurulması halinde ödenecek toplam tutarlar aşağıdaki gibi olacaktır.
(TL)
| Yıllar | Matrah Farkı | Kurumlar Vergisi Tarhiyatı (A) | KDV Tarhiyatı (B) | Vergi İnceleme Sonucu Başvuru halinde ödenecek tutar (Vergi tarhiyatlarının %50’si ) |
|
2018 |
2.150.000.- | 473.000.- | 387.000.- |
430.000.- |
Kanunun yürürlüğe girmeden önce başlanmış olan vergi incelemesinden kaynaklanan tarhiyatın tebliğinden itibaren 30 gün içerisinde vergi dairesine başvurulması halinde tarhiyata konu vergi aslının yarısı vergi ziyaı cezası ile gecikme faizi (yerine Yİ-ÜFE oranı dikkate alınacak) ödeme yükümlülüğünden mükellef kurtulacaktır. Kısaca 2018 yılında 2.150.000.-TL lik bir kayıt dışı hasılatı farkı nedeniyle ilk etapta tarhiyata esas kurumlar vergisi tutarı 473.000.-TL ile KDV tutarı 387.000.-TL olmak üzere toplam 860.000.-TL’lik vergi tarhiyatının başvuru yapılması halinde bu tutarı % 50’si olan (860.000 * % 50=) 430.000.-TL ödenecektir.
Örneğimizdeki (A) A.Ş. ‘nin 2018 yılına ilişkin olarak Kurumlar Vergisi beyanına esas matrah ve yıllık hesaplanan KDV tutarı üzerinden matrah ve vergi artırımı yapmış olsaydı ödeyeceği toplam tutar (250.000.- + 180.000=) 430.000.-TL olacaktı. Fakat mükellef (A) A.Ş. tercihini matrah ve vergi artırımı yönünde kullanmayıp vergi incelemesinin tamamlanmasını beklemesi halinde vergi inceleme sonucu 2.150.000.-TL’lik matrah farkının maliyeti (430.000.-TL) ile matrah ve vergi artırımının maliyeti aynı çıkmaktadır.
Hangi seçenek daha avantajlı;
Örneğimizdeki (A) A.Ş. nin 2018 yılı itibariyle kayıt dışı bırakılan hasılat yani vergi kayıp kaçak riskine esas matrah farkı tutarları;
2.150.000.-TL. den büyük ise matrah ve vergi artırımında faydalanmak yerinde ve şirket için de kazançlı bir yol olacaktır.
2.150.000.- TL den küçük ise o takdirde matrah ve vergi artırımı yerine vergi inceleme sonucunu bekleyip Kanun da yer alacak olan bir başka avantajlı durum olan tarhiyata konu vergilerin % 50’sinin ödenmesi seçeneğini tercih etmek daha yerinde ve şirket içinde kazançlı bir yol olacaktır.
Özetlemek gerekirse A (AŞ) nin 2018 yılına ilişkin risk olarak matrah farkı 2.150.000.- TL üzerinde olması bekleniyorsa matrah ve vergi artırımını dikkat almakta fayda görünmekte.
Her iki hesaplamada (A) A.Ş. nin tercihinde etkili olacak matrah farkı tutarlarını yani vergisel kayıp kaçak riskini tahmin ederek tercihte bulunmalarında fayda vardır?
Tabi ki diğer bir seçenek de; matrah artımı ve tarhiyat indiriminden faydalanmayıp inceleme sonucu yapılan tarhiyata vergi mahkemesinde itiraz etmek.