Yakup ÖZER
İş Müfettişi
yakup7076@gmail.com
1. Giriş
Pandemi (Covid-19) sürecinin başlaması ile birlikte devletimiz çalışanların ve işverenlerin mağdur olmaması adına kısa çalışma ödeneğini uygulamaya koymuş ve çok sayıda işverenimiz kısa çalışma ödeneğinden faydalanmıştır. İşverenler kısa çalışma ödeneğinden faydalanırken gerek Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkındaki Yönetmelik hükümlerine gerekse başvuru sırasında imzalamış oldukları taahhüde aykırı davranarak eksik veya hatalı bilgi vermek suretiyle işçilere yersiz ödemeler yapılmasına neden olmuşlardır. Bu çalışmamızda kısa çalışma ödeneğinden faydalanılan işyerlerinde sıhhi izin (rapor) alan veya iş akdi sona eren işçilere ilişkin bildirimleri zamanında Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüklerine yapmayan işverenlerin neden oldukları fazla ödemeler ile bu ödemelerin hukuki sonuçlarına değinmeye çalışacağız.
2. İş Akdi Sona Eren İşçilerle İlgili Bildirim Yapılmasına İlişkin Kanuni Düzenlemeler
İşverenlerin yapmış oldukları kısa çalışma başvurusunun “Genel Açıklamalar” başlıklı kısmının 9. maddesinde işverenler; uygunluk tespitine konu olan toplam çalışan sayısının değişmesi (işe giriş/işten çıkış) halinde bu durumu gerekçesi ile birlikte 10 gün içinde Kuruma bildirileceklerini kabul ve taahhüt ederek imzalamışlardır.
4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununun Ek 2. maddesinde kısa çalışma; “Genel ekonomik, sektörel, bölgesel kriz veya zorlayıcı sebeplerle işyerindeki haftalık çalışma sürelerinin geçici olarak en az üçte bir oranında azaltılması veya süreklilik koşulu aranmaksızın işyerinde faaliyetin tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durdurulması hallerinde, işyerinde üç ayı aşmamak üzere sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır.” şeklinde tanımlanmıştır.
Kısa Çalışma Ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmeliğin “Tanımlar” başlıklı 2. maddesinde Kurum; Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü olarak tanımlanmıştır.
Aynı yönetmeliğin Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanma Koşulları başlıklı 6. maddesinde işçilerin kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için;
a) İşverenin kısa çalışma talebinin (Mülga ibare:RG-9/11/2018-30590) (…) uygun bulunması,
b) İşçinin kısa çalışmanın başladığı tarihte, 4447 sayılı Kanunun 50 nci maddesine göre çalışma süreleri ve işsizlik sigortası primi ödeme gün sayısı bakımından işsizlik ödeneğine hak kazanmış olması gerektiği hüküm altına alınmıştır.
Yasal düzenlemelerden de açıkça anlaşıldığı üzere kısa çalışma ödeneğinden faydalanmanın ilk şartı işverenin başvuruda bulunduğu işyerine ait kısa çalışma talebinin uygun görülmesidir. Söz konusu madde bize kısa çalışmanın ödeneğinin işyeri bazlı verildiğini açıkça göstermektedir. İşçi kısa çalışma ödeneğine hak kazanmak için gerekli şartları taşısa dahi işverenin başvuruda bulunduğu işyerinin kısa çalışma ödeneği talebinin uygun bulunmaması halinde işçi kısa çalışma ödeneğinden faydalanamayacaktır. Kısa çalışma ödeneğinden faydalanan işçinin iş akdinin sona ermesi hatta işverenin başka bir SGK sicil numaralı işyerine nakli yapıldığı takdirde kısa çalışma ödeneğinden yukarıda yer alan kanuni düzenlemeler uyarınca faydalanamayacaktır. Uygulamada da Türkiye İş Kurumu iş akdi sona eren veya işverenin başka bir SGK sicil numaralı işyerine nakli yapılan işçiye kısa çalışma ödeneği ödenmesi yapmamaktadır.
3. Sıhhi İzin (Raporlu) Alan İşçilerle İlgili Bildirim Yapılmasına İlişkin Kanuni Düzenlemeler
İşverenlerin yapmış oldukları kısa çalışma başvurusunun “Genel Açıklamalar” başlıklı kısmının 11. maddesinde işverenler; kısa çalışma ödeneği alanların yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması durumunu veya sağlık raporunun başlama ve bitiş tarihlerini Kuruma bildireceğini kabul ve taahhüt etmiştir.
Kısa Çalışma Ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmeliğin Kısa Çalışma Ödeneğinin Kesilmesi başlıklı 9. maddesinde; “Kısa çalışma ödeneği alanların işe girmesi, yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silâhaltına alınması, herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması hallerinde veya geçici iş göremezlik ödeneğinin başlaması durumunda geçici iş göremezlik ödeneğine konu olan sağlık raporunun başladığı tarih itibariyle kısa çalışma ödeneği kesilir.” düzenlemesi yer almaktadır.
Yukarıda yer alan kanuni düzenleme uyarınca kısa çalışma ödeneğinden faydalanan ve sağlık raporu alması nedeniyle geçici iş göremezlik ödeneği alan işçi için işverenin gerekli bildirimi mükerrer bir ödeme yapılmaması adına zaman kaybetmeksizin ivedilikle Kuruma yapması gerektiği açıkça düzenlenmiştir.
4. Kısa Çalışma Ödeneği Alan İşçilerin Aldıkları Sağlık Raporlarının Ve İşten Çıkışların İşverence Çalışma Ve İş Kurumu İl Müdürlüklerine Bildirilmemesinin Hukuki Sonuçları
Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmeliğin Kısa Çalışma Ödeneğinden Yararlanma Koşulları başlıklı 7. maddesinde (11) alt bendinde aynen; “”İşverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden, işçinin kusurundan kaynaklanan fazla ödemeler ise yasal faizi ile birlikte işçiden tahsil edilir.” düzenlemesi yer almaktadır.
Yine işverenlerin imzalamış oldukları “Genel Açıklamalar” kısmının 15. maddesinde işverenler; Kuruma yapacakları eksik ve/veya hatalı bildirimden kaynaklanan fazla ödemeleri yasal faizi ile birlikte ödeyeceklerini kabul ve taahhüt etmişlerdir.
Uygulamaya bakıldığında kısa çalışma ödeneği alan işçilerin aldıkları sağlık raporlarının veya işten çıkışlarının işverence Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüklerine bildirilmediği veya geç bildirildiği, bu nedenle İl Müdürlüklerince kısa çalışma ödeneğinden faydalanan ve sağlık raporu alan veya iş akdi sona eren işçilere fazladan ödemeler yapıldığı görülmektedir. Yine uygulamada yersiz ödeme olarak nitelendirilen ve gerçekte işçinin hak kazanmadığı bu ödenek tutarlarının işverenlerin bildirim yükümlülüğüne aykırı davranması nedeniyle yapıldığından Türkiye İş Kurumunca işverenden yasal faizi ile birlikte tahsil edildiği görülmektedir. Bu nedenle işverenlerin söz konusu fazla ödemelerden sorumlu olmaması adına gerek başvuru gerekse kısa çalışma yönetmeliği hükümleri uygun davranarak iş akdi sona eren veya rapor alan işçilere ilişkin bildirimleri bağlı bulundukları Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüklerine veya ilgili Hizmet Merkezlerine zaman kaybetmeksizin yapmaları uygun olacaktır.
Kaynakça:
1) 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu
2) Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik
3) Kısa Çalışma Başvurusunun Genel Açıklamalar bölümü