Pandemi İşçi Çıkarma Yasağı Kapsamına Girmeyen SGK Çıkış Kodları
Hatice KOTAN
SMMM
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
kotandanismanlik@gmail.com
Giriş
Bilindiği üzere tüm dünya ile birlikte ülkemizi de etkisi altına alan Covid–19 virüsünün neden olduğu salgın hastalığın olumsuz etkilerinin önlenmesi amacı ile hazırlanarak 17.04.2020 tarihli 31102 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7244 sayılı yasa ile her türlü iş sözleşmesinin, ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık halleri dışında, üç ay süreyle (17.04.2020-17.07.2020 tarihleri arasında) işveren tarafından feshedilememesi gerektiği belirtilmiştir. İşten çıkış yasakları süresi peyderpey çıkan Cumhurbaşkanlığı kararlarıyla uzatılmıştır.
Ayrıca 7252 sayılı Kanun’la yapılan düzenleme ile işten çıkış yasağının istisnaları genişletilmiş, çıkış yasağının süresini 30 Haziran 2021 tarihine kadar uzatma konusunda Cumhurbaşkanına yetki verilmiştir.
En son olarak 09.03.2021 tarih ve 31418 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 3592 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile fesih yasağı/çıkış yasağı 17.03.2021 tarihinden itibaren iki ay (17.05.2021 tarihine kadar) daha uzatılmıştır.
Çevremizden aldığımız yoğun soruların başında; işçiyi hangi çıkış kodundan çıkarırsak ceza ile karşı karşıya kalmayız sorusudur. Yazımızda bu konuya açıklık getirmeye çalışacağım.
İşten çıkış kodları, işçi ile işveren arasındaki iş sözleşmesinin nasıl sonlandığını gösterir kodlardır. Sigortalı işten ayrılış bildirgesinin 6 numaralı bölümünde yer aldığı üzere son listelemeye göre 41 adet işten çıkış kodu bulunmaktadır.
2013/11 Sayılı SGK Genelgesinin birinci kısım altıncı bölümde yer alan “2.1- İşten ayrılış nedeni” alt başlığındaki işten ayrılış nedenleri tablosundaki “29- İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih” kodu çıkarılmış ve “41” No.lu koddan sonra gelmek üzere aşağıda belirteceğim kodlar eklemiştir.
İşten çıkış kodları, fesih türüne göre özellikle işçinin tazminata ve işsizlik ödeneğine hak kazanıp kazanmayacağı noktasında önem arz etmektedir. Sigortalının işten çıkış nedeni listede yer alan sebeplerden hangisine uyuyorsa, o kodun seçilmesi ve işten ayrılış bildirgesinin 16 numaralı kutucuğuna yazılması gerekmektedir.
Mevzuat Düzenlemesi Nasıldır?
En son 7252 sayılı Kanun’la işten çıkış yasağına getirilen yeni istisnalar da dikkate alınarak işten çıkış yasağı kapsamına giren ve girmeyen fesih sebeplerini ve SGK işten çıkış kodları açıklamaya başlayalım.
Başka bir anlatımla; işveren çıkış yasağının olduğu pandemi sürecinde işçinin çıkışını hangi SGK çıkış koduna göre yaparsa sorun yaşamaz? Ya da işveren işçinin çıkışını hangi çıkış kodundan yaparsa sorun yaşar ve idari para cezası ile karşı karşıya kalır? Bunları kısaca açıklamaya çalışalım.
İşten Çıkış Yasağı Kapsamına Giren SGK İşten Çıkış Kodları Nedenlerdir?
| 01 – Deneme süreli iş sözleşmesinin işverence feshi (4857 sayılı Kanun Madde 15) |
| 04 – Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi (4857 sayılı Kanun Madde 17, 854 sayılı Kanun Madde 16, 5953 sayılı Kanun Madde 6/4. Fıkra) |
| 15 – Toplu işçi çıkarma (4857 sayılı Kanun Madde 29) |
| 22 – Diğer nedenler (Listede belirtilen fesih nedenleri dışında kalan nedenler) |
| 26 – Disiplin kurulu kararı ile fesih (4857 sayılı Kanun Madde 25/II) |
| 27 – İşveren tarafından zorunlu nedenlerle ve tutukluluk nedeniyle fesih (4857 sayılı Kanun Madde 25/III-IV) |
| 28 – İşveren tarafından sağlık nedeni ile fesih (4857 sayılı Kanun Madde 25/I, 5953 sayılı Kanun Madde 12/I) |
| 31 – Türk Borçlar Kanunu, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu, kapsamında kendi istek ve kusuru dışında fesih |
| 32 – 4046 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre özelleştirme nedeni ile fesih |
| 34 – İşyerinin devri, işin veya işyerinin niteliğinin değişmesi nedeniyle fesih (4857 sayılı Kanun Madde 6) |
Peki İşten Çıkış Yasağı Kapsamına Girmeyen SGK İşten Çıkış Kodları Neleridir?
Başka bir anlatımla, işverenlerimiz ve işyerlerimiz aşağıda belirtilen ve açıklamaları yapılan SGK çıkış kodlarına göre işçilerin/çalışanların çıkışlarını yapmaları halinde, herhangi bir idari para cezası ile karşılaşmayacaktır.
Ayrıca, SGK 2013/11 sayılı Genelgenin birinci kısım altıncı bölümde yer alan “2.1- İşten ayrılış nedeni” alt başlığındaki işten ayrılış nedenleri tablosundaki “29- İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih” kodu 01.04.2021 tarihli SGK 2021/9 sayılı Genelge ile çıkarılmış ve “41-” nolu koddan sonra gelmek üzere aşağıdaki kodlar eklemiştir.
Bununla birlikte, işçi tarafından yapılacak fesihler yasak kapsamına girmediğinden, aşağıdaki listede belirtilen işten çıkış kodlarının çoğu işçiler tarafından yapılan fesihlerle ilgilidir.
| 02 – Deneme süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (4857 sayılı Kanun Madde 15) |
| 03 – Belirsiz süreli iş sözleşmesinin işçi tarafından feshi (istifa) (4857 sayılı Kanun Md. 17) |
| 05 – Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi (4857 sayılı Kanun Madde 11) |
| 08 – Emeklilik (yaşlılık) veya toptan ödeme nedeniyle (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 Sayılı Kanun Madde 120) |
| 09 – Malulen emeklilik nedeniyle (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 sayılı Kanun Md.120) |
| 10 – Ölüm (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 sayılı Kanun Madde 120) |
| 11 – İş kazası sonucu ölüm (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 sayılı Kanun Madde 120) |
| 12– Askerlik (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 sayılı Kanun Madde 120) |
| 13 – Kadın işçinin evlenmesi (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 sayılı Kanun Madde 120) |
| 14 – Emeklilik için yaş dışında diğer şartların tamamlanması (1475 sayılı Kanun Madde 14 – 4857 sayılı Kanun Madde 120) |
| 16 – Sözleşme sona ermeden sigortalının aynı işverene ait diğer işyerine nakli |
| 17 – İşyerinin kapanması (4857 sayılı Kanun Madde 3) |
| 18 – İşin sona ermesi |
| 19 – Mevsim bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. İşçi tekrar işe başlatılmayacaksa “4” No.lu kod kullanılır) |
| 20 – Kampanya bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. İşçi tekrar işe başlatılmayacaksa “4” No.lu kod kullanılır) |
| 21 – Statü değişikliği |
| 23 – İşçi tarafından zorunlu nedenle fesih (4857 sayılı Kanun Madde 24/III) |
| 24 – İşçi tarafından sağlık nedeniyle fesih (4857 sayılı Kanun Madde 24/I) |
| 25 – İşçi tarafından işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih (4857 sayılı Kanun Madde 24/II, 5953 sayılı Kanun Madde 11/I) |
| 29 – İşveren tarafından işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeni ile fesih (4857 sayılı Kanun Madde 25/II) |
| 30 – Vize süresinin bitimi (İş akdinin askıya alınması halinde kullanılır. İşçi tekrar işe başlatılmayacaksa “4” No.lu kod kullanılır) |
| 33 – Gazeteci tarafından sözleşmenin feshi (5953 sayılı Kanun Madde 7) |
| 35 – 6495 sayılı Kanun nedeniyle Devlet memurluğuna geçenler (Ek 1/9/2016 tarihli ve 2016/20 sayılı Genelge) |
| 36 – KHK ile işyerinin kapatılması (Ek 1/9/2016 tarihli ve 2016/20 sayılı Genelge) (Değişik, 24/4/2019 tarihli ve 2019/9 sayılı Genelge) |
| 37 – KHK ile kamu görevinden çıkarma (Ek 1/9/2016 tarihli ve 2016/20 sayılı Genelge) (Değişik, 24/4/2019 tarihli ve 2019/9 sayılı Genelge) |
| 38 – Doğum nedeniyle işten ayrılma (Ek, 24/4/2019 tarihli ve 2019/9 sayılı Genelge) |
| 39 – 696 sayılı KHK ile kamu işçiliğine geçiş (Ek, 24/4/2019 tarihli ve 2019/9 sayılı Genelge) |
| 40 – 696 sayılı KHK ile kamu işçiliğine geçilmemesi sebebiyle çıkış (Ek, 24/4/2019 tarihli ve 2019/9 sayılı Genelge) |
| 41 – SGK tarafından re’sen işten ayrılış bildirgesi düzenlenenler (Ek, 24/4/2019 tarihli ve 2019/9 sayılı Genelge) |
| 42 – İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması. (4857 sayılı Kanun Madde 25-II-a /2021/9 sayılı Genelge) |
| 43 – İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi veya davranışlarda bulunması yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunması. (4857 sayılı Kanun Madde 25-II-b /2021/9 sayılı Genelge) |
| 44 – İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması. (4857 sayılı Kanun Madde 25-II-c /2021/9 sayılı Genelge) |
| 45 – İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması. (4857 sayılı Kanun Madde 25-II-d /2021/9 sayılı Genelge) |
| 46 – İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması. (4857 sayılı Kanun Madde 25-II-e /2021/9 sayılı Genelge) |
| 47 – İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi. (4857 sayılı Kanun Madde 25-II-f /2021/9 sayılı Genelge) |
| 48 – İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut birayda üç işgünü işine devam etmemesi. (4857 sayılı Kanun Madde 25-II-g /2021/9 sayılı Genelge) |
| 49 – İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi. (4857 sayılı Kanun Madde 25-II-h /2021/9 sayılı Genelge) |
| 50 – İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması. (4857 sayılı Kanun Madde 25-II-ı /2021/9 sayılı Genelge) |
SGK işten çıkış kodları listesine yukarıda da belirttiğimiz üzere zamanla artmaktadır. Ekonomik ve güncel durumlara göre içeriği ve sayısında değişiklikler olmaktadır.
Öte yandan yukarıda yer alan liste yer almayan kodlar ile çıkış yapılması halinde çıkış işleminin yapıldığı tarihteki asgari ücretin brüt tutarı kadar (2020 yılı için 2.943,00 TL. 2021 yılı için 3.577,50 TL.) idari para cezası uygulanabilecektir.
Sonuç
İşçisini işten çıkarmaya karar veren, ancak sırf ceza ile karşılaşmamak için SGK’ya farklı bir işten çıkış kodu bildirimi doğru olmayıp, bunun yerine yasak süresince işçinin sigorta çıkışını vermeyip ücretsiz izne göndermek ve SGK’ya da ücretsiz izinli olarak bildirmek daha doğru olacaktır
İşverenlerimizin açıklanan bu durular dışındaki fesihler dışında risk alınmaması ve işverene tanınan hak uyarınca fesih yasağı bitene kadar işçiye “ücretsiz izin verilmesi” önerilmektedir.
Özellikle İş Kanunu’nda yer almayan ve bir çıkış kodu olmayan ikale ile sona erdirme bakımından işverenler tarafından “22- Diğer Nedenler” işten çıkış kodu yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu kod ile işten çıkarma da yasak kapsamında değerlendirilmektedir. Her ne kadar işçi ile uzlaşılarak ve tüm hakları ödenerek işten çıkışı yapılsa da seçilen kod sebebi ile işveren haksız fesih yapmış gibi idari para cezası ile karşılaşabilecektir.
Kaynakça:
– 4857 sayılı İş Kanunu,
– mevzuat.gov.tr
– sgk.gov.tr