Derneklerde Cezai Durumlar ve Yaptırımlar
Neslihan Şafak İSTANBULLUOĞLU
Türkiye Kızılay Derneği-Müfettiş
neslihan.safak@hotmail.com
Anayasanın 33.maddesinde düzenlenen dernek kurma hürriyeti kapsamında herkes, önceden izin almaksızın dernek kurma ve bunlara üye olma ya da üyelikten çıkma hürriyetine sahiptir. Ancak bu hürriyet çerçevesinde derneklerin iş ve işlemlerinde tabi oldukları hak ve yükümlülükler mevzuatlarımızda ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Bu yazıda dernek iş ve işlemleri sırasında idari para cezası, adli para cezası veya hapis cezası gibi yaptırımlara sebebiyet veren durumlar ayrıntılı olarak belirtilmiş ve dernek kurma hürriyetinden faydalanan, dernek faaliyetlerinde görev alan kişilere rehberlik edebilmesi amacıyla hazırlanmıştır.
I-İdari Para Cezası Yaptırımları
Dernek faaliyetleri kapsamında 5253 Sayılı Dernekler Kanunu ile 2860 Sayılı Yardım Toplama Kanunu hükümleri çerçevesinde, Devletin idari birimlerince verilen, hapis cezasına çevrilmeyen ancak ödenmediğinde icrai yaptırımları olan durumlar ve 2021 yılı için bu durumlara karşılık gelen idari para cezaları aşağıdaki tabloda sunulmuştur.
Bu idari para cezaları her takvim yılı başından geçerli olmak üzere 213 sayılı Vergi Usul Kanunu uyarınca Maliye Bakanlığınca tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranında arttırılarak güncellenmektedir.
| Madde | 2021 Yılı | Açıklama |
|---|---|---|
| 5253 Sayılı Dernekler Kanunu | ||
| 32/a | 1.730,00 | -Dernek kurma hakkına sahip olmadığı halde dernek kuranlar
-Derneklere üye olma hakkı kanunla yasaklandığı halde üye olanlar – Derneklere üye olması kanunlarla yasaklanmış kişileri bilerek dernek üyeliğine kabul eden veya kaydını silmeyen dernek üyesi iken derneklere üye olma hakkını kaybeden kişileri dernek üyeliğinden silmeyen dernek yöneticileri
|
| 32/b | 1.730,00 | -Genel Kurulu süresinde toplantıya çağırmayan
-Genel Kurul toplantılarını kanun ve tüzük hükümlerine aykırı olarak yapan -Genel Kurul toplantılarını dernek merkezinin bulunduğu ya da tüzükte belirtilen yer dışında yapan dernek yöneticileri |
| 32/c | NİSPİ (%25) | -Yurt dışı yardımı bankalar aracılığıyla almayan dernek yöneticilerine, bu şekilde alınan paranın yüzde yirmi beşi oranında |
| 32/d (2.cümle) | 1.730,00 | -Derneğe ait defter ve kayıtların usulüne uygun tutulmaması halinde dernek yöneticilerine ve defterleri tutmakla sorumlu kişilere |
| 32/d /3.cümle) | 3.469,00 | -Adına yetki belgesi düzenlenmediği halde gelir toplayanlar ve bu şekilde gelir toplanmasına izin veren yönetim kurulu üyelerine |
| 32/g | 3.469,00 | -Yetkili mercilerin izni olmaksızın yabancı dernekler ve merkezi yurt dışında bulunan kâr amacı gütmeyen kuruluşların Türkiye’de temsilciliklerini veya şubelerini açanlar, faaliyetlerini yürütenler, bunlarla işbirliğinde bulunanlar veya bunları üye kabul edenlere |
| 32/h | 1.730,00 | -Bildirim yükümlülüğünü yerine getirmeyen basımevi yöneticilerine |
| 32/ı | 336,00 | -Konusu suç teşkil etmeyen hata ve noksanlıkların mülkî idare amirinin yazılı istemi üzerine, ilgili dernek tarafından otuz gün içerisinde giderilmemesi halinde |
| 32/l | 1.730,00 | -Edindikleri taşınmazları tescil tarihinden itibaren 1 ay içinde bildirmeyen
-Temsilcilik açılması durumunda adres ve görevlendirilen kişilerin bildirilmemesi -Her yıl Nisan ayı sonuna kadar verilmesi gereken Dernekler Beyannamesinin verilmemesi |
| 32/m | 1.730,00 | -Eğitim ve öğretim faaliyetleri için yurt, pansiyon; üyeleri için lokal ve lokallerinde alkollü içki kullanılması ile bu tesislerin işletilmesi durumlarının izinsiz yapılması halinde |
| 32/r | 3.469,00 | -Defterlerinde ve kayıtlarında ve T.C resmi kurumlarıyla yazışmalarında Türkçe dil kullanılması zorunluluğuna uymayanlar |
| 32/s | 545,00 | -Dernek Genel Kurulunu izleyen 30 gün içinde, yönetim kurulu ve denetim kurulu ile derneğin diğer organlarına seçilen asıl ve yedek üyeleri bildirmeyenler
-Üyeliğe kabul edilenler ile üyeliği sona erenlerin adını, soyadını, doğum tarihini ve kimlik numarasını kabul edilme ve sona erme tarihinden itibaren 45 gün içinde bildirmeyenler -Dernek organlarında ve yerleşim yerinde meydana gelen değişiklikleri 30 gün içinde bildirmeyenler |
| 32/t | 5.000-20.000 | -Denetimle görevlendirilenlere bilgi ve belge vermekten kaçınanlar |
| 32/u | NİSPİ (%10) | -7.000 TL’yi aşan her türlü gelir, tahsilat, gider ve ödemelerini bankalar ve diğer finans kuruluşları veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi aracılığıyla yapmayan dernek yöneticilerine her bir işlem için işleme konu tutarın %10’una kadar |
| 2860 Sayılı Yardım Toplama Kanunu | ||
| 29 | 5.000-100.000 | -Yardım Toplama Kanunu hükümlerine aykırı olarak izinsiz yardım toplayanlara |
| 29 | 10.000-200.000 | -İnternet ortamında izinsiz yardım toplanması halinde |
| 29 | 5.000 | -İzinsiz yardım toplayanlara yer ve imkân sağlayanlardan uyarılmalarına rağmen bu faaliyeti sonlandırmayanlar |
| 29 | 5.000-100.000 | – Yardım Toplama Kanununda belirtilen usul ve esaslara aykırı olarak yurt dışına yardım yapan sorumlu kurul üyelerine |
II- Hapis ve Adli Para Cezası Yaptırımları
5253 Sayılı Dernekler Kanunun ceza hükümlerinin içeren 32.maddesinde hapis ve/veya adli para cezası uygulanmasını gerektiren haller aşağıda sıralanmıştır.
| Madde | Yaptırım | Açıklama |
| 32/d | 3 aydan- 1 yıla kadar hapis
VEYA adlî para cezası |
-Derneğe ait tutulması gereken defter veya kayıtları tutmayan veya tasdiksiz defter tutan dernek yöneticilerine |
| 32/e | 6 aydan- 2 yıla kadar hapis
VE adlî para cezası |
-Genel kurul ve diğer dernek organlarında yapılan seçimler ve oylamalar ile oyların sayım ve dökümüne hile karıştıranlar
-Defter veya kayıtları tahrif veya yok edenler veya gizleyenler, fiilleri daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde |
| 32/f | TCK m.155
6 aydan-2 yıla kadar hapis ve adlî para cezası 1 yıldan-7 yıla kadar hapis ve 3000 günden az olmamak üzere adlî para cezası |
-Her ne suretle olursa olsun kendisine tevdi olunan derneğe ait para veya para hükmündeki evrak, senet veya sair malları kendisinin veya başkasının menfaatine olarak sarf veya istihlâk veya rehneden veya satan, gizleyen, imha, inkâr, tahrif veya tağyir eden yönetim kurulu başkanı ve üyeleri veya denetçiler ile derneğin diğer personeli TCK m.155’ e göre güveni kötüye kullanma suçundan |
| 32/j | 100 günden az olmamak üzere adlî para cezası | -Dernekler beyannamesini bilerek gerçeğe aykırı olarak verenler |
| 32/n | 100 günden az olmamak üzere adlî para cezası | -Dernek adlarında; Türk, Türkiye, Milli, Cumhuriyet, Atatürk, Mustafa Kemal, Şehit, Gazi kelimeleri ile bunların baş ve sonlarına getirilen eklerle oluşturulan kelimeleri İçişleri Bakanlığının izni olmadan kullananlar
– Derneklerin, mevcut veya mahkeme kararıyla kapatılmış veya feshedilmiş bir siyasî partinin, bir sendikanın veya üst kuruluşun, bir derneğin veya üst kuruluşun adını, amblemini, rumuzunu, rozetini ve benzeri işaretleri ya da başka bir ülkeye ve daha önce kurulmuş Türk devletlerine ait bayrak, amblem ve flamaları kullanan ve yazılı olarak uyarılmalarına rağmen, aykırı hareket eden dernek yöneticileri, fiilleri daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde, Ayrıca derneğin feshine de karar verilir. |
| 32/o | 50 günden az olmamak üzere adlî para cezası | – Tüzüklerinde gösterilen amaç ve bu amacı gerçekleştirmek üzere sürdürüleceği belirtilen çalışma konuları dışında faaliyette bulunanlar, |
| 32/o | 1 yıldan 3 yıla kadar hapis | – Askerliğe, millî savunma ve genel kolluk hizmetlerine hazırlayıcı öğretim ve eğitim faaliyetlerinde bulunanlar, bu amaçları gerçekleştirmek üzere kamp veya eğitim yerleri açanlar, üyeleri için özel kıyafet veya üniforma kullananlar fiilleri daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde,
Ayrıca tesisin kapatılmasına da karar verilir. |
| 32/p | 1 yıldan 3 yıla kadar hapis VE 50 günden az olmamak üzere adlî para cezası | – Anayasa ve kanunlarla açıkça yasaklanan amaçları veya konusu suç teşkil eden fiilleri gerçekleştirmek amacıyla, kurulması yasak dernekleri kuranlar ile bu bende aykırı harekette bulunan dernek yöneticileri fiilleri daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde,
Ayrıca derneğin feshine de karar verilir. |