Profesyonel Sporcuların Sigortalılığı
Recep AKBAŞ
Sosyal Güvenlik Denetmeni
recepakbas69@gmail.com
Giriş;
Dünyanın hemen her yerinde sporcular ve spor kulüpleri genel olarak “amatör – profesyonel“ kavramları üzerinden bir kategoriye ayrılmaktadır. Yaptığı spor dalını meslek edinmeyen, sporu devamlı ve sürekli bir gelir getiren faaliyet olarak yapmayan kişilere amatör sporcu, sporu meslek edinip maddi kazanç sağlamak ve yaşamını devam ettirebilmek amacıyla yapan kişilere ise profesyonel sporcu denilmektedir. (Baştürk, 2007: 7-9)
Her ne kadar 4857 Sayılı İş Kanunu’nda sporcular istisnalar arasında sayılıp kapsam dışı bırakılmış olsalar da, sporu bir spor kulübüne bağlı olarak profesyonel biçimde yapan kişiler ile bağlı bulundukları spor kulüpleri arasındaki ilişki bir hizmet akdine dayanmaktadır. Nitekim, Sosyal Güvenlik Kurumunun 2013/11 sayılı genelgesinde profesyonel sporcular için; “ … bu kişiler kulüplerinin (yani işverenin) gösterdiği yerlerde tespit edilmiş çalışma saatlerine tabi olarak ve işveren veya vekilinin emir ve talimatı altında antrenman ve müsabakalar yaptıklarına, mukabilinde önceden yapılmış anlaşma ile tespit edilmiş ücretleri aldıklarına göre, anılan kimselerin işverenle hukuki ilişkileri bir hizmet akdine dayanmaktadır.” hükmü yer almaktadır.
İş ve Sosyal Güvenlik Mevzuatı Açısından Değerlendirme
Profesyonel sporcuların kulüpleri ile aralarındaki hukuki bağ bir iş ilişkisi, sözleşme ise iş sözleşmesidir. Sporcuların İş Kanunu kapsamı dışında bırakılmaları sebebiyle, sporcularla kulüpleri arasında kıdem ve ihbar tazminatı hükümleri uygulanmamakta olup, sporcular İş Kanunundan sağlanan diğer haklardan da yararlanamamaktadırlar.
Bununla birlikte profesyonel sporcular 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4/1-a maddesi ve İşsizlik Sigortası Kanununun 46/2 maddesi kapsamında sigortalı kabul edilirler. (Tuncay ve Ekmekçi, 2016: 286- 287).
5510 sayılı Kanuna göre profesyonel sporcular işçi, bunları çalıştıran kulüpler ise işveren olarak değerlendirilmektedir. Dolayısıyla sporcular İş Kazası, Meslek Hastalığı, Hastalık ve Analık gibi kısa vadeli sigorta kollarıyla beraber, Yaşlılık, Malullük ve Ölüm sigortası gibi uzun vadeli sigorta kollarına tabi olup, bu sigorta kollarında sağlanan haklardan da yararlanabilmektedir.
5510 sayılı Kanunun işçi çalıştıran işverenlere yüklediği tüm sorumluluklar spor kulüpleri için de geçerlidir. Bu kapsamda sözleşmede belirtilen işe başlama tarihinden önce sporcuların Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi ile SGK’ya bildirilmeleri, Muhtasar ve Prim Hizmet Beyannamesiyle de her ay çalışılan gün ve hak edilen ücretlere ilişkin bildirimde bulunmaları, sözleşme bitiminde ise Sigortalı İşten Ayrılış Bildirgesi ile durumun SGK’ya bildirilmesi gerekmektedir. Bununla beraber kısa vadeli sigorta kollarında sayılan risklerle karşılaşılması durumunda da, Kanunda öngörülen süreler içerisinde yine Kanunda belirtilen usullere göre spor kulüplerinin bildirim yapma yükümlülükleri bulunmaktadır.
Profesyonel spor kulüplerinde, sporcular dışında çalıştırılan antrenör, menajer, teknik direktör, masör ve diğer müstahdemlerin akdi bağlılıkları da aynı nitelikte olduğundan, spor kulüplerince çalıştırılan bu gibi kişiler 5510 sayılı Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine tabi sigortalı sayılacaktır. (Aydın ve Demirkaya, 2017)
Amatör sporcular ise, yapmış oldukları sporları meslek edinmeyip, geçimlerini bu sporla sağlamadıklarından, kulüpleriyle aralarındaki ilişki iş akdinin unsurlarını taşımamaktadır. Bu sporcuların kulüpleri işveren sıfatını, kendileri de işçi sıfatını taşımadıklarından amatör sporcular 5510 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılmazlar. Dolayısıyla kulüpleri de amatör sporcuları SGK’ya bildirmekle mükellef değildir.
Sonuç;
Sporcuların 4857 Sayılı İş Kanunu kapsamı dışında bırakılmaları, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun bakımından herhangi bir anlam ifade etmemektedir. Bu kanuna göre sigortalılık bir hak ve yükümlülük olarak kabul edilmekte olup, sigorta hak ve yükümlülüklerini ortadan kaldırmak, azaltmak, vazgeçmek veya başkasına devretmek için sözleşmelere konulan hükümlerin geçersiz olacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla, sporu profesyonel olarak yapan ve bir spor kulübüne bağlı olarak çalışan tüm sporcular sigortalı sayılmaktadır.
