Vergi Müfettişlerinin İkramiye İle Ödüllendirilmeleri
Muharrem ÖZDEMİR
E. Defterdar
Yeminli Mali Müşavir
m.ozdemir@vdd.com.tr
Yazar Hakkında
I- GİRİŞ:
Menkul ve Gayrimenkul Emval ile Bunların İntifa Haklarının ve Daimi Vergilerin Mektumlarını[1] Haber Verenlere Verilecek İkramiye Hakkında Kanun 1931 tarih ve 1905 sayılı olup halen yürürlükte olup hükümleri günümüzde birebir tatbik edilmektedir.[2]
Kanun, menkul ve gayrimenkul emval ile bunların intifa haklarının ve daimi vergilerin mektumlarını haber verenlere verilecek ikramiye ile ilgili esasları menkul ve gayrimenkul mallar olmak üzere iki farklı ikramiye tarifesi şeklinde düzenlemiştir.
Bina, arazi ve arsalardan tahrir harici kalanlar ile kazanç, hayvanlar, veraset ve intikal, muamele, dâhili istihlak ve damga gibi daimi vergilerden yanlış beyanname vermek veya çift defter tutmak veya sair suretlerle ketmedilmiş olanları haber verenlere de farklı düzenleme öngörmüştür.
Umumi veya hususi kanunlar ve muahedeler ahkâmına göre Devlete ait veya Hazine emrine mevdu olması lazım geldiği halde Hükümetin kayda müstenit ıttılaı haricinde gizli kalmış olan aşağıdaki bilumum varlıklar için ayrı 100 000 liradan yukarı olan kısım için % 7,5 ihbar ikramiyesi belirlemiştir.
a) Menkul ve gayrimenkul emval,
b) Bu nevi emvalin intifa hakları ile senede merbut veya ipotekli ve ipoteksiz alacaklar,
c) Her nevi mevduat ve emanet ile esham ve tahvilatı ve sigorta matluplarını
Bina, arazi ve arsalardan tahrir harici kalanlar ile kazanç, hayvanlar, veraset ve intikal, muamele, dahili istihlak ve damga gibi daimi vergilerden yanlış beyanname vermek veya çift defter tutmak veya sair suretlerle ketmedilmiş olanları haber verenlere tahakkuk edecek vergi ve misil cezaları mecmuu üzerinden nispetler farklı dahilinde ikramiye verilmesi öngörülmüş olup 15 000 liradan yukarı olan kısım için % 10 oranındadır.
II- İHBAR İKRAMİYESİNE MÜTEALLİK ÖZEL DURUMLAR
II.1. Vergi İncelemesi Sonucunda Vergi Farkı Bulanlara İkramiye İle Taltif Olunmuştur
1931 tarih ve 1905 sayılı Kanun’un[3] 7’nci maddesinde “bu kanunun birinci ve altıncı maddelerinde yazılı mektumları zahire çıkarmakta emsali meyanında fevkalade hizmeti görülen varidat tahakkuk ve “tetkik memurları” bulundukları mahallin en büyük mal memurunun talebi ve Maliye Vekâletinin takdir ve tensibi ile misil zamları fazlalarından iki maaş baliğine kadar nakten taltif olunabilirler” denilmektedir.
Kazanç Vergisi Kanunu, 27 Şubat 1926 tarih ve 755 sayılı kanun[4] ile uygulamaya sokulmuştur. Kazanç Vergisi Kanunu’nun 41’nci maddesinin son fıkrası kanun lâyihası[5] ile değiştirilmiştir. Buna göre, Maliye müfettiş ve murakıpları ve tetkik memurları ve varidat tahakkuk müfettişleri dahi yapacakları teftiş ve tetkik sırasında bu salâhiyetlere haizdirler. Varidat tetkik memurlarının, vergi incelemesi yanında yukarıdaki yapılan kanun düzenlemesi ışığında da teftiş ve tetkik görevi ile mücehhez oldukları anlaşılmaktadır.
Bu Kanuna göre, varidat tetkik memurlarının yapacakları vergi incelemesi sonucunda vergi farkı bulmaları halinde ikramiye ile taltif olunacakları yer almaktadır.
| Birimi | Unvanı | Derecesi | Adet | Maaş |
| Varidat Müdürlüğü | Varidat Tetkik Memuru | 10 | 31
|
30
|
II.2. İlk İkramiye ile Taltif Olunan Varidat Tetkik Memuru Abbas Hilmi Efendi üstadımızın Düzenlediği Vergi İnceleme Raporu
1931 tarihinde, Menkul ve Gayrimenkul Emval ile Bunların İntifa Haklarının ve Daimi Vergilerin Mektumlarını Haber Verenlere Verilecek İkramiye Hakkında Kanunun yürürlüğe girmesinde bir sene sonra varidat tetkik memuru Abbas Hilmi Efendi’nin ilk vergi inceleme raporunu düzenlediğini görmekteyiz.
Trabzon Defterdarlığı Varidat Tetkik Memuru Abbas Hilmi Efendi’nin 14.04.1932 tarihinde Trabzon Liman İşleri İnhisar Türk A.Ş hakkında vergi incelemesi yaparak tenkid mahiyetinde vergi inceleme raporu düzenlediği anlaşılmaktadır.[6]
Söz konusu raporda, varidat tetkik memuru Abbas Hilmi ile şirket hissedarlarından Topalzade Ali Rıza ve Vaizzade Hasan Tahir Bey’lerin müşterek imzaları yer almaktadır.
14 Nisan 1932 tarihli şirketle ilgili bir raporuna göre; Trabzon Liman İşleri İnhisarı Türk Anonim Şirketinin 1931 yılı bilançosunda yer alan şirketin sermaye ve mali bilançosu şu şekilde gösterilmektedir:
| Türk Lirası | |
| 50.000 | Sermayesi tamamı tediye edilmiştir |
| 3.881 | 1931 senesi nihayetindeki ihtiyat akçesi |
| 5.000 | Maliye hissesinin miktarı |
| 5.000 | Sanayi ve Maden Bankasının hisse miktarı |
| 14.700 | 1931 senesinde temin ettiği kar miktarı |
| 30 | Beher içtima için reise verilen hakkı huzur |
| 25 | Beher içtima için Azaya verilen hakkı huzur |
| 21.160 | Mevcut kayıkların kıymeti 1931 senesi bilançosuna nazaran |
| 2.280 | Demirbaş eşyası 1931 senesi bilançosuna nazaran |
| 39.366 | Nakit ve bankalardaki hesabı cariler yekûnu 1931 senesi bilançosuna nazaran |
1932 yılı şirket genel kurulu sırasında şirketin işletilmesiyle ilgili olarak, 1931 yılına ait hesaplarda bazı usulsüzlüklerin tespit edildiği görülmektedir. Bu usulsüzlükler 14.04.1932 tarihli vergi inceleme Raporu, (9) madde de toplanmaktadır. Bunlar sırasıyla;
1- Tahsil edilemeyen bazı alacakların, şirket yönetimince tahsil edilmiş olarak gösterilmesi,
2- Memurlara verilen avanslarda faiz hesaplaması usulsüzlükleri,
3- Şirketin motor ve kayıkların tamiri için aldığı kereste ve diğer bazı malzemeleri parasını ödediği halde bu malzemelerin tesliminin yapılmadığı,
4- Şirket ambarında mevcut eşyaların, kayık ve motorların bedelinde fatura tutarlarındaki uygunsuzluklar,
5- Şirket tarafından kullanılan dekovil hatlarının kıymet bedellerinin tespiti, tamir ve bakımındaki usulsüzlükler,
6- Kar ve zarar hesaplarında işletme, kiralama, kırtasiye gibi alanlarda tasarrufa gidildiğinin belirtilmesine karşılık, bunun yapılmadığı,
7- Yönetim Kurulu üyelerine katılmadıkları toplantılar için usulsüz “huzur hakkı” ödemelerinin yapılması,
8- Banka hesabı adı altında bilançoya kayıt edilen para miktarı ile banka hesaplarının birbirini tutmadığı,
9- Şirket yöneticileri ile görevlilerine ödenen harcırahlardaki tutarsızlıklar.
Söz konusu rapor içeriğinin tetkikinde de görüleceği üzere, vergi inceleme bilgileri, şirket yetkilileri ve varidat tetkik memuru Abbas Hilmi Efendi ile müşterek imza altına alındığı anlaşılmaktadır. Bunun yanında tespit edilen usulsüzlük, tespitler ve vergi kaçırma teknikleri ve yöntemleri günümüzdeki konularla benzerliği ile dikkat çekmektedir.
II.3. Günümüzde Vergi İnceleme elemanına ihbar ikramiyesi verilebilir mi?
1931 tarihinde, Menkul ve Gayrimenkul Emval ile Bunların İntifa Haklarının ve Daimi Vergilerin Mektumlarını Haber Verenlere Verilecek İkramiye Hakkında Kanunun 2 inci maddesinde, İhbar, Devlet memurları tarafından vaki olduğu takdirde ihbar edenlere birinci maddenin şeraiti dâhilinde ve bu maddedeki nispetlerin yarısı miktarında ikramiye verilir’ denilmektedir.
Ancak birinci maddedeki emvalin ve intifa haklarının tahrir ve tahakkuku ile vazifedar olan memurlarla bu memurları sevk ve idare eden amirlere ihbar mukabili olarak ikramiye verilir. Bilümum mal memurları ile tahrir ve tahmin heyetleri mensuplarına ve tahakkuk muamelesinde vazifedar olanlara ikramiye verilmez.
Kanunun 7 inci maddesinde de, bu kanunun birinci ve altıncı maddelerinde yazılı mektumları zahire çıkarmakta emsali meyanında fevkalade hizmeti görülen varidat tahakkuk ve tetkik memurları bulundukları mahallin en büyük mal memurunun talebi ve Maliye Vekâletinin takdir ve tensibi ile misil zamları fazlalarından iki maaş baliğine kadar nakten taltif olunabilirler.
Görüleceği üzere, ilgili kanunun 7 inci maddesi halen yürürlükte olup varidat tahakkuk ve tetkik memurları bulundukları mahallin en büyük mal memurunun talebi üzerine Hazine ve Maliye Bakanının takdir ve tensiplerine göre misil zamları fazlalarından iki maaş baliğine kadar nakten taltif olunabilirler.
Varidat tetkik memuru unvanı günümüzde Vergi Müfettişliğine denk gelmektedir. Şöyle ki, İstanbul maliyesi teşkilâtına ait 2265 numaralı kanunun üçüncü maddesi ile gerek dört vilâyette yeni varidat teşkilâtı icrasına dair bulunan 2475 numaralı kanunun 1’nci maddesi ile varidat tetkik memurları yerine varidat “Tahakkuk Müfettişlikleri” ihdas edilmiştir.
29.05.1936 tarih ve 2996 Sayılı Maliye Vekâleti Teşkilat ve Vazifeleri Hakkında Kanun’un[7] müteferrik hükümler başlıklı 44’ncü maddesinde, “Bu kanunda yazılı kontrol memurları, varidat kanunlarında yazılı tahakkuk müfettişi ve tahsil müfettişlerine veya tetkik memurlarına verilmiş hak ve salahiyetlerine haizdir” denilmektedir. Bu yasal düzenleme ile 1926 tarihinde ihdas edilen tahakkuk müfettişliği unvanı “Varidat Kontrol Memuru” olarak değiştirilmiştir.
5655 Sayılı Maliye Bakanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkındaki 2996 sayılı Kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesine ve bu kanuna bazı maddeler eklenmesine dair Kanunun 1 sayılı Cetvelde yer alan “Gelir Kontrol Memuru” ve “Tahsil Kontrol Memuru” ve “Varidat Kontrol Memuru” unvanları kaldırılmış yerine 140 adet “Vergi Kontrol Memuru” unvanı ihdas edilmiştir.
1993 tarihinde Maliye Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki 178 sayılı KHK’de Değişiklik Yapılmasına İlişkin 516 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin[8] 14’ncü maddesi ile “Vergi Denetmenliği” kadrosu ihdas edilmiştir.
646 Sayılı Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının Kurulması Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararname ile Vergi Denetmenliği kaldırılmış olup yerine başkaca bir hiçbir işleme gerek kalmaksızın bu kadrolarda bulunanlar Vergi Müfettişliği unvanına atanmıştır. [9]
Bu bilgiler ışığında vergi müfettişleri, gizli kalmış vergi kaçaklarını ortaya çıkarmakta emsallerine göre fevkalade hizmet ortaya koymaları halinde mahallin en büyük mal memurunun talebi üzerine Hazine ve Maliye Bakanının olur ve tensipleri ile iki maaş baliğine kadar nakten taltif edilebilirler.
III- TALEP VE RİCA
Makalemi Sayın Bakanımızın ilgi ve değerlendirmelerine takdim eder, söz konusu maddenin işlerlik kazanması için gerekli talimatları vermelerini olur ve tensiplerine sunarım. Arz ederim.
Dip Notlar:
[1] Devletten, hazineden veya hükümetten gizli tutulmuş, saklanmış anlamında kullanılan Osmanlıca bir terim.
[2] 31.12.1931 tarih ve 1990 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[3] Menkul ve Gayrimenkul Emval ile Bunların İntifa Hakları ve Daimi Vergilerin Mektubatı Muhbirlerine Verilecek İkramiye Hakkındaki Kanun 26.12.1931 tarihinde kabul edilmiş olup 31.12.1931 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[4] 14.03.1926 tarih ve 321 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[5] 2395 sayılı Kazanç Vergisi Kanunu kabul edilerek 25.03.1934 tarih ve 2662 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[6] Yrd. Doç.Dr. Rahmi ÇİÇEK. KTÜ Fatih Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi. Cumhuriyet Dönemi Milli İktisat Uygulamalarına Bir Örnek: Trabzon Liman İşleri İnhisar Türk Anonim Şirketi
[7] 5.6.1936 tarih ve 3322 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır.
[8] 16.9.1993 gün ve 21700 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.
[9] 10.07.2011 tarih 27990 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.