Site icon Alomaliye.com Güncel Mevzuat, Muhasebe, Ekonomi, Vergi, SGK Haberleri

Sinai Mülkiyet Haklarında İstisna (KVK 5/B – KDVK 17/4-z) – Doğan ÇENGEL, YMM

Doğan ÇENGEL

Sinai Mülkiyet Haklarında İstisna

Doğan ÇENGEL
Yeminli Mali Müşavir / Bağımsız Denetçi
dogancengel@beratymm.com

1. Giriş

Ülkelerin gelişmişlik düzeylerini belirleyen temel unsurlardan bir kaçını AR-GE yatırımları, sahip oldukları patent sayısı ile kullandıkları teknoloji şeklinde sıralayabiliriz. Teknoloji, bir sanayi dalı ile ilgili yapım yöntemlerini, kullanılan araç, gereç ve aletleri, bunların kullanım biçimlerini kapsayan uygulama bilgisi olarak tanımlanabilir. Bilinen bilgilerden yararlanarak daha önce bilinmeyen yeni bir bulguya ulaşma veya yöntem geliştirmeye ise buluş (icat) denir. Bir buluş başka bir buluşa yapı taşı ya da ilham kaynağı olabilmektedir. Elektriğin keşfi, elektrik bataryalarının keşfine, elektrik bataryalarının keşfi ise elektrikli araçların keşfine hizmet etmiştir diyebiliriz. Savunma sanayimizde ise insansız hava araçlarının üretimi, sonrasında ise insansız silahlı hava araçlarının üretimi örnek gösterilebilir. Yeni teknolojilere/buluşlara çoğunlukla uzun zaman ve maliyet gerektiren araştırma geliştirme faaliyetleri sonucunda ulaşılabilmektedir. Bu nedenle işletmeler araştırma geliştirme faaliyetlerine önemli bütçeler ayırmaktadırlar.  Yeni buluşlar için zaman ve para maliyetine katlanan kimselerin haklarının korunması ve bir takım vergisel avantajlar sağlanarak desteklenmesi sürekliliğin sağlanması ve teşvik edilmesi adına oldukça önemlidir.

22/12/2016 Tarih ve 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu marka, coğrafi işaret, tasarım, patent, faydalı model ile geleneksel ürün adlarına ilişkin başvuruları, tescil ve tescil sonrası işlemleri ve bu hakların ihlaline dair hukuki ve cezai yaptırımları hüküm altına almıştır. 6769 Sayılı Kanunun yürürlüğe girmesiyle 551 Sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK yürürlükten kalkmıştır. 6769 Sayılı Kanuna göre sınai mülkiyet kavramı markayı, coğrafi işareti, tasarımı, patent ve faydalı modeli kapsamaktadır.

Vergi mevzuatımızda teknolojik gelişmeyi teşvik eden kimi zaman bir birinin alternatifi olan kimi zamansa biri diğerinin devamı niteliğinde olan birçok indirim ve istisna yer almaktadır. Bugünkü makalemize konu olan ve Gelir vergisi mükelleflerinin de yararlanabildiği Kurumlar Vergisi Kanunun 5/B Maddesinde hüküm altına alınan “Sınai Mülkiyet Haklarında İstisna” söz konusu vergi istisnalarından biridir. Yazımızın 11. Maddesinde konu KDVK açısından da ele alınmıştır.

2. İstisnadan Faydalanabilecek Olanlar

İstisnadan kurumlar vergisi ve gelir vergisi mükellefleri yararlanabilir. Şartları sağlamaları kaydıyla dar mükellefler de istisnadan yararlanabilir.

6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunun 3. Maddesine göre korumadan yararlanacak olanlar bu istisnadan yararlanabilir.

3. İstisna kapsamındaki kazanç ve iratlar

GV ve KV mükellefleri tarafından Türkiye’de gerçekleştirilen araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan buluşların;

istisna kapsamındadır.

4. İstisnanın başlangıç tarihi ile uygulama oranı

İstisna uygulamasına patent veya faydalı model belgesinin verildiği tarihten itibaren başlanır ve ilgili patent veya faydalı model belgesi için sağlanan koruma süresi aşılmamak kaydıyla bu istisnadan yararlanılabilir. Söz konusu kazanç ve iratların 01.01.2015 tarihinden itibaren %50’si istisnadır. KVK’nın 5/B-7. Maddesiyle bazı sınırlamalar dahilinde oran konusunda yetki Cumhurbaşkanına, hesaplama ve uygulamaya yönelik belirleme yetkisi ise Maliye Bakanlığına verilmiştir. İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının bir özelgesinde TPE’de müracaat aşamasında olan patentin noter belgeli olarak kiraya verilmesinden elde edilen kazancın istisna kapsamında olmadığı görüşü verilmiştir (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 02/12/2015 Tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-120[89-2015/177]-99528 Sayılı Özelgesi).

5. İstisnadan yararlanma şartları

şartlarının birlikte sağlanması gerekir.

Söz konusu faaliyetlerinin bir kısmının yurt dışında yapılması veya yurt dışından mesleki veya teknik destek, danışmanlık hizmeti ve diğer hizmetler alınması veya bunlara analiz yaptırılması gibi hallerde, bu faaliyetlerin sadece Türkiye’de gerçekleştirilen kısmına isabet eden tutarla sınırlı olmak üzere istisnadan yararlanılabilir.

Kurumlar Vergisi Tebliğinde 6769 Sayılı Kanunun yürürlüğe girmesi ve 551 Sayılı KHK yürürlükten kalkması sebebiyle herhangi bir değişiklik yapılmamıştır. Ancak KVK’nın 5/B maddesine “veya … 6769 Sayılı Kanun” ifadesi eklenmiştir. Tebliğde 6769 Sayılı Kanuna atıf yapılmaması istisna uygulamasına engel değildir. Ayrıca 551 Sayılı KHK ve 6769 Sayılı Kanun birlikte incelendiğinde KVK’nın 5/B Maddesini ilgilendiren ifadelerde köklü değişikliğe gidilmediği anlaşılmaktadır.

6. Buluşun üretim sürecinde kullanılması halinde kazancın tespiti

KVK’nın 5/B-3. Maddesine göre buluşun üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazançların, patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmı, ayrıştırılmak suretiyle transfer fiyatlandırması esaslarına göre tespit edilecektir. Ancak Maliye Bakanlığı yetkisini kullanarak mükelleflerin tercih etmeleri halinde, ürettikleri ürünlerin satışından elde ettikleri kazançlarının patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmını, maliyet unsurlarını dikkate alarak ayrıştırmalarını mümkün kılmıştır.

Maliyet yönteminin kullanılması halinde buluşla ilgili maliyetlerin buluşun üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin toplam maliyeti içerisindeki payı dikkate alınır. Üretim sürecinde kullanılması nedeniyle buluşa ilişkin olarak katlanılan;

gibi giderler dikkate alınmak suretiyle buluşla ilgili katlanılan maliyetler hesaplanacak ve buluşla ilgili maliyetlerin üretilen ürünlerin toplam maliyeti içerisindeki payı tespit edilecektir. İlgili gider ve maliyetler ayrıştırıldıktan sonra yapılması gereken basit bir oran/orantı hesaplamasıdır. (Örneğin toplam ürün maliyeti 1.000.000 TL, bu maliyetin içerisinde buluşun üretim sürecine kullanılmasından kaynaklı 250.000 TL maliyet olduğunu ve söz konusu ürün satışından 100.000 TL kazanç elde edildiğini varsaydığımızda (100.000 x (250.000/1.000.000) x %50) = 12.500 TL kazanç istisnadan faydalanabilir.)

7. İstisnanın Gelir ve Kurumlar Vergisi Beyannamesinde gösterilmesi

a-Gelir Vergisi Beyannamesi: Beyanname vermekle yükümlü olan gelir vergisi mükellefleri söz konusu istisnaya ilişkin bilgilere Kazanç Bildirim Detayı/İstisna Edilen Kazançlara İlişkin Bildirim Bölümünün Sınai Mülkiyet Haklarında İstisna (5/B) satırında yer vereceklerdir. Ancak bu alan bilgilendirme mahiyetinde olup hesaplamaya etkisi bulunmamaktadır. Bu nedenle ilgili kazanç türü, istisna kadar eksiltilerek beyana konu edilir.

b-Kurumlar Vergisi Beyannamesi: Söz konusu istisna Kurumlar Vergisi Beyannamesinin Kazanç ve İlaveler bölümünün, Zarar Dahi Olsa İndirilecek İstisna ve İndirimler kısmının, Sınai Mülkiyet Haklarında İstisna (5/B) satırında beyan edilecektir. Ayrıca beyannamenin Ekler Bölümünün, Sınai Mülkiyet Haklarında İstisna Tablosu doldurulacaktır.

İstisnaya tabi kazanç olsa dahi İstisna konusu dışındaki faaliyetler nedeniyle  mali kar oluşmayabilir. Ancak sınai mülkiyet hakları istisnası zarar olsa dahi yararlanılacak istisnalardandır. İstisnanın beyana dahil edilmesi dönem zararını artırır. Söz konusu zarar ise 5 yıl süresince mali karın tespitinde geçmiş yıl zararı olarak indirim konusu yapılabilir. Bu nedenle mali kar oluşmasa dahi sınai mülkiyet hakları istisnasının kurumlar vergisi beyannamesinde yer verilmesi yerinde olur.

8. Serbest meslek kazançları ile gayrimenkul sermaye iratları üzerinden yapılacak vergi kesintisi

İstisna uygulamasının kesinti suretiyle alınan vergilere etkisi yoktur. Ancak istisnadan yararlanılan serbest meslek kazançları ile gayrimenkul sermaye iratları üzerinden yapılacak vergi kesintisi % 50 oranında indirimli uygulanır. Kazanç ve iradı kesinti yoluyla vergilenen ve beyanname vermesi gerekmeyen mükellefler için indirimli vergi kesintisi en fazla 5 yıl süre ile uygulanır. (Örneğin GVK 18. Maddesi kapsamında istisnadan faydalanan Serbest Meslek Erbabı Bay SU söz konusu patenti 30.000 TL bedelle VED A.Ş. satmıştır. Bu durumda VED A.Ş. 30.000 x (%17 x 0,50) = 2.550 TL vergi kesintisi yaparak muhtasar beyannameye konu edecektir.

9. Patent veya faydalı model belgesinin geriye dönük olarak hükümsüz sayılması

Yetkili mahkemeler tarafından patent veya faydalı model belgesinin hükümsüzlüğüne karar verilmesi halinde, kararın sonuçları geçmişe etkili olacağından, bu patent veya faydalı model belgelerine konu buluşlardan elde edilen kazanç ve iratlar için uygulanan istisna dolayısıyla zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte tahsil edilir.

VUK’un 114. Maddesine göre; şarta bağlı istisna veya muafiyet uygulamaları sonucu kısmen veya tamamen alınmayan vergilere ilişkin zamanaşımı süresi, istisna veya muafiyet şartlarının ihlâl edildiği tarihi takip eden takvim yılı başından itibaren başlayacağı hususunu hatırlatmamızda fayda bulunmaktadır.

10. İstisna uygulamalarında tercih

Mükellefler, hem 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun geçici 2. maddesinde hem de Sınai Mülkiyet Haklarındaki İstisnadan şartları sağlasalar dahi söz konusu buluştan elde edilen kazançlarına bu istisnalardan sadece biri uygulanabilecektir.

Ancak mükelleflerin, araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetlerine ilişkin harcamalarının bu Kanunun 10/1-a maddesi kapsamında veya 5746 sayılı Kanunun 3. maddesi kapsamında Ar-Ge indirimine konu edilmiş olması, bu faaliyetleri sonucu ortaya çıkan buluşlarından sağlanan kazançlar nedeniyle KVK’nın 5/B maddesinde düzenlenen istisna uygulamasından yararlanmalarına engel teşkil etmeyecektir.

Diğer taraftan, sınai mülkiyet haklarında uygulanan bu istisnadan yararlanan mükellefler söz konusu kazançlarına ilişkin olarak diğer istisna uygulamalarından yararlanamayacaklardır.

11. Sınai Mülkiyet Haklarında Katma Değer Vergisi İstisnası

KDVK’nın 17/4-z maddesine göre, KVK 5/B maddesi kapsamındaki araştırma ve geliştirme, yenilik ile yazılım faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan patentli veya faydalı model belgeli buluşa ilişkin gayri maddi hakların kiralanması, devri veya satışı KDV’den istisnadır.

Ancak KVK 5/B Kapsamında istisna olan;

ilişkin kazançlar (ve bu faaliyetlere ilişkin hasılat) katma değer vergisi kapsamında istisna değildir. KVK 5/B kapsamında kazanç ve iratlar istisna edilmişken KDVK 17/4-z maddesinde kiralama, devir/satıştan elde edilen hasılat istisnadır.

Söz konusu patentli veya faydalı model belgeli buluşa ilişkin gayri maddi hakların kiralanması, devri veya satışının KDV’den istisna tutulabilmesi için bunların 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun (5/B) maddesi kapsamındaki araştırma ve geliştirme, yenilik ile yazılım faaliyetleri neticesinde elde edilmiş olması gerekmektedir.

Bu kapsamda vergiden istisna edilen işlemler bakımından Kanunun (30/a) maddesi hükmü uygulanmayacağından, söz konusu işlemler nedeniyle yüklenilen KDV tutarlarının, indirim hesaplarından çıkarılmak suretiyle düzeltilmesi gerekmez.

Söz konusu istisna KDV-1 Beyannamesinin İstisnalar-Diğer İade Hakkı Doğuran İşlemler/Kısmi İstisna Kapsamına Giren İşlemler bölümünün Patentli veya Faydalı Model Belgeli Buluşa İlişkin Gayrimaddi Hakların Kiralanması Devri ve Satışı satırında  beyan edilir. İstisna kapsamında KDV iadesi talep edilemeyeceğinden yüklenilen KDV alanı boş bırakılır.

12. Diğer Hususlar

a- Kanunda ve Tebliğde 01.01.2015 tarihinden önce alınan patent ve faydalı model haklarına ilişkin sınırlama olmadığından söz konusu hakların bu tarihten önce alınmasının istisna uygulamasına engel teşkil etmemektedir. Ancak istisna şartlarının sağlanması gerekir.

b- İncelemesiz sistem ile verilen patentlerde koruma süresi 7 yıl olup süre sona ermeden incelemeli sistemle patent verilmesi halinde, incelemeli sistemle patent verildiği tarihten itibaren kalan koruma süresinin sonuna kadar istisnadan yararlanılabilir.

c-6728 Sayılı Kanunla 09/08/2016 tarihinden itibaren Maliye Bakanlığı tarafından değerleme raporu düzenlenme şartı kaldırılmıştır. Bu tarihten önce başvuru yapanlar 01/01/2015 tarihinden itibaren değerleme raporu düzenlenmeksizin istisnadan yararlanabilir.

d-31/12/2016 Tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 11 Seri Numaralı KV Tebliğ ile YMM’lerin sorumluluğu başlıklı bölümü yürürlükten kaldırıldığından söz konusu istisnadan yararlananlar için YMM Raporu şartı aranmamaktadır.

e-Patent veya faydalı model belgesini devralanlar, satın alanlar veya inhisari lisans sahipleri, şartların sağlanması kaydıyla, bu işlemlerin TPE tarafından tutulan sicile tescil edildiği tarihten itibaren istisnadan yararlanabileceklerdir.

f- İnhisari lisans sözleşmesi dışındaki lisans sözleşmeleriyle patentli veya faydalı model belgeli buluşun kullanım haklarını alanlar, bu sözleşmeler TPE tarafından tescil edilmiş olsa dahi istisnadan faydalanamazlar.

g-Ortak alınan patente konu buluşun üretim sürecinde kullanılması sonucu elde edilen kazanç, şartları sağlaması kaydıyla KVK 5/B kapsamındaki istisnadan faydalanabilir (Ankara Vergi Dairesi Başkanlığının 28/01/2019 Tarih ve B.07.1.GİB.4.06.16.01-125[5-17/31]-36815 Sayılı Özelgesi).

h-TPE tarafından incelemeli sistemle verilmiş patente konu olan ve Türkiye’de seri üretime tabi tutulan ürünlerin satışından elde edilen kazancın sınai mülkiyet haklarında istisna uygulamasından faydalanması mümkün bulunmakta olup, diğer şartların da sağlanması halinde, söz konusu ürünlerin üretiminin Türkiye’de fason olarak yaptırılmasının istisna uygulamasında bir etkisi söz konusu değildir. Öte yandan, söz konusu buluşlara ilişkin fason üretimi gerçekleştiren gerçek veya tüzel kişilerin elde edeceği kazançların söz konusu istisnadan faydalanamayacağı tabiidir  (İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 17/02/2016 Tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-125[5/B-2015-285]-13344 Sayılı Özelgesi).

13. Örnek

Köse A.Ş. incelemesiz sistemle patent aldığı ve 7 yıllık koruma süresi 31.12.2017 tarihinde sona erecek buluşu için incelemeli sistemle patent verilmesi için 01.01.2015 tarihinde TPE’ye müracaat etmiştir. Başvuru olumlu sonuçlanmış ve 01.01.2017 tarihinde incelemeli sistemle patent verilmiştir. Koruma süresi 31.12.2030 tarihinde sona erecektir.

a- Köse A.Ş. sahibi olduğu patenti 01.01.2016 tarihinden 31.12.2016 tarihine kadar Demir Ltd.Şti’ye 200.000 TL bedelle kiralamıştır. (Kira bedeli, patent incelemesiz sistemli olduğundan kurumlar vergisi açısından istisna uygulanmaz ayrıca kira bedeli üzerinden KDV hesaplanacaktır.)

b- Köse A.Ş. 2017 yılında üretim sürecinde bu buluşunu da kullanarak elektrikli cihaz üretimi yapmıştır. Cihazların toplam üretim maliyeti 1.000.000 TL olup, bu maliyetin 200.000 TL’lik kısmı patentle korunan buluşun üretim sürecinde kullanılması nedeniyle katlanılan maliyetlerden oluşturmaktadır. Köse A.Ş. ürettiği cihazların satışından 2017 yılında 500.000 TL kazanç elde etmiştir. (500.000 x (200.000/1.000.000) x 0,50 =50.000 TL kazanç kurumlar vergisinden istisnadır ancak söz konusu faaliyet KDV’den istisna olmadığından cihaz satış bedelleri üzerinden KDV hesaplanmalıdır.)

c-Köse A.Ş. 2018 yılında söz konusu buluşuna yönelik haklarının ihlal edilmesi nedeniyle 300.000 TL tazminat elde etmiştir. (300.000 x 0,50 = 150.000 TL kazanç kurumlar vergisinden istisna olup söz konusu tazminat KDV’nin konusuna girmez.)

d-Köse A.Ş. patenti 30.06.2019 tarihinde mükellefiyeti  olmayan Bay E. Şahin’e  satmış ve bu satıştan 400.000 TL kazanç elde etmiştir. (400.000 x 0,50 = 200.000 TL kazanç kurumlar vergisinden istisna olup satış bedelinin tamamı KDV’den istisnadır.)

e- Bay E.Şahin patenti 01.07.2019 tarihinden 31.12.2019 tarihine kadar Uzun A.Ş’ye 50.000 TL’ye kiralamış ve bedelini peşin tahsil etmiştir. (Uzun A.Ş. 50.000 TL üzerinden GVK 94. Maddesine göre %20 yerine %10 vergi tevkifatı yaparak söz konusu kesintiyi Temmuz 2019 Dönemi Muhtasar Beyannamesinde yer verecektir.  KDV Mükellefiyeti olmayan Bay E.Şahin’den yapılan kiralama için Uzun A.Ş. sorumlu sıfatıyla KDV hesaplamayacaktır.)

SONUÇ

Ülkemizde yürürlükten kalkan 551 Sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK ve halen yürürlükte olan 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunuyla Sınai Mülkiyet Hakları koruma altına alınmıştır.

KVK’nın 5/B Maddesiyle şartların sağlanması halinde Türkiye’de gerçekleştirilen araştırma, geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile yazılım faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan buluşların; kiralanması, satışı/devri, Türkiye’de seri üretime tabi tutularak pazarlanmalarından elde edilen kazanç ve iratlarla, söz konusu buluşların Türkiye’de gerçekleştirilen üretim sürecinde kullanılması sonucu üretilen ürünlerin satışından elde edilen kazançların patentli veya faydalı model belgeli buluşa atfedilen kısmının % 50’si gelir ve kurumlar vergisinden istisna tutulmuştur. Bu istisna, buluşa yönelik hakların ihlal edilmesi neticesinde elde edilen gelirler ile buluş nedeniyle alınan sigorta veya diğer tazminatlar için de uygulanır.

KDVK’nın 17/4-z maddesine göre ise, KVK 5/B maddesi kapsamındaki araştırma ve geliştirme, yenilik ile yazılım faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan patentli veya faydalı model belgeli buluşa ilişkin gayri maddi hakların kiralanması, devri veya satışı KDV’den istisnadır.

127 No.lu VUK Sirküleriyle 30.04.2020 günü sonuna kadar verilmesi gereken 2019 dönemine ait Kurumlar Vergisi beyannameleri (mücbir sebep halinden faydalananlar dahil) 01.06.2020 günü sonuna kadar verilmesi ve verginin de aynı sürede ödenmesi gerekmektedir. Kurumlar vergisi beyannamesi verilmeden önce “Sınai Mülkiyet Haklarındaki İstisna” hususuna istisnadan yararlanıp yararlanılamadığı ya da hesaplamaların tekrar gözden geçirilmesi adına dikkat çekmek istedik.

Kaynakça

– 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu ve Tebliği,

– 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu ve Uygulama Genel Tebliği,

– 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu,

– 551 Sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK,

– 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu,

– 127 No.lu VUK Sirküleri,

– İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 02/12/2015 Tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-120[89-2015/177]-99528 Sayılı Özelgesi,

– Ankara Vergi Dairesi Başkanlığının 28/01/2019 Tarih ve B.07.1.GİB.4.06.16.01-125[5-17/31]-36815 Sayılı Özelgesi,

– İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığının 17/02/2016 Tarih ve B.07.1.GİB.4.34.16.01-125[5/B-2015-285]-13344 Sayılı Özelgesi.

Exit mobile version