Güçlü, Eşit ve Adil Bir Vergi Sistemi, Ama Nasıl?
Ali ÇAKMAKCI
Yeminli Mali Müşavir
[email protected]
Yazar Hakkında
(Makale Serisi 6)
1. Kamu Hizmetlerinden Fazla Yararlanan Arsa/Arazi Alım Satımlarının Belli Bir Süre Sonra Vergi Dışı Kalması Doğru Değildir:
Bilindiği üzere doğalgaz, elektrik, su, imar gibi pek çok kamusal hizmetten arsa ve arazi şeklindeki sahip olunan taşınmazlar da yararlanmaktadır. Toplumun tamamının finanse ettiği bir bütçe içinde, arsa veya arazisi olanların iktisap tarihinden 5 yıl sonra bu kıymetlerin satışlarından doğan kazancın vergi dışı kalması hem kamunun haksız yere bedel ödemesine, hem vergi adaletinin kaybolmasına neden olacak, hem de gelir dağılımı bozucu, rantı teşvik edici bir durum yaratacaktır.
Ayrıca, mükellefler açısından da bu tür kıymetlerin vergi dışına çıkması için en az 5 yıl beklemesine yol açacak, bu nedenle toplumun kaynaklarının 5 yıl boyunca atıl hale gelmesine, ekonomiye etkin şekilde kazandırılmamasına yol açabilecektir. Bize göre, taşınmaz satışlarına ilişkin bu düzenlemenin yeniden düzenlenmesi yerinde olacaktır.
2. Rant Vergisi Getirilmelidir[1]:
Rant vergisi, inşaat projesindeki yapım izni emsal ve/veya statü değişikliği gibi nedenlerle artış gösterdiğinde, bunun belli bir kısmının kamuya aktarılacak kısmına verilen isim olarak nitelendirilmektedir. Mesela, müteaahit bir arsa için inşaat yapım izni 4.000 m2 iken, belediye meclisinden alacağı bir kararla 6.000 m2’ye çıkartabilmektedir. Yeter ki belediye yetkili birimlerine bir şekilde karar aldırabilsin. Bu durum, elbette ki ilişkileri veya gücü olan müteahhitleri, diğerlerine karşı oldukça öne çıkarmaktadır. Bugün baktığımızda aynı muhitte 5-10 kat inşaat yapım izni verilmiş binalar varken, bazılarında 25-30 kata kadar inşaat yapma izni verilebilmektedir. Özellikle Ankara, İstanbul, İzmir gibi metropol şehirlerde bu durum ciddi rahatsızlıklara ve adaletsizliklere neden olmaktadır. Ayrıca, 3. Boğaz köprüsü veya Kanal İstanbul gibi önemli kamu yatımlarında ise önceden içsel bilgi alabilen yatırımcılar da çok ucuza bu arsaları kapatabilmektedirler.
Bu vergi özellikle ABD, Avrupa’da uygulanmakta, buna karşın Asya da ise sınırlı uygulanmaktadır. Ülkemizde de bu vergi aslında yeni değildir. 1970’lerde Gayrimenkul Kıymet Artış Vergisi getirilmekle birlikte, yaklaşık on yıl içinde baskılar nedeniyle kaldırılmıştır.
Rant vergisi, kamu kaynaklarının artması ve gelir adaletinin dengeli dağılımı açısından çok önemli olmakla birlikte, hukuka aykırı işlemleri önlemeye yetmeyecek, ama önemli düzeyde etkileyebileceği aşikardır. Rant vergisi, toplumda vergi adaleti için aranan en önemli vergilendirilebilir alanlardan birisi olarak karşımıza çıkmaktadır.
3. Teşvik Belgesinde Yer Alan Yatırımların Adil Dağılımı İçin Revizyonlar Yapılmalıdır:
Ülkemizde 20/30 yıldır uygulanan teşvik sistemi 2012 de revize edilse dahi, doğu ve güneydoğuya amaçlanan önemli yatırımları çekememiştir. Bir diğer ifadeyle, yatırım teşvik mevzuatımız kendisinden beklenen adaletli gelir dağılımı, normal bir nüfus dağılımı, kalkınmada ve refahta eşit paylaşım gibi hiçbir ekonomik amaca hizmet etmemiştir.
Bize göre, 1. ve 2. Bölge yatırım teşvik belgelerine belki kademeli olarak %3-%5 gibi “doğu ve güneydoğuyu kalkındırma amacıyla fon” ihdas edip bu bölgelerde özel sektörün yapmadığı yatırımların devlet kanalıyla yapılması teşvik edilmiş olacaktır. Devletin bunları yapmakla ilgili bir görevinin olduğunu düşünmekteyiz. Bu misyon pek çok sorunu kendiliğinden çözebilecektir.
4. Vergi Kanunlarında Peşin Ödemeyi Sevk Eden Düzenlemeler Hazineye Fayda Sağlayacaktır:
Vergi kanunlarımızda genel ve özel ödeme zamanları belirtilmiş olup, her vergi kanununda bunların taksitleri özel olarak yer almaktadır. Buna karşın, peşin ödeme arzusu olan mükelleflerin ödemelerini peşin olarak yapmaları durumunda belli bir indirim imkanının olması Hazine açısından gelirin daha erken elde edilmesine yol açabilecektir. Bu durumda, yapılacak bir yasal düzenlemeyle peşin tahsilatların teşvik edilmesi sağlanabilecektir. 6183 sayılı Kanunun Ek 1. Maddesinde erken ödemeye yönelik hüküm bulunsa da, oran %0 olarak belirlenmiştir.
[1] Konuya ilişkin eski bir röportajımız için;
https://www.adenymm.com.tr/hukumetin-gundemindeki-rant-vergisi-nedir-golbasililari-rant-vergisinde-neler-beklemektedir-
