SWAP Nedir?
Birol GÜVEN
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
[email protected]
Yazar Hakkında
Artık literatürümüze yeni bir deyim kazandırıldı. SWAP.
Sahi nereden çıktı derken aslında dünyada borçlanma türev aracı olarak 1980’lerin başından buyana kullanılmaktadır. Merkez Bankalarının sıkça yaptığı gibi büyük şirketler de bu borçlanma türev aracına sık sık başvurmaktadır.
Swap “Swap, kelime anlamı olarak takas, değiş/tokuş anlamını ifade etmektedir. Forward piyasalarda swap işlemleri, farklı faiz türlerine sahip (sabit ve değişken faizli) borçların birbirleri ile değişimi olarak tanımlanır. Yani elimizde yani aktifimizde bulunan TL’yi karşı tarafın elinde bulunan dövizi üzerinden takas ederek daha avantajlı borçlanma yoluna gitmeyi amaçlamaktadır.
SWAP NEDİR?
Piyasalarda üç tür swap işlemi yapılmaktadır.
Bunlar; para swapı, faiz swapı ve çapraz döviz swap’ıdır. Kısaca swap türlerine değinecek olursak;
1) Para swapı işlemleri; tarafların önceden anlaştıkları oran ve koşullarda belirli miktardaki para birimlerini değiştirmek suretiyle gerçekleştirdikleri işlemlerdir.
2) Faiz swapı işlemleri; gösterge bir anapara tutarı üzerinden farklı faiz oranı esaslarına göre hesaplanacak faizlerin iki taraf arasında anlaşılan vadelerde değişimini öngören bir sözleşmedir. Bu sözleşmede, aynı para biriminden olan borçların faiz ödemelerinin yapısı değişmekte, anapara değişimi gerçekleşmemektedir.
3) Çapraz döviz swapı işlemleri; farklı para birimleri ve farklı faiz yapısı üzerine (sabit veya değişken) borçlanan taraflar, diğer tarafın borcuna ilişkin anapara ve faiz ödemelerini yerine getirmek üzere anlaşarak gerekli yükümlülüğü yerine getirirler.
Günümüzde cari açık veren ve GSMH’ya göre borçlu ülkelerin Merkez Bankaları dış piyasalardan tahville borçlanma yerine bu yola başvurmaktadır. Keza İMF’nin daha düşük (%1’lerde) borçlanmak yerine swap işlemlerine başvurması olabilmektedir.
Çok büyük borç büyüklüğünde hangi ülke merkez bankası buna yanaşabilir? Öyle ki çevrilebilir borcumuz oldukça yüksek. Bunun ne kadarını swap işlemleri ile çevirebiliriz? Ülkeler arası İkili ilişkiler, gelecek planlaması, olası riskler, kredi notu ve diğer faktörler bu işin temel taşlarındandır.
Nisan 2020 ayında BDDK bankalara bir dakika durun bilançonuzdaki varlıkların vadelerine göre sınırlama getirerek swap işlemlerinde bu oranı %1 ile %10 arasında sınırlama getirmiştir. Bu konuda görüşüm şudur; bankalar bu işi yaparak Merkez Bankasına köstek olmasın bir, Merkez Bankasına munzam karşılık yatırmaktan kaçınmasın iki. Burada amaç hem para piyasalarını denetimde tutmak hem de Merkez Bankasını güçlendirmektir.
TCMB gibi rezervleri tehlikeli sınırda bulunan ve çevrilmesi büyük bir borçla boğuşan Hazine. sadece swap işlemleri ile günü kurtarabilir mi? Çok zor görünüyor. Yakın zamanda 150-180 Milyar USD gibi dış borcun çevrilmesi büyük bir olay. Eurobondla borçlanmanın maliyeti %7’den aşağı değil.
Denilebilir ki İMF’ye neden gidilmiyor. Maliyeti en düşük % 1’ler de, en az 2-3 yıl ödemesiz döndürülebilir. Ama İMF’nin dayatacağı neler olur? Önce Türkiye’ye bir ofis açıp bütçeden başlayarak her şeye karışıp direktif verecektir. Kaldı ki hükümetin de buna sıcak baktığını düşünmüyorum.
Yapısal reformlar olmadan zor görünüyor. Yapısal reformların temel taşı vatandaşların psikolojik desteğini almaktan geçiyor. Eğer bir kemer sıkma olacaksa, üretime dayalı bir politika, gelir adaletsizliğini önleyen, istihdama dayalı bir politikada herkes dişini sıkabilir. Bunun için toplumun en yukarısından en alt katmanına kadar herkesin fedakarlık yapması gerekir.
Nereden nereye geldik. Swap derken borçlanma araçlarına, ülkenin dış borcu en uygun koşullarla çevrilmesine geldik. İşimiz kolay değil. Ülke olarak yeni bir hikaye yazmamız gerekir. Eski hikaye buraya kadar. Yeni hikayede herkesin fedakarlığı da ödülü de eşit paylaşması gerekir.
Son söz PARAYI İYİ KULLANMAZSAN KENDİNİ KULLANDIRIRSIN nokta.
Kaynaklar
– BDDK’nın 12.04.2020 Tarihli Para Takası Kısıtlama Kararı
– BDDK’nın 18.04.2020 Tarihli Kredi Kararı
– BDDK’nın 21.04.2020 Tarihli Mevduatların Krediye Dönüşüm Kararı
