Ambalaj Kullanan – Ambalajlı Ürün İthal Edenler
Emrah AYGÜL
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
[email protected]
Yazar Hakkında
Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesi Verilme Süresi Uzatıldı. TIKLAYINIZ
0.Giriş
Geçen yıl plastik poşetlerden adet başına alınmaya başlayan geri kazanım katılım payı (GEKAP olarak ifade edilecektir) bu sene başından itibaren, 31.12.2019 tarih ve 30995 (4.mükerrer) sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik (Yönetmelik olarak ifade edilecektir) ile lastik, akümülatör, pil, madeni yağ, bitkisel yağ, ilaç, elektrikli ve elektronik eşya ile içecek ambalajı dâhil tüm ambalajlara uygulanmaya başlanmıştır. Yönetmeliğin ardından Yönetmeliğin uygulanmasına ilişkin tanımlayıcı ve açıklayıcı hususlar Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca belirlenmiş olup “Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Usul ve Esaslar” (Usul ve Esaslar olarak ifade edilecektir) 07.02.2020 tarihli ve 34658 sayılı Bakan Oluru ile yayımlanmıştır.
GEKAP kapsamına alınan ambalajın yaygın kullanımı sebebiyle birçok işletmenin uygulamanın kapsamına gireceğini düşünmekteyiz. Bu sebeple bu yazımızda ambalaj malzemelerinin (plastik poşet hariç) GEKAP kapsamındaki durumu “Yönetmelik” ile “Usul ve Esaslar”dan faydalanılarak ele alınacaktır.
1.Ambalaj Nedir?
1.1.Genel Tanımı
Ambalaj: Hammaddeden işlenmiş ürüne kadar, herhangi bir eşya veya malzemenin üreticiden kullanıcıya veya tüketiciye ulaştırılması aşamasında, taşınması, korunması, saklanması ve satışa sunulması için kullanılan ve bileşenleri dâhil tüm malzemeleri ifade etmektedir.
1.2. Ambalaj Tanımına Uyan Ürünler
Kriter 1
- Başka bir ürün/eşya/malzemenin ayrılmaz bir parçası değilse,
- Başka bir ürün/eşya/malzemenin kullanım ömrü boyunca o ürün/eşya/malzemeleri içinde bulundurmak, desteklemek veya korumak için kullanımı gerekli değilse,
- Başka bir ürün/eşya/malzeme ve bunların tüm parçaları ile birlikte kullanılıp, tüketilip, bertaraf edilmiyorsa, ambalaj olarak kabul edilir.
Bu kriterlerin herhangi birisini sağlamayanlar asıl ürün/eşya/malzemenin orijinal parçası olarak kabul edilirler ve ambalaj olarak tanımlanmazlar.
Kriter 2
Satış yerlerinde doldurulmak üzere tasarlanan ve bu şekilde kullanılan ürün/eşya/malzemeler ile satış yerlerinde satılan, doldurulan ya da doldurulması tasarlanan ve bu şekilde kullanılan tek kullanımlık ürün/eşya/malzemeler ambalaj olarak kabul edilir. Bu kriterleri sağlamayan veya tekrar aynı amaçla bağımsız kullanımı mümkün olanlar orijinal ürün/eşya/malzemeler olarak kabul edilirler ve ambalaj olarak tanımlanmazlar.
Kriter 3
Ambalajın bileşenleri ve ambalajda bulunan destekleyici, yardımcı parçalar bütünleşik oldukları ambalajın parçası kabul edilir.
Bir ürüne doğrudan asılan ya da takılan ve ambalaj görevi gören bu parçalar o ürünün ayrılmaz bir parçası olmayıp, ürün ile birlikte kullanılıp, tüketilip, bertaraf edilmedikçe ambalaj kabul edilir.
1.3. Üretildiği Malzemeye Göre Ambalajların Tanımlanması
Plastik Ambalaj: Sadece plastik malzemeden yapılmış ambalajlar Örnek: Plastik kaplar, kutular
Cam Ambalaj: Sadece cam malzemeden yapılmış ambalajlar Örnek: Cam kavanozlar
Kâğıt-Karton Ambalaj: Sadece kâğıt-karton malzemeden yapılmış ambalajlar Örnek: Karton kutu ve koliler
Metal Ambalaj: Sadece metal malzemeden yapılmış ambalajlar Örnek: Teneke, metal ve alüminyum kutular
Ahşap Ambalaj: Sadece ahşap malzemeden yapılmış ambalajlar Örnek: Ahşap kasalar, ahşap paletler
Kompozit Ambalaj: Farklı malzemelerin (kâğıt-plastik-metal-cam gibi) birlikte kullanılması ile yapılmış ve bu malzemelerin elle birbirinden ayrılmasının mümkün olmadığı ambalajlar
Bu ambalajlar içeriği itibariyle kullanılan malzemenin ağırlığına göre aşağıdaki şekilde isimlendirilir:
- Kâğıt karton ağırlıklı kompozit ambalaj
- Plastik ağırlıklı kompozit ambalaj
- Metal ağırlıklı kompozit ambalaj
- Cam ağırlıklı kompozit ambalaj
1.4.Kullanım Amacına Göre Ambalajların Tanımlanması
Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği uygulamaları kapsamında; birincil ambalaj/iç ambalaj/satış ambalajı, ikincil ambalaj/grup ambalajı, üçüncül ambalaj/nakliye ambalajı/dış ambalaj vb. olarak yapılan tanımlamalara uyan bütün ürün/eşya/malzeme türleri ambalaj olarak kabul edilirler.
2.Ambalaj Malzemesine İlişkin GEKAP Uygulaması
2.1.Yönetmeliğin Kapsamadığı Durumlar
Yönetmelik;
a) Tekrar kullanıma alınan ürünler, zati ihtiyaç kapsamındaki ürünler, imha edilerek tasfiye edilecek gümrüklü ürün ve eşyalar ile ihraç edilen ürünleri,
b) Kamu kurum ve kuruluşlarının münhasıran asli görevlerinde kullanmak, piyasaya arz edilmemek ve ticari amaç güdülmemek kaydıyla ürettikleri veya bağlı kuruluşlarına ürettirdikleri Kanunun ek-1 sayılı listesinde yer alan ürünleri,
kapsamaz.
Kanunun ek-1 sayılı listesinde yer alan ürünleri için ülkenin tamamında Bakanlıkça belirlenen esaslar doğrultusunda depozito sistemi uygulayan, piyasaya süren/ithalatçıların depozitolu olarak piyasaya sürdükleri ürünleri için depozito uygulanan miktar açısından bu Yönetmelik hükümleri uygulanmaz.
2.2. GEKAP’ın Doğuş Anı
GEKAP kapsamdaki ürünler aşağıdaki hallerde GEKAP yükümlülüğü oluştuur.
-Yurt içinde piyasaya arz
Piyasaya arz: Ürünlerin tedarik, dağıtım veya kullanım amacıyla bedelli veya bedelsiz olarak piyasada yer alması için yapılan faaliyeti ifade etmektedir.
Ambalajlar için piyasaya sürülme işlemi bu ambalajların herhangi bir ürün/eşya/malzemenin piyasaya arzında kullanılması durumunda oluşur.
Ambalaj üreticileri tarafından üretilerek veya ithal edilerek bu ambalajları kullanacaklara yapılan boş ambalaj arzları ambalaj piyasaya sürme tanımı dışındadır.
-Serbest dolaşıma sokulmak sureti ile millileştirilme (ithalat)
Serbest dolaşıma giriş rejimi haricindeki diğer gümrük rejimleri (Dahilde İşleme Rejimi vb.) kapsamında yapılan ithalat işlemleri geri kazanım katılım payı uygulamasına tabi ithalat tanımı dışındadır.
2.3. GEKAP Beyan ve Ödeme Yükümlüsü
Geri kazanım katılım payı uygulamasına tabi olan ambalajlara ilişkin geri kazanım katılım payına ilişkin beyan ve ödeme yükümlülüğü; plastik poşetler için satış noktalarının, diğer ambalajlar için ise piyasaya süren ve/veya ithalatçılarındır.
2.3.1.Piyasaya Süren
Piyasaya süren: 27/11/2014 tarihli ve 29188 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği kapsamındaki mesafeli sözleşmeler ile yapılan satışlar da dâhil olmak üzere, satış yöntemine bağlı olmaksızın, Yönetmelik kapsamındaki ürünlerini veya ambalajlı eşya/malzemelerini piyasaya arz edenleri, üreticisi tarafından doğrudan piyasaya arz edilmeyen ürünler ile ambalajlı eşya ve malzemeler için ürünün ya da eşya/malzemenin ambalajı üzerinde adını ve/veya ticari markasını kullanarak piyasaya arz eden gerçek veya tüzel kişileri, ürünlerin ve ambalajlı eşya/malzemelerin üreticilerinin Türkiye dışında olması halinde ise bu üreticiler tarafından yetkilendirilen temsilciyi ve/veya ithalatçıyı ifade etmektedir.
Piyasaya sürenin belirlenmesinde söz konusu ürünlerin ilk defa piyasada yer alması (bedelli veya bedelsiz) için yapılan teslim faaliyeti (gerçek/tüzel kişiler arasındaki değişimi) esas alınır.
Piyasaya süren olarak tanımlanan gerçek ve/veya tüzel kişiler ambalajlar için belirlenen geri kazanım katılım payı uygulamasından sorumlu tutulurlar.
Örnek-1: İçme suyu dolumu faaliyetinde bulunan (A) gerçek/tüzel kişisi, dolum faaliyeti sonucunda kendi adı ve/veya ticari markasıyla tüketicilerin kullanımı için piyasaya arz etmiş olduğu suyun ambalajları için piyasaya süren olarak geri kazanım katılım payından sorumludur.
Örnek 2: Salça üretimi faaliyetinde bulunan (B) gerçek/tüzel kişisi, (C) gerçek/tüzel kişisi adına üretimi gerçekleştirmekte ve ambalajlı salçalar (C) gerçek/tüzel kişisinin adı ve/veya ticari markasıyla tüketicilerin kullanımı için piyasaya arz edilmektedir. Bu durumda piyasaya arz edilen salçanın ambalajı için (C) gerçek/tüzel kişisi piyasaya süren, (B) gerçek/tüzel kişisi ise tedarikçidir. Bu faaliyet çerçevesinde tedarikçi (B) gerçek/tüzel kişisinin piyasaya süren (C) gerçek/tüzel kişisine satış işlemi esnasında oluşacak geri kazanım katılım payından (C) piyasaya süreni sorumludur. Sonraki satışlar geri kazanım katılım payına tabi değildir.
Örnek 3: İçecek üretimi faaliyetinde bulunan (X) gerçek/tüzel kişisi ürünlerini (Y) gerçek/tüzel kişisi adına üretmekte ve ürünlerin ambalajlarında her iki firmanın da adı ve/veya ticari markasını bulundurmaktadır. Ürünlerin tüketicilerin kullanımı için piyasaya arzı (Y) gerçek/tüzel kişisi tarafından gerçekleştirilmekte olup, (X) ve (Y) gerçek/tüzel kişileri arasında yapılacak herhangi bir sözleşmede aksi bir durum belirtilmediği sürece; piyasaya arz edilen içeceğin ambalajı için (Y) gerçek/tüzel kişisi piyasaya süren, (X) gerçek/tüzel kişisi ise tedarikçidir. Bu faaliyet çerçevesinde (X) gerçek/tüzel kişisinin (Y) gerçek/tüzel kişisine satış işlemi esnasında oluşacak geri kazanım katılım payından (Y) gerçek/tüzel kişisi piyasaya süren olarak sorumludur. Sonraki satışlar geri kazanım katılım payına tabi değildir.
Örnek 4: Şampuan üretimi faaliyetinde bulunan (D) gerçek/tüzel kişisi kendi adı ve/veya ticari markasıyla ambalajlı şampuanları toptancı olan (E) gerçek/tüzel kişisine satmıştır. Toptancı (E) gerçek/tüzel kişisi tarafından ambalajlı şampuanlar (F) satış noktasına, (F) satış noktası tarafından ise müşterilere/tüketicilere satılmıştır. Bu faaliyet çerçevesinde şampuan ambalajlarının (E) toptancısına satışı (arzı) esansında oluşacak geri kazanım katılım payından piyasaya süren olarak (D) gerçek/tüzel kişi sorumludur. Sonraki satışlar geri kazanım katılım payına tabi değildir.
Örnek 5: Peynir üreticisi (G) gerçek/tüzel kişisi (H) satış noktası adına fason olarak peynir üretmekte ve peyniri ambalajlı olarak (H) satış noktasının adı ve/veya ticari markası ile (H) satış noktasına satmakta, (H) satış noktası da bu peyniri müşterilere/tüketicilere satmaktadır. Bu faaliyet çerçevesinde (H) satış noktası piyasaya süren olup, üretici (G) gerçek/tüzel kişisinin (H) satış noktasına satışı (arzı) işlemi esnasında oluşacak geri kazanım katılım payından da (H) satış noktası sorumludur. Sonraki satışlar geri kazanım katılım payına tabi değildir.
2.3.2. Ambalajlı Ürün İthal Edenler
Herhangi bir ürün/eşya/malzemenin ambalajlı olarak ithal edilerek tedarik veya kullanım amacıyla bedelli veya bedelsiz olarak yurtiçi piyasada yer almasını sağlayan gerçek ve/veya tüzel kişilerdir. Ambalajlı ürünleri ithal edenler de ambalaj piyasaya süren olarak tanımlanır ve ithal edilen ürün/eşya/malzemenin ambalajları için geri kazanım katılım payı uygulamasından sorumlu tutulurlar. Türkiye dışındaki üretici tarafından ülkemizde yetkilendirilen temsilci ve/veya ithalatçılar piyasaya süren olarak geri kazanım katılım payı uygulamasından sorumludur.
Örnek 1: Yurt dışından (M) markalı parfüm ithal eden (P) gerçek/tüzel kişisi (parfüm üreticisi olmasa dahi) ithal etmiş olduğu (M) markalı parfümün ambalajları için piyasaya sürendir ve geri kazanım katılım payı uygulamasından sorumludur. Geri kazanım katılım payına ilişkin beyan ve ödemeler ithalatın gerçekleştiği işlem tarihi üzerinden yapılır. İthalat sonrası yurtiçinde yapılan devir ve satışlar için geri kazanım katılım payı yükümlülüğü oluşmaz.
Örnek 2: Yurt dışından kendi kullanımı için hammadde ithal eden sanayi işletmesi (î) gerçek/tüzel kişisi ithal etmiş olduğu hammaddenin ambalajları için piyasaya süren olup ithalatın gerçekleşme tarihi itibariyle bu ambalajlara yönelik geri kazanım katılım payından sorumludur.
Örnek 3: Yurtdışından 10.000 adet 1 litrelik cam ambalajlı içecek ithal eden (X) gerçek/tüzel kişisi, bu ambalajlı içeceklerin 7.000 âdetini yurtiçinde piyasaya süren olarak faaliyet gösteren (Y) gerçek/tüzel kişisi adına/namına ithalat yetkilisi/temsilcisi sıfatı ile ithal etmiş, 3.000 adetini ise kendi nam ve hesabına ithal etmiştir. Bu durumda; (X) gerçek/tüzel kişisi tarafından (Y) gerçek/tüzel kişisi adına ithal edilen 7.000 adet içecek ambalajından ve diğer türdeki ambalajlarından (kutu, koli, kasa ve benzeri) oluşan geri kazanım katılım payı yükümlülüğünden (Y) gerçek/tüzel kişisi sorumlu olup (X) gerçek/tüzel kişisi sadece kendi adına ithal ettiği 3.000 adet içeceğin içecek ambalajından ve diğer ambalajlarından (kutu, koli, kasa ve benzeri) oluşan geri kazanım katılım payından yükümlüdür.
2.3.3.Ambalaj Tedarikçisi
Kendisi ambalaj üreticisi olmayıp piyasaya sürenlere ambalaj tedarik edenler ile ambalajlı ürün piyasaya sürenler adına ambalajlı ürünü fason olarak üreten veya ürünleri piyasaya sürenler adına ambalajlayanlardır/ dolumunu yapanlardır.
Ambalaj Tedarik Faaliyeti, Ambalaj piyasaya sürenler adına/hesabına, ambalajlı ürün/eşya/malzemenin ambalajına piyasaya sürenin adını, ticarî markasını veya ayırt edici işaretini koymak suretiyle piyasaya sürenlere temin/teslim etme faaliyetidir.
Ambalaj tedarikçileri, tedarik ettikleri ambalajlar için geri kazanım katılım payı uygulamasına tabi değillerdir. Ambalajlı ürün tedarikçileri tarafından piyasaya sürenler adına fason olarak üretilen ambalajlı ürün/eşya/malzemenin piyasaya arzı piyasaya sürenler tarafından yapıldığından ambalajlı ürün tedarikçileri geri kazanım katılım payı uygulamasından sorumlu değildir.
Tedarikçiler tarafından piyasaya sürenlere tedarik edilen ambalajlı ürün teslimlerinin gerçekleşme tarihi bu ambalajlı ürünlerin piyasaya sürülme tarihidir ve piyasaya sürenler tarafından bu tarih esas alınarak geri kazanım katılım payı yükümlülüğü yerine getirilir.
Tedarikçiler ile piyasaya sürenler arasındaki mal/malzeme/eşya vb. ambalajlı ürün teslimlerine ilişkin belgeler (Hazine ve Maliye Bakanlığı mevzuatı uyarınca düzenlenen) piyasaya süren işletmelerin tespitinde esas belge olarak değerlendirilir.
Örnek 1: Bakliyat paketleme faaliyetinde bulunan (K) gerçek/tüzel kişisi, faaliyetini (L) gerçek/tüzel kişisi adına gerçekleştirmekte ve paketli bakliyatlar (L) gerçek/tüzel kişisinin adı ve/veya ticari markasıyla tüketicilerin kullanımı için piyasaya arz edilmektedir. Bu durumda piyasaya arz edilen bakliyat ambalajları için (K) gerçek/tüzel kişisi tedarikçidir. Bu faaliyet çerçevesinde paketlenen bakliyatların (L) gerçek/tüzel kişisine satışı esnasında oluşacak geri kazanım katılım payından piyasaya süren olarak (L) gerçek/tüzel kişisi sorumludur. Sonraki satışlar geri kazanım katılım payına tabi değildir.
Örnek 2: Maden suyu dolumu faaliyetinde bulunan (M) gerçek/tüzel kişisi, dolum yapacağı ambalajları (N) gerçek/tüzel kişisinden temin etmekte ve bu ambalajlara maden suyu dolumu yaparak tüketicilerin kullanımı için (S) satış noktası aracılığıyla piyasaya arz etmektedir. Boş ambalaj tedarik eden (N) gerçek/tüzel kişisi tedarikçidir ve boş ambalaj satışına istinaden geri kazanım katılım payı yükümlülüğü bulunmamaktadır. Bu faaliyet çerçevesinde piyasaya süren (M) gerçek/tüzel kişisinin (S) satış noktasına satış işlemi esnasında oluşacak geri kazanım katılım payından (M) piyasaya süreni sorumludur. Sonraki satışlar geri kazanım katılım payına tabi değildir. (S) satış noktasının bu işleme ilişkin geri kazanım katılım payı yükümlülüğü bulunmamaktadır.
2.3.4. Satış Noktası
Satış noktalarında satılan ürünlerin ambalajlarının geri kazanım katılım payından bu ürünlerin üzerinde adını ve/veya ticari markasını bulunduran gerçek ve/veya tüzel kişiler sorumludur,
Satış noktalarında ambalajsız ürünlerin ambalajlanarak piyasaya arz edilmesi durumunda ambalajlama işlemini yapan satış noktaları piyasaya süren olarak tanımlanır ve bu ambalajlar için geri kazanım katılım payından sorumludurlar. Bu ambalajlı malzemelerin satışının gerçekleştiği tarih itibariyle geri kazanım katılım payı yükümlülüğü oluşur ve beyanname vermek sureti ile satış noktaları tarafından geri kazanım katılım payı ödemesi yapılır.
Satış noktaları kendi adı ve/veya ticari markasıyla satışa sundukları ambalajlı ürünler için piyasaya süren olup bu ürünlerin ambalajlarının geri kazanım katılım payından sorumludurlar.
Örnek : Kafeterya işleten (S) gerçek/tüzel kişisi çay, kahve gibi içecekleri müşterilerine cam, porselen fincanlarda ve tek kullanımlık bardaklarda (kapaklı ve/veya kapaksız, kağıt-karton ve/veya plastik ağırlıklı kompozit malzemeden imal edilmiş) sunmaktadır. (S) gerçek/tüzel kişisi müşterilerine çay/kahve sunumunda (satış ve/veya ikram) kullandığı tek kullanımlık bardakları bu malzemeleri üreten (P) gerçek/tüzel kişisinden boş olarak satın almaktadır. Bu durumda; kafeterya işleticisi (S) gerçek/tüzel kişisi, içecek ürünlerini müşterilerine sunarken kullandığı tek kullanımlık bardaklar (kapaklı ve/veya kapaksız, kâğıt-karton ve/veya plastik ağırlıklı kompozit malzemeden imal edilmiş) için piyasaya süren konumundadır. (S) gerçek/tüzel kişisinin ürünlerinin müşterilerine sunumu (satış ve/veya ikram) itibari ile oluşan geri kazanım katılım payını (içecek ambalajları için belirlenmiş olan tutar üzerinden) beyan etme ve ödeme yükümlülüğü bulunmaktadır. Tekrar kullanılabilir cam, porselen fincanları için (S) gerçek/tüzel kişisinin, tek kullanımlık bardaklar için ise bu bardakların üreticisi olan (P) gerçek/tüzel kişisinin geri kazanım katılım payı uygulamasında yükümlülüğü bulunmamaktadır.
2.4. Beyan Edilip GEKAP Ödenmeyecek Haller
2872 sayılı Çevre Kanunu ek-1 sayılı listesinde gösterilen ve geri kazanım katılım payı tahsil edilecek ürünlerin (sadece Lastik, Akümülatör, Madeni Yağ, Bitkisel Yağ, Elektrikli ve Elektronik Eşya, Pil, İlaç) birincil ambalajlarından (şişe, bidon, teneke kutu, kâğıt/karton koli veya plastik sarmalı/kaplaması gibi) beyan alınacak ancak geri kazanım katılım payı tahsil edilmeyecektir.
Ancak, Çevre Kanunu ek-1 sayılı listesinde gösterilen geri kazanım katılım payı alınacak ürünlerden Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelik gereği geri kazanım katılım payı tahsilinin yapılmadığı durumlarda bu ürünlerin birincil ambalajları için beyan verme ve geri kazanım katılım payı ödeme yükümlülüğü oluşacaktır.
Ambalajlar için geri kazanım katılım payı uygulaması sadece bu ambalajların bir ürün/eşya/malzemenin piyasaya arzı için kullanılması durumunda geçerli olup herhangi bir ürün/eşya/malzemenin piyasaya arzına yönelik kullanılmayan ambalajlar için geri kazanım katılım payı uygulanmaz.
Geri kazanım katılım payı uygulamasına tabi olmayan ürün/eşya/malzemelerin ambalajlarında birincil ambalaj ve/veya diğer türlerdeki ambalajları için bir ayrım söz konusu olmayıp bu ürün/eşya/malzemelerin tüm ambalajları için geri kazanım katılım payı yükümlülüğü geçerli olacaktır.
2.5.GEKAP’ın Doğması Halinde Oluşan Yükümlülükler
Yönetmelik kapsamındaki ürünleri yurt içinde piyasaya arz edenler;
a) Piyasaya arz etmiş oldukları ürünleri Kanunun ek-1 sayılı listesi kapsamında sınıflandırarak, adet ve/veya ağırlık olarak tanımlayıp kayıt altına almakla,
b) Bu Yönetmelik kapsamındaki ürünlere ilişkin geri kazanım katılım paylarını Kanunun ek-1 sayılı listesinde verilen ve her yıl güncellenerek Bakanlıkça ilan edilen birim ücretler üzerinden ödemekle,
c) Geri kazanım katılım paylarına ilişkin beyan ve ödeme işlemlerini Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen esaslara göre yerine getirmekle,
ç) Plastik poşetlerin özellikleri, ücretleri, satışı, beyanı, geri kazanım katılım payı tahsili ile birlikte izleme, kontrol ve denetim işlemlerine yönelik Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara uymakla,
d) Yönetmelik kapsamında yer almayan bir ürünün ithalatı sırasında bu Yönetmeliğe tabi bir ürünün de ithalinin gerçekleştirilmesi halinde geri kazanım katılım paylarını ayrıca beyan etmek ve ödemekle,
e) Yönetmelik kapsamında piyasaya arz edilen ürünlere ilişkin bilgi ve belgeleri Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara uygun şekilde Bakanlığa sunmakla,
f) Atık Yönetimi Yönetmeliği ile genişletilmiş üretici sorumluluğu kapsamında tanımlanmış olan ürün ve malzemelere yönelik yükümlülüklerini bu ürünlerin ilgili mevzuat uyarınca ayrıca yerine getirmekle,
yükümlüdür.
2.6. Beyan ve Ödeme Süresi
Gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olsun veya olmasın tüm satış noktaları ile piyasaya sürenler/ithalatçılar Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamelerini elektronik ortamda göndermek zorundadırlar.
2872 sayılı Kanunun ek 11 inci maddesinin Hazine ve Maliye Bakanlığına vermiş olduğu yetkiye dayanılarak beyan dönemleri;
a) Kurumlar vergisi mükellefleri için aylık,
b) Diğerleri için üç aylık, olarak belirlenmiştir.
Üç aylık beyan dönemleri aşağıda belirtildiği gibi olacaktır:
a) Birinci dönem; Ocak-Şubat-Mart.
b) İkinci dönem; Nisan-Mayıs-Haziran.
c) Üçüncü dönem; Temmuz-Ağustos-Eylül.
ç) Dördüncü dönem; Ekim-Kasım-Aralık.
Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesinin, plastik poşetin satışının yapıldığı ve diğer ürünler için piyasaya sürüldüğü/ithal edildiği beyan dönemini takip eden ayın son günü saat 23.59’a kadar yetkili vergi dairesine elektronik ortamda gönderilmesi gerekmektedir.
Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesini vermekle yükümlü olanlar, beyan dönemi içerisinde 2872 sayılı Kanuna ekli (1) sayılı listede yer alan ürünlerden plastik poşetlerin satışını diğer ürünlerin ise piyasa arzını/ithalini yapmamış olsalar dahi Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesini vermekle yükümlüdürler. Bu durumda beyannamenin “Beyan edilecek geri kazanım katılım payı bulunmamaktadır” seçeneği işaretlenerek gönderilmesi gerekmektedir.
Tahakkuk eden geri kazanım katılım payı, beyannamenin verildiği ayın sonuna kadar, vergi daireleri veznelerine, PTT işyerlerine, anlaşmalı bankalara ödenebileceği gibi Başkanlığın internet adresi (www.gib.gov.tr) üzerinden banka kartı ve banka hesabından havale yöntemi ile de ödenebilecektir.
Geri Kazanım Katılım Payı Beyannamesini vermekle yükümlü olanlar, Geri Kazanım Katılım Payına İlişkin Yönetmelikte belirtilen iade şartları doğrultusunda iade alınan ürünlere isabet eden ve ilgili dönemde beyan edilen geri kazanım katılım payı tutarını plastik poşetler için oluşan geri kazanım katılım payı hariç olmak üzere, beyan edecekleri toplam geri kazanım katılım payından mahsup edebilirler.
Bir beyan döneminde mahsup edilecek geri kazanım katılım payı tutarı toplamı, mükelleflerin beyan edecekleri geri kazanım katılım payı toplam tutarından fazla ise aradaki fark bir sonraki beyan dönemine devredilecektir.
3.Ambalajlar İçin GEKAP’a Esas Değer ve GEKAP Tutarları
İçecek tanımına uyan ürünlerin ambalajlarından alınacak geri kazanım katılım paylarının hesabında; içecek ambalajı tanımına uyan ambalajlar kapak/mantar/tıpa, etiket gibi bileşenleriyle birlikte bir bütün olarak değerlendirilerek, Çevre Kanunu ek-l sayılı listesinde belirtildiği üzere adet üzerinden hesaplanır,
İçecek ambalajı dışındaki diğer ambalajlardan (birincil ambalaj/iç ambalaj/satış ambalajı, ikincil ambalaj/grup ambalajı, üçüncül ambalaj/nakliye ambalajı/dış ambalaj vb.) alınacak geri kazanım katılım paylarının hesabında; bu ambalaj ve ambalaja bütünleşik halde bulunan kapak, etiket gibi bileşenleri malzeme cinsine göre (plastik metal, kağıt ve benzeri) ayrı ayrı Çevre Kanunu ek-1 sayılı listesi üzerinden değerlendirilerek hesaplanır.
25.01.2020 tarih ve 31019 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan “Bazı Ürünlerden Tahsil Edilecek Geri Kazanım Katılım Payı Tutarlarının 1/1/2020 Tarihinden İtibaren Geçerli Olmak Üzere Tespit Edilmesi Hakkında Karar (Karar Sayısı: 2063)” uyarınca 2020 yılında ambalajlar için uygulanacak geri kazanım katılım payı tutarları aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
| Ürün Cinsi |
Kg Başına Alınacak Tutar (kr.) |
Adet Başına Alınacak Tutar (kr.) |
| PLASTİK AMBALAJ |
| İçecek Ambalajları (Adet) |
|
|
| 0,33 litreye kadar |
|
1 |
| 0.3301-0,75 litre arası |
|
2 |
| 0,7501-1,5 litre arası |
|
3 |
| 1,501 litre üzeri |
|
4 |
| Diğerleri (Poşet Hariç) (kg) |
40 |
|
| METAL AMBALAJ |
| İçecek Ambalajları (Adet) |
|
3 |
| Diğerleri (kg) |
50 |
|
| KOMPOZİT AMBALAJ |
| Kâğıt-Karton Ağırlıklı Kompozit İçecek Ambalajları (Adet) |
|
|
| 0,25 litreye kadar |
|
1 |
| 0,2501-0,5 litre arası |
|
2 |
| 0,501 litre üzeri |
|
4 |
| Diğerleri (kg) |
50 |
|
| KÂĞIT KARTON AMBALAJ (kg) |
20 |
|
| CAM AMBALAJ |
| İçecek Ambalajları (Adet) |
|
|
| 0,25 litreye kadar |
|
1 |
| 0,2501-0,5 litre arası |
|
2 |
| 0,501-1 litre arası |
|
3 |
| 1,01-5 litre arası |
|
5 |
| 5,01 litre üzeri |
|
10 |
| Diğerleri (kg) |
20 |
|
| AHŞAP AMBALAJ |
| AHŞAP AMBALAJ (Adet) |
|
10 |
4.Onay Gereken Haller ve Muhafaza Ödevi
Sürekli bir çevre görevlisi istihdam eden veya çevre danışmanlık firmalarından çevre yönetimi hizmeti alan veya çevre yönetim birimi kurma zorunluluğu bulunan piyasaya süren işletmeler ile ödeyecekleri geri kazanım katılım payı miktarı 50.000 Türk Lirası’ndan fazla olan piyasaya süren işletmelerce bu Yönetmelik kapsamında yapılacak bildirim ve beyannamelerine esas veriler 2872 sayılı Kanun kapsamında tanımlanan çevre görevlisi tarafından incelenip onaylanır.
Yönetmelik kapsamında yürütülen iş ve işlemlere yönelik veriler en az beş yıl süreyle muhafaza edilir.
5.Değerlendirme
GEKAP uygulaması ile Sıfır Atık Projesi kapsamında ihtiyaç duyulan altyapı ihtiyaçlarının temini için kaynak oluşturulması hedeflenmektedir. Bunu yaparken depozito uygulaması özendirilmekte, ambalaj atıklarının azaltılması öngörülmektedir. Düzenleme yapısı itibariyle özel tüketim vergisine benzerlik göstermektedir. Ancak konu ambalaj olunca muhtemelen yükümlü sayısı özel tüketim vergisi yükümlüsünden fazla olacaktır. Ambalajlar açısından uygulama genel olarak, yurt içinde ambalajlı ürün piyasaya arz edenler ve ambalajlı ürün ithal edenleri kapsadığından, kapsam hayli geniş olacaktır.
Uygulama henüz başlayacağından problemleri zaman içerisinde daha fazla görünecektir. Örneğin ihraç kayıtlı satışlarda GEKAP uygulaması nasıl olacak? İthal edilen ürünlerin ambalajları için ödenen GEKAP, aynı ürünlerin ihracatında iade olacak mıdır? GEKAP uygulamasında orijinal parça ve ambalaj ayrımında kesin kanaate nasıl varılacak (örneğin aerosol kutusu, parfüm şişesi birincil ambalaj mı yoksa orijinal parça mı)? GEKAP, faturada ayrı gösterilmeli mi? Faturada ayrıca gösterilen GEKAP ihracatta iade alınabilir mi?…
Ancak şimdilik şunu net olarak ifade etmekte fayda var. İşletmeler, maalesef GEKAP uygulamasına hazır olmadıkları gibi birçoğu yükümlülüklerinin farkında dahi değiller. Kaldı ki uygulama gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olsun veya olmasın tüm satış noktaları ile piyasaya sürenler/ithalatçıları kapsıyor. Peki bunlardan kaçı yükümlülüklerinin farkında? Düzenlemenin etkilediği yükümlü sayısının bu denli fazla olması, düzenlemenin oluşturacağı iş yükü ve etkinliği açısından olumsuzdur. Uygulamanın, yükümlülüklerin tüm işletmelere duyurulmasının ardından başlatılması ve hatta yükümlü sayısını azaltacak ilave düzenlemeler yapılması uygun olacaktır.
Ayrıca GEKAP’ın yaygınlaşmasının, serbest muhasebeci mali müşavirlerin iş yükünün arttığı ve önceliklerinin (muhtasar ve prim hizmet beyannamesi, e-arşiv portalı vb…) farklı olduğu bir döneme rastlaması, meslek mensuplarının konuya dahil olmalarını olumsuz etkilemiştir.
Son olarak düzenleme anlaşılabilir olmaktan uzak ve karmaşıktır.
