5393 Sayılı Belediye Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifinin İncelenmesi
Mahmut ESEN
E. Mülkiye Başmüfettişi
mahmutesen@gmail.com
AKP tarafından hazırlandığı ifade edilen, henüz TBMM Başkanlığına sunulmadığı için taslak halinde olan; “torba kanun” tekniğine göre hazırlanmış, toplam (61) maddeden oluşan, özellikle belediyeleri ilgilendiren (15) adet temel kanunda ek/değişiklikler yapan, ayrıca (2) adet kanununun tamamen, bir kanunun da bazı maddelerinin yürürlükten kaldırılmasını öngören;
“5393 Sayılı Belediye Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi”nin tarafımdan incelenmesi sonucunda ulaşılmış bulgular, analitik değerlendirmeler özet olarak maddeler halinde aşağıya çıkarılmıştır.
1-2559 sayılı Polis Vazife ve Salahiyetleri Kanununda ek/değişiklikler yapılmıştır.
Bu bağlamda;
– Yasaklara uymadığı için bir yıl içinde üç defa idari para cezası uygulanan umuma açık istirahat ve eğlence yerlerinin iş yeri açma ve çalışma ruhsatları iptal edilecektir.
– Kumar oynatılması, derneklere/sendikalara ait lokallerin umuma açık yer haline gelmesi, fuhuş yapılması vb. nedenlerle (en fazla 30 gün süreyle) faaliyetten men edilmiş işyerlerinde; bir yıl içinde aynı fiillerin tekrarı halinde iş yeri açma ve çalışma ruhsatları iptal edilecektir.
Ruhsat iptalleri 5 gün içinde belediye idarelerince yapılmadığı takdirde mülki amir tarafından yerine getirilecektir.
2- 5682 sayılı Pasaport Kanununda değişiklik yapılmış, büyükşehir/il belediye başkanlarına görevlerinden sonra da hususi pasaport verilmesi kabul edilmiştir.
3- 213 sayılı VUK ve 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununda ek/değişiklikler yapılmıştır.
– Emlak vergisine esas bedel ve değerlerin tespitine (takdirine) ilişkin süreler kısaltılmıştır.
– Arsa/arazi takdir komisyonlarına çevre ve şehircilik il müdürleri de alınmıştır.
– Takdir komisyonlarının görev alanına ilişkin bazı düzenlemeler yapılmıştır. Komisyonlar bölgeleri özelliklerine göre belirleyebileceklerdir.
– Arsa sayılan parsellenmemiş araziler için binde bir buçuk şeklinde ayrı bir vergi oranı getirilmiştir.
– Emlak vergisinde mükellefiyetin başlama tarihleri öne çekilmiştir.
4- 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununda ek/değişiklikler yapılmıştır.
– Yangın Sigortası Vergisi kapsamı genişletilmiş; adı yangın sigortası olmasa dahi yangın riskini içeren sigortalarda kapsama alınmıştır.
– Konutlardan m3 başına, büyükşehirlerde 15, diğer yerlerde 12 Kuruş olarak alınan ÇTV; en az 17, en çok 47 Kuruş olacak şekilde artırılmıştır.
– ÇTV tarifesi konusundaki Cumhurbaşkanının yetkileri artırılmıştır.
– Gerçek usulde vergilendirilmeyen zirai kazanç sahiplerinin hal/balıkhane/ mezat yerlerinde mal/mahsullerinin satışlarından tellallık resmi alınmayacaktır.
– İcra müdürlükleri aracılığıyla yapılan satışlarda tellallık resmi taşınır/taşınmazın bulunduğu belediye ile satışın yapıldığı ilgili belediye ye ödenecektir.
– Vergi harç ve tarifelerine ilişkin usul/esaslar yeniden düzenlenmiştir.
– Yol ve trafik katkı payı getirilmiştir. Bu suretle belediyelerin ulaşım hizmetlerinde kullanılmak üzere Motorlu Taşıtlar Vergisi %10 oranında artırılmaktadır.
5-250 sayılı İSKİ Kanununda ek/değişiklikler yapılmıştır.
İSKİ genel müdür/ genel müdür yardımcısı kadrolarına atanacaklarda aranılacak koşullar yeniden düzenlenmiş, genel müdür için İSKİ konusuna giren teknik işlerde/ yöneticilikte/işletmecilikte uzmanlığı bulunması koşulu getirilmiştir.
– İSKİ’nin en önemli gelir kaynağı olan % 10 payın matrahında değişiklik yapılmıştır.
– Yağmur sularının uzaklaştırılması işleri İSKİ tarafından karşılanacak, eskiden olduğu gibi ilgili belediyesinden alınamayacaktır.
– İSKİ de görev yapan memurların işledikleri suçlar hakkında 4483 sayılı Kanun uygulanacak, haklarında doğrudan C. Başsavcılığınca işlem başlatılmayacaktır.
6-2872 sayılı Çevre Kanununda ek/değişiklikler yapılmış, bu bağlamda, Kanunun 11. madde yer alan, atıkların uygun ortamlara verilmesi konularında izin, arıtma ve bertaraf etme iş/işlemlerini içeren hükümler yeniden düzenlenmiştir.
7- 2972 sayılı Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarları ve İhtiyar Heyetleri Seçimleri Hk. Kanunda ek/değişiklikler yapılmıştır.
Büyükşehir belediye meclisine seçilecek yedek üyelerin tespiti; yedek üye çıkaramayacak siyasi parti veya bağımsız adayların yedeklerinin yerine seçileceklere ilişkin usul/esaslar belirlenmiştir.
8-3194 sayılı İmar Kanununda ek/değişiklikler yapılmıştır.
Elektronik haberleşme istasyonları kurulumlarının imar planlarında gösterilmesi, yapı/kullanma ruhsatı iş/işlemlerinde uygulanacak usul ve esaslar; yıllık yer kullanım bedeli vb. konularda ve halen kurulu olan kule ve direkleri için yeni düzenlemeler getirilmiştir.
9- 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hk. Kanunda değişiklik yapılmıştır.
Belediyeler ve diğer mahalli idareler ile bunların kurdukları birlikler tarafından ticari amaçla faaliyette bulunmak üzere ticari kuruluşlar şirket/kooperatif kurması, bedelsiz de olsa şirket edinmeleri vb. hususlarda Cumhurbaşkanı ve ilgili bakanlıkların yetkileri yeniden düzenlenmiştir.
10- 4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Mal ve Hizmet Tarifeleri Kanununda ek/değişiklikler yapılmıştır.
65 yaşını doldurmuş vatandaşlara şehir içi toplu taşıma hizmetlerinden ücretsiz yararlananlara, mesai saatlerinin başlangıç/bitiş saatleriyle sınırlı kalmak üzere saat düzenlemesi yapılabileceği belirtilmiştir.
11- 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununda bazı ek/değişiklikler yapılmıştır.
Kanunda yer alan ilçe belediyesi kavramı; büyükşehir merkez ilçe/büyükşehir ilçe ve ilçe olmak üzere üç ayrı şekilde tanımlanmış ve tanımlanmış belediyeler ekli listelerde gösterilmiştir.
– Büyükşehir ve ilçe belediyelerinin görev ve sorumluluklarında bazı düzenlemeler yapılmıştır.
(Bu bağlamda planların aynen veya değiştirilerek onaylanmaları için “ üç aylık süre “ koşulu getirilmiş, haşere mücadele hizmetleri büyükşehir belediyesi görevleri arasına alınmış, büyükşehir belediyesinin bazı görevlerinin ilçe belediyelerine devrine ilişkin hükümler yeniden düzenlenmiştir.)
– Genel sekreter ve genel sekreter yardımcısı kadrolarına atanacaklarda aranılan koşullar yeniden düzenlenmiştir.
Büyükşehir ve ilçe belediyeleri bütçelerinin hazırlanması, kabulü ve uygulanmasına ilişkin Kanunda yer alan hükümler kaldırılmış, bu konularda Belediye Kanunu hükümlerine göre uygulama yapılacağı; büyükşehir ve ilçe belediyelerinin ortak yatırımları için bütçelere gereken ödenek konulması ve ilçe belediyelerinden tahsili konuları yeniden düzenlenmiştir.
– Katı atıkların depolanması, yeniden değerlendirilmesi, bertaraf edilmesi, enerji üretimi vb. hizmetleri belediyeler tarafından doğrudan veya şirketler aracılığıyla gördürülebilecektir.
– Büyükşehir ve ilçe belediyeleri; hizmetlerini, bedelli/bedelsiz olarak birbirlerine devir edebilecekler veya ortaklaşa yapabileceklerdir.
– Büyükşehir belediyesi tarafından devir edilmiş hizmetler için ilçe belediyelerince kullanılmakta olan taşınır/taşınmaz mallar; personel, araç ve gereçler komisyon aracılığıyla paylaştırılacaktır.]
12- 5393 sayılı Belediye Kanununda yapılmış ek/değişiklikler.
– Haciz işlemlerine ilişkin 15/10 maddesi hükümleri büyükşehir belediyeleri için de uygulanacaktır.
– Belediye taşınır/taşınmaz malları en çok 20 yıl süre ile kiraya verilecektir. Bu süre toplu taşımalar için 15 yıl olarak belirlenmiştir.
– Kiralık malların süresi, rayiç bedel üzerinden yenilenerek uzatılabilecektir. Bu suretle kira süresi sonunda taşınmazın yeniden ihale edilmesine ilişkin kural kaldırılmıştır.
– Konusu 50 bin TL üzerindeki uyuşmazlıkların sulh yolu ile çözümlenmesi; bütçe içi işletme, kooperatif, şirket kurulması vb. konulardaki belediye meclisinin yetkileri yeniden düzenlenmiştir.
– Belediye meclis üyeleri denetim komisyonuna bağlı şirketlerden de her türlü bilgi/belge isteme yetkisi getirilmiştir.
– Belediye encümeninin uyuşmazlıkların sulh yolu ile çözümlenmesine ilişkin yetkileri konusu 50 bin TL atındaki olanlar şeklinde yeniden düzenlenmiş, Kanun metnindeki hatalı ibare düzeltilmiştir.
– Belediyeyi özel avukatlarla temsil ettirmek konusunda belediye başkanlarına açık yetki tanınmıştır.
– Belediye hizmetlerde aksama halinde aksayan hizmetlerin vali tarafından kamu kurum kuruluşları aracılığı ile yaptırılabileceği; belediye olanaklarının terör örgütlerine destek amacıyla kullanılması halinde el konulması içeren madde yeniden düzenlenmiştir.
– Sayıştay tarafından yapılmış denetimlerde kanuni haddi aşan borçlanma yapıldığının tespiti halinde ( Görevi kötüye kullanma bakımından TCK yönünden yapılacak adli işlemin yanı sıra) ayrıca Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca borçlanma kararına katılan belediye meclis üyelerine kanuni haddi aşan miktarın % 10 u üzerinden idari para cezası verilecektir.
– Belediye başkanlarına, göreve başladıkları tarihten sonra dördüncü dereceye kadar kan ve sıhri hısımlarını, merkezi yerleştirme hariç, belediyedeki (bağlı idare ve şirketler dahil ) kadrolara atama yasağı getirilmiştir. Atama yapmaları halinde oluşacak kamu zararı kendilerinden tahsil edilecektir.)
13-5779 sayılı İl Özel İdareleri ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hk. Kanunda değişiklik yapılmıştır.
Büyükşehir belediye sınırları içinde (akaryakıt ürünlerinden alınan ÖTV hariç) tahsil edilen genel bütçe vergi gelirlerinden, belediyelere dağıtılacak payın hesabında, bundan böyle, vergi iadeleri düşüldükten sonra net toplamlar dikkate alınacaktır.
Merkez ilçe dışındaki ilçe paylarından alınan büyükşehir belediyesi payları % 30 dan, % 20 ye düşürülmüştür.
Belediye paylarının dağıtılmasında kullanılan ölçütlerdeki ( nüfus/ gelişmişlik) oranlarda değişiklikler yapılmıştır.
14- 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununa ekleme yapılmıştır.
Kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu davalarda hükmedilen vekalet ücreti ve yargılama giderleri davacının bildireceği hesap numarasına dört hafta içinde yatırılacaktır. Yatırılmaması halinde genel hükümlere göre hareket edilecektir.
15- 02.07.1941 gün ve 4081 sayılı Çiftçi Mallarının Korunması Hakkında Kanunu, 02. 03. 1954 gün ve 6301 sayılı Öğle Dinlenmesi Kanunu ile 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun ( Tatil Günleri Ruhsat Harcı, Kaynak Suları Harcı, Tellallık Harcının oranını % 1 e düşüren 70/1 maddesinin ikinci cümlesi, Hayvan Kesimi Muayene ve Denetleme Harcı, Ölçü ve Tartı Aletleri Muayene Harcı, Muayene, Ruhsat ve Rapor Harcı vb. harçlar ile yol harcamalarına katılma paylarına ilişkin ) hükümleri yürürlükten kaldırılmıştır.
Bu suretle yüzyıla yakın bir süredir uygulamada olan bazı vergi ve harçların tahsilinden vazgeçildiği görülmektedir.
Kurulu/faaliyette olan çiftçi malları koruma başkanlıkları kaldırılmış, belediyeye devir edilmiştir.
