Borç Ödeme
Serhat ERDEN
Vergi Dairesi Müdür Yardımcısı
Yazar Hakkında
28/7/1953 tarih ve 8469 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun lafzında ve ruhunda aşikar olan gaye tahsilattır yani amme borcunun ödenmesidir. Makalemizde amme borcunun tevdii ile ilgili bilgilere ulaşabileceksiniz.
I.Ödeme Zamanı:
Amme alacakları özel kanunlarında belli edilen zamanlarda ödenir. Şâyet özel kanunlarında ödeme zamanı belli değil ise amme alacakları Hazine ve Maliye Bakanlığınca belirlenen usule göre yapılacak tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenir. (Tebliğ usulleri için Ödeme emri tebliği, icranın başlangıcıdır başlıklı makalem bkz.)
Ödeme müddetinin son günü, vade tarihi olarak adlandırılır ve amme borçlusu dilerse borcunu vade tarihinden önce ödeyebilir.
6183 sayılı Kanunun 37. maddesi gereğince bir ay vade verilerek tebliğ cihedine gidilecektir. Bu şekilde yapılan tebligat tarihinden itibaren bir aylık sürenin son günü, amme alacağının vade tarihi olacaktır. Bu durum amme alacaklarının türlerine göre farklılık göstermekte olup, direkt ödeme emri tebliği ile takibata başlanacaktır.
Bazı amme alacaklarının takibinin ne şekilde yapılacağını aşağıdaki tablomuzda görebilirsiniz.
| Süreli Yazı Tebliği ile 1 ay Vade (Madde 37) |
Direkt Ödeme Emri Tebliği ile (Madde 55) |
| Yargı Harçları (Karar ve İlam Harçları hariç) |
Adli Para Cezaları |
| Yiyecek Bedelleri |
Karar ve İlam Harçları |
| Madenlerden Devlet Hakkı [1]
(Süresinde Beyan Edilmemiş olan) |
Madenlerden Devlet Hakkı
(Süresinde beyan edilmiş ancak ödenmemiş olan) |
| 442 sayılı Köy Kanunu gereği takibatı icabeden alacaklar |
Ecrimisil [2] |
| Tescili zorunlu olan hususların Ticaret Siciline Tescil Edilmemesi nedeniyle hükmolunan Para Cezaları |
Askeri Mahkeme Kararları |
II.Ödeme Yeri ve Şekli:
Özel kanunlarında ödeme yeri belirtilmediği durumlarda amme borçlusu, ikametgahının bulunduğu yer tahsil dairesine ödeme yapabilir. Ayrıca amme borçlusu özel kanunlarında ödeme yeri gösterilmiş olsun olmasın alacaklı tahsil dairesindeki hesabını/borcunu belirtmesi halinde, diğer tahsil dairelerine de ödeme yapılabilmektedir. Ancak yapılacak bu ödemeler tahsildarlara yapılamaz.
Ödeme, alacaklı tahsil dairesinin salahiyetli ve mesul memurları tarafından verilecek makbuz karşılığı yapılır.
III.Hususi (Özel) Ödeme Şekilleri:
1.Çizgili çek [3] kullanılmak suretiyle,
2.Mükellef hesabından aynı bankadaki ilgili vergi dairesi veya Merkez Bankası hesabına münakale(nakletme,aktarma) suretiyle,
3.Vergi dairelerinin veya Merkez Bankasının hesabı bulunan bankalara bu daireler hesabına ödeme suretiyle,
4.Postaneler vasıta kılınmak suretiyle,
5.Banka kartı, kredi kartı ve benzeri kartlar kullanılmak suretiyle,
ödeme yapılabilmektedir.
Çek ile yapılacak olan ödemelerde, çekin vergi dairesine veya bankaya verildiği tarihte ya da bundan en çok bir gün önceki tarihte düzenlenmesi zorunludur. Daha eski tarihli çekler ödemelerde kabul edilmeyecektir. Ayrıca çekin posta ile gönderildiği durumlarda ise ödeme tarihi; çekin postaya verildiği tarih değil, tahsil dairesi kayıtlarına intikal ettiği tarih olacaktır.
Aşağıdaki tablomuzda belirtilen amme alacakları, sadece tahsilata yetkili kılınan bankalara ödenebilecek olup, vergi dairesi veznelerinden nakden veya çekle tahsil edilemeyecektir.
| No |
Amme Borçlusu |
Amme Alacağının Türü |
Uygulamanın Başlangıç Tarihi |
| 1 |
Kurumlar Vergisi Mükellefleri |
Kanuni süresinde beyan edilen kurumlar vergisi |
01.01.2008 |
| 2 |
Kanuni süresinde beyan edilen kurumlar vergisine mahsuben ödenecek geçici vergi |
01.01.2008 |
| 3 |
Kanuni süresinde beyan edilen (sorumlu sıfatıyla beyan edilenler (2 Nolu) dahil) katma değer vergisi |
01.01.2009 |
| 4 |
Kanuni süresinde beyan edilen kurum stopaj vergisi |
01.01.2009 |
| 5 |
Kanuni süresinde beyan edilen gelir stopaj vergisi |
01.01.2009 |
Tahsilata Yetkili Bankalar:
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun 41 inci maddesi ile Hazine ve Maliye Bakanlığına verilen yetkiye dayanılarak bankalarla imzalanan vergi tahsilat protokollerinde, 01.01.2020 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere Vergi dairesi müdürlüklerince takip ve tahsilatı yapılmakta olan vergi, harç, ceza ve diğer alacakların vergi daireleri vezneleri haricinde,
- T.C. Ziraat Bankası A.Ş. • Ziraat Katılım Bankası A.Ş.
- Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. • Vakıf Katılım Bankası A.Ş.
- Türkiye Halk Bankası A.Ş. • Türkiye Emlak Katılım Bankası A.Ş.
- Posta ve Telgraf Teşkilatı A.Ş. (PTT),
vasıtasıyla tahsil edilebilmekte olup, bu bankalar dışındaki diğer bankalar tarafından nakden, hesaptan, çekle, banka kartı, havale ve EFT yoluyla tahsilat yapılmayacaktır.!!
Ancak, kredi kartı ile tahsilat yapılması uygun bulunan; “gelir vergisi (gayrimenkul/menkul sermaye iradı, ücret, diğer kazanç ve iratlardan kaynaklı gelir vergisi), motorlu taşıtlar vergisi, trafik idari para cezası, Karayolları Taşıma Kanunu idari para cezası, geçiş ücreti ve idari para cezası, diğer idari para cezaları, mali yapılandırma kanunları (7020, 7143 gibi), 6183 sayılı Kanun kapsamında taksitlendirilmiş borçlar, tapu harcı, yolcu beraberinde getirilen telefon kullanım izin harcı, öğrenim kredisi ve katkı kredi borçları, pasaport harcı ve değerli kağıt bedeli, sürücü belgesi harcı ve değerli kağıt bedeli, T.C. kimlik kartı bedeli, yurt dışına çıkış harcı, Göç İdaresi ikamet harcı, ikamet tezkeresi defter satış bedeli, tek giriş vize harcı, ecrimisil gelirleri, veraset ve intikal vergisi” borçları, belirlenen bankalar [4] vasıtasıyla kredi kartı kullanılmak suretiyle tahsil edilebilmektedir.
Amme alacağını tahsil edenlerce düzenlenecek belgeler:
√ V.D. Müdürlüklerince; Vergi dairesi alındısı,
√ Bankalarca; Vergi tahsil alındısı,
√ PTT iş yerlerince; PTT alındısı/Vergi tahsil alındısı,
düzenlenmek suretiyle tahsil edilecektir.
Tahsilat Aktarım Süreleri:
Bankalar ve T.C. Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü (PTT) ile imzalanan protokollerin güncellenmesi neticesinde; 02.12.2019 tarihinden itibaren kredi kartı kullanılmak suretiyle yapılan tahsilatlar hariç olmak üzere, nakit, banka kartı ve banka hesabından havale yöntemi kullanılarak yapılan tahsilatlar, tahsilatı takip eden gün içinde (bu günün resmi tatile rastlaması halinde izleyen ilk iş günü akşamına kadar) tahsilatı yapan kurum tarafından ilgili hazine tahsilat hesabına aktarılması gerekmektedir. Kredi kartı ile yapılan ödemelerde aktarım süresi; işlem tarihini takip eden günden itibaren azami 20 (yirmi) gündür.
| Nakit
Banka Kartı
Hesaptan Havale |
→ → →
Tahsilatı takip eden gün içinde
→ → →
|
TCMB veya TCZB nezdindeki Hazine Tahsilat hesabına aktarılması gerekmektedir. |
Yapılan tetkikler sonucunda; amme alacaklarının tahsiline yetkili kılınan bankalarca, tahsil edilen tutarların süresi içerisinde hazine tahsilat hesaplarına aktarılmadığının tespit edilmesi halinde, söz konusu amme alacağı, tahsilatı yapan kurumlardan 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesi hükmü gereğince hesaplanacak gecikme zammı ile birlikte yine aynı Kanun hükümlerine göre takip ve tahsil olunacaktır.
IV.Ödemenin Mahsup Edileceği Alacaklar:
1.Tahsilat “RIZAEN” yapılmışsa;
√ Ödeme süresi başlamış henüz vadesi geçmemiş alacaklara,
- Aynı vadeli birden fazla türden alacağın olması ve ödemenin bu alacağın tamamını karşılamaması durumunda ödemenin dağılımı;
√ Borçlunun talebi varsa bu doğrultuda,
√ Borçlunun talebi yoksa tamamı karşılanabilen alacaktan başlayacak şekilde yapılır.
√ Ödemenin yapıldığı takvim yılı sonunda zamanaşımına uğrayacak alacaklara,
- Zamanaşımına uğrayacak alacak sayısı birden fazla ise her birine orantılı olarak yapılacaktır.
√ Vadesi önce gelen ve teminatsız veya az teminatlı olan alacaklara,
- İlk iki maddedeki mahsuplardan sonra kalan tutar bulunması veya ödemenin yapıldığı takvim yılı sonunda zaman aşımına uğrayacak alacağın bulunmaması durumunda ise ilgili madde hükmüne göre,
mahsup edilecektir.
Farkındalık Notu:
Birden fazla aynı vadeli alacaklarda, alacak asıllarının yanı sıra gecikme faizi gibi fer’i alacakların, alacak asıllarının mütemmim cüzü gibi değerlendirilecektir. Örneğin; Gelir Vergisi ve hesaplanan gecikme faizi bir grup iken gelir vergisine ait vergi ziyaı cezası ayrı bir grup olarak dikkate alınacaktır.
2.Tahsilat “CEBREN” yapılmışsa;
i.Alacağı tahsil eden dairenin takip masraflarına,
ii.Alacağı tahsil eden dairenin alacak aslı ve ferilerine,
iii.Takibe iştirak eden diğer amme idarelerinin takip konusu alacak aslı ve ferilerine,
mahsup edilecektir.
√ Ödeme süresi geçmiş alacaklar için cebren tahsilata şu hallerde başlanacaktır;
- Ödeme emri tebliği (Madde 55: Amme alacağını vadesinde ödemiyenlere, 15 gün içinde borçlarını ödemeleri veya mal bildiriminde bulunmaları lüzumu bir “ödeme emri” ile tebliğ olunur.)
- Teminatlı alacaklarda ise borcun ödenmesi için bildirimde bulunulması (Madde 56: Karşılığında teminat gösterilmiş bulunan amme alacağı vadesinde ödenmediği takdirde, borcun 15 gün içinde ödenmesi, aksi halde teminatın paraya çevrileceği veya diğer şekillerle cebren tahsile devam olunacağı borçluya bildirilir. 15 gün içinde borç ödenmediği takdirde teminat bu kanun hükümlerine göre paraya çevrilerek amme alacağı tahsil edilir.)
Borçlunun verilen bu sürelerde borcunu ödememesi halinde amme alacağı, borçlunun mal bildiriminde gösterilen veya tahsil dairesince tespit edilen mallarının haczi ve satışı, teminatlı alacaklarda teminatın paraya çevrilmesi suretiyle tahsil edilir.
!! Ödemelerin alacak aslı ve ferilerinin tamamını karşılamaması durumunda ödeme şekli rızaen veya cebren yapılması farketmeksizin alacak aslı ve ferilerine orantılı olarak mahsup edileceği tabiidir.
Örnek Olay: (*Rızaen Ödeme)
Beşiktaş Vergi Dairesi Müdürlüğü mükellefi SimSer Wedding Organizasyon Ltd. Şti., 26.01.2020 tarihinde ilgili vergi dairesi müdürlüğünün T.C. Ziraat Bankası A.Ş.’ deki hazine tahsilat hesabına 100.000,00.-TL ödemede bulunulmuştur. Mükellefe ait borçlar hakkındaki bilgiler aşağıdaki tablomuzda gösterilmiştir.
| Ödeme Tarihi İtibarıyla Amme Alacağı |
Ödemenin Mahsubu |
| Türü |
Vade |
Tutar |
Durum |
Mahsup |
| Kurumlar Vergisi |
25.04.2017 |
60.000,00.-TL |
Teminatsız |
60.000,00.-TL |
| Gecikme Zammı |
|
28.676,70.-TL |
“ “ “ |
28.676,70.-TL |
| G. Stopaj V. |
26.04.2017 |
30.000,00.-TL |
Teminatlı |
|
| Gecikme Zammı |
|
17.190,00.-TL |
“ “ “ |
|
| KDV |
26.02.2019 |
25.000,00.-TL |
Teminatsız |
1.071,50.-TL |
| Gecikme Zammı |
|
5.875,00.-TL |
“ “ “ |
251,80.-TL |
| KDV |
26.03.2019 |
15.000,00.-TL |
Teminatsız |
|
| Gecikme Zammı |
|
3.225,00.-TL |
“ “ “ |
|
| KDV |
26.01.2020 |
10.000,00-TL |
—– |
10.000,00.-TL |
| TOPLAM |
200.702,04-TL |
|
100.000,00-TL |
Bu bilgiler ışığında mükellefin rızaen ödeme yaptığı ve vergi dairesi emanet hesabına 190.300,00.-TL ödemenin geldiği muhasebe kayıt servisince görülmüş olup, öncelikle ödeme süresi başlamış henüz vadesi geçmemiş olan 26.01.2020 vadeli KDV alacağına (10.000,00.-TL) mahsup edilecektir.
Ödemenin yapıldığı 2020 yılı sonunda zamanaşımına uğrayacak herhangi bir borcun bulunmaması hasebiyle vadesi önce gelen ve teminatsız olan Kurumlar Vergisi ile bu vergiye bağlı gecikme zammı için toplam (60.000,00 + 28.676,70)= 88.676,70.-TL mahsup edilecektir.
Yapılan işlemlerden sonra kalan tutar 1.323,30.-TL mahsup yapılabilecek tutardır. Tablomuzda yer alan 26.04.2017 vadeli G.Stopaj Vergisi ile buna bağlı gecikme zammının teminatlı alacak olması sebebiyle, madde hükmüne göre kalan tutarı (1.323,30.TL) 26.02.2019 vadeli teminatsız KDV alacağına mahsup edilecektir.
Ancak 1.323,30.TL’lik ödeme 26.02.2019 vadeli alacağın tamamını karşılamadığından mahsup, alacak aslı ve gecikme zammına orantılı olarak yapılacaktır.
Formül:
| Her bir alacak için = Her bir alacak tutarı x Yapılan ödeme
yapılacak mahsup tutarı Toplam alacak tutarı |
Buna göre 1.323,30.-TL’ nin;
Alacak aslına = 25.000,00 x 1.323,30 = 1.071,50.-TL
mahsup edilecek tutar 30.875,00
Gecikme Zammına = 5.875,00 x 1.323,30 = 251,80.-TL
mahsup edilecek tutar 30.875,00
mahsup edilecek olup, kalan alacak aslı ile vade tarihinden itibaren hesaplanacak gecikme zammı birlikte takip ve tahsil edilecektir.
Örnek Olay: (*Cebren Ödeme)
Bayrampaşa Vergi Dairesi Müdürlüğü mükellefi Bayan S’ nin vadesi geçmiş vergi borçları sebebiyle cebri takibata geçilmiş ve haczedilen bir adet taşıt 20.01.2020 tarihinde 43.500,00.-TL’ ye satılarak, satış bedeli aynı gün tahsil edilmiştir. Mükellefe ait borçlar hakkındaki bilgiler aşağıdaki tablomuzda gösterilmiştir. (Satış işlemi gerçekleşinceye kadar Vergi dairesince yapılan takip gideri: 500,00.-TL’ dir.)
| Tahsilat Tarihi İtibarıyla Amme Alacağı |
Tahsilatın Mahsubu |
| Türü |
Vade |
Tutar |
Mahsup |
| Takip Gideri |
—– |
500,00.-TL |
500,00.-TL |
| Gelir Vergisi |
31.07.2017 |
20.000,00.-TL |
20.000,00.-TL |
| Gecikme Zammı |
|
9.020,00.-TL |
9.020,00.-TL |
| G. Stopaj V. |
26.09.2017 |
5.000,00.-TL |
5.000,00.-TL |
| Gecikme Zammı |
|
2.421,67.-TL |
2.421,67.-TL |
| KDV |
26.10.2017 |
10.000,00.-TL |
4.460,44.-TL |
| Gecikme Zammı |
|
4.703,34.-TL |
2.097,89.-TL |
| TOPLAM |
51.645,01.-TL |
43.500,00.-TL |
Tabloda belirtilen bilgiler doğrultusunda, cebren tahsil olunan 43.500,00.-TL üzerinden öncelikle takip gideri (500,00.-TL) düşülecektir. Daha sonra kalan tutar mükellefin vadesi önce gelen 31.07.2017 vadeli gelir vergisi ve buna ilişkin gecikme zammına mahsubunu müteakiben 26.09.2017 vadeli gelir stopaj vergisi ve buna ilişkin gecikme zammına mahsup edilecektir.
Mahsuplardan sonra kalan tutar (6.558,33.-TL), 26.10.2017 vadeli Katma Değer Vergisi ve gecikme zammının tamamını karşılamadığından mahsup, alacak aslı ve gecikme zammına orantılı olarak yapılacaktır.
Formül:
| Her bir alacak için = Her bir alacak tutarı x Yapılan ödeme
yapılacak mahsup tutarı Toplam alacak tutarı |
Buna göre 6.558,33.-TL’ nin;
Alacak aslına = 10.000,00 x 6.558,33 = 4.460,44.-TL
mahsup edilecek tutar 14.703,34
Gecikme Zammına = 4.703,34 x 6.558,33 = 2.097,89.-TL
mahsup edilecek tutar 14.703,34
mahsup edilecek olup, kalan (10.000,00 – 4.460,44)= 5.539,56.-TL alacak aslı ile vade tarihinden itibaren hesaplanacak gecikme zammı birlikte takip ve tahsil edilecektir.
Yayımlanan Makalelerim
Her hasadın bir zekâtı vardır. İlmin zekâtı ise öğretmektir.
İlim, paylaştıkça çoğalan bir hazinedir.
Kaynaklar
- 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun
- Tahsilat Genel Tebliğleri.
Dipnotlar
[1]
3213 sayılı Maden Kanununun 183 üncü maddesinde tanımlanan Madenden Devlet hakkı, işletmelerce birer yıllık dönemler halinde üretilen madenlerin ocak başı fiyatları üzerinden hesaplanan ve takip eden yılın haziran ayı sonuna kadar Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığına beyan edilerek tahakkuk ettirilen ve bu süre içerisinde ödenmesi gereken mali yükümlülüklerdir.
[2]
Ecrimisil: Hazine taşınmazının, İdarenin izni dışında gerçek veya tüzel kişilerce işgal veya tasarruf edilmesi sebebiyle, İdarenin bir zarara uğrayıp uğramadığına veya işgalcinin kusurlu olup olmadığına bakılmaksızın, taşınmazın işgalden önceki hâliyle elde edilebilecek muhtemel gelir esas alınarak İdarece talep edilen tazminattır.
[3]
Çizgili Çek: Çekin ön yüzüne birbirine paralel iki çizgi çekilerek yapılan Çizgili Çek, genel veya özel olarak iki türlü çizilebilir. İki çizgi arasına hiçbir ibare konmamış ise Genel, belirli bir bankanın ticaret unvanı yazılmış ise Özel çizgili çek olarak adlandırılır. Genel çizgili çek, özel hale getirilebilirken Özel Çizgili çekin genel çizgili hale dönüştürülmesi söz konusu değildir.
[4]
- T.C. Ziraat Bankası A.Ş. • Türkiye Halk Bankası A.Ş. • Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O.
- Türk Ekonomi Bankası A.Ş. • Akbank T.A.Ş. • Türkiye Finans Katılım Bankası A.Ş.
- Türkiye Garanti Bankası A.Ş. • Türkiye İş Bankası A.Ş. • Yapı ve Kredi Bankası A.Ş.
- ING Bank A.Ş. • QNB Finansbank A.Ş. • HSBC Bank A.Ş. • Alternatifbank A.Ş.
- Denizbank A.Ş. • Aktif Yatırım Bankası A.Ş. • Odea Bank A.Ş. • Şekerbank T.A.Ş.
- Albaraka Türk Katılım Bankası A.Ş. • Kuveyt Türk Katılım Bankası A.Ş.
