Merkezi Takas Kuruluşlarının Kuruluş Değişiklik
05 Aralık 2019 Tarihli Resmi Gazete
Sayı: 30969
Sermaye Piyasası Kurulundan:
MADDE 1 – 30/5/2013 tarihli ve 28662 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Merkezi Takas Kuruluşlarının Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Genel Yönetmeliğin 1 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 77 nci ve 78 inci maddeleri çerçevesinde merkezi takas kuruluşlarına ve merkezi takas kuruluşları tarafından verilebilecek merkezi karşı taraf hizmetine ilişkin esasları belirlemektir.”
MADDE 2 – Aynı Yönetmeliğin 4 üncü maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“(1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Borsa: Anonim şirket şeklinde kurulan, sermaye piyasası araçları, kambiyo ve kıymetli madenler ile kıymetli taşların ve Kurulca uygun görülen diğer sözleşmelerin, belgelerin ve kıymetlerin serbest rekabet şartları altında kolay ve güvenli bir şekilde alınıp satılabilmesini sağlamak ve oluşan fiyatları tespit ve ilân etmek üzere kendisi veya piyasa işleticisi tarafından işletilen ve/veya yönetilen, alım-satım emirlerini sonuçlandıracak şekilde bir araya getiren veya bu emirlerin bir araya gelmesini kolaylaştıran, Kanuna uygun olarak yetkilendirilen ve düzenli faaliyet gösteren sistemleri ve pazar yerlerini,
b) Bağımsız üye:3/1/2014 tarihli ve 28871 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kurumsal Yönetim Tebliği (II-17.1)’nin birinci ekinin 4.3.6 ncı bölümünde tanımlanan yönetim kurulu üyelerini,
c) Bağlantılı çalışma: Sermaye piyasası araçları ve para piyasası işlemlerinin takasının iki veya daha fazla merkezi karşı taraf arasında karşılıklı bağlantılı olarak gerçekleştirilmesini,
ç) BDDK: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunu,
d) Bilgi Sistemleri Yönetimi Tebliği:5/1/2018 tarihli ve 30292 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Bilgi Sistemleri Yönetimi Tebliği (VII-128.9)’ni,
e) CPMI-IOSCO prensipleri: Finansal altyapı kuruluşlarına ilişkin Ödeme ve Piyasa Altyapıları Komitesi ve Uluslararası Menkul Kıymet Komisyonları Örgütünün ortaklaşa çıkardığı temel prensipleri,
f) Genel MKT üyesi: MKT olarak hizmet veren MTK tarafından kendilerinin ve/veya müşterilerinin takas işlemlerinin yanı sıra işlemci kuruluşların takas işlemlerini de gerçekleştirmeye yetkilendirilmiş MKT üyelerini,
g) İşlemci kuruluş: MKT olarak hizmet veren MTK’nın MKT olarak hizmet verdiği piyasa ve sermaye piyasası araçlarında işlem yapan ancak söz konusu işlemlere ilişkin yükümlülüklerin tasfiyesini bir genel MKT üyesi aracılığı ile gerçekleştiren kuruluşları,
ğ) Kanun: 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununu,
h) Kurul: Sermaye Piyasası Kurulunu,
ı) MKK: Merkezi Kayıt Kuruluşu Anonim Şirketini,
i) MKT: Merkezi Karşı Tarafı,
j) Merkezi karşı taraf hizmeti: Merkezi takas kuruluşlarının, Kurul tarafından uygun görülen piyasa veya sermaye piyasası araçları bazında açık teklif, sözleşme yenileme veya hukuken bağlayıcılığı olan başka bir yöntemle alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı da alıcı rolünü üstlenerek takasın tamamlanmasını taahhüt ettiği ve Kanunun 78 inci maddesinde ifade edilen merkezi karşı taraf hizmetini,
k) MKT yönetmeliği: Kanunun 78 inci maddesinin dördüncü ve dokuzuncu fıkraları kapsamında ilgili MKT’ye ilişkin çıkarılan MKT yönetmeliğini,
l) MTK: Kanunun 77 nci ve 78 inci maddelerinde belirtilen hizmetleri yerine getiren merkezi takas kuruluşunu,
m) MTK yönetmeliği: Kanunun 77 nci maddesinin ikinci fıkrası kapsamında ilgili MTK’ya ilişkin çıkarılan MTK yönetmeliğini,
n) Önemli etkiye sahip ortak: Kanun uyarınca kurulmuş olan borsalar, Hazine ve Maliye Bakanlığı ve Türkiye Varlık Fonu hariç, sermaye veya oy haklarının doğrudan veya dolaylı olarak %5 veya daha fazlasını temsil eden paylar ile bu oranın altında olsa dahi yönetim kurullarına üye belirleme imtiyazı veren paylara sahip olan ortağı,
o) TCMB: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Anonim Şirketini,
ö) TTK: 13/1/2011 tarihli ve 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununu,
p) Sermaye piyasası araçları: Menkul kıymetler ve türev araçlar ile yatırım sözleşmeleri de dâhil olmak üzere Kurulca bu kapsamda olduğu belirlenen diğer sermaye piyasası araçlarını,
r) Üye: MTK nezdinde gerçekleştirilen işlemlere taraf olmalarına izin verilenleri,
s) Yöneticiler: Yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile genel müdür ve genel müdür yardımcılarını,
ifade eder.”
MADDE 3 – Aynı Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin dördüncü fıkrasında yer alan “beşinci bölümde” ibaresi “altıncı bölümünde” olarak, “uygulaması” ibaresi “hizmeti” olarak değiştirilmiştir.
MADDE 4 – Aynı Yönetmeliğin 7 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MADDE 7 – (1) MTK’ların önemli etkiye sahip ortakları, yöneticileri ve kapsamı ilgili MTK tarafından belirlenecek ihtisas personelinin Kanunun 44 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a), (b), (c), (ç) ve (d) bentlerindeki şartları taşımaları zorunludur. Kanunun 44 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen şartlar, iflasın kaldırılmasına, kapatılmasına veya konkordato teklifinin tasdikine ilişkin kararın; (b) bendinde belirtilen şartlar ise buna ilişkin kararın kesinleşme tarihinden itibaren on yıl geçmesi hâlinde, bu fıkranın uygulamasında dikkate alınmaz. Tüzel kişinin yönetim kurulu üyesi olarak atanması halinde yukarıdaki şartlar atanan tüzel kişi temsilcisi için de aranır.
(2) MTK yöneticileri ile ihtisas personelinin MTK’nın sağlıklı ve basiretli yönetilmesini teminen işin gerektirdiği dürüstlük ve itibara ve finansal hizmetler, risk yönetimi ve takas hizmetlerinde yeterli iş tecrübesine sahip olmaları zorunludur.
(3) MTK’ların yöneticilerinde değişiklik meydana gelmesi hâlinde, durum görevden ayrılma nedenleri ile birlikte izleyen ilk işgünü içinde Kurula bildirilir. MTK’ların yöneticilerinin görevlerinin devamı esnasında bu maddenin birinci fıkrasında belirtilen şartları taşımadıklarının tespiti ya da anılan şartları kaybetmeleri durumunda bu kişilerin görevleri MTK tarafından sonlandırılır. MTK, yöneticilerinin bu maddede belirtilen şartları kaybedip etmediklerini takiple yükümlüdür. Bu tespitin Kurulca yapılması halinde ilgililerin Kurulca görevden ayrılmaları talep edilir ve bu talep MTK tarafından yerine getirilir. Görevden ayrılması talep edilen kişinin yönetim kurulu üyesi olması halinde MTK genel kurulu en geç otuz gün içerisinde ilgili yönetim kurulu üyesinin görevden alınması gündemiyle Kurulca olağanüstü toplantıya çağrılır.
(4) MTK’ların yönetici dışındaki ihtisas personelinin görev yapması için gerekli şartlardan birini taşımadığının sonradan tespiti veya ortaya çıkması halinde ilgili personel atamaya yetkili organ tarafından görevden alınır.
(5) MTK’nın önemli etkiye sahip ortaklarından birinin, MTK’nın sıhhatli ve basiretli yönetimine etki edebilecek faaliyetlerde bulunması halinde, Kurul söz konusu durumun ortadan kaldırılması amacıyla, MTK’nın var olan yetkisinin iptal edilmesi dâhil tüm önlemleri almaya yetkilidir.”
MADDE 5 – Aynı Yönetmeliğin 8 inci maddesi yürürlükten kaldırılmıştır.
MADDE 6 – Aynı Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, aynı maddeye aşağıdaki üçüncü fıkra eklenmiş, diğer fıkralar buna göre teselsül ettirilmiş ve mevcut onuncu fıkrasında yer alan “beşinci” ibaresi “altıncı” olarak “merkezi karşı taraf uygulaması” ibaresi “MKT hizmeti” olarak değiştirilmiştir.
“(2) Faaliyet izninin verilebilmesi için Kurul tarafından yapılan düzenlemelere uygun muhasebe kayıt, bilgi ve belge sistemi, düzenli iş akışı, haberleşme ve hizmet ve faaliyetlerin ifasının sürekliliğini ve düzgün işleyişini sağlayacak yeterli bir organizasyon yapısının kurulmuş, teknik donanımın sağlanmış, iç kontrol, iç denetim ve gözetim ile risk yönetimi birim ve sistemlerinin oluşturulmuş ve işler hale getirilmiş olması, faaliyetlerin etkin ve mevzuata uygun bir şekilde sürdürülmesine elverecek münhasıran MTK faaliyetlerinde görevli yeterli sayıda personel bulundurması ve MTK bünyesinde bulunacak önemli varlıkların korunmasına ilişkin gerekli güvenlik önlemlerinin alınmış olması zorunludur.”
“(3) MTK’lar, asgari olarak, kendi bünyelerinde görev yapacak bir risk yöneticisi, bilgi teknolojileri yöneticisi ve uyum görevlisi istihdam eder.”
MADDE 7 – Aynı Yönetmeliğin 10 uncu maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, aynı fıkranın (ı) bendinde yer alan “bırakılan” ibaresinden sonra gelmek üzere “diğer” ibaresi eklenmiş ve aynı maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
“e) Üyelerine veya bilinmesi halinde üyelerinin müşterilerine hizmet sunarken adil ve profesyonel davranmak, etkin risk yönetimi uygulamalarına zarar vermeden üye ve/veya müşterilerinin yararını gözetmek için en iyi gayreti göstermek ve üyelerden gelecek şikâyetleri değerlendirmek üzere şeffaf, adil ve erişilebilir bir sistem kurmak ve sürdürmek,”
“(2) MTK’ların uygulamaya ilişkin her türlü iç düzenlemeleri, kural, prosedür ve sözleşmeleri yeterli kapsamda ve kanunlar ve ilgili diğer mevzuata uygun, uygulanabilir, güncel ve üyeler ile menfaat sahiplerince her an ulaşılabilir olmalıdır.
(3) MTK’lar; önemli hususlarda yapacakları değişikliklerde üyelerin ve gerektiğinde üyelerin müşterilerinin de görüş bildirmesini sağlayacak mekanizmaları geliştirir ve söz konusu hususlarda yapılması önerilecek tüm değişiklikleri Kurula bildirir.”
MADDE 8 – Aynı Yönetmeliğe 10 uncu maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir.
“Çıkar çatışmalarının önlenmesi
MADDE 10/A – (1) MTK, kendisi ve yöneticileri veya diğer personeli arasında veya kendisi ve takas üyeleri veya bilinmesi halinde takas üyeleri ile müşterileri arasında doğabilecek olası çıkar çatışmalarının tanımlanması, yönetilmesi ve çözümlenmesini sağlayacak yazılı düzenlemeler oluşturur.
(2) MTK nezdinde yapılan değerlendirmelerde birinci fıkrada ifade edilen düzenlemeler kapsamında önlenmesi mümkün olmayan çıkar çatışmalarının varlığının tespiti halinde, karşı taraflar olası çıkar çatışmasının kaynağı veya mahiyeti hususunda MTK ile işlem gerçekleştirmeden önce bilgilendirilir.
(3) MTK yönetim kurulu; üyelerinin herhangi bir diğer kuruluşun yönetiminde görev almalarının çıkar çatışmasına yol açıp açmadığını değerlendirmek ve gerekli önlemleri almakla sorumludur.”
MADDE 9 – Aynı Yönetmeliğin 12 nci maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiş, aynı maddenin ikinci fıkrasında yer alan “en az yarıdan bir fazlasının” ibaresi ile dördüncü fıkrası yürürlükten kaldırılmış ve aynı maddeye aşağıdaki fıkralar eklenmiştir.
“Yönetim kurulu üyelerinin üçte birinin bağımsız üye statüsünde olması gerekir.”
“(5) MKT olarak hizmet verecek MTK’ların yönetim kurulu bünyesinde asgari olarak denetim komitesi, kurumsal yönetim komitesi ve ücretlendirme komitesinin teşkili ve devamlılığı zorunludur.
(6) Yönetim kurulunun bağımsız üyeleri ile murahhas olmayan üyelerine ödenecek ücretler MTK’nın kârlılık ve iş performansıyla ilişkilendirilemez.
(7) MKT olarak hizmet verecek MTK’ların genel MKT üyelerinin varsa hizmet verdiği işlemci kuruluş niteliğindeki müşterilerinin temsilcileri; teminat ve pozisyonların ayrıştırılması ve taşınabilirliği ile şeffaflık konularının ele alınacağı yönetim kurulu toplantılarına katılmaları için davet edilebilir.”
MADDE 10 – Aynı Yönetmeliğin 13 üncü maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MADDE 13 – (1) Yönetim Kurulu TTK’da ve diğer mevzuatta belirlenen görev ve yetkilerinin yanı sıra sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde;
a) MTK tarafından hazırlanması gereken düzenlemeleri karara bağlamak,
b) Hizmet verilecek borsaları, teşkilatlanmış diğer pazar yerlerini, diğer piyasaları ve hizmete konu olması planlanan sermaye piyasası araçlarını belirlemek,
c) Üyelik başvurularının kabulünün ve üyelikten geçici veya sürekli çıkarılmasınınkriterlerinibelirlemek, üyelik başvurularını karara bağlamak ve gerektiğinde üyelerinin üyelikten geçici veya sürekli çıkarılmasına karar vermek,
ç) İşlemlerin mevzuata ve kurallara uygun olarak düzenli bir şekilde yürütülmesini sağlamak,
d) Bu Yönetmelik çerçevesinde gözetim fonksiyonu ile ilgili yerine getirilmesi gereken esasları belirlemek,
e) MTK teşkilatı ve hizmet birimleri ile risk yönetimi, iç denetim, iç kontrol ve uyum fonksiyonlarının çalışma ve faaliyet sonuçlarını ve dışarıdan alınan hizmet ve fonksiyonları takip etmek ve değerlendirmek; gözetim, denetim, inceleme, araştırma ve soruşturma raporlarını karara bağlamak, sonuçlardan ve önerilerden gerekli gördüklerinin uygulanmasını sağlamak, yaptırım gerektiren durumların ortaya çıkması halinde ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına konuya ilişkin bilgi vermek,
f)MTK’nıngörev ve yetki alanına giren hususlarda yerli ve yabancı kuruluşlar ve uluslararası kuruluşlarla anlaşma yapmak, mevzuatla belirlenmiş veya mevzuat dışında olmakla birlikte ihtiyaç duyulabilecek komiteleri kurarak, üyelerini seçmek ve çalışma esaslarını düzenlemek,
g) Yönetim Kurulu kararlarının ilgililere tebliğini sağlamak, bu kararların gereğinin yerine getirilmesini temin etmek ve uygulanmasını izlemek,
ğ) Bütçeyi hazırlamak ve finansal tablolarını ve yıllık faaliyet raporunu hazırlayarak genel kurula sunmak,
h) Merkezi karşı taraf hizmeti ve bu hizmetle ilgili diğer faaliyetlerden kaynaklanan riskleri etkin bir şekilde takip etmek,
ı) MTK’nın amaç ve stratejilerini, risk toleransı ve risk taşıma kapasitesi seviyelerini belirlemek, MTK’nın tüm menfaat sahiplerine karşı olan sorumluluklarının yerine getirilmesini sağlamak,
i) Kamuya açıklanması gereken bilgilerin düzenli olarak internet sitesinde yayınlanmasını sağlamak,
j) MTK adına imzaya yetkili olanları ve yetki sınırlarını belirlemek,
k) Personel politikasına ilişkin genel esasları belirlemek,
l) Bu Yönetmelikle ve mevzuatla kendisine verilen sair görevleri yerine getirmek,
ile görevli ve yetkilidir.
(2) Yönetim Kurulu; TTK uyarınca münhasıran kendisine bırakılmış görev ve yetkiler ile bu maddenin birinci fıkrasının (a), (b), (e), (f), (ğ) ve (ı) bentlerinde yer alan görev ve yetkisi haricindeki diğer görev ve yetkilerini, yazılı ve sınırları açıkça belirlenmiş olmak şartıyla genel müdüre devredebilir. Yönetim kurulu bu maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde yer alan üyelik başvurularının karara bağlanmasına ve gerektiğinde üyelerinin üyelikten geçici veya sürekli çıkarılmasına ilişkin yetkisini genel müdüre devredebilir. Söz konusu yetkinin genel müdüre devri halinde genel müdür tarafından ilk yönetim kurulu toplantısında yönetim kuruluna bilgi verilir.”
MADDE 11 – Aynı Yönetmeliğin 15 inci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Genel müdür ve genel müdür yardımcıları
MADDE 15 – (1) Genel müdür ve genel müdür yardımcıları ilgili mevzuat ve yönetim kurulu kararları doğrultusunda kendilerine bırakılmış ve devredilmiş yönetim ve temsile ilişkin işleri yürütür.
(2) Genel müdür ve genel müdür yardımcılarının yükseköğrenim sonrası malî piyasalar, ekonomi, maliye, işletme, sermaye piyasaları, bankacılık, bilişim veya finans alanında en az on yıl deneyim sahibi olması zorunludur.
(3) Genel müdür ve genel müdür yardımcılarının münhasıran bu görev için atanmış olması zorunludur.
(4) Genel müdür ve genel müdür yardımcıları, MTK’nın yönetim, denetim veya sermaye ilişkisinde bulunduğu kuruluşlar, bu kuruluşların doğrudan ya da dolaylı olarak yönetim, sermaye veya denetim kontrolüne sahip olduğu kuruluşlar ile borsalar ve teşkilatlanmış piyasalar, takas ve saklama kuruluşları ve Kurulca uygun görülecek diğer finansal kuruluşlarda, icrai nitelikte olmamak ve MTK’daki görevin ifasında zafiyete düşülmemesi kaydıyla, yönetim kurulu başkanlığı ve üyeliği gibi görevler alabilir.
(5) Genel müdür ve genel müdür yardımcılığına atanacakların ikinci fıkrada ve 7 nci maddede aranan şartları taşıdıklarını gösteren belgelerle birlikte Kurula bildirilmesi şarttır. Genel müdürün atanması, Kurul tarafından bildirimin tebellüğ edildiği tarihten itibaren 15 işgünü içinde olumsuz bir görüş bildirilmediği takdirde yapılabilir.”
MADDE 12 – Aynı Yönetmeliğin 16 ncı maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve üçüncü fıkrası yürürlükten kaldırılmıştır.
“(2) MTK’nın teşkilat yönergesi asgari olarak;
a)Yönetim kurulubünyesinde oluşturulan komitelerin oluşum, görev ve yetkilerini,
b) Genel müdürün görev ve sorumluluklarını, diğer yönetici olarak görev alacaklar ve yönetim kurulu arasındaki raporlama ilişkilerini,
c) Diğer yönetici olarak görev alacakların atanmasına ilişkin usul ve esasları,
ç) Risk yönetimi, iç denetim, iç kontrol ve uyum fonksiyonlarının, diğer faaliyetlerden ayrı yeterli işlevsel bağımsızlığı sağlayacak şekilde yapılanmasını ve özellikle risk yönetimine ilişkin raporlama sürecinin diğer süreçlerden açık olarak ayrılmasını,
d) Etkin risk yönetimini sağlayacak ve risk yönetim standartlarının düşürülmesine neden olmayacak şekilde personelin ücretlendirilmesine ilişkin esasları,MTK’nınmenfaat sahiplerine karşı olan sorumluluklarının ifasını sağlayacak süreçleri,
içerir.”
MADDE 13 – Aynı Yönetmeliğe 16 ncı maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki maddeler eklenmiştir.
“İhtisas personeline ilişkin hükümler
MADDE 16/A – (1) MTK ihtisas personelinin işe alınmaları, işten çıkarılmaları, nitelikleri, ilerleme ve yükselmeleri, performans ölçütleri, ücretlendirilmeleri, ödev, sorumluluk ve yükümlülükleri, uymaları gereken yasaklar ile disiplin konuları genel müdürün teklifi üzerine yönetim kurulunca yürürlüğe konulacak personel yönergesi ile belirlenir.
(2) MTK ücretlendirme politikası, etkin risk yönetimini desteklemeli ve risk yönetim standartlarının düşürülmesine neden olabilecek unsurlar içermemelidir. Risk yönetim, uyum ve iç denetim personelinin ücretlendirme kriterleri, MTK’nın iş performansından bağımsız olmalıdır. MTK ücretlendirme politikasının bu fıkrada belirtilen esaslara uygun olup olmadığı asgari yıllık olarak yönetim kurulu tarafından denetlenir ve gözden geçirilir. Kurulun söz konusu ücretlendirme politikasının bağımsız bir kuruluş tarafından denetlenmesini ve gözden geçirilmesini talep etme hakkı saklıdır.
Risk komitesi
MADDE 16/B – (1) MKT olarak hizmet verecek MTK nezdinde; yönetim kuruluna risk yönetimi uygulamaları ile ilgili istişari mahiyette tavsiye ve görüş bildirmek üzere, MKT hizmeti verilen piyasalarda üyeliği bulunan MTK üyelerinin ve üye müşterilerinin de temsil edilebileceği ve her halükarda en az bir bağımsız yönetim kurulu üyesinin de içinde bulunduğu bir risk komitesi kurulur. Risk komitesinin başkanlığı MTK yönetim kurulunda görev yapan bağımsız üyelerden biri tarafından yapılır. Risk komitesi; toplantılarına katılmak üzere, gerekli gördüğü hallerde, MTK personelini veya dışardan bağımsız uzmanları oy kullanma hakkı olmaksızın davet edebilir. Kurul veya ilgili diğer kamu kurumları da oy kullanma hakkı olmaksızın söz konusu toplantılara katılmayı veya risk komitesi tarafından gerçekleştirilen faaliyetler ve alınan kararlar hakkında bilgilendirilmeyi talep edebilir. Risk komitesi oluşturulurken yukarıda sayılan temsilcilerin herhangi birinin çoğunluğa sahip olmayacağı şekilde oluşturulur.
(2) MKT olarak hizmet verecek MTK, vereceği merkezi karşı taraf hizmetine ilişkin olarak MKT yönetmeliğinde ve Kurulun kurumsal yönetime ilişkin ilkelerine uyumlu olarak hazırlanan kurumsal yönetime ilişkin diğer yönerge ve/veya prosedürlerinde; bağımsızlığına, operasyonel prosedürlerine, üyeliğe kabul kriterlerine, risk komitesi üyelerinin seçimine ilişkin mekanizmalara ve Kurulca düzenlenmesi uygun görülen diğer hususlara açık ve anlaşılır şekilde yer verir. İlgili MTK, yukarıda sayılan tüm hususları risk komitesinin hangi aralıklarla toplantı yapacağı hususu da dâhil olmak üzere kamuya duyurur.
(3) Risk komitesi, MKT olarak hizmet veren MTK’nın risk yönetimini etkileyebilecek risk modelinde, temerrüt sürecinde, takas üyelerinin kabulüne ilişkin kriterlerde, yeni sermaye piyasası araçlarının takasında veya dışardan hizmet alımı gibi önemli değişikliklerle ilgili herhangi bir düzenlemeye ilişkin Yönetim kuruluna önerilerini sunar. Risk komitesinin bu önerileri MTK’nın günlük işlerini kapsamaz. Yönetim kurulu, genel müdür ve diğer yöneticiler de MKT olarak hizmet veren MTK’nın risk yönetimini etkileyecek gelişmeler hakkında risk komitesinin bilgi ve önerilerini alır ve uygun olduğu ölçüde uygulamaya sokar.
(4) Kurul ve ilgili diğer kamu kurumlarının zamanında bilgilendirilmesine ilişkin düzenlemeler saklı kalmak üzere, risk komitesi üyeleri görevleri nedeniyle sahip oldukları bilgilere ilişkin gizlilik kurallarına riayet eder. Risk komitesi başkanı; bir üyenin iş ve işlemlerine ilişkin çıkar çatışması ortaya çıkması halinde konunun karara bağlanacağı toplantıda ilgili üyenin oy kullanmamasını teminen gerekli tedbirleri alır.
(5) MKT olarak hizmet veren MTK yönetim kurulu, risk komitesinin önerisini yerine getirmemek yönünde karar alması halinde ivedilikle Kurulu ve konu ile ilişkili diğer kamu kurum/kurumlarını gerekçeleriyle birlikte bilgilendirir.
(6) MKT olarak hizmet veren MTK’nın risk yönetiminde kullandığı araç ve yöntemler; üyelerinden, üyelerin müşterilerinden, karşılıklı çalışılan diğer merkezi takas kuruluşları veya merkezi karşı taraflardan, menkul kıymet mutabakat ve ödeme sistemlerinden, saklama kuruluşlarından, likidite sağlanan veya hesap açtırılan bankalardan, MKT olarak hizmet veren MTK’nın kendisi tarafından veya kritik öneme sahip diğer kuruluşlarca hizmet sunulan borsa ve alım-satım platformlarından kaynaklananlar da dâhil olmak üzere her türlü riski kapsamalı ve etkin yönetim ve raporlamayı sağlamalıdır. Risk yönetimine ilişkin raporlama zinciri, diğer faaliyetlere ilişkin raporlama zincirinden açık olarak ayrılmalıdır.
İç denetim, risk yönetimi, iç kontrol, uyum ve bilgi sistemleri
MADDE 16/C – (1) MTK diğer fonksiyonlardan bağımsız doğrudan yönetim kuruluna raporlama yapmakla sorumlu bir iç denetim birimine sahip olmalıdır. Söz konusu iç denetim birimi; kapsamlı bir denetim planı çerçevesine MTK ve varsa MKT sistemlerinin, iç kontrol mekanizmalarının, kurumsal yönetim çerçevesinin ve risk yönetim süreçlerinin yeterliliği ve etkinliğinin incelenmesi, bu inceleme sonuçları çerçevesinde görüş ve önerilerde bulunulması ve söz konusu görüş ve önerilerinin yerine getirilip getirilmediğinin takibine ilişkin bir raporu yıllık olarak doğrudan Yönetim Kuruluna raporlamakla yükümlüdür. Denetim planının bir örneği Kurula da gönderilir.
(2) MTK, nezdinde bulunan diğer birimlerden ayrı bir risk yönetim birimine ve maruz kalınan tüm risklerin tanımlanması, yönetilmesi, ölçülmesi, izlenmesi ve kontrolünü sağlayacak yazılı politika, prosedür ve sistemlere sahip olmalıdır.
(3) MTK bilgi ve risk-kontrol sistemlerinin; üyelerinin ve gerektiği takdirde üyelerin müşterilerinin risk yönetimi politika ve prosedürlerini uygun bir şekilde yürütebilmelerini teminen zamanında ve yeterli bilgiye ulaşmalarını mümkün kılacak ve kredi ve likidite risklerinin hem MTK düzeyinde hem de üye ve gerektiği takdirde müşteri düzeyinde izlenmesine imkân sağlayacak kapasite ve gelişmişlikte olması zorunludur.
(4) MTK, yönetim kuruluna risk yönetimi politika, prosedür ve sistemlerinin yeterliliğini ve etkinliğini takip etmede yardımcı olmak üzere, gerekli iç kontrol mekanizmalarını oluşturur.
(5) MTK, diğer fonksiyonlarından bağımsız olarak faaliyet gösterecek ayrı bir uyum birimine sahip olmalıdır. Uyum birimi MTK’nın, yöneticileri veya diğer personelinin Kanun, bu Yönetmelik ve ilgili mevzuattan kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmeme risklerini tespit için kullanılacak politika ve prosedürleri oluşturmak, potansiyel çıkar çatışmalarının tanımlanıp analiz edilmesini ve buralardan kaynaklanacak hukuki risklerin sınırlanmasını sağlayacak kural ve prosedürleri geliştirmek zorundadır. MTK’nın uyum biriminden sorumlu yöneticisi, MTK’nın mevzuata uyumuna ilişkin politikaların yeterliliği ve etkinliğini izlemek, MTK nezdinde oluşturulan uyum politikalarını yürütmek, MTK’nın ve personelinin Kanun, bu Yönetmelik ve ilgili mevzuata uyumunu düzenli bir şekilde yönetim kuruluna raporlamak, uyumsuzluk halinde alınacak tedbirlere ilişkin prosedürler geliştirmek ve uyum fonksiyonunda görevli diğer personelin, takibinden sorumlu oldukları hizmet ve aktivitelerde görev almamalarını sağlamakla yükümlüdür.
(6) MTK’nın; yaptığı faaliyetler ile verdiği hizmetlerin tipine, çeşitliliğine ve karmaşıklığına uygun, güvenilir, yüksek hız ve kapasitede, stres koşullarına dayanıklı ve uluslararası kabul görmüş teknik standartlarda bilgi teknolojisi sistemlerine sahip olması zorunludur. MTK bilgi güvenliği riskinin yönetimi için bilginin korunmasına, yetkisiz bir şekilde açıklanmasının önlenmesine, doğruluk ve tamlığına ve takas ve varsa MKT hizmetlerinin kesintisiz sunulabilmesine yönelik politika ve prosedürleri de içeren uygun bir bilgi güvenliği çerçevesi geliştirmekle yükümlüdür.
(7) MTK’lara ilişkin 5/1/2018 tarihli ve 30292 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Bilgi Sistemleri Yönetimi Tebliğinde yer alan hükümler saklıdır.”
MADDE 14 – Aynı Yönetmeliğin 17 nci maddesinin birinci fıkrasının ikinci cümlesinde yer alan “Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş.” ibaresi “MKK” olarak değiştirilmiştir.
MADDE 15 – Aynı Yönetmeliğin 18 inci maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“(2) Birinci fıkrada belirtilen yöneticiler ve ihtisas personelinin göreve başlamadan önce maliki oldukları, TCMB, Hazine ve Maliye Bakanlığı ve 28/3/2002 tarihli ve 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun çerçevesinde kurulan varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen araçlar ile emeklilik fon payları dışındaki, borsada işlem gören ortaklıklara veya bunların iştiraklerine ait her türlü paylarını ya da diğer menkul kıymetlerini, eşi ve velayeti altındaki çocukları dışındakilere, görev sürelerinin başlamasından itibaren otuz gün içinde satmak veya devretmek suretiyle elden çıkarmaları gereklidir.”
MADDE 16 – Aynı Yönetmeliğin 19 uncu maddesinin birinci fıkrasında yer alan “Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası” ibaresi “TCMB” olarak değiştirilmiş ve aynı maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“(3) MTK; hem MTK hem de MKT hizmet ve faaliyetlerini ve takas üyeliğine kabule ilişkin kriterleri herhangi bir ücret almaksızın kamuyla paylaşır.”
MADDE 17 – Aynı Yönetmeliğin 21 inci maddesinin ikinci fıkrasına aşağıdaki bent eklenmiştir.
“e) Bilgi teknolojilerinden kaynaklanan riskler de dâhil olmak üzere, kurumun maruz kaldığı tüm risklerin değerlendirildiği, kurumsal ve bütünleşik bir risk yönetimi sistemini tesis etmek ve bahse konu sistemin ürettiği çıktıların ve bilgilerin ilgili karar alma mekanizmalarına girdi teşkil etmesini sağlayacak süreçleri oluşturmak.”
MADDE 18 – Aynı Yönetmeliğin 25 inci maddesinin başlığı “MTK’nın MKT hizmeti vermediği hallerde alınacak teminatlar” olarak değiştirilmiştir.
MADDE 19 – Aynı Yönetmeliğe 25 inci maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir.
“MKT hizmeti verecek MTK’larca alınan teminatlar
MADDE 25/A – (1) MKT hizmeti verecek MTK’lar yapılan işlemler sonucunda nezdinde oluşacak yükümlülüklerin yerine getirilmesini sağlamak amacıyla, üyelerden MKT yönetmeliğinde belirlenecek esaslar çerçevesinde teminat talep eder. Söz konusu teminatların yönetimine ilişkin gerekli düzenlemelerle MKT hizmetinde bulunacak MTK’ların üyelerine işlem, hesap ve işlem görecek araçlar bazında değişik oranlarda teminat ve teminatlandırma yöntemleri uygulanmasına, teminatların tipine, teminat olarak kabul edilebilecek kıymetlere ve bunların temini, tahsili, tamamlanma süreleri, nemalandırılması ve kullanılmasına ilişkin detaylı düzenlemelere aynı yönetmelikte yer verilir.
(2) MKT hizmeti verecek MTK’ların üyeleri ise asgari olarak MTK düzenlemeleri ile belirlenecek oran veya tutarı karşılayacak kadar teminatı müşterilerinden talep etmek zorundadır. Kurul, piyasa koşullarındaki gelişmeleri dikkate alarak, gerektiğinde teminat oranlarına ya da tutarlarına asgari bir sınır getirebilir.”
MADDE 20 – Aynı Yönetmeliğin 26 ncı maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MTK’ların MKT hizmeti vermediği hallerde oluşturulan garanti fonu
MADDE 26 – (1) MTK, MKT hizmeti vermediği piyasa, pazar veya sermaye piyasası araçlarına ilişkin yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumlarında kullanılmak üzere gecikmelerin önlenmesi amacıyla bir garanti fonu oluşturabilir. Kurul, hizmet verilen borsa ve teşkilatlanmış diğer pazar yerlerinde açılan piyasalar ve sermaye piyasası araçları itibariyle garanti fonu oluşturulmasını zorunlu tutabilir.
(2) Üyelerin ve MTK’nın garanti fonuna yapacakları katkılar, bu katkıların nemalandırılması, fonun yönetimi ve kullanımına ve fonla ilgili diğer hususlara ilişkin usul ve esaslar, MTK yönetmeliğiyle belirlenir.”
MADDE 21 – Aynı Yönetmeliğe 26 ncı maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir.
“MTK’ların MKT hizmeti verdiği hallerde oluşturulan garanti fonu
MADDE 26/A – (1) MKT hizmeti verecek MTK, yükümlülüklerin yerine getirilmemesi durumlarında kullanılmak üzere gecikmelerin önlenmesi amacıyla bir garanti fonu oluşturur.
(2) MKT hizmeti verecek MTK’nın; üyelerince garanti fonuna yapılacak katkılara, bu katkıların nemalandırılmasına, fonun yönetimi ve kullanımına ve fonla ilgili diğer detaylı düzenlemelere MKT yönetmeliğinde yer verilir.”
MADDE 22 – Aynı Yönetmeliğin altıncı bölümünün başlığı “MKT Olarak Hizmet Verecek Yerli ve Yabancı MTK’lar ile Bunların Yükümlülükleri” olarak değiştirilmiştir.
MADDE 23 – Aynı Yönetmeliğin 29 uncu maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MKT hizmeti
MADDE 29 – (1) Kurul, merkezi takas kuruluşlarının, alıcıya karşı satıcı, satıcıya karşı da alıcı rolünü üstlenerek takasın tamamlanmasını taahhüt ettikleri MKT hizmetini, piyasalar veya sermaye piyasası araçları itibarıyla zorunlu tutabilir.
(2) Borsalar veya teşkilatlanmış diğer pazar yerleri de nezdlerinde işlem gören sermaye piyasası araçlarıyla ilgili MKT hizmeti vermek üzere Kurula başvurabilirler.
(3) Yerli ve yabancı MTK’lar MKT hizmetini Kanunun 77 nci ve 78 inci maddeleriyle bu Yönetmelikte belirlenen esaslar uyarınca hazırlayacakları MKT yönetmeliği çerçevesinde yürütürler. Söz konusu yönetmelik ve bu Yönetmelikte yapılacak değişiklikler başvuru belgeleri ile Kurulun değerlendirme ve onayına sunulur.”
MADDE 24 – Aynı Yönetmeliğin 30 uncu maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MKT hizmetine ilişkin faaliyet izni
MADDE 30 – (1) Türkiye’de Kanunun 77 nci maddesinin birinci fıkrası çerçevesinde Kurulun teklifi ve ilgili Bakanın izni ile kurulmuş bir MTK her türlü piyasa ve/veya sermaye piyasası aracı için MKT hizmeti vermek üzere; 30/Ç maddesi çerçevesinde, yabancı bir ülkede MKT olarak hizmet veren yabancı bir MTK ise bir veya uygun görülen birden fazla tezgahüstü türev araç için MKT hizmeti vermek üzere Kurula başvurabilir. Kurul tarafından Kanunun 78 inci maddesinin birinci fıkrası çerçevesinde herhangi bir tezgahüstü türev araçta MKT hizmeti verilmesinin bu Yönetmelik kapsamında zorunlu tutulması halinde ilgili MTK tarafından Kurula başvurulması zorunludur.
(2) Birinci fıkradaki faaliyet izni sadece merkezi karşı taraf hizmetine ilişkin faaliyetler için verilir ve söz konusu yetkilendirmenin hangi hizmet ve faaliyetlere ve hangi sermaye piyasası aracına veya araçlarına ilişkin olduğu Kurul tarafından yetkilendirmeyi takiben ayrıca ilân edilir. Yabancı bir ülkede MKT olarak hizmet veren MTK’nın Türkiye’de MKT hizmeti vermek üzere talepte bulunması halinde bu madde hükümleri uygulanmaz. Söz konusu MTK’ların başvuruları 30/Ç maddesi hükümleri kapsamında değerlendirilir.
(3) MKT olarak hizmet vermek üzere Kurula başvuran MTK’lara faaliyet izni verilebilmesi için;
a) Diğer Kanun ve düzenlemelerde yer alan yükümlülükler saklı olmak kaydıyla, MKT olarak hizmet verecekMTK’nınasgari 600.000.000 TL ödenmiş sermayeye sahip olması,
b) MKT olarak hizmet verecekMTK’nıngeçmiş yıl kârları ve yedek akçeleri dâhil öz sermayesinin;
1) MKT hizmetine ilişkin faaliyetlerden kaynaklanan tüm riskleri ile orantılı olacak şekilde,
2) Faaliyetlerine devam ettiği sürece; faaliyetlerin belirli bir süre içinde sıralı bir şekilde durdurulması veya yeniden yapılandırılmasına yetecek miktarda,
3) 25, 25/A, 26, 26/A ve 31 inci maddelerde belirlenen finansal kaynakları ile karşılanamayan kredi, karşı taraf, piyasa, operasyonel, hukuki ve iş risklerine karşı yeterli koruma sağlayacak tutarda,
olması,
c) Mevzuatta öngörülen diğer tüm düzenlemeleri yaptığını ve idame ettirebilir durumda olduğunu gösteren tüm bilgi ve belgelerin Kurula ibraz edilmesi,
gereklidir.
(4) MKT olarak hizmet vermesine izin verilen MTK’nın, MTK olma veya MKT olarak yetkilendirilme koşullarından herhangi birini kaybetmesi halinde, durumun ortaya çıktığı gün itibarıyla Kurula bildirimde bulunulur.
(5) Kurul, MKT olarak hizmet verecek MTK’nın faaliyetlerine izin vermeden önce, MTK’nın ortaklarına ilişkin, söz konusu ortağın doğrudan veya dolaylı ortak olmasından bağımsız olarak tüm bilgileri inceler.
(6) Kurul, bir üçüncü gerçek veya tüzel kişi ile MKT olarak hizmet verecek MTK arasındaki ilişkinin Kurulun gözetim ve denetim faaliyetlerine engel olmayacağı kanaatine varmadığı sürece söz konusu MTK’ya faaliyet izni vermez. Söz konusu durumun faaliyet izni verilmesi öncesinde ilgili MTK tarafından ispatı zorunludur.
(7) Kurul, üçüncü fıkrada belirtilen şartların yanında ilave şartlar öngörebilir.
(8) Kurul, bu maddede yer alan sermaye tutarlarında değişiklik yapmaya yetkilidir.
(9) Başvurunun Kurula ulaşmasından itibaren 60 işgünü içerisinde, Kurul, başvurunun tam olup olmadığını değerlendirir. Başvuruda eksiklik bulunması halinde ek bilgi ve belgelerin Kurula iletilmesi için söz konusu MTK’ya 30 işgününü aşmamak üzere bir süre verilir. Belgelerin bu defa da tam olmaması halinde MKT olarak hizmet verecek söz konusu MTK’nın başvurusu işlemden kaldırılır. Başvurunun işlemden kaldırılması Kurula MKT olarak hizmet vermek üzere tekrar başvuruda bulunulmasına engel teşkil etmez.
(10) MKT olarak hizmet verecek MTK’nın Kurula başvurması ve başvuru belgelerinin tam olduğunun Kurulca tespit edilmesini takiben Kurul; TCMB, BDDK ve konu ile ilgili olabilecek diğer kamu otoritelerinden konuya ilişkin görüşünü talep eder. BDDK, TCMB veya ilgili diğer kamu otoritesinin başvurunun reddedilmesi gerektiğine ilişkin gerekçeli görüş vermesi ve red gerekçesindeki hususların MKT olarak hizmet verecek MTK tarafından düzeltilebilecek hususlardan oluştuğunun Kurulca değerlendirilmesi halinde, ilgili MTK’ya gerekli düzeltmeleri yapabilmesi için söz konusu eksikliklerin MTK’ya iletilmesinden itibaren 30 işgünü süre verilir. Bu süre içerisinde gerekli bilgi ve belgeleri Kurula iletmeyen MTK’nın başvurusu Kurulca reddedilmiş sayılır ve ilgili MTK’ya 30 işgünü içerisinde yazılı bilgi verilir. BDDK, TCMB veya ilgili diğer kamu otoritesinin başvurunun reddedilmesi gerektiğine ilişkin gerekçeli görüş vermesi ve red gerekçesindeki hususların düzeltilmesinin Kurulca mümkün olmadığının değerlendirilmesi halinde başvuru Kurulca da reddedilir ve ilgili MTK’ya söz konusu görüşün Kurula iletilmesini takip eden 45 işgünü içerisinde yazılı bilgi verilir.
(11) Kurul; MKT olarak hizmet verecek MTK’nın bu Yönetmelikte yer alan tüm yükümlülükleri yerine getirmesi koşuluyla sermaye piyasalarında faaliyet göstermesine izin verebilir.”
MADDE 25 – Aynı Yönetmeliğe 30 uncu maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki maddeler eklenmiştir.
“Faaliyet izninin genişletilmesi
MADDE 30/A – (1) Belirli bir piyasa veya sermaye piyasası aracında MKT olarak hizmet vermesine izin verilen MTK’nın ilk faaliyet izni kapsamında olmayan yeni bir piyasa veya sermaye piyasası aracına ilişkin MKT hizmeti vermesine yönelik başvurusu faaliyet izninin genişletilmesi olarak değerlendirilir.
(2) Faaliyet izninin genişletilmesine ilişkin yapılacak başvurular da Yönetmeliğin 30 uncu maddesinin birinci fıkrası haricindeki diğer hükümleri kapsamında değerlendirilir.
(3) MKT olarak hizmet vermesine izin verilen MTK’nın ilk faaliyet iznine dâhil olmayan yabancı bir ülkede herhangi bir faaliyette bulunma talebiyle Kurula başvurması halinde Kurul, söz konusu ülkenin yetkili otoritesini bilgilendirir.
Kurulca yapılacak inceleme ve değerlendirmeler
MADDE 30/B – (1) Kurul; MKT olarak hizmet vermesine izin verilen MTK tarafından uygulanacak düzenleme, strateji, süreç ve mekanizmaları bu Yönetmelik ve MKT yönetmeliği çerçevesinde inceler ve maruz kaldığı veya kalabileceği riskleri değerlendirir.
(2) Kurul; yapacağı inceleme ve değerlendirmelerin hangi sıklıkta ve detayda yapılması gerektiğine, ilgili MTK’nın büyüklüğü, sistemik önemi, yapısı, ölçüsü ve benzeri özelliklerini göz önünde bulundurmak suretiyle karar vermeye yetkilidir.
(3) Kurul, bu Yönetmelik ve ilgili diğer düzenlemelerdeki yükümlülüklerini yerine getirmediği tespit edilen MKT olarak hizmet vermesine izin verilen MTK’nın, ivedilikle gerekli her türlü önlemi almasını ve gerekli işlemleri yapmasını istemeye yetkilidir.
(4) TCMB ve BDDK’nın ödeme ve mutabakat sistemlerine ilişkin faaliyet izni, gözetim ve denetim yetkileri saklıdır.
Faaliyet izninin iptali
MADDE 30/C – (1) MKT olarak hizmet vermesine izin verilen MTK’ların izni aşağıdaki durumlardan herhangi birinin varlığı halinde Kurulca resen iptal edilir:
a) Faaliyet göstermesine izin verilmesini takip eden 12 ay içinde söz konusu izne konu faaliyetleri ifa etmemesi veya yetkisinden feragat ettiğini yazılı olarak ifade etmesi.
b) Faaliyet izni verilmesi aşamasında; Kurula yalan, yanlış ve yanıltıcı bilgi ve belge vermesi veya açıklamalarda bulunması.
c) Faaliyet izni verilmesine ilişkin sağlandığı teyit edilen koşullardan herhangi birini veya birkaçını yitirmesi veya Kurul tarafından belirlenen ve belirli bir süre içerisinde yerine getirilmesi gereken düzeltici nitelikteki işlemleri yerine getirmemesi.
ç) Bu Yönetmelikte yer alan yükümlülüklerin herhangi birini ciddi ve süreklilik arz edecek şekilde ihlal etmesi.
(2) Bu halde, Kurul konuya ilişkin bilgi verilmesi gereken yerli veya yabancı tüm otoriteleri karar tarihinden itibaren 30 işgünü içerisinde yazılı olarak bilgilendirir.
(3) Kurul, söz konusu faaliyet izni iptalini belli bir piyasa veya sermaye piyasası aracıyla sınırlandırabilir.
Türkiye’de tanınma
MADDE 30/Ç – (1) Yabancı ülkede kurulmuş MTK’ların tezgahüstü türev araçlarda Türkiye’de kurulmuş ve faaliyet gösteren yatırım kuruluşlarının müşterileriyle veya birbirleri arasında gerçekleştirdiği işlemlerde MKT ve buna bağlı takas hizmetleri vermesi, söz konusu yabancı MTK’nın Türkiye’de tanınmasına bağlıdır.
(2) Kanunun 78 inci maddesinin birinci fıkrası çerçevesinde Türkiye’de tezgahüstü türev araçlarda MKT olarak hizmet verecek yabancı MTK’ların Türkiye’de MKT olarak tanınmasına Kurulun teklifi üzerine ilgili Bakan tarafından izin verilir.
(3) Tezgahüstü türev araçlarda MKT olarak hizmet verecek MTK; Kanunun 87 nci maddesi uyarınca kurulmuş veri depolama kuruluşuna gerekli bilgilerin iletilmesi ile sorumludur.
(4) Türkiye’de tezgahüstü türev araçlarda MKT olarak hizmet verecek yabancı MTK’nın Türkiye’de tanınması için;
a) Kendi ülkesindeki ilgili otorite tarafından MKT olarak yetkilendirilmiş olması,
b) Kendi ülkesinde uygulanan ilgili tüm düzenlemelere tam uyumunun sağlanmış olması, ilgili yabancı otoriteler tarafından etkin gözetim ve asgari yılda bir defa denetiminin yapılması ve söz konusu hususların resmi belgelerle tevsik edilmesi,
c) Kendi ülkesinde; en az Türkiye’de geçerli olan suç gelirlerinin aklanması ve terörizm finansmanının önlenmesine ilişkin düzenlemelere denk düzenlemelere tabi olması,
ç) Kurulduğu ülke otoritesi tarafından risk değerlendirmesinin yapılmış olması,
d) CPMI-IOSCO’nunFinansal Altyapı Kuruluşlarına İlişkin Prensiplerinin tümünü kabul etmiş ve uygulayan bir ülkede kurulmuş olması ve bu çerçevede kurulduğu ve/veya hizmet verdiği ülkelerde söz konusu prensipler çerçevesinde etkin gözetim ve denetiminin yapıldığının ispat edilebilir olması,
e) Üyelerle imzalanacak sözleşmelerin Türkiye’de hizmet vermekte olan veri depolama kuruluşunun talep edeceği tüm bilgileri içeren, üye aleyhine haksız şart içermeyen, sözleşmeden kaynaklanan uyuşmazlıkların hangi ülke hukukuna göre çözümleneceğine dair açık hükümler içeren nitelikte olması,
f) Türkiye’de yerleşik olmak üzere, yeterli meslekî deneyime ve işin gerektirdiği dürüstlük ve itibara sahip en az üç yetkiliden oluşan bir temsilciliğinin kurulmuş olması,
hususları da incelenir. İlgili MTK, söz konusu belgeleri ve Kurulun incelemelerinde kullanmak üzere ihtiyaç duyacağı diğer tüm bilgi ve belgeleri Kurula iletmekten ve iletilen bilgi ve belgelerin doğruluğundan sorumludur. Kurul, bu maddede yer alan şartlara ek yükümlülükler getirebilir.
(5) Türkiye’de yabancı bir MTK’nın MKT olarak tanınmasına ilişkin başvurular söz konusu MTK tarafından doğrudan Kurula yapılır.
(6) Türkiye’de tezgahüstü türev araçlarda MKT olarak hizmet verecek yabancı MTK tanınmasında 30 uncu maddenin dokuzuncu ve onuncu fıkralarındaki süreçler takip edilir.
(7) Kurul her hâlükârda, başvuruya ilişkin tüm bilgi ve belgelerin tam olarak kendisine iletilmesini takip eden 180 işgünü içinde ilgili yabancı MTK’yı tanınma başvurusunun sonucuna ilişkin gerekçeli olarak bilgilendirir.
(8) Türkiye’de tezgahüstü türev araçlarda MKT olarak hizmet verecek yabancı MTK’nın kurulduğu ülkenin ilgili otoritesi ile Kurul arasında bir işbirliği anlaşması bulunması zorunludur. Söz konusu işbirliği anlaşmasının asgari olarak;
a) Kurul ve ilgili otorite arasındaki bilgi alışverişinin, Kurul tarafından talep edilebilecek tüm bilgi ve belgelere erişim dâhil, nasıl yapılacağını belirleyen mekanizmaları,
b) Kurulun ilgili otorite tarafından ilgiliMTK’nınülkesinde tabi olduğu düzenlemelerden herhangi birini veya birkaçını ihlal ettiğine ilişkin bilgisi olması halinde ivedi bilgilendirilmesini düzenleyen mekanizmaları,
c) Kurulun ilgiliMTK’nınfarklı bir ülkede MKT olarak hizmet verecek olması halinde ivedilikle ilgili otorite tarafından bilgilendirilmesini düzenleyen mekanizmaları,
ç) Gerekli koşulların gerçekleşmesi halinde yerinde denetim dâhil tüm gözetim ve denetim faaliyetlerinin koordinasyonuna ilişkin prosedürleri,
içermesi gerekir.
Tanınmanın genişletilmesi
MADDE 30/D – (1) Türkiye’de MKT olarak tanınması sonrasında, ilk faaliyet iznine dâhil edilmemiş olan ve Türkiye’de yeni bir tezgahüstü türev araçta MKT olarak hizmet vermek isteyen yabancı MTK, tanınmanın genişletilmesi için izin almak üzere Kurula başvurur. Kurul tarafından tanınması sırasında Kurulca izin verilen hizmetler dışında herhangi bir hizmet verilmesi de tanınmanın genişletilmesi kapsamında değerlendirilir. Kurul; tanınmanın genişletilmesi başvurusunu; MKT olarak tanınan yabancı MTK’nın büyüklüğü, sistemik önemi, yapısı, ölçüsü ve benzeri özelliklerini göz önünde bulundurmak ve yerine getirilecek yeni faaliyetin söz konusu MTK’nın var olan faaliyetleri üzerindeki etkisini değerlendirmek suretiyle karar vermeye yetkilidir.
(2) Kurul; yabancı MTK’nın tanınmanın genişletilmesi başvurusunu reddetmeye yetkilidir.
(3) Yabancı MKT’ların tanınmanın genişletilmesi başvuruları 30/Ç maddesinin birinci ve ikinci fıkraları haricindeki diğer hükümleri kapsamında değerlendirilir.”
MADDE 26 – Aynı Yönetmeliğin 31 inci maddesinin başlığı “MKT hizmetinde MTK’ların mali sorumluluğu” olarak değiştirilmiş ve aynı maddenin birinci fıkrasında yer alan “merkezi karşı taraf” ibaresi “MKT” olarak değiştirilmiştir.
MADDE 27 – Aynı Yönetmeliğe 31 inci maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki maddeler eklenmiştir.
“Temerrüt
MADDE 31/A – (1) MKT hizmeti verilen piyasa veya sermaye piyasası araçlarında temerrüt; MKT hizmeti veren MTK’nın hizmet verdiği piyasa veya sermaye piyasası araçlarında MKT üyelerinin MKT hizmeti veren MTK’ya karşı olan yükümlülüklerini bu Yönetmelik, MKT yönetmeliği ve ilgili alt düzenlemelerinde belirlenen sürelerde ve tam olarak yerine getirmemesini ifade eder.
(2) Sunulan MKT hizmeti, MKT hizmeti veren MTK nezdinde bu hizmet kapsamında açılan hesapları ve bu hesaplar üzerinden gerçekleştirilen işlemleri kapsar ve söz konusu işlemlerin takasının tamamlanması ile son bulur.
Temerrüt yönetimi
MADDE 31/B – (1) MKT hizmeti veren MTK üyelerinin temerrüde düşmesi halinde başvurulacak teminatların, garanti fonu katkı paylarının ve MKT hizmeti veren MTK’nın kaynaklarının kullanımında aşağıda belirtilen öncelik sırasına uygun hareket edilir:
a) Temerrüde düşen MKT üyesinin kendisine ait hesaplarda veya kendisine bağlı teminat açığı oluşan müşteri hesaplarında bulunan teminatlar.
b) Temerrüde düşen MKT üyesinin yatırılmış garanti fonu katkı payı.
c) Eğer varsa sigorta poliçelerinden yapılacak tazminler.
ç) MKT hizmeti veren MTK tarafından karşılanmış riskler için tahsis edilen sermaye.
d) Diğer MKT üyelerinin yatırılmış garanti fonu katkı payları.
e) MKT üyelerinden talep edilebilecek ilave garanti fonu katkı payları.
f) MKT hizmeti verenMTK’nınkalan sermayesinden yapılan taahhüt.
(2) Birinci fıkrada belirlenen sıralama, temerrüt nedeniyle ortaya çıkabilecek kayıpların karşılanmasında başvurulabilecek varlıkların kullanımına yöneliktir. Temerrüt halinde MKT hizmeti veren MTK, likidite yönetimine ilişkin öncelikleri ve ilgili MKT yönetmeliğinde ifade edilen sınırlamalar dâhilinde, yukarıda sayılan kaynakların yanı sıra yabancı kaynakları ve borçlanma imkânlarını da devreye sokarak takasın tamamlanmasını veya borcun tasfiyesini sağlar. MKT hizmeti veren MTK tarafından takas yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde, teminatların nakde çevrilmesinden kaynaklanan bir gecikme olması halinde hak sahibine temerrüt faizi ödenir. Hak sahibinin talep veya kabulü halinde takas yükümlülüklerinin, teminatların piyasa fiyatlarından devri suretiyle kapatılması da mümkündür.
(3) MKT hizmeti veren MTK tarafından piyasalar veya sermaye piyasası araçları için ayrı garanti fonları kurulması halinde, birinci fıkrada yapılan önceliklendirme her bir garanti fonu için ayrı ayrı uygulanır. Bu halde birinci fıkranın (ç) ve (f) bentleri çerçevesinde MKT hizmeti veren MTK sermayesinden tahsis ve taahhüt edilen sermaye, garanti fonlarının büyüklükleri nispetinde Yönetim Kurulu tarafından alınan karar çerçevesinde paylaştırılır.
(4) Herhangi bir piyasada temerrüde düşen MKT üyesinin, diğer piyasalar için kurulan garanti fonlarındaki katkı payları, ilgili piyasalarda riskinin bulunmaması veya tüm pozisyonlarının tasfiye edilmiş olması kaydıyla birinci fıkranın (d) bendinden sonra gelmek üzere temerrüde düştüğü piyasadaki yükümlülükleri için kullanılabilir. Temerrüde düşen MKT üyesinin teminatları ve garanti fonu katkı payları dışında MKT hizmeti veren MTK nezdinde mevcut diğer varlıkları da serbest olmaları kaydıyla takasın tamamlanması veya borç tasfiyesinde kullanılabilir.
(5) Temerrüde düşen MKT üyesine ait teminat ve garanti fonu katkı paylarından varsa henüz kullanılmamış bölümler ile söz konusu üyenin takibinden sağlanacak kaynaklar öncelikle, eğer varsa MKT üyesinin yükümlülüklerinin tasfiyesi için temin edilen borçların kapatılmasında kullanılır. Borçların tasfiyesi sonrasında MKT üyesinin takibinden sağlanacak kaynaklardan kalan bir kısım var ise bu kaynaklar ilk önce temerrüde düşmemiş olan MKT üyelerinden daha önce alınan ilave garanti fonu katkı paylarının, sonra da temerrüde düşmemiş olan MKT üyelerinin yatırılmış garanti fonu katkı paylarının iadesinde kullanılır. İade oransal olarak yapılır. MKT hizmeti veren MTK sermayesinden karşılanan bölüm de dâhil olmak üzere temerrütten kaynaklanan tüm asli ve fer’î yükümlülükler tasfiye olmadan, MKT hizmeti veren MTK tarafından temerrüde düşen MKT üyesine herhangi bir ödeme veya iade yapılamaz.
(6) MKT hizmeti veren MTK; birinci fıkranın (ç) ve (f) bentleri çerçevesinde bir sonraki dönem için tahsis ve taahhüt edeceği sermaye miktarlarını, bu maddenin beşinci fıkrası çerçevesinde sağlanabilecek ilave özkaynak hariç olmak üzere, yılda bir kez en geç içinde bulunulan yılın dördüncü ayının ilk işgünü günceller ve internet sitesinde duyurur.
(7) Temerrüt yönetimine ilişkin diğer hususlar her hâlükârda Kurulca kabul edilmiş olan uluslararası düzenlemelerle uyumlu olarak MKT yönetmeliğinde düzenlenir.”
MADDE 28 – Aynı Yönetmeliğin 32 nci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MADDE 32 – (1) MTK tarafından alınan teminatlar ile hesap sahiplerinin malvarlıklarının bu kuruluşun malvarlığından ayrı izlenmesi esastır. Takasın yerine getirilmesine ilişkin işlemler hariç olmak üzere MKT hizmeti veren kuruluş söz konusu teminat veya varlıkları tevdi amaçları dışında kullanamaz. MTK bu maddeye uyumun sağlanmasını teminen gerekli önlemleri alır.”
MADDE 29 – Aynı Yönetmeliğin 33 üncü maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MKT hizmetinde risk yönetimine ilişkin diğer hususlar
MADDE 33 – (1) MKT olarak hizmet veren MTK, MKT hizmetleri ile ilgili üyelerinden ve karşılıklı çalıştığı diğer MTK’lardan kaynaklanan kredi ve likidite risklerini gerçeğe yakın zamanlı olarak ölçmek ve değerlendirmek zorundadır. MKT olarak hizmet veren MTK nezdinde oluşturulan risk yönetim sistemlerinin herhangi bir zamanda ve her bir üyenin toplam riskini gösterebilecek nitelikte olması zorunludur.
(2) MKT olarak hizmet veren MTK, asgari olarak, MKT hizmetlerinden doğacak yükümlülüklerin ifasını taahhüt ettiği pozisyonlar için sermaye piyasası aracı veya piyasa bazında pozisyonların oluşmasından tasfiyesine kadar geçecek süredeki olası fiyat hareketlerini karşılamak üzere belirli bir süreye ait tarihsel veriden belirli bir istatistiksel güven düzeyinde hesaplanacak miktarda başlangıç teminatı, pozisyonların fiyat değişimlerini karşılamak için de değişim teminatı talep eder. İşlem teminatı hesaplamalarının bir günden daha uzun olmayan sürede güncellenmesi, teminat tamamlama çağrılarının ise günlük olarak ve her halükarda belirlenmiş azami veya asgari sınırlara ulaşıldığında yapılması gereklidir.
(3) Başlangıç teminatının hesaplanacağı istatistiksel güven düzeyi; tezgahüstü türev araçlar için % 99,5’ten diğer sermaye piyasası araçları için ise %99’dan düşük olamaz. Başlangıç teminatlarının hesaplanmasında kullanılacak tarihsel verinin temin edilebildiği takdirde piyasadaki her türlü fiyat hareketini kavrayacak şekilde ve her koşulda en az son 12 aylık dönemi kapsaması, tarihsel verinin yokluğunda kullanılacak senaryoların da yeterince ihtiyatlı seçilmesi gerekir. Başlangıç teminatı hesaplanmasında kullanılacak elde tutma süresi ise tezgahüstü türev araçlarda 5 işgününden diğer finansal araçlarda da 2 işgününden az olamaz.
(4) MKT olarak hizmet veren MTK; başlangıç teminatı hesaplanmasında kullanacakları risk parametrelerini belirlerken;
a) Sermaye piyasası aracının fiyatlamasındaki belirsizlik ve karmaşıklık düzeyini,
b) Sermaye piyasası aracına ilişkin risk özelliklerini (volatilite, likidite,durasyon,konveksite, ters eğilim riski ve benzeri),
c) Uygulanan diğer risk kontrol yöntemlerinin etkinlik derecesini,
ç) İlgili sermaye piyasası aracına özgü diğer önemli unsurları (kaldıraç düzeyi, konsantrasyon, pozisyonu kapatmadaki güçlükler, teminat hesaplama ve tamamlama süresi, temerrüt yönetimi süreleri ve benzeri),
göz önünde bulundurur. MKT olarak hizmet veren MTK; risk parametrelerinde istikrarın sağlanması ve döngüsellikten korunmasını teminen hesapladığı teminat yükümlülüğünü %25 artırma, tarihsel verideki stresli dönemlere asgari %25 ağırlık verme veya son on yıllık tarihsel veri ile hesapladıkları teminat yükümlülüğünü uygulama alternatiflerinden birisini tercih edebilir.
(5) Kurul, dördüncü fıkrada belirtilen kriterler çerçevesinde organize piyasalarda işlem gören tezgahüstü türev araçlara göre daha riskli olmadığı değerlendirilen diğer tezgahüstü türev araçlar için başlangıç teminatı hesaplanmasında kullanılacak istatistiksel güven düzeyinin %99’a, elde tutma süresinin ise 2 güne kadar düşürülmesine izin vermeye yetkilidir.
(6) MKT olarak hizmet veren MTK; söz konusu hizmeti ile ilgili işlem teminatlarının, garanti fonu katkı paylarının veya diğer teminat yükümlülüklerinin hesaplanmasında veya diğer risk kontrol mekanizmalarında kullandıkları model ve parametreleri, teorik ve ampirik olarak yılda en az bir kez gözden geçirir. Kullanılan model ve metodolojinin olağan üstü koşullarda da güvenilirliğini ve geçerliliğini muhafaza ettiği hususu, stres testleri, duyarlılık test ve analizleri ve geriye yönelik testler ile ortaya koyulur. İlgili test sonuçları asgari 3’er aylık dönemler itibarıyla risk komitesine raporlanır ve üyelerle paylaşılır. Model ve parametrelerde yapılacak önemli değişikliklerin de, risk komitesinde görüşülmesi ve ayrıca bağımsız bir şekilde gözden geçirilmesi sağlanır.
(7) MKT olarak hizmet veren MTK tarafından oluşturulan risk modellerinin güvenilirlik ve geçerliliği veya finansal veya likit kaynakların yeterliliğini test etmeye yönelik çalışma ve programlarda aşağıdaki hususlara riayet edilir.
a) İşlem teminatlarının hesaplanmış olduğu dönemde gerçekleşen riskleri karşılama oranı günlük olarak yapılacak geriye dönük testlerle analiz edilir. Teminat değerleme katsayılarının yeterliliği aylık olarak test edilir.
b) İşlem teminatlarının hesaplandığı modellerin, tarihsel ve/veya varsayımsal olarak belirlenecek muhtelif piyasa stres koşulları altında üreteceği sonuçları ortaya koyabilme amacıyla duyarlılık test ve analizleri yapılır. Duyarlılık test ve analizlerinde, örnek teşkil edebilecek gerçek üyeportföylerikullanılmalıdır. Duyarlılık test ve analizleri asgari ayda bir yapılır.
c) MKT olarak hizmet verenMTK’nınlikit ve/veya toplam finansal kaynaklarının yeterliliği stres testleri ile günlük olarak sınanır.
ç) Temerrüt yönetimi kaynaklarının yetersiz hale geleceği piyasa koşulları ve/veya temerrüt sayılarının tespit edilmesini teminen asgari üçer aylık dönemlerde ters yönlü stres testleri yapılır ve diğer test sonuçları ile birlikte sonuçlara ilişkin olarak Kurula bilgi verilir.
d) MKT olarak hizmet veren MTK test sonuçlarını, politika veprosedürlerdâhilinde modellerin gözden geçirilmesi ve ayarlanması ile işlem teminatı yükümlülüklerinin ve/veya teminat değerleme katsayılarının yeniden belirlenmesinde kullanır.
e) MKT olarak hizmet veren MTK kullandığı model vemetodolojileringenel özelliklerini, kullanılan parametreleri, yapılan testleri, elde edilen sonuçları ve eğer varsa alınan önlemleri kamuya açıklar.
(8) Kurul MKT olarak hizmet veren MTK’lar tarafından kullanılan model ve parametrelerin tutarlılık ve geçerliliğinin bağımsız denetimden geçirilmesini talep etmeye yetkilidir. MKT olarak hizmet veren MTK tarafından kullanılan risk hesaplama yöntemlerinde önemli bir değişiklik yapılmasının gerektiği hallerde Kurula bildirimde bulunulur. Kurulun söz konusu hususlara ilişkin değişiklik talep etme hakkı saklıdır.
(9) MKT olarak hizmet veren MTK, merkez bankası hesaplarını kullanmadığı durumlarda nakit takas riskini sınırlamak için gerekli tedbirleri alır.
(10) Menkul kıymet takasında mümkün olduğu ölçüde teslim karşılığı ödeme prensibi ile çalışılması esastır. Aksi bir uygulamanın gerekli olduğu hallerde Kurul izni şarttır.”
MADDE 30 – Aynı Yönetmeliğe altıncı bölümden sonra gelmek üzere aşağıdaki bölüm eklenmiş ve sonraki bölümler buna göre teselsül ettirilmiştir.
“YEDİNCİ BÖLÜM
Diğer MKT Kuruluşları ile Bağlantılı Çalışma Anlaşmaları
Diğer MKT’lerle bağlantılı çalışma
MADDE 33/A – (1) MKT hizmeti veren MTK, bir diğer MKT ile 33/B ve 33/C maddelerinde yer alan gereklilikleri yerine getirmek koşuluyla ve sermaye piyasası araçları ile para piyasası araçlarında verilecek MKT hizmetlerine ilişkin olarak bağlantılı çalışma anlaşması yapabilir. Bağlantılı çalışılacak MKT’nin Avrupa Menkul Kıymetler ve Piyasalar Otoritesi tarafından tanınmış olması gereklidir.
(2) Bağlantılı çalışma anlaşmaları öncelikle Kurulun ve tabi olunan diğer yetkili otoritelerin onayına sunulur.
(3) Kurul sadece bağlantılı çalışılması planlanan MKT’lerin;
a) 30 uncu madde çerçevesinde Kuruldan faaliyet izni almış ya da başka bir ülkede yetkili otorite tarafından yetkilendirilmek suretiyle en az son 3 yıldır MKT olarak faaliyet gösteriyor olması,
b) Bu Yönetmeliğin risk yönetimine ilişkin hükümlerinin karşılandığının ispat edilmesi,
c) Takas işlemlerine ilişkin gereken tüm teknik şartların finansal piyasaların düzgün ve düzenli işlemesine imkân sağlaması,
koşullarının sağlanması halinde bağlantılı çalışma anlaşmalarını onaylar.
(4) Kurul, ikinci fıkradaki koşulların karşılanmadığını değerlendirmesi halinde ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile yabancı otoriteler ve ilgili MKT’den yazılı açıklama talep eder ve söz konusu çalışma anlaşmalarını bu anlaşmalar nedeniyle sermaye piyasalarında ortaya çıkabilecek riskler açısından değerlendirerek reddedebilir.
(5) İki MKT arasında borsa, teşkilatlanmış diğer pazar yerleri veya diğer piyasalarda hizmet vermek amacıyla bağlantılı çalışma anlaşması yapıldığında; söz konusu MKT’lerin borsa, teşkilatlanmış diğer pazar yerleri veya diğer piyasalar tarafından konulan operasyonel ve teknik gerekliliklere uyumlu oldukları nispette, her iki MKT’nin de faaliyetlerini yerine getirebilmeleri için ihtiyaç duydukları verilere ve ilgili takas sistemine eşit erişim hakkına sahip olması gerekir.
(6) Kurul; birinci ve ikinci fıkralarda ifade edilen veri kaynaklarına veya takas sistemine erişimi; yalnızca erişimden kaynaklı ortaya çıkan riski kontrol etmek için doğrudan veya dolaylı olarak sınırlandırabilir veya reddedebilir.
Bağlantılı çalışmada risk yönetimi
MADDE 33/B – (1) Bağlantılı çalışan MKT’ler;
a) Bağlantılı çalışma anlaşmasından kaynaklı ortaya çıkan riskleri etkin şekilde tanımlamak, izlemek, yönetmek ve böylece yükümlülüklerini zamanında karşılayabilmek için uygun politika,prosedürve sistemleri yürürlüğe koyar.
b) Bağlantılı çalışma ilişkilerini düzenleyen ilgili mevzuat dâhil olmak üzere, karşılıklı hak ve yükümlülükleri üzerinde anlaşır.
c) Bir MKT üyesinin temerrüdü halinde, bağlantılı olarak çalışılan diğerMKT’nintemerrütten etkilenmemesini teminen, kredi riski ve likidite riskini tanımlar, izler ve etkin bir şekilde yönetir.
ç) MKT üyelerinin yoğunlaşması ve finansal kaynakların toplulaştırılması ile ilişkili kredi ve likidite riskini etkileyebilecek bağlantılı çalışma anlaşmasından kaynaklı korelasyonları ve potansiyel bağımlılıkları belirler, tanımlar ve izler.
(2) Birinci fıkranın (b) bendi gereğince MKT’ler, transfer emirlerinin kendi sistemlerine giriş anına ve geri alınamaz hale geldiği ana ilişkin aynı kuralları kullanmakla yükümlüdür.
(3) Birinci fıkranın (c) bendi gereğince, bağlantılı çalışma anlaşması; bağlantılı çalışan MKT’lerden birinin temerrüdü halinde, temerrüdün sonuçlarının yönetilmesine ilişkin süreci belirler.
(4) Birinci fıkranın (ç) bendi gereğince ilgili MKT’ler; yetkili otoritelerinden izin almak kaydıyla, MKT üyelerinin aralarında yapmış oldukları bağlantılı çalışma anlaşmaları kapsamında ellerinde bulunan teminatları tekrar kullanmaları hususuna ilişkin sağlam kontrol mekanizmalarını kurar. Bağlantılı çalışma anlaşması, bağlantılı çalışan MKT’lere, risklerin yayılma etkisine karşı nasıl bir sınırlama yapılacağı hususunda kapsam itibariyle yeterli olacak şekilde bir çerçeve çizer.
(5) MKT’lerin üyelerinden veya birbirlerinden dolayı maruz kalabilecekleri risklerin karşılanabilmesi için kullanılan risk yönetim modellerinin birbirinden farklı olduğu hallerde MKT’ler, bu farklılıkları tanımlar, bunlardan kaynaklanan riskleri değerlendirir ve ilave finansal kaynakları güvenceye almak dâhil gerekli tüm önlemleri alır. Böylece MKT’ler; bağlantılı çalışma üzerinde hem kendileri nedeniyle ortaya çıkabilecek etkiyi hem de yayılma riski açısından ortaya çıkabilecek olası sonuçları sınırlar ve söz konusu farklılıkların her bir MKT’nin herhangi bir üyesinin temerrüdünün sonuçlarını yönetebilme kabiliyetini etkilemediğinden emin olur.
Bağlantılı çalışmada MKT’ler tarafından alınan teminatlara ilişkin hükümler
MADDE 33/C – (1) MKT; bağlantı içerisinde olduğu diğer MKT’lere ait hesaplardaki varlık ve pozisyonları ayrıştırır.
(2) Başka bir MKT ile bağlantılı çalışan MKT’nin bağlantı içerisinde olduğu MKT’ye sadece başlangıç teminatı sağlaması halinde bağlantılı çalışılan MKT’nin teminatlar üzerinde herhangi bir kullanım hakkı bulunmaz.
(3) Menkul kıymet teminatlarının; Kurul düzenlemeleri kapsamındaki sermaye piyasası araçlarına ilişkin işlemler çerçevesinde alınmış olması durumunda MKK, yabancı sermaye piyasası araçlarına ilişkin işlemler çerçevesinde alınmış olması durumunda ise yetkili bir merkezi saklama kuruluşu nezdinde, nakit teminatların ise bankalar nezdinde saklanması zorunludur.
(4) Birinci ve ikinci fıkralarda ifade edilen varlıklar, sadece bağlantılı çalışma anlaşması çerçevesinde teminatları sağlayan MKT’nin temerrüdü durumunda bağlantı içerisinde olunan MKT tarafından kullanılabilir.
(5) Bağlantılı çalışma anlaşması kapsamında teminatları alan MKT’nin temerrüdü halinde ise söz konusu teminatlar mümkün olan en kısa süre içerisinde teminatları sağlayan MKT’ye iade edilir.”
MADDE 31 – Aynı Yönetmeliğe 34 üncü maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir.
“MKT olarak hizmet veren MTK’larda yatırım politikası
MADDE 34/A – (1) MKT olarak hizmet veren MTK tarafından yapılacak yatırımların yüksek fiyat kayıplarına maruz kalmadan hızla nakde dönüştürülebilir olması gerekir. MKT olarak hizmet veren MTK’nın bu şekilde değerlendirilmeyen sermayesi temerrüt yönetimine tahsis edilemez.
(2) MKT olarak hizmet veren MTK sermayesini veya temerrüt yönetiminde kullanılacak işlem teminatı, garanti fonu katkı payı ve benzeri her türlü kaynağı kendisi, ana ortakları veya bağlı ortaklık ve iştiraklerince ihraç edilen menkul kıymetlere yatıramaz.
(3) MKT olarak hizmet veren MTK ilgili finansal kaynaklarını nakit, mevduat veya yatırım fonu katılma payı olarak veyahut düşük piyasa ve kredi riski taşıyan, yüksek likiditeye sahip menkul kıymetlerde değerlendirir. MKT olarak hizmet veren MTK ancak temerrüt yönetim sürecinde gerektiği takdirde türev finansal araçlara yatırım yapabilir. MKT olarak hizmet veren MTK’nın yatırım yapacağı borçlanma senetlerinin devlet veya merkez bankalarınca ihraç edilmiş veya ödemesi garanti edilmiş olması, serbestçe transfer edilebilir olması, çok sayıda alıcı ve satıcıdan oluşan aktif bir piyasaya ve düzenli olarak açıklanan fiyat bilgisine sahip olması ve yapılacak borçlanma senedi yatırımlarında portföy ortalama kalan vadesinin gözetilmesi gerekir.
(4) MKT olarak hizmet veren MTK nakit kaynaklarını merkez bankası veya Türkiye’de faaliyet gösteren bankalarda değerlendirir. MKT hizmetlerinde merkez bankası veya büyük ölçekli mevduat bankalarında değerlendirilemeyen işlem teminatı ve garanti fonu katkı paylarının, asgari %95’inin bankalar nezdinde üçüncü fıkrada belirtilen özellikleri taşıyan borçlanma senetleri ile teminatlandırılmasını sağlayacak ters repo işlemlerinde değerlendirilmesi esastır.
(5) MKT olarak hizmet veren MTK yatırım veya plasman kararlarını verirken herhangi bir karşı tarafla olan toplam kredi riskini gözeterek tesis edeceği konsantrasyon limitleri dahilinde hareket eder. Konsantrasyon limitlerinin takibinde aynı ihraççı veya karşı tarafın MKT olarak hizmet veren MTK’ya olan tüm yükümlülükleri dikkate alınır. MKT olarak hizmet veren MTK’nın yatırım ve plasmanlara ilişkin politika ve prosedürleri finansal varlıklar, ihraççılar veya karşı taraflar itibariyle yeterli çeşitlendirme ve risk dağıtımını sağlamalıdır. Söz konusu politika ve prosedürler yılda en az bir defa olmak üzere düzenli olarak gözden geçirilir.”
MADDE 32 – Aynı Yönetmeliğe 35 inci maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki maddeler eklenmiştir.
“Kayıt tutma
MADDE 35/A – (1) MTK; Kurul tarafından bu Yönetmelikte ve ilgili diğer düzenlemelerde yer alan hükümlere uyumunun denetlenmesini ve gözetimini teminen sağladığı tüm hizmet ve yaptığı tüm faaliyetlere ilişkin tüm kayıtları en az 10 yıl süre ile saklar.
(2) MTK, işlem yaptığı tüm sözleşmelerin orijinal hali dâhil olmak üzere sözleşmeye ilişkin tüm bilgileri, takas sürecinin her bir adımını açıkça ortaya koyacak işlem kayıtlarını, üyeleri ve gerektiğinde müşterilerinin hesap detaylarını ve maruz kalınan riskleri ortaya koyacak pozisyon ve teminat kayıt ve bilgilerini ve veri depolama kuruluşlarına yaptıkları detaylı raporlama kayıtlarını en az 10 yıl süre ile saklar. Söz konusu bilgi; MTK tarafından takasın gerçekleştirilmesinden önce asgari olarak ilgili işlemin asıl koşul ve şartlarının belirlenmesini sağlayacak nitelikte olmalıdır.
Dışardan hizmet alımı
MADDE 35/B – (1) MTK’nın operasyonel fonksiyon, hizmet ve faaliyetlerini dışardan alması mümkün olup bu durumda, dışardan hizmet aldığı konularda bu Yönetmelik ve ilgili diğer tüm düzenlemeler çerçevesindeki tüm sorumluluğu devam eder ve MTK her halükarda;
a)Dışardanhizmet alımının sorumlulukların devri ile sonuçlanmayacağı,
b)MTK’nıntakas üyeleri veya uygun olan hallerde müşterilerle arasındaki ilişkinin ve onlara karşı sorumluluğunun değişmeyeceği,
c)MTK’nınfaaliyet izni alırken sağladığı koşulların değişmeyeceği,
ç) Dışardan hizmet alımının, MTK’nın kendi alanına giren herhangi bir bilgiyi elde edebilmek için yerinde erişim dâhil denetim ve gözetim fonksiyonlarını yerine getirmesine engel olmayacağı,
d)Dışardanhizmet alımının, MTK’nın karşılaştığı risklerin yönetiminde gerekli sistemleri oluşturmasına ve kontrolleri yapmasına engel olmayacağı,
e)Dışardanhizmet sağlayıcının, MTK’nın bu Yönetmelik çerçevesinde tabi olduğu iş sürekliliği yükümlülüklerine eşdeğer yükümlülüklere tabi olacağı,
f)Dışardanhizmet sağlayıcının sermaye yeterliliğinin, organizasyon yapısının ve sağladığı hizmetlerin kalitesinin değerlendirilebilmesi için, söz konusu hizmet sağlayıcının, gerekli uzmanlığının ve kaynağının bulunduğu, dışardan sağlanan hizmetlerin etkin denetimini yaptığı, dışardan hizmet alımına ilişkin riskleri yönettiği, süreklilik arz edecek şekilde bu fonksiyonları denetlediği ve ilgili riskleri yönettiği,
g)MTK’nın,dışardan hizmet alımı nedeniyle elde edilecek bilgilere doğrudan erişim olanağına sahip olacağı,
ğ) Dışardan hizmet sağlayıcının; dışardan sağlanan hizmete ilişkin olarak yetkili otoriteler ile iş birliği içerisinde olacağı,
h) Hizmet sağlayıcının; verdiği hizmet kapsamında elde ettiğiMTK’nın, takas üyelerinin ve müşterilerinin özel bilgilerini Türkiye’de yürürlükte olan kişisel verilerin korunması ve saklanmasına ilişkin düzenlemelere ve uluslararası en yüksek standartlara uygun olarak koruyacağı,
hususlarında garanti verir.
(2) Kurul tarafından ayrıca izin verildiği durumlar hariç olmak üzere MTK; risk yönetimiyle ilgili faaliyetlerini dışardan temin edemez.
(3) MTK ve hizmet sağlayıcı yazılı bir anlaşma ile hak ve yükümlülüklerini açık olarak oluşturur ve toplulaştırır.
(4) MTK, bu düzenleme kapsamında talep edilen ve dışardan hizmet alımı faaliyetlerini değerlendirmeye yönelik gerekli tüm bilgileri iznini almak üzere Kurula sunar.
(5) Türkiye’de tezgahüstü türev araçlarda MKT olarak hizmet veren yabancı MTK’lar da dışardan hizmet alımına ilişkin olarak bu madde hükümlerine tabi olup, tanınma başvurusunda hangi konularda dışardan hizmet alındığını ve konuya ilişkin olarak Kurulca talep edilecek tüm bilgi ve belgeleri Kurula ibraz eder. Kurul; söz konusu hizmet alımlarının MTK’nın işlerliğini olumsuz etkileyebilecek nitelikte olduğunu değerlendirmesi halinde değişiklik talep etme hakkını ve taleplerinin gerçekleştirilmemesi halinde ise tanınma başvurusunu reddetme hakkını haizdir.”
MADDE 33 – Aynı Yönetmeliğin 37 nci maddesi başlığı ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MTK’ların denetimi
MADDE 37 – (1) Kurul, Kanun kapsamındaki faaliyetleri ile ilgili olarak MTK’ların düzenleme, gözetim ve denetim merciidir. Kurul gerekli gördüğü durumlarda MTK’lar nezdinde, takas operasyonları, risk yönetim süreçleri, iç kontrol mekanizmaları, hesapları, teminat yönetim sistemleri ve Kanun kapsamındaki faaliyetleri ile ilgili olarak diğer tüm konularda inceleme ve denetim yapmaya veya bağımsız denetim yaptırmaya yetkilidir. MTK’ların denetimle görevli personele uygun bir çalışma ortamı sağlamaları zorunludur. Kurul, merkezi takas faaliyetlerine ilişkin olarak gerekli gördüğü hususların yerine getirilmesini, her türlü bilgi ve belgenin talebi üzerine veya düzenli olarak gönderilmesini MTK’lar ile üyelerinden istemeye yetkilidir.
(2) MTK’lar bilgi sistemleri denetimine ve bu denetimi yapacak kuruluşlara ilişkin usûl ve esaslar açısından Bilgi Sistemleri Yönetimi Tebliği hükümlerine tabidir.
(3) MKT hizmeti veren MTK’nın risk yönetimi denetimi, MTK’nın iç denetim, iç kontrol veya benzer görev tanımına sahip birimi tarafından gerçekleştirilip, Kanunun 78 inci maddesinin beşinci fıkrasında belirtilen periyotlarda Kurula bildirilir. Kurulun risk yönetimine ilişkin Kanunun 78 inci maddesinde yer alan diğer yetkileri saklıdır.
(4) MTK’ların yıllık finansal raporlarının bağımsız denetimi Kurulca ilân edilen listede yer alan bağımsız denetim kuruluşlarınca yapılır. Bağımsız denetim neticesinde hazırlanan rapor eşzamanlı olarak ilgili MTK’ya ve Kurula gönderilir.
(5) Kendi özel mevzuatları kapsamında, bağımsız denetime tabi olan MTK’lar, Kurulun bağımsız denetime ilişkin düzenlemelerine uygun olarak bu yükümlülüğü yerine getirmiş sayılırlar. Bağımsız denetim neticesinde hazırlanan rapor eşzamanlı olarak ilgili MTK’ya ve Kurula gönderilir. Kurul gerek gördüğünde belirlediği hususlarla ilgili bağımsız denetim yapılmasını talep edebilir.”
MADDE 34 – Aynı Yönetmeliğin 38 inci maddesi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“MADDE 38 – (1) MTK’lar, finansal tablo ve raporlarını internet siteleri vasıtasıyla kamuya açıklar. MTK’lar söz konusu finansal tablo ve raporlarını, şekil ve içerik bakımından Türkiye Muhasebe Standartları çerçevesinde Kurulca belirlenen düzenlemelere uygun olarak, MTK faaliyetlerinin özellikleri gözetilerek zamanında, tam ve doğru bir şekilde hazırlamak ve yetkili otoritelere ibraz etmek zorundadır.
(2) MKT olarak hizmet veren MTK’nın finansal tablolarına ilişkin raporlarda, temerrüt yönetimine tahsis edilen sermaye tutarı ile teminat ve garanti fonu varlıklarına ilişkin detaylı açıklamalara yer verilir.”
MADDE 35 – Aynı Yönetmeliğe 38 inci maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir.
“Kamuya açıklanacak bilgiler
MADDE 38/A – (1) MTK’lar asgari olarak;
a)MTK’nınkurumsal yönetimine ilişkin düzenlemeleri,
b) Temerrüt yönetimprosedürleri, risk yönetim sistemleri, üyeler ve müşterilerin hak ve yükümlülükleri, merkezi karşı taraf hizmetlerine ulaşmak için gerekli koşullar, üyeliğe kabul, üyelikten ayrılma ve üyeliğin askıya alınması ile ilgili kriterler, üyeler ve müşterilerle imzalanacak sözleşmeleri, diğerMTK’lar ile karşılıklı çalışma koşulları, teminat ve garanti fonu katkı paylarının kullanım esasları da dâhil olmak üzere tüm faaliyet kurallarını,
c) Teminat olarak kabul edilen varlıkların listesi ve değerleme katsayılarını,
ç) Takas üyelerinin listesini,
d) Varsa indirimler ve indirim koşulları ile birlikte hizmet sunulan piyasa veya kategoriler itibariyle uygulanan komisyon ve ücretleri,
e) MKT hizmeti verilen her birenstrümansınıfı itibariyle takas işlem hacimlerini,
f) Sistem iletişim protokollerine dair teknik gereklilikleri,
g) Kurulca piyasalara duyulan güven ve istikrarı tehlikeye atacak veya ilgililere orantısız zarar verecek nitelikte görülmediği müddetçe üyelerce yapılan üyelik şartı ihlallerini,
herhangi bir bedel talep etmeksizin internet siteleri aracılığıyla kamuya açıklar.
(2) MTK, üyelerinin veya müşterilerinin sunduğu özel hizmetlere erişmesine imkân tanır, üyelerini veya müşterilerini sunduğu hizmetlerle ilgili riskler hususunda bilgilendirir ve üyelerinin kendisine karşı olan risklerinin hesaplanmasında kullanılan gün sonu fiyatlarını açıklar.”
MADDE 36 – Aynı Yönetmeliğin 40 ıncı maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“(5) Kanun veya kanunla açıkça yetki verilmiş mevzuat hükmü ile yetkili kılınmış kamu kurumlarının bilgi ve kayıt talepleri MTK tarafından karşılanır. Yabancı otoritelerin bilgi ve kayıt talepleri ise MTK tarafından Kurula iletilir ve söz konusu talepler ikili veya çok taraflı anlaşmalar kapsamında Kurul tarafından değerlendirilir.”
MADDE 37 – Aynı Yönetmeliğe 40 ıncı maddeden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir.
“İş sürekliliği
MADDE 40/A – (1) MTK’lar hizmet ve faaliyetlerinin kesintisiz ve düzenli bir şekilde sürdürülmesini sağlayacak bir teşkilat yapısı içinde faaliyet göstermek zorundadır. MTK’lar; fonksiyonların muhafazasını, faaliyetlerin kurtarılmasını ve yükümlülüklerinin yerine getirilmesini temin edecek ve olağanüstü hallerde yapılması gerekenleri içeren bir iş sürekliliği politikası oluşturup idame ettirir, bu politika çerçevesinde kesinti anındaki tüm işlemlerin geri kazanılmasını, MTK’nın hatasız bir şekilde faaliyetlerine devam etmesini ve takas yükümlülüklerinin planlanarak zamanında yerine getirilmesini hedefleyen bir iş sürekliliği planı hazırlar.
(2) İş sürekliliği planı Yönetim Kurulunca onaylanmalı ve asgari yıllık olarak geçerliliği gözden geçirilmeli ve güncellenmelidir. İş sürekliliği planı, dışarıdan alınan veya dışarıya gördürülen hizmetler de dâhil olmak üzere kritik tüm fonksiyonları tanımlar, takas hizmeti sunulan platformlar, saklama kuruluşları, ödeme sistemleri, çalışılan bankalar ve diğer MTK’lar da dâhil olmak üzere MTK ile etkileşim halindeki ilişkili sistemleri dikkate alır. İş sürekliliği planı kritik fonksiyonların hizmet dışı kalabileceği kabul edilebilir maksimum süreyi belirler. Bu sürenin iki saati aşmaması, gün sonu işlemleri ve ödemelerin her hâlükârda planlanan gün içinde tamamlanması esastır.
(3) MTK kritik fonksiyonlarını tanımlamak ve bu fonksiyonların muhtelif felaket senaryoları altında sürdürülebilirliğini ortaya koymak için iş etki analizleri yapmalıdır. MTK’nın kritik fonksiyonlarının geri kazanılmasında kullanılacak yedek sistemlerin, ana işlem merkezi dışında, farklı bir mahalde kurulacak ikinci bir işlem merkezinde bulunması şarttır. İş sürekliliği politikası ve felaket kurtarma planının testinde kullanılacak senaryolar, birincil ve ikincil merkezler arasında geçişleri de kapsamalıdır.
(4) MTK acil durumlarda harekete geçecek bir kriz yönetim fonksiyonuna sahip olmalıdır. Kriz esnasında dâhili ve harici iletişimin nasıl sağlanacağı, yönetim ve menfaat sahiplerinin kriz süresince nasıl bilgilendirileceği planlanmalıdır. Kriz yönetim fonksiyonu Yönetim Kurulu tarafından izlenmeli ve gözden geçirilmelidir.”
MADDE 38 – Aynı Yönetmeliğin 41 inci maddesinin başlığı “Kurumsal yönetim” olarak değiştirilmiş ve aynı maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir.
“(2) Bir sermaye grubu içerisinde faaliyet gösteren MTK’lar, bu grubun MTK’nın kurumsal yönetim uygulamalarına etkisini, ayrı bir tüzel kişilik olarak mevzuattan kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmede yeterli düzeyde bağımsızlığa sahip olup olmadıklarını, mevcut grubun yapısının veya sermaye grubu içindeki diğer tüzel kişilerde görev yapan kurul üyelerinin mevcudiyetinin MTK’nın bağımsızlığını olumsuz etkileyip etkilemediğini analiz etmek ve olumsuz durumların varlığı halinde konuya ilişkin ilgili kamu otoritelerini bilgilendirmek de dâhil olmak üzere gerekli tedbirleri almak zorundadır.”
MADDE 39 – Aynı Yönetmeliğin 43 üncü maddesinde yer alan “beşinci” ibaresi “altıncı” olarak değiştirilmiştir.
MADDE 40 – Aynı Yönetmeliğin geçici 1 inci maddesinin birinci ve ikinci fıkraları yürürlükten kaldırılmış ve üçüncü fıkrasında yer alan “Hazine Müsteşarlığına” ibaresi “Hazine ve Maliye Bakanlığına” olarak değiştirilmiştir.
MADDE 41 – Aynı Yönetmeliğin geçici 2 nci maddesinin birinci fıkrasında yer alan “bu Yönetmeliğe” ibaresi “yapılan değişikliklere” olarak, ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“(2) Yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar MTK yönetmeliği ile MKT yönetmeliğinin bu Yönetmeliğe aykırı olmayan hükümlerinin uygulanmasına devam edilir.”
MADDE 42 – Aynı Yönetmeliğe aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.
“Mevcut Yönetim Kurulu üyeleri
GEÇİCİ MADDE 3 – (1) 30/6/2020 tarihinde halen görevde bulunan Yönetim Kurulu üyeleri bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesindeki şartlar aranmaksızın görev sürelerinin sonuna kadar görevlerine devam ederler.”
MADDE 43 – Bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesi 30/6/2020 tarihinde, diğer maddeleri ise yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
MADDE 44 – Bu Yönetmelik hükümlerini Sermaye Piyasası Kurulu yürütür.
|
Yönetmeliğin Yayımlandığı Resmî Gazete’nin |
|
| Tarihi |
Sayısı |
| 30/5/2013 | 28662 |
|
Yönetmelikte Değişiklik Yapan Yönetmeliğin Yayımlandığı Resmî Gazete’nin |
|
| Tarihi |
Sayısı |
| 11/4/2019 | 30742 |