İhracat Bedelleri Yurda Getirilmesi
İsmail BAĞCI
Vergi Müfettişi
i.bagci@outlook.com.tr
ÖZ
İhracat bedellerinin yurda girişi Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda yer almaktadır. Kararın 8. Maddesine istinaden 04/09/2018 tarih ve 30325 sayılı Resmi Gazete Yayımlanan 2018-32/48 nolu İhracat Bedelleri hakkında tebliğ ile ihracat bedellerinin yurda getirilmesi hususu düzenlenmiş olup ayrıca Bu Tebliğin 12. Maddesine dayanarak hazırlanan İhracat Genelgesi ile de konu detaylarıyla açıklanmıştır. Bu makalede İhracat bedellerinin yurda getirilmesi, bedelin bankaya satılması ve satılan bu tutarın Döviz Alım Belgesine alınması konusu genel hatlarıyla izah edilecektir.
GİRİŞ
04.09.2018 tarihinde yayımlanan 2018-32/48 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ (İhracat Bedelleri Hakkında) ile Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından gerçekleştirilen ihracat işlemlerine ilişkin bedeller fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içerisinde yurda getirilmesi ve bu bedelin %80’inin bir bankaya satılması zorunluluğu getirilmiştir. Ayrıca Tebliğin 12. Maddesine dayanarak hazırlanan İhracat Genelgesinin 4. Maddesinde 180 gün içerisinde yurda getirilmesi gereken ihracat bedelinin aynı süre içerisinde %80’nin bankaya satılması ve ihracat bedellerini alan bankaca Döviz Alım Belgesine(DAB) bağlanması gerekliliğini belirtmiştir.
04.09.2018 tarihinde yayımlanan 2018-32/48 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğin 13. Maddesinde bu tebliğin hükümlerinin geçerlilik süresi yayımlandığı tarihten itibaren 6 ay iken, bu süre önce 12 ay olarak ve sonrasında da 18 ay olarak değiştirilmiştir. 04.09.2018 tarihinde yayımlanan 2018-32/48 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğin uygulamasına geçerlilik süresi bittikçe uzatılmak suretiyle de uygulamasına devam edilecek gibi görünmektedir.
1- İhraç Bedelinin Yurda Getirilmesi, Getirilen Tutarın Bankaya Satılması ve Fiili İhraç Tarihinin Belirlenmesi
2018-32/48 sayılı Tebliğinin 2. Maddesine göre fiili ihracatı gerçekleştirilen işlemlere ilişkin ihracat bedellerinin yurda getirilme süresinin fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günü aşmaması söz konusu bedellerin ise en az %80’in bankaya satılması gerekmektedir. Ayrıca İhracat Genelgesine göre İhracat Bedelinin tespitinde Gümrük beyannamesinin 22. hanesindeki değer esas alınır denilmiştir. Ancak her bir gümrük beyannamesi itibariyle 100.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, mücbir sebeplerin varlığı dikkate alınmaksızın beyanname veya formda yer alan bedelin %10’una kadar noksanlığı olan (sigorta bedellerinden kaynaklanan noksanlıklar dahil) ihracat hesapları doğrudan bankalarca ödeme şekline bakılmaksızın, 200.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, bu Tebliğin 9 uncu maddesinde belirtilen mücbir sebep halleri göz önünde bulundurulmak suretiyle beyanname veya formda yer alan bedelin % 10’una kadar açık hesaplar ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, terkin edilmek suretiyle kapatılır denilmiştir. İhracat Genelgesine göre ise İhracat Bedellerinin en az %80’in Bankaya satılması ve İhracat bedellerini alan bankaca Döviz Alım Belgesi(DAB) düzenlenmesi gerekmekte olup, ihraç bedelinin satış tarihinin DAB’ın düzenlendiği tarih olduğu belirtilmiştir.
2018-32/48 sayılı Tebliğ ve İhracat Genelgesi birlikte değerlendirildiğinde, Türkiye’de yerleşik kişiler tarafından yapılan ihracat işlemlerine ilişkin Gümrük beyannamesinin 22. Hanesinde kayıtlı 100.000 ABD doları ve eşitini aşmayan bedellerin(Tebliğin 9 uncu maddesinde belirtilen mücbir sebep halleri göz önünde bulundurulmak suretiyle 200.000 ABD doları ve eşitini aşmayan bedellerin) en az %90’ının, fiili ihraç tarihinden itibaren 180 gün içerisinde Türkiye’ye getirilmesi, aynı süre içerisinde ihraç bedellerinin en az %80’in bankaya satılması ve İhracat bedellerini alan bankaca Döviz Alım Belgesi(DAB) düzenlenmesi gerekmektedir. Ayrıca ihracat bedelinin yurda getirilmesi ve bankaya satılması hususunda tebliğin 7. Maddesindeki ihracat bedelinden indirimlerin dikkate alınacağı tabidir.
Ayrıca aşağıda belirtilen işlemlerin bedellerin tamamının tasarrufu serbesttir denilmek suretiyle yukarıda belirtilen şartların dışında bırakılmıştır.
– Hizmet ihracatı
– Transit ticaret
– Türkiye’de ikamet etmeyenlere özel fatura ile yapılan satış
– Türkiye’de ikamet etmeyenlere KDV hesaplanarak yapılan satış
– Mikro ihracat
– 5.000,- ABD doları veya karşılığı Türk lirasını geçmeyen tutardaki ihracat işlemleri.
Filli İhraç tarihinin tespiti hususu İhracat Genelgesinin 3. Maddesinde belirtilmiş olup, eşyaya İlişkin ihracat beyannamesinin kapandığı tarih olarak izah edilmiştir.
Ayrıca Gümrük Kanununun 151. Maddesinde “İhraç eşyası, buna ilişkin gümrük beyannamesinin tescili sırasında bulunduğu durum ve niteliğini gümrük kontrolünden çıktığı sırada da aynen muhafaza etmesi ve bu haliyle Türkiye Gümrük Bölgesini terk etmesi koşuluyla fiilen ihraç edilmiş sayılır.” Şeklinde belirtilmiştir.
2- Peşin ve Vadeli Satışlara İlişkin İhracat Bedellerinin Durumu
2018-32/48 sayılı Tebliğ ve İhracat Genelgesi kapsamında peşin yapılan satışlarla ilgili olarak;
– Peşin bedel karşılığı ihracatın 24 ay içerisinde yapılması gerektiği,
– İhracatçının hesabına transfer edilen bedelin en az %80’inin fiili ihraç tarihinden itibaren en geç 180 gün içerisinde bir bankaya satılması ve banka tarafından DAB düzenlenmesi gerektiği,
– Peşin döviz karşılığında 24 ay içerisinde ihracat yapılmaması veya bu süre içerisinde peşin döviz tutarının tamamının tek seferde iade edilmemesi durumunda bu tutar kambiyo mevzuatı açısından prefinansman kredisi hükümlerine tabi olduğu,
Görülmektedir.
2018-32/48 sayılı Tebliğ ve İhracat Genelgesinde peşin satışa değinilmesine rağmen ihracattan önce alınan avansa ilişkin açık bir ifadeye yer verilmemiştir. Her ne kadar açık bir şekilde belirtilmemiş olsa da, ihracata ilişkin alınan avansın olması durumunda, avansın alındığı tarihten itibaren 24 ay içerisinde fiili ihracatın gerçekleştirilmesi, kalan tutarın ise fiili ihracat tarihinden itibaren en geç 180 gün içerisinde yurda getirilmesi ve ihracat bedelinin en az %80’inin fiili ihraç tarihinden itibaren en geç 180 gün içerisinde bir bankaya satılması ve banka tarafından DAB düzenlenmesi kanaatine varılmaktadır.
Peşin Dövize ilişkin alt detaylar, spesifik konular olduğundan dolayı değinilmemiştir.
Vadeli işlemler konusunda ihracat genelgesinde, İhracat işlemlerine ait sözleşmelerde bedellerin tahsili için fiili ihraç tarihinden itibaren 180 günden fazla vade öngörülmesi durumunda, bedellerin yurda getirilme süresi vade bitiminden itibaren 90 günü geçemez şeklinde belirtilmiş olup mücbir sebep hallerinin bu konuda ayrıca değerlendirilmesi gerekmektedir.
3-İhracat Bedellerinin Türkiye Getirilmesi ve Bankaya Satılmasına İlişkin Özellikli Durumlar
2018-32/48 sayılı Tebliğ ve İhracat Genelgesi Kapsamında Özellik arz eden durumlar aşağıdaki gibidir.
– Yürürlükteki İhracat Rejimi ve Finansal Kiralama (leasing) Mevzuatı çerçevesinde kredili veya kiralama yoluyla yapılan ihracatta, ihracat bedelinin kredili satış veya kiralama sözleşmesinde belirlenen vade tarihlerini izleyen 90 gün içinde yurda getirilerek bankalara satılması zorunlu olduğu,
– Konsinye yoluyla yapılacak ihracatta bedellerin kesin satışı müteakip; uluslararası fuar, sergi ve haftalara bedelli olarak satılmak üzere gönderilen malların bedellerinin ise gönderildikleri fuar, sergi veya haftanın bitimini müteakip 180 gün içinde yurda getirilerek bir bankaya satılmasının zorunlu olduğu,
– İlgili mevzuat hükümlerine göre yurt dışına geçici ihracı yapılan malların verilen süre veya ek süre içinde yurda getirilmemesi veya bu süreler içerisinde satılması halinde satış bedelinin süre bitiminden veya kesin satış tarihinden itibaren 90 gün içinde yurda getirilerek bir bankaya satılması zorunludur olduğu,
–Yurt dışına müteahhit firmalarca yapılacak ihracatın bedelinin 365 gün içinde yurda getirilerek bir bankaya satılması zorunlu olduğu,
Belirtilmiştir.
Ayrıca ihracat bedelinin Bankaya satılma sürecinde bankaca DAB düzenleneceği de tabidir. Çünkü İhracat Genelgesi, ihracat bedelinin bankaya satılma tarihinin belirlenmesinde, DAB’ın düzenlendiği tarihi esas almıştır.
4- Mücbir Sebep Halleri ve Ek Süre Hususu
Mücbir Sebep halleri tebliğin 9. Maddesinde belirtildiği üzere aşağıdaki gibidir.
a) İthalatçı veya ihracatçı firmanın infisahı, iflası, konkordato ilan etmesi veya faaliyetlerini daimi olarak tatil etmesi, firma hakkında iflasın ertelenmesi kararı verilmesi, şahıs firmalarında firma sahibinin ölümü,
b) Grev, lokavt ve avarya hali,
c) İhracatçı veya ithalatçı memleket resmi makamlarının karar ve işlemleri ya da muhabir bankaların muameleleri dolayısıyla hesapların kapatılmasının imkânsız hale gelmesi,
ç) Tabii afet, harp ve abluka hali,
d) Malların kaybı, hasara uğraması veya imha edilmesi,
e) İhtilaf nedeniyle dava açılması veya tahkime başvurulması, durumlarıdır.
Mücbir sebep hallerinin varlığı tebliğin 9. Maddesinde belirtildiği şekilde tevsik edilmesi durumunda, mücbir sebebin devamı müddetince altışar aylık dönemler itibarıyla ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce ek süre verilir.
Ayrıca önceki bölümlerde de belirtildiği üzere mücbir sebebin varlığı halinde, 200.000 ABD doları veya eşitini aşmamak üzere, beyanname veya formda yer alan bedelin %10’una kadar açık hesaplar ilgili Vergi Dairesi Başkanlığınca veya Vergi Dairesi Müdürlüğünce, terkin edilmek suretiyle kapatılır. Her bir gümrük beyannamesi itibarıyla, 200.000 ABD doları veya eşitini aşan noksanlığı olan açık hesaplara ilişkin terkin talepleri Tebliğin 9. maddesinde belirtilen mücbir sebepler ile haklı durumlar göz önünde bulundurulmak suretiyle Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından incelenip sonuçlandırılır.
5- İhracat Hesabının Kapatılması, İhracat Hesabının Kapatılmasında İbrazı Zorunlu Belgeler ve Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlüklerine Bildirim
İhracat hesapları, İhracat bedelleri tebliğ ve İhracat Genelgesindeki süreler ve şartlar dikkate alınarak yurda getirilip bankaya satılması durumunda aracı bankalar nezdinde kapatılır. İhracat hesabının kapatılabilmesi için Gümrük Beyannamesi örneği, ilgili Döviz alım ve Döviz Satım Belgesi, satış faturası ile indirim ve mahsup konusu belgelerin aracı bankaya ibrazı zorunludur.
İhracat hesabının, ek süreler de dâhil olmak üzere, süresi içerisinde kapatılamaması halinde açık hesap tutarı aracı bankaca 5 iş günü içinde Vergi Dairesi Başkanlığı veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilir. Ancak İhracat bedeli alışının, tahsil süresi dışında ancak 5 iş günlük ihbar süresi içinde yapılması halinde ihracat hesabı, ihracatçının bağlı bulunduğu Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne ihbar edilmeksizin kapatılır. Bu aşamadan sonraki hesapların kapatılmasına ilişkin talepler doğrudan Vergi Dairesi Başkanlığına veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne yapılır.
Banka tarafından yapılan ihbardan sonra, Vergi Dairesi Başkanlıkları veya Vergi Dairesi Müdürlükleri, ihracat hesabının kapatılması için ilgililere ihbardan itibaren 10 iş günü içinde 90 gün süreli ihtarname gönderir. İhracatçılarca bu ihtar süresi içinde ihracat hesabının kapatılması veya mücbir sebep halinin ya da haklı durumun ilgili Vergi Dairesi Başkanlığı veya Vergi Dairesi Müdürlüğüne belgelenmesi gerekir.
6-İhracat Bedellerinin Süresi İçerisinde Yurda Getirilmemesi Veya Yurda Getirilmesi Ancak Bankaya Satılmaması Durumunda Yapılacak Cezai Müeyyideler
Tebliğ ve İhracat Genelgesinde özel bir yaptırım hükmü yer almamakla birlikte Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanunun 3. Maddesinde Her türlü mal, kıymet, hizmet ve sermaye ithal ve ihraç edenler veya bu işlere aracılık edenlerden bu işlemlerinden doğan alacaklarını 1 inci maddeye göre alınan kararlardaki hükümlere göre ve bu kararlarda tayin edilen süreler içinde yurda getirmeyenler, yurda getirmekle yükümlü oldukları kıymetlerin rayiç bedelinin yüzde beşi kadar idari para cezasıyla cezalandırılırlar şeklinde belirtilmiştir.
Yine aynı maddede İdari para cezasına ilişkin karar kesinleşinceye kadar alacaklarını yurda getirenlere, birinci fıkra hükmüne göre idari para cezası verilir. Ancak, verilecek idari para cezası yurda getirilmesi gereken paranın yüzde iki buçuğundan fazla olamaz denilmiş olup İthalat, ihracat ve diğer kambiyo işlemlerinde döviz veya Türk Parası kaçırmak kastıyla muvazaalı işlemlerde bulunanlar, yurda getirmekle yükümlü oldukları veya kaçırdıkları kıymetlerin rayiç bedeli kadar idari para cezasıyla cezalandırılırlar. Bu fiilin teşebbüs aşamasında kalması halinde verilecek ceza yarı oranında indirilir. Ayrıca bahsi geçen kanunun 3. Maddesinde ceza uygulamasına ait yetki Cumhuriyet Savcısına verilmiştir.
Kaynakça
– Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun
– 2018-32/48 sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karara İlişkin Tebliğ
– İhracat Genelgesi