Güncel Resmi Kayıtlara Göre Türkiye’deki Suriyeliler
Mahmut ESEN
E. Mülkiye Başmüfettişi
mahmutesen@gmail.com
I-GİRİŞ
1-2011 yılı Mart ayında ortaya çıkan Suriye Arap Baharı ve baş gösteren iç savaş sonucu Türkiye Cumhuriyeti Devleti, Cumhuriyet yönetimi döneminde tarihinin en büyük göç dalgası sorunu ile karşı karşıya kalmıştır.
Karşılaştığımız durum, ağırlığı yıllar geçtikçe azalmayacak aksine artacak ciddi bir sorundur.
Bu özet çalışma; ırkçılık, ayrımcılık, insan haklarına aykırı duygu ve düşünceleri içermemektedir. Bu tür bir amaçla hazırlanmamıştır.
Anayasa’nın 10. maddesinde de ifade edildiği üzere;
“Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.”
Diğer yandan; İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 14. maddesindeki,
“Herkes zulüm karşısında başka memleketlere iltica etmek ve bu memleketler tarafından mülteci muamelesi görme hakkına haizdir.”
İlkelerine yürekten inanılmaktadır.
Mülteci kabul edilmesi yüce bir davranıştır. Bunda kuşku yoktur.
2-Ancak karşılaştığımız sorun; sadece insan hakları, demokrasi, özgürlük/ eşitlik bağlamında açıklanabilecek, değerlendirilebilecek/çözümlenebilecek türden basit/ sıradan bir sorun değildir.
Zira kapasitesinin üzerinde misafir kabul edildiğinde evinizde dahi eskisi kadar rahat edemeyeceğiniz, banyo/WC yi dahi istediğiniz zamanda kullanamayacağınız, misafir sayısı artıkça giderek ev sahipliğinizin/otoritenizin tartışılır hale geleceği açıktır.
Bu yüzden her yönüyle hazırlıklı olunmasında, gereken önlemlerin hızla alınmasında fayda vardır. Deve kuşu misali kafamızı kuma sokma, sorunu küçümseme lüksümüz, olanağımız yoktur.
Yazımız yapılması gerekenler konusunda yetkili organları uyarmayı amaçlamaktadır.
3-Türkiye’deki Suriyeliler konusunda ülkemizde yapılabilenlerin doğru algılanabilmesi ve sağlıklı değerlendirilebilmesi için öncelikle, gelişmiş Batı ülkelerinin göç eden Suriyeli’lere yönelik uygulama ve yaklaşımların bilinmesinde, bunların göz ardı edilmemesinde yarar vardır.
Zira kendi ulusal mevzuatları uyarınca da mülteci kabul etmeleri gereken, insan hakları ve hukukun üstünlüğünü savunuyor görünen ve bu bağlamda Türkiye’ye tavsiyelerde bulunan Batı ülkelerinin bu konularda üzerine düşeni yapmadıkları, ne yazık ki sınıfta kaldıkları görülmektedir.
(Üstelik Ülkemizde sadece Avrupa ülkelerinden gelenlere mültecilik hakkı tanınmasına ilişkin yasal düzenlemeler bulunmaktadır.)
Nitekim Batı ülkelerince 2014-2019 yılları arasında (12.09.2019 itibarıyla) çeşitli anlaşmalar bağlamında Türkiye’den çıkış yapan sadece 39.595 Suriyeli için mültecilik hakkı tanınmıştır.
Bu bağlamda BMMYK koordinesinde 15.647 Suriyeli; ABD, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda ile AB ülkelerine yerleştirilmiştir. Bu ülkelerden en fazla Suriyeli göçmen yerleştirilen ülke Kanada’dır.
Diğer yandan Türkiye ile AB arasında 18 Mart 2016 tarihinde varılan anlaşma kapsamında birebir formülü denen Türkiye üzerinden Yunanistan adalarına geçen Suriyeli bir düzensiz göçmenin geri alınması karşılığında, Suriyeli bir düzensiz göçmenin Avrupa Birliği ülkelerine yerleştirilmesi kapsamında ise AB ülkelerine toplam 23.948 Suriyeli yerleştirilmiştir. Bu ülkelerden ilk sırayı 8.389 kişi ile Almanya almaktadır.[1]
4-Ülkemizde geçici koruma altında bulunan Suriyeliler için ulusal kaynaklarda 40 milyar ABD Doları harcama yapılmıştır. AB ülkelerinin katkısı ise 3 milyar Avro civarında kalmıştır.[2]
II-TÜRKİYE’DEKİ SURİYELİLER
5- Göç İdaresi Gn. Md. resmi internet sitesinde yer alan verilere göre ( 12.09.2019 tarihi itibarıyla, ) Türkiye’de kayıt altına alınmış (geçici koruma statüsünde) Suriyelilerin sayısı 63.340 geçici barınma merkezlerinde, 3.600.523’ü geçici korunma merkezleri dışında olmak üzere toplam 3.663.863 kişiye ulaşmıştır.[3]
2018 yılı sonu rakamlarıyla yapılan bir karşılaştırma sonunda yaklaşık 8,5 aylık süre içinde:
√ Ülkemizdeki Suriyelilerin sayısında 40.671 kişi artış olduğu,
√ “Fırat Kalkanı ve Zeytin Dalı” harekâtlarından sonra ülkelerine dönüş yapan Suriyelilerin 62.210 kişi artarak 354 bin kişiye yükseldiği,[4]
√ T.C. vatandaşlığına geçen Suriyeli sayısının 72 binden 92.280 kişiye ulaştığı,[5] T.C. vatandaşlığı kazananlardan 53.099 kişinin 31.03.2019 seçimlerinden önce YSK tarafından oluşturulmuş seçmen kütüklerine kaydedildiği;
√ 13 adet geçici korunma merkezlerinde kalmakta olan Suriyelilerin sayısının 142.803 kişiden 63.340 kişiye düştüğü, korunma merkezlerinde kalanların % 55,6 oranında azaldığı; geçici korunma merkezlerinden 6’sının kapatıldığı;
√ Ülkemizdeki Suriyelilerin ilkokullardaki okullaşma oranlarının % 96,32 e yükseldiği,[6]
Tespit edilmiştir.
Bununla birlikte, 2019 yılının sekiz ayında Ülkemizdeki Suriyelilerin sayısındaki toplam artışı gösteren 40.671 rakamının ( yıllık % 2 civarında artış oranının) gerçekçi olmadığı düşünülmektedir. Zira 2018 yılında 291.290 kişilik geriye dönüşlere ve T.C. vatandaşlığına geçişlere karşın ülkemizdeki Suriyelilerin sayıları bir önceki yıla göre 187.175 kişi artmıştır. Bir yıllık artış oranı % 5,5 dir. Artış oranın yüksekliğinin dış göçlerden çok doğumlardan kaynaklandığı tahmin edilmektedir[7]. Yüksek artış oranının sadece 2018 yılına özgü olmadığı bilinmektedir.
6-19.09.2019 tarihi itibarıyla ülkemizdeki 3.666.059 Suriyeliden 1.986.905’ i ( %54,2) erkek, 1.679.154’ü ( %45,8) kadındır.
Toplam nüfusun:
√ 1.711.817’si ( % 47,7) 0-18 yaş aralığında,
√ 1.200.033’ü ( % 32,7 ) 19-34 yaş aralığında,
√ 478.253’ü ( % 13) 35-49 yaş aralığında,
√ 275.956’si (% 7,5) 50 ve üzeri yaş aralığında,
Bulunmaktadır.
Ülkemizdeki Suriyelilerin genç bir nüfusa sahip olduğu görülmekte ve nüfusun yarısının (ortanca yaş olan) 19 yaşın altında kaldığı tahmin edilmektedir.[8]
III- KAYITLI OLDUKLARI İLLERE GÖRE SURİYELİLER
7-Geçici koruma altında bulunan Suriyelilerin tüm yurt yüzeyine dağıldıkları, geçici koruma altında Suriyeli olmayan ilimiz kalmadığı görülmektedir.
Suriyelilerin illere kaydında/yerleştirilmesinde illerin nüfusu, coğrafi büyüklüğü, demografik yapısı vb. ölçütlerin dikkate alınmadığı bilinmektedir.
Bu yüzden bazı illerimizde (Artvin, Bayburt, Iğdır ve Tunceli) Suriyelilerin sayısı 100’ün altındadır. Buna karşılık İstanbul başta olmak üzere bazı illerimizdeki Suriyeli sayısının, 14 ili bulunan Suriye’nin bazı illerinin nüfus sayısını dahi geçmiştir.
Diğer yandan dengesiz/orantısız dağılımlar nedeniyle bazı illerimizdeki Suriyeli nüfus yoğunluğun ciddi boyutlara ulaştığı görülmektedir. Üstelik Suriyelilerin bir bölününüm kayıtlı oldukları illerde de ikamet etmedikleri, İstanbul başta olmak üzere belli merkezlerde toplandıkları da bir gerçektir. Bu yüzden geçte olsa yetkililerin Suriyelilerin kayıtlı oldukları illere gönderilmesi için çalışma başlattıkları görülmektedir.
Suriyelilerin yoğun olarak bulunduğu illere ilişkin bilgiler aşağıdaki Tabloda gösterilmiştir.
Tablo: Yoğun Olarak Bulundukları 10 İlimizde Suriyelilerin Sayısı, Toplam İl Nüfusuna Oranları
|
Sıra No |
Şehir Adı | İl Nüfusu | İldeki Suriyeli Sayısı | Suriyeliler Dahil Toplam İl Nüfus |
Toplam Nüfusta Suriyelilerin Or.(%) |
| 1- | İstanbul | 15.067.724 | 548.875 | 15.616.599 | 3,5 |
| 2- | Şanlıurfa | 2.035.809 | 428.007 | 2.463.816 | 17,4 |
| 3- | Hatay | 1.609.856 | 443.631 | 2.053.487 | 21,6 |
| 4- | Gaziantep | 2.005.515 | 438.696 | 2.444.211 | 17,9 |
| 5- | Adana | 2.220.125 | 238.474 | 2.458.599 | 9,7 |
| 6- | Mersin | 1.814.468 | 203.533 | 2.018.001 | 11 |
| 7- | İzmir | 4.320.519 | 146.511 | 4.467.030 | 3,3 |
| 8- | Bursa | 2.994.521 | 176.226 | 3.170.747 | 5,5 |
| 9- | Kilis | 142.541 | 116.025 | 258.566 | 44,9 |
| 10- | Konya | 2.205.609 | 109.127 | 2.314.736 | 4,7 |
| 11- | Ankara | 5.503.987 | 93.781 | 5.597.768 | 1,7 |
Tablo incelenmesinde de anlaşılacağı üzere, Suriyelilerin yoğun olarak bulundukları bazı illerimizde (halen ikamet etmekte olan) her yüz kişiden; Kilis’te 45’i Hatay’da 22’i Şanlıurfa’da 17’si Gaziantep’te 18’ini Suriyeliler oluşturmaktadır.[9]
Bu durumun ilerde siyasi, sosyal, kültürel çok boyutlu sorunlara yol açacağı bellidir.
Bu yüzden şimdiden bazı illerimizde Suriye kökenli seçilmiş belediye başkanı, milletvekilleri vb. yöneticiler için hazırlıklı olunması gerekmektedir.
Ayrıca Suriyelilerin illerimiz içindeki dağılımının dengeli olmadığı, gettolar oluşturdukları bilinmektedir.
Bu yüzden de şimdiden gereken önlemlerin alınmasında yarar vardır.
8-Ankara ilinde geçici koruma kapsamında 93.781 Suriyeli bulunmaktadır. Suriyelilerle birlikte toplam nüfusu 5.503.987 nüfusa Ankara ili nüfusu Suriyelilerle birlikte 5.597.768 ulaşmaktadır. Ankara’da ikamet eden her yüz kişiden yaklaşık ikisi Suriyelidir.
47.738 Suriyeli Altındağ ilçesine yerleşmiştir. Altındağ’daki Suriyelilerin sayısı, 25 ilçesi bulunan Ankara ilinin 12 ilçesinin nüfuslarından fazladır.[10]
IV- SONUÇ
9-Ülkemizde geçici koruma altında bulunan, sayıları her geçen yıl hızla artan ve (12.09. 2019 itibarıyla ) toplam 3.663.863 kişiye ulaşmış olan Suriyelilerin; geçici de olsa yerleşimlerinin Ülke ve Ulusumuzun geleceği açısından düzen altına alınması; bu amaçla hızla ulusal bir strateji geliştirilmesi, Cumhuriyet döneminde karşılaştığımız en büyük göç dalgasının olumsuz etkilerinin asgari düzeye indirilmesi için gereken önlemlerin ivedilikle alınması, alınacak önlemler konusunda daha fazla geç kalınmaması gerekmektedir.
[1] https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638
[2] https://haberglobal.com.tr/gundem/cumhurbaskani-erdogan-dan-kritik-aciklamalar-7613
[3] https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638
[4] https://tr.sputniknews.com/turkiye/201909191040211869-soylu-suriyeye-donenlerin-sayisi-354-bine-ulasti/
[5]https://t24.com.tr/haber/suleyman-soylu-vatandaslik-verilen-suriyelilerin-sayisini-acikladi,833262
[6]https://tr.sputniknews.com/turkiye/201909191040208987-icisleri-bakani-soylu-suriyeli-siginmaci-sayisi-35-milyonu-asti/
[7] Kayıt altına alma işlemlerinin sonuçlandığı ve yeni göç alınmayacağı varsayımından hareketle; bir önceki yıla göre 2018 yılı için Ülkemizde bulunan Suriyelilere ilişkin tespit edilmiş (% 5,5 ) nüfus artış oranı ile ülkemizdeki 2017 yılındaki binde 12,4 oranındaki artış oranının aynen devam etmesi/baz alınarak yapılacak bir projeksiyonda Türkiye nüfusu, Türkiye’deki Suriyelilerin sayısı ve toplam nüfusta Suriyelileri oranı (%) aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.
Tablo: 1 Türkiye nüfusu, Türkiye’deki Suriyelilerin Sayısı ve Toplam Nüfusta Suriyelilerin Oranı
|
Sıra No. |
Süre (Yıl) Sonra | Türkiye Nüfusu | Türkiye’deki Suriyeli Sayısı | Suriyeliler Dahil Toplam Nüfus |
Toplam Nüfusta Suriyelilerin Oranı (%) |
| 1 | 5 | 85.982.398 | 4.723.302 | 90.705.700 | 5,2 |
| 2- | 10 | 91.412.865 | 6.173.167 | 97.586.032 | 6,3 |
| 3- | 25 | 109.983.124 | 13.781.451 | 123.764.575 | 11,1 |
| 4- | 50 | 149.649.321 | 52.554.080 | 202.203.401 | 26 |
Tablo incelemesinden de anlaşılacağı üzere 5 yıl sonra yüz kişiden 5’i, 50 yıl sonra ise dört kişiden biri Suriyeli olacaktır.
(Suriyelilerin nüfusa artış hızı % 3 olarak alınması halinde ise 50 yılda Türkiye’deki Suriyelilerin sayısı 15.843.265 kişiye, toplam nüfus içinde Suriyelilerin oranları (% 9,6) olacaktır.)
(https://alomaliye.com/2018/12/26/turkiyedeki-suriyeliler/ )
[8] https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638
[9] https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638
[10] https://www.baskentgazete.com.tr/siyaset/siyaset-ankaradaki-suriyeli-sayisi-bazi-illerin-nufusundan-fazla/haber-11021
