Engelli ve Yaşlı Bireylere İlişkin İstatistik Bülteni
1. ENGELLİ BİREYLERİN İSTİHDAMI
1.1. İşçi Kadrosunda İstihdam
4857 sayılı İş Kanununun 30 uncu Maddesi kapsamında;
“İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde yüzde üç engelli; kamu işyerlerinde ise yüzde dört engelli bireyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler.”
Türkiye İş Kurumu verilerine göre engelli çalıştırmakla yükümlü 50+ işyeri sayısı ile kamu kurumlarında ve özel sektörde engelli kotasında işçi olarak istihdam edilen bireylerin yıllara göre dağılımları tablo 1, tablo 2, tablo 3 ve tablo 4’te yer almaktadır.
Tablo 1. Engelli çalıştırmakla yükümlü 50+ işyeri sayısı
| Yıllar | Kamu | Özel |
|---|---|---|
| 2019 (Mart) | 1.316 | 17.139 |
| 2018 | 1.352 | 17.826 |
| 2017 | 782 | 19.957 |
| 2016 | 806 | 18.332 |
| 2015 | 844 | 17.144 |
| 2014 | 809 | 17.773 |
| 2013 | 890 | 17.596 |
| 2012 | 979 | 16.980 |
| 2011 | 1.004 | 15.118 |
| 2010 | 1.084 | 14.511 |
| 2009 | 1.096 | 12.847 |
| 2008 | 1.126 | 13.268 |
| 2007 | 1.613 | 17.864 |
| 2006 | 1.507 | 13.593 |
| 2005 | 1.567 | 11.517 |
| 2004 | 1.674 | 10.145 |
| 2003 | 1.593 | 8.427 |
| 2002 | 1.609 | 8.121 |
Kaynak: https://www.iskur.gov.tr/kurumsal/istatistikler/
Engelli bireyleri çalıştırmakla yükümlü işyeri sayısı 2002 yılı itibariyle kamuda 1.609, özel sektörde 8.121 iken 2019 yılı Mart sonu itibariyle bu sayı kamuda 1.316, özel sektörde ise 17.139’dur.
Tablo 2. Engelli çalıştırmakla yükümlü işyerlerinde işçi olarak çalışan engelli birey sayısının yıllara göre dağılımı
| Yıllar | Çalıştırmakla Yükümlü Olunan Engelli Birey Sayısı | Çalışan Engelli Birey Sayısı | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Kamu | Özel | Kamu | Özel | |||
| 2019 (Mart) | 16.566 | 107.632 | 50+ işyerin de çalışan: 14.853 | 50- işyerin de çalışan: 961 | 50+ işyerinde çalışan: 96.142 | 50- işyerinde çalışan: 7.864 |
| 2018 | 16.157 | 107.373 | 50+ işyerin de çalışan: 14.453 | 50- işyerin de çalışan: 1.033 | 50+ işyerinde çalışan: 97.893 | 50- işyerinde çalışan: 8.916 |
| 2017 | 7.801 | 117.687 | 10.323 | 102.751 | ||
| 2016 | 8.206 | 104.966 | 10.822 | 92.413 | ||
| 2015 | 8.432 | 99.262 | 10.696 | 84.370 | ||
| 2014 | 8.417 | 101.823 | 10.422 | 84.706 | ||
| 2013 | 9.514 | 97.689 | 11.804 | 80.434 | ||
| 2012 | 10.246 | 97.322 | 12.358 | 77.547 | ||
| 2011 | 10.496 | 86.607 | 12.347 | 71.088 | ||
| 2010 | – | – | 12.603 | 66.359 | ||
| 2009 | – | – | 12.653 | 58.876 | ||
| 2008 | – | – | 11.286 | 55.077 | ||
| 2007 | – | – | 12.924 | 49.784 | ||
| 2006 | – | – | 15.342 | 53.832 | ||
| 2005 | – | – | 15.243 | 47.850 | ||
| 2004 | – | – | 15.193 | 39.022 | ||
| 2003 | – | – | 14.685 | 31.829 | ||
| 2002 | – | – | 16.668 | 28.953 | ||
Kaynak: https://www.iskur.gov.tr/kurumsal/istatistikler/
Engelli çalıştırmakla yükümlü olan işyerlerinde çalıştırılması gereken engelli birey sayısı 2011 yılı itibariyle kamuda 10.496, özel sektörde 86.607 iken 2019 yılı Mart sonu itibariyle bu sayı kamuda 16.566’ya, özel sektörde ise 107.632’ye yükselmiştir. Bu işyerlerinde çalışan engelli sayısı 2002 yılı itibariyle kamuda 16.668, özel sektörde 28.953 iken 2019 yılı Mart sonu itibariyle bu sayı kamuda 15.814*, özel sektörde ise 104.006*’dır.
*50 kişiden fazla ve az çalışanı olan işyerlerinde çalışan engelli sayısı toplamı.
Tablo 3. Engelli birey çalıştırmakla yükümlü işyerlerinde kota açığı/ fazlası
| Yıllar | Engelli Birey Çalıştırmakla Yükümlü Olan Kurumlarda Kota Açığı | Engelli Kotasının Üzerinde Çalışan Engelli Birey Sayısı | ||
|---|---|---|---|---|
| Kamu | Özel | Kamu | Özel | |
| 4.557* | 19.013 | 2.844 | 7.523 | |
| 4.775* | 17.871 | 3.071 | 8.391 | |
| 466 | 23.232 | 2.988 | 8.296 | |
| 2016 | 387 | 20.336 | 3.003 | 7.783 |
| 2015 | 472 | 22.037 | 2.736 | 7.145 |
| 2014 | 712 | 23.637 | 2.717 | 6.520 |
| 2013 | 700 | 23.075 | 2.990 | 5.820 |
| 2012 | 931 | 25.250 | 3.043 | 5.475 |
| 2011 | 1.164 | 20.789 | 3.015 | 5.270 |
| 2010 | 1.863 | 18.299 | 2.748 | 4.715 |
| 2009 | 1.981 | 16.367 | 2.548 | 4.693 |
| 2008 | 2.380 | 20.117 | 2.073 | 4.868 |
| 2007 | 3.417 | 22.175 | 2.208 | 4.032 |
| 2006 | 2.331 | 19.427 | 1.442 | 3.276 |
| 2005 | 2.990 | 21.824 | 1.211 | 1.680 |
| 2004 | – | – | 1.104 | 1.164 |
| 2003 | – | – | 2.033 | 990 |
| 2002 | – | – | 2.351 | 964 |
*Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Personel Çalıştırılmasına Dayalı Hizmet Alımı Sözleşmeleri Kapsamında Çalıştırılmakta Olan İşçilerin Sürekli İşçi Kadrolarına veya Mahalli İdare Şirketlerinde İşçi Statüsüne Geçirilmesine İlişkin 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Geçici 23 ve Geçici 24 üncü Maddelerinin Uygulanması ile kamu kurum ve kuruluşlarında sürekli işçi pozisyonunda çalışan kamu işçisi sayısı artması nedeniyle kamu kurumlarının istihdam etmekle yükümlü olduğu engelli işçi sayısında artış olmuş ve kota açığı da artmıştır.
Kaynak: https://www.iskur.gov.tr/kurumsal/istatistikler/
Engelli çalıştırmakla yükümlü olan işyerlerinde kota açığı 2005 yılı itibariyle kamuda 2.990, özel sektörde ise 21.824 iken 2019 yılı Mart sonu itibariyle kota açığı kamuda 4.557, özel sektörde ise 19.013’tür. Çalıştırmakla yükümlü olduğu kotanın üzerinde engelli işçi çalıştıran işyerlerinde çalışan engelli sayısı 2002 yılı itibariyle kamuda 2.351, özel sektörde ise 964 iken 2019 yılı Mart sonu itibariyle kamuda 2.844, özel sektörde ise 7.523’tür.
