Tecil Müessesesi-I
Serhat ERDEN
Vergi Dairesi Müdür Yardımcısı
Yazar Hakkında
6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun uygulanırken;
- Devlet alacağının kaynaklarını ortaya çıkarmak,,
- Bu alacakları zamanında ve tam olarak tahsil etmek,
- Alacağı tahsil ederken ekonomiyi bozmamak,
- Borçlunun insanca yaşayabileceği asgari koşullara saygılı olmak,
- Borçluyu zor duruma düşürmeden alacağını tahsil etmek
gibi hususlar gözetilerek hareket edilmektedir.
Ayrıca amme alacağını cebren tahsil ederken de cezalandırma düşüncesinden uzak kalarak, kamu alacağının ve amme borçlusunun yaşamına devam etmesinin ön planda tutulması, adeta yürüdüğü bu yolda ona eşlik edilmesi amaçlar arasındadır.
Bu bağlamda, amme borçlusu açısından can damarı niteliğinde olan 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanununun 48. maddesini inceleyeceğiz.
6183 AATUHK / Madde 48: Tecil
Arapça kökenli olan ve kelime olarak bekleme, erteleme gibi anlamları taşıyan teʾcīl; tahsil edilecek duruma gelmiş amme alacaklarının ödenmesinin veya cebri icra yoluyla takip ve tahsilinin, yetkili makamın kararına ve yargı mercilerinin yürütmenin durdurulması kararına veya vergi kanunlarının ve diğer kanunların buna ilişkin hükümlerine dayanılarak belli bir süre için geri bırakılması şeklinde tanımlanmıştır.
Tecili Şartları:
- Amme borcunun vadesinde ödenmesi veyahut Haczin tatbiki veyahut Haczolunmuş malların paraya çevrilmesi amme borçlusunu çok zor duruma düşürmesi,
- Borçlu tarafından yazı ile istenmesi ve teminat gösterilmesi
- 36 ayı geçmemesi ve faiz alınması
- Borçlunun ödeme konusunda hüsnüniyet sahibi olması
hususlarının varlığı halinde amme alacağı tecil olunabilir.
1. Borçlunun Çok Zor Durum HalininTespiti
Tecil ve taksitlendirme talebinde bulunan borçluların “çok zor durumda” olup olmadıklarının tespitinde; aşağıda belirtilen likidite oranları kullanılacak ve bu oranlar sonucunda tespit edilen çok zor durum derecesine uygun olarak tecil süreleri belirlenecektir.
— Bilanço esasına göre defter tutan borçluların çok zor durum hali:
Likidite Oranı = (Dönen Varlıklar – Stoklar) / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar
— İşletme hesabı esasına göre defter tutan borçluların çok zor durum hali:
Likidite Oranı = (Kasa + Banka + Kısa Vadeli Alacaklar) / Kısa Vadeli Borçlar
formülü ile tespit edilecektir.
Buna göre;
- Likidite oranının 1’den büyük olması durumunda borç tecil edilmeyecektir.
- Likidite oranının 1 veya 1’den küçük ve 0,50’den büyük olması durumunda 18 aya kadar tecil yapılabilecektir.
- Likidite oranının 0,50 veya 0,50’den küçük olması durumunda ise borçlar 36 aya kadar tecil edilebilecektir.
Borçlunun vergi dairesine olan borçları kısa vadeli borç olarak değerlendirileceğinden, borçluların tecil talepleri değerlendirilirken, borçlu tarafından vergi dairesine olan borcunun kısa vadeli borçlara dahil edilip edilmediğine dikkat edilecektir.
2. Yazı ile isteme ve Teminat gösterme
Tecil, tahakkuku itibariyle kesinleşmiş borcun ödenmesinden önceki her safhada yazı ile talep edilebilir.
! Asli ve fer’i amme alacaklarının tamamı için tecil talebinde bulunabilir.
Tecil Uygulanamayacak Alacaklar:
- Geçici Vergiler
- Özel Tüketim Vergisi
- Özel İletişim Vergisi
- Taşıt Alım Vergisi
- Harçlar ve Fonlar
- Ecrimisil
- Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi
- Eğitime Katkı Payı ve buna ait gecikme zammı
- Motorlu Taşıtlar Vergisi ve buna ait gecikme zammı
- Trafik Para Cezası
! Yukarıda sayılan alacakların kendileri tecile girmez ancak gecikme zamları tecile girer.
Amme borçlusunun alacaklı tahsil daireleri itibarıyla tecil edilen borçlarının toplamı 50.000.-TL yi (bu tutar dahil) aşmadığı takdirde teminat şartı aranılmaz. Bu tutarın üzerindeki amme alacaklarının tecilinde, gösterilmesi Zorunlu Teminat tutarı 50.000.-TL yi aşan kısmın yarısıdır.
Örnek-1 Beşiktaş Vergi Dairesine 19.030.-TL borcu bulunan Selahattin Beyin, Esenler Vergi Dairesine de 40.000.-TL borcu bulunmaktadır.
Selahattin Bey 16.01.2017 tarihinde bahsi geçen vergi dairelerinden borçlarının tecil ve taksitlendirilmesini yazıyla talep etmiş, vergi daireleri de hüsnüniyet sahibi olan Selahattin Beyin tecil talebini uygun bulmuştur.
Bu durumda, mükellefin her iki vergi dairesine olan ve tecili uygun görülen borçları, ayrı ayrı 50.000.-TL nin altında kaldığı için vergi dairelerince herhangi bir teminat aranılmaksızın taksitlendirme yapılacaktır.
Örnek-2 Yiğit & Yağız Brothers A.Ş.’ nin Körfez Vergi Dairesine olan 190.300.-TL tutarındaki borcu için şirketin yönetim kurulu başkanı Fırat ŞEN, ilgili vergi dairesine 02.05.2017 tarihinde tecil ve taksitlendirme talebinde bulunmuş olup, vergi dairesi mükellefin talebini uygun bulmuştur.
Vergi dairesi, mükelleften taksitlendirilen bu borcu için 50.000.-TL yi aşan kısmın yarısı olan [ (190.300–50.000) / 2 ] = 70.150.-TL değerinde teminat göstermesini isteyecektir.
Teminatın menkul mal olması durumunda, teminat olarak gösterilen mal için haciz tutanağı düzenlenirken gayrimenkul mal olması durumunda ise, teminat olarak gösterilen mal için tapu sicil kaydına haciz şerhi işlenir.
Teminat hakkında daha kapsamlı örnekler için A1 nolu Tahsilat Genel Tebliğine bakabilirsiniz.
Tecile Yetkililer:
- Devlete ait alacaklarda Bakanlar
- İl Özel idarelerine ait alacaklarda Valiler
- Belediyelere ait alacaklarda Belediye Başkanları
tecil yapmaya yetkilidirler ve bu yetkilerini devredebilirler.
Vergi Usul Kanunu kapsamına giren Devlete ait alacaklarda Vergi Dairesi Müdürleri ve Vergi Dairesi Başkanlarına kısmi yetki devri yapılmıştır. Buna göre 6183 sayılı AATUHK 48. madde kapsamında tanınan tecil yetkisi;
– 600 bin liraya kadar (bu tutar dahil) Vergi Dairesi Başkanı,
– 400 bin liraya kadar (bu tutar dahil) Defterdar,
– 200 bin liraya kadar (bu tutar dahil) Bağımsız Vergi Dairesi Müdürleri,
– 50 bin liraya kadar (bu tutar dahil) Bağlı Vergi Dairesi Müdürleri,
tarafından kullanılacaktır (bkz. 2018/3 seri nolu Tahsilat İç Genelgesi).
3. Tecil Süresi ve Tecil Faizi
Amme alacağı 36 ayı geçmemek üzere ve faiz alınarak tecil olunabilir. Ancak 2016/02 Tahsilat İç Genelgesi gereği katma değer vergisinin müracaat tarihinden itibaren 6 ayı geçmeyecek şekilde azami 6 taksitte tecil ve taksitlendirilmesi uygun görülmüştür.
! Tecil ve taksitlendirme yapılırken ödemesiz aya yer verilmez ancak taksit tutarlarının mutlaka eşit olma şartı da aranmaz.
06.09.2018 tarihinden itibaren yapılacak müracaatlara dayanılarak tecil edilen amme alacaklarına uygulanacak tecil faizi oranı yıllık %22 olarak belirlenmiştir (bkz. Seri : C Sıra No : 3 Tahsilat Genel Tebliği).
Tecil faizi tutarı, amme borçlusunun müracaat tarihinden ödeme tarihine (bu tarihler dahil) kadar geçen günler için, ödenecek taksit tutarları üzerinden ve tecil faizi formülü kullanılarak hesaplanacaktır.
Tecil Faizi = (Taksit Tutarı x Tecil Faiz Oranı x Gün sayısı) / 36.000
formülü ile hesaplanmaktadır.
T. F. = (T. T. x T. F. O. x Time) / 36.000 şeklinde kısaltabiliriz. Ayrıca A1 No.lu Tahsilat Genel Tebliğinden tecil faizi ile ilgili örneklere ulaşabilirsiniz.
Tecil işlemi uygulandıktan sonra amme borçlusu tecil koşullarına uyduğu müddetçe cebri icra ile karşılaşmaz ve ilgili amme alacaklarından dolayı yapılan takipler hangi aşamada olursa olsun durdurulur.
Tecil şartlarına uyulmaması halinde:
- Amme alacağının tahsili, teminatın paraya çevrilmesi yoluyla takip edilir.
- Teminatın amme alacağını karşılamaması durumunda, eğer ödeme emri önceden tebliğ edilmişse tekrar bir ödeme emri tebliğine gerek kalmadan doğrudan haciz işlemi uygulanır.
- Tecil edilmiş amme alacağı muaccel hale gelir ve tecil işlemi hiç yapılmamış sayılır.
- Tecil edilen borçların normal vade tarihinden ödeme tarihine kadar gecikme zammı hesaplanır ve bu borçlar için daha önceden ödenmiş olan tecil faizleri hesaplanan gecikme zammına mahsup edilir. Eğer gecikme zammı uygulanmayan bir alacak için ödenen tecil faizi mevcutsa, ödenmiş olan tecil faizinin iadesi veya mahsubu söz konusu değildir, hazineye irat kaydedilir.
6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanununun tecil hükümlerinin yer aldığı ve tecil müessesesinin devamı niteliğindeki 48/A madde hükümlerini Tecil Müessesesi – II başlıklı makalemde bulabilirsiniz.
Kaynaklar
– Tahsilat İç Genelgeleri: 2014/1, 2016/2, 2018/2, 2018/3.