SGK Genelgesi 2019/9
SGK Genelgesi 2019/11 İçin Tıklayınız
TC.
SOSYAL GÜVENLİK KURUMU BAŞKANLIĞI
Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü
Sayı : 92604331-010.06.01-E.6285868
Tarih: 24/04/2019
Konu : 2013/11 sayılı Genelgede Değişiklik
GENELGE
2019/9
Bilindiği üzere, 24/11/2016 tarihli ve 29898 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6756 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması ve Milli Savunma Üniversitesi Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesi Hakkında Kanun, 9/12/2016 tarihli ve 29913 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6764 sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 8/3/2018 tarihli ve 30354 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Olağanüstü Hal Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Kabul Edilmesine Dair 7071, 7072, 7074, 7077, 7078, 7079, 7082 sayılı kanunlar ile 5510 sayılı Kanunda düzenlemeler yapılmıştır.
Diğer taraftan, 10/5/2010 tarihli ve 27579 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak aynı tarih itibariyle yürürlüğe giren Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde, 5/12/2017 tarihli ve 30261 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ve aynı tarih itibariyle yürürlüğe giren Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmelik ile düzenlemeler yapılmıştır.
Bu Genelge ile yeni ve güncellenen mevzuat doğrultusunda 22/2/2013 tarihli ve 2013/11 sayılı Genelgede yapılan değişiklikler aşağıda açıklanmıştır.
A- GENELGENİN BİRİNCİ KISMINDA YAPILAN DÜZENLEMELER
1- “Kanunun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (a) Bendine Tabi Çalışan Sigortalılar ” başlıklı birinci bölümün üçüncü paragrafının (b) bendinde yer alan “staja tabi tutulan öğrenciler” ibaresinden sonra gelmek üzere “mesleki ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrenciler, ” ibaresi eklenmiştir.
2- “Kanunun 4 üncü Maddesinin Birinci Fıkrasının (a) Bendine Tabi Çalışan Sigortalılar” başlıklı birinci bölümün dördüncü paragrafında yer alan “Türk Ticaret Bankası Emekli Sandığı Vakfı (10/6/2003 tarihli ve 2003/5745 sayılı BKK ile)”
ibaresinden sonra gelmek üzere “Türkiye İmar Bankası T.A.Ş. Memur ve Müstahdemleri Yardım ve Emekli Sandığı Vakfı (29/3/2018 tarihli ve 2018/11401 sayılı BKK ile)” ibaresi eklenmiş, beşinci paragrafındaki “Sosyal Sigortalar Kurumuna” ibaresi ise “Kurumumuza” şeklinde değiştirilmiştir.
3- Birinci bölümde yer alan “1.14- Profesyonel sporcular” alt başlığının ikinci paragrafı aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“Gençleri spora teşvik etmek, gelecek vadeden sporculara sahip çıkmak, belli spor branşlarını güçlendirmek vb. gibi nedenlerden dolayı bazı sporculara, kulüpleri tarafından düzenli ödemeler yapılmaktadır. Sporcularla yapılan sözleşmelerde aylık ödenecek ücretin asgari ücret veya üzerinde belirlenmesi durumunda, bunlar Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacak, aksi halde sigortalı sayılmayacaktır. ”
4- Birinci bölümde yer alan “1.15- Köy korucuları ” alt başlığı açıklamaları ile birlikte aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
“1.15-Köy ve güvenlik korucuları
442 sayılı Köy Kanununun 70 inci maddesinde köy korucularının ihtiyar meclisi tarafından tutulup ve köy muhtarının vereceği haber üzerine kaymakamın buyurultusu ile işe başlayacağı ve 1/7/2000 tarih ve 24096 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Köy Korucuları Yönetmeliğinin “Ücretlerin Ödenmesi” başlıklı 13 üncü maddesinin birinci fıkrasında ise; Köy korucularına, hizmetin devamı süresince ödenecek ücretin köy ihtiyar meclisince tespit edileceği ve köy bütçesinden karşılanacağı hükme bağlanmıştır.
Söz konusu mevzuat hükümlerine göre göreve başlayan köy korucularının Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılması gerekmektedir.
Diğer taraftan 7070 sayılı Kanunun 8 inci maddesi ile 442 sayılı Kanunun 74 üncü maddesinde geçen “geçici köy korucusu” ibareleri “güvenlik korucusu” olarak değiştirilmiştir.
7077 sayılı Kanunla Kanuna eklenen ek 15 inci madde ile 442 sayılı Kanunun 74 üncü maddesinin ikinci fıkrası gereğince 29/4/2017 tarihi itibariyle güvenlik koruculuğu yapanlar ile bu tarihten sonra güvenlik korucusu olarak işe alınanlar Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacak ve haklarında uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanacaktır.
442 sayılı Kanunun 74 üncü maddesi gereğince 29/4/2017 tarihine kadar güvenlik korucusu olarak çalıştırılanlar, bu çalışmalarından dolayı Kanun kapsamında kısa ve uzun vadeli sigorta kolları açısından sigortalı sayılmamışlardır. Ancak, köy korucusu veya geçici köy korucusu olup aynı zamanda ilgili sosyal güvenlik kanunları kapsamında çalışması bulunanlar bu çalışmalarından dolayı sigortalı sayılmışlardır.
Güvenlik korucularından, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi, ek 5 ve ek 6 ncı maddeleri ile isteğe bağlı sigortalı veya 2925 sayılı Kanuna göre sigortalılığı devam edenlerin bu kapsamdaki sigortalılıkları 28/4/2017 tarihinden itibaren sona erdirilecektir.
Kanunun ek 15 inci maddesinin yürürlük tarihi olan 29/4/2017 tarihinden önce güvenlik koruculuğu görevi sona erenler, 29/4/2017 tarihi itibariyle emekli, yaşlılık veya malullük aylığı alanlar (Kanunun geçici 20 nci maddesine tabi sandıklar dahil),442 sayılı Kanunun mülga ek 16 ncı maddesi veya 2330 sayılı Kanun kapsamında aylık bağlanmış olanlar Kanunun ek 15 inci maddesi kapsamında sigortalı sayılmayacaktır.
Kanunun ek 15 inci maddesi ile 29/4/2017 tarihi itibariyle güvenlik korucusu olarak görevde bulunanların valiliklerin talebi üzerine güvenlik korucusu olarak geçen ve 29/4/2017 tarihinden önce uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmayan süreleri müracaat tarihinde geçerli olan prime esas kazanç alt sınırı ve % 32,5 oranı üzerinden hesaplanarak borcun tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde valiliklerce ödenecektir.
Güvenlik korucularının 29/4/2017 tarihinden önceki güvenlik koruculuğunda geçen sürelerinin valiliklerce bildirilmesi halinde bildirilen bu hizmet süreleri, prim tutarının tahsil şartı aranmadan hizmet kayıtlarına yansıtılacaktır. Valiliklerin süresinde ödemedikleri primler hakkında Kanunun 89 uncu maddesi gereğince işlem yapılacaktır.
Güvenlik korucularının hizmet kayıtlarının oluşturulmasında “Güvenlik Korucularının 29/4/2017 Tarihinden Önceki Hizmet Süresi Belgesi ” kullanılacak olup bu belge ilçe jandarma komutanı, kaymakam ve vali tarafından imzalanıp onaylanacaktır.
Bu belge dışında hazırlanan belgeler işleme alınmayacak, sigortalıların 29/4/2017 tarihinden önceki hizmet sürelerinin tespitine yönelik talepleri güvenlik koruculuğu yaptıkları kaymakamlıklara gönderilecektir.
29/4/2017 tarihinden önceki hizmet kayıtlarının oluşturulmasında sigortalıların Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında işveren yanında çalıştığı sürelere ilişkin hizmetleri, varsa (c) bendine tabi hizmetleri ile güvenlik koruculuğu süresinin aynı tarihler içinde olması halinde (a) ve (c) bendi kapsamındaki hizmetler geçerli sayılacak, kalan süreler güvenlik koruculuğu süresi olarak belirlenecektir.
29/4/2017 tarihinden önce Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi, 50 nci, ek 5 inci, ek 6 ncı maddesi, 2925 sayılı Kanun, 506 sayılı Kanunun mülga 85 inci maddesi kapsamında sigortalılığı bulunanların primi ödenmiş süreler dışında kalan süreler ile primi ödenebilir nitelikte olan süreleri hariç tutularak hizmet kayıtları oluşturulacaktır. Primlerini yapılandırma yoluyla ödeyenler hakkında da aynı şekilde işlem yapılacaktır.
1479 sayılı Kanun ve 5510 sayılı Kanunun ilgili hükümleri gereğince 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında durdurulan sigortalılık süreleri bulunanların bu süreleri için güvenlik koruculuğu kapsamında hizmet kaydı oluşturulacaktır.
Diğer taraftan 7/11/1990-21/9/1995 tarihleri arasında 18 yaşın altında güvenlik korucusu olarak bildirilen süreler, Kanunun ek 15 inci maddesi kapsamında yapılacak işlemlerde dikkate alınacaktır.
29/4/2017 tarihinden önce görevi sona eren güvenlik korucuları ile 29/4/2017 tarihi itibariyle Kanun kapsamında emekli, yaşlılık veya malullük aylığı (Kanunun geçici 20 nci maddesine tabi sandıklar dahil) ya da 442 sayılı Kanunun mülga ek 16 ncı maddesi veya 2330 sayılı Kanun kapsamında aylık bağlanmış olanlar hakkında Kanunun ek 15 inci maddesi hükümleri uygulanmayacağından valiliklerce güvenlik korucusu olarak geçen sürelerin primlerinin ödenmek istenmesi halinde ilgili valiliğe koruculuğun 29/4/2017 tarihinden önce sonlandırılmış olması veya ilgilinin aylık almasından dolayı güvenlik korucusu olarak geçen sürelerinin hizmet olarak değerlendirilmeyeceği bildirilecektir.
Ayrıca, 29/4/2017 tarihinde veya sonrasında Kanun kapsamında emekli, yaşlılık veya malullük aylığı (Kanunun geçici 20 nci maddesine tabi sandıklar dahil) alanlar için Kanunun ek 15 inci maddesi hükümleri uygulanmayacağından bunlar hakkında herhangi bir tescil işlemi yapılmayacaktır.
Güvenlik koruculuğu uygulamasına 27/6/1985 tarihli ve 85/9632 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Van, Ağrı, Kars, Ardahan, Iğdır, Muş, Bingöl, Tunceli, Bitlis, Şanlıurfa, Diyarbakır, Adıyaman, Mardin, Siirt, Şırnak, Batman ve Hakkari; 1/4/1987 tarihli ve 87/11645 sayılı sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Malatya; 21/7/1989 tarihli ve 89/14395 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Elazığ; 9/5/1990 tarihli ve 90/458 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Kahramanmaraş; 27/6/1990 tarihli ve 90/630 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Gaziantep ve Kilis; 28/11/2016 tarihli ve 2016/9576 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile Erzincan, Erzurum, Hatay ve Osmaniye illerinde başlanılmış olup, güvenlik korucularının sigortalılık sürelerinin belirlenmesinde bu tarihler esas alınacaktır. ”
5- Birinci bölümde yer alan “1.20- Anonim şirketlerin kurucu ortaklarının sigortalılığı” alt başlılığının dördüncü paragrafında bulunan “kendi” ibaresi “ortağı olduğu” şeklinde değiştirilmiştir.
6- Birinci bölümde yer alan “1.21- Derneklerde çalışanların sigortalılığı” alt başlığının dördüncü paragrafındaki açıklamalar aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve dördüncü paragraftan sonra gelmek üzere örnekler eklenmiştir.
“Buna göre; dernek başkanları ile derneğin yönetim ve denetim kurullarına seçilenler, bu göreve seçimle geldiklerinden, aralarındaki hukuki ilişki vekalet akdine dayandığı için sigortalı sayılmayacaklardır. Bu görevlerinden dolayı huzur hakkı veya sair bir ad altında ücret almaları akdin niteliğini değiştirmeyecektir. Ancak, dernek başkanları ile derneğin yönetim, denetim kurullarına seçilenler ve dernek üyeleri; bu görevleri haricinde, hizmet akdine tabi olarak, üçüncü şahısların yapabilecekleri işleri yapmaları karşılığında ücret ödenmesi şartıyla Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacak, geriye dönük yapılan bildirimler ise cari usullere göre sonuçlandırılacaktır.
Örnek 1– Seracılar Derneğinin dernek tüzüğünde kuruluş amacının seracılık yapan üyelerine malzeme temin etmek olduğu belirlenmiştir. Derneğin Denetleme Kurulu üyesi olan (A), (B) ve (C) kişileri, derneğin hesaplarını kontrol etmek amacıyla çalışmaları üzerine bu kişilere dernek yönetimi tarafından huzur hakkı adı altında kişi başı 250 TL ödeme yapılmaktadır. Bu kişiler huzur hakkını kanundan doğan görevlerini yerine getirdikleri için aldıklarından burada bir hizmet akdi oluşmamakta olup bunlar Kanunu 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmayacaklardır.
Örnek 2– Üçüncü bir kişinin yapacağı bir işin ücret karşılığında Örnek 1- ’deki denetim kurulu üyelerine yaptırılması durumunda, bunlar Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a)bendi kapsamında sigortalı sayılacak, söz konusu işin ücret alınmaksızın yapılması durumunda ise sigortalı sayılmayacaklardır.
Örnek 3– Avcılar Derneğinin hizmet binasında faaliyet gösteren dernek lokalinde çaycı olarak çalışan (A), aynı zamanda o derneğin üyesidir Bu kişi dernek yönetiminin kararı doğrultusunda, dernek lokalinin çay işleri ile ilgilenmekte ve karşılığında da ücret almaktadır. Söz konusu işin hizmet akdine tabi üçüncü şahısların yapabileceği bir iş olması ve bu iş karşılığında ücret alması nedeniyle (A) kişisi Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacaktır. ”
7- Birinci bölümde yer alan “ 1.23- Doğum ve evlat edinme sonrası yarım çalışma ödeneği alanlar” alt başlığından sonra gelmek üzere aşağıdaki alt başlıklar açıklamalarıyla birlikte sırasıyla eklenmiştir.
1.24-Kooperatiflerde Çalışanların Sigortalılığı
1163 sayılı Kooperatifler Kanunu gereğince kooperatif başkanları ile kooperatifin yönetim ve denetim kurullarına seçilenler, bu göreve seçimle geldiklerinden aralarındaki hukuki ilişki, vekalet akdine ve kanunda belirtilen görevlerini yerine getirmelerine dayandığından sigortalı sayılmayacaklardır. Bu görevlerinden dolayı huzur hakkı veya sair bir ad altında ücret almaları akdin niteliğini değiştirmeyecektir. Ancak, kooperatif başkanları ile kooperatifin yönetim, denetim kurullarına seçilenler ve üyeleri; bu görevleri haricinde, hizmet akdine tabi olarak üçüncü şahısların yapabilecekleri işleri yapmaları karşılığında ücret ödenmesi şartıyla Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacak, geriye dönük yapılan bildirimler ise cari usullere göre sonuçlandırılacaktır.
Örnek 1- Taşıyıcılar Kooperatifi üyesi (A), kendi aracıyla kooperatifin üstlenmiş olduğu taşıma işlerini yapmakta ve ay sonunda yapmış olduğu kilometreye göre kooperatif yönetimi tarafından kendisine ücret ödenmektedir. Bu kişinin üyesi olduğu bu kooperatifteki taşıma işlerini yapması kooperatifin faaliyetinden kaynaklı ve kooperatifin kuruluş amacına yönelik bir çalışma olduğundan (A) kişisi, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmayacaktır.
Örnek 2– Servisçiler Kooperatifi almış olduğu on araçlık personel servis taşıma işinin dokuz araçlık kısmını üyelerinin kendilerine ait araçları ile birini de kooperatife ait araçla yapmaktadır. Kooperatif üyesi (D)’nin kooperatife ait araçla servis işini yapması uygun görülmüştür. Burada (D) kooperatif üyeliği görevi haricinde, kooperatifin diğer faaliyetlerinde hizmet akdine tabi olarak, üçüncü şahısların da yapabileceği bir işte çalışması nedeniyle, kooperatif yönetimi ile arasında hizmet akdi tesis edilmiştir. Bu nedenle; Servisçiler Kooperatifi işveren olarak (D)’yi, Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı olarak bildirecektir.
Örnek 3- Zeytin Kooperatifinin başkanı olan (B), tarım arazilerine su getirilmesi amacıyla yapımına başlanan su kanalı işinde kendisine ait iş makinesinde kepçe operatörü olarak çalışmaktadır. Kooperatif tarafından (B)’ye çalışması karşılığı belirli bir ücret ödenmektedir. Burada (B) ’ kooperatif başkanlığı görevi haricinde, hizmet akdine tabi olarak üçüncü şahısların da yapabileceği bir işte çalışması nedeniyle Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacaktır.
5737 sayılı Vakıflar Kanunu gereğince vakıflarda, diğer tüzel kişiliklerden farklı olarak zorunlu organ tektir ve o da yönetim organıdır. Yönetim organı dışında vakıf senedinde başkaca organlara yer verilmesine engel yoktur. Vakıflarda yönetim organı tek kişiden oluşabileceği gibi bir kuruldan da oluşabilir. Yönetim organının tek kişiden oluştuğu vakıflarda vakıf başkanının kendisi ile hizmet akdi ilişkisi kurmasına imkan olmadığından, yönetim organının tek kişiden oluştuğu vakıfların faaliyetlerinde vakıf başkanlarının kanundan doğan görevleri haricinde, üçüncü şahısların yapabilecekleri işleri yapmaları halinde Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmayacaktır.
Yönetim organının kurul halinde görev yaptığı vakıflarda; vakıf başkanları, vakıf faaliyetlerinde görev alan mütevelli heyeti, denetim kurulu üyeleri, bağlı oldukları mevzuattan doğan görevleri haricinde, hizmet akdine tabi olarak, üçüncü şahısların yapabilecekleri işleri yapmaları karşılığında ücret ödenmesi şartıyla Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacak, geriye dönük yapılan bildirimler ise cari usullere göre sonuçlandırılacaktır.
Ayrıca vakıflara ait işyerlerinde hizmet akdine tabi olarak çalışanların Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmaları gerekmektedir. Vakıf adına bankada hesap açma, para çekme, para yatırma, kamu ya da özel kuruluşlarca yapılacak yazılı/sözlü borçlandırıcı işlemlerin yerine getirilmesi için tesis edilen vekalet ilişkisi, kişinin yöneticilik faaliyetini yerine getirmesine yönelik olup, sigortalılık niteliğinin belirlenmesinde belirleyici unsur olarak dikkate alınmayacaktır.
Örnek 1– Eğitim ve Yardımlaşma Vakfının, vakıf senedi incelendiğinde yönetim kurulunun beş kişiden, denetleme kurulunun ise üç kişiden oluştuğu anlaşılmıştır. Vakfın, yönetim kurulu başkanı (D) ’nin, Niğde’nin Bor ilçesi Çukurkuyu Beldesinde bulunan ilkokul öğrencilerine kitap malzemeleri götürmek için gitmiş ve vakıf adına dağıtım işlerini yerine getirmiştir. Burada (D) ’nin yapmış olduğu iş vakıf başkanlığından dolayı görevini yerine getirdiğinden Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmayacaktır.
Örnek 2– Doğal Yaşam Vakfının vakıf senedi incelendiğinde, yönetim organının tek kişiden oluştuğu, o kişinin de (B) olduğu belirtilmiştir. (B) kişisi vakfın başkanlığı görevi haricinde kalan sürede vakfın muhasebe işlemlerini yürütmesinden dolayı aylık 2.500 TL ücret almaktadır. (B) kişisi her ne kadar tabi olduğu kanunun verdiği görev haricinde bir iş yapsa da; vakıfta karar vermeye tek yetkili olduğu gerekçesi ile hizmet akdi oluşmadığından Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmayacaktır.
Örnek 3- (A) Vakfının, vakıf senedi incelendiğinde; yönetim ve denetleme kurullarının beşer kişiden oluştuğu anlaşılmıştır. Yönetim kurulu tarafından; vakfın İstanbul şubesine ait olan öğrenci yurdunun müdürlüğünü yürüten, aynı zamanda yönetim kurulu üyesi de olan (C) kişisine yaptığı iş karşılığında aylık 3.000 TL ücret ödemesi kararlaştırılmıştır. Burada (C) kişisi, yönetim kurulu üyeliği görevi haricinde üçüncü şahısların yapabileceği işi de yaptığı için Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacaktır.
SGK Genelgesi 2013/11 Güncellenmiş Hali İçin Tıklayınız