Türkiye Ürün İhtisas Borsası Aracılık
20 Nisan 2019 Tarihli Resmi Gazete
Sayı: 30751
Ticaret Bakanlığından:
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, Borsada faaliyet gösteren aracıların yetkilendirilmesi, faaliyetleri, gözetimi ve denetimine dair usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, elektronik ürün senedi ve elektronik ürün senetlerine dayalı vadeli işlem sözleşmelerinin Borsada alım satımına aracılık edilmesi, aracıların yetkilendirilmesi, bu yetkinin askıya alınması ve iptali, aracıların gözetim ve denetimi ile aracılık hizmetlerine dair diğer işlemleri kapsar.
Dayanak
MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik, 18/5/2004 tarihli ve 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununun 53 üncü maddesinin on üçüncü fıkrasına dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Aracı: Bu Yönetmelik kapsamında Borsada aracılık yapmaya yetkili olan ürün piyasası aracı kurumunu,
b) Bakanlık: Ticaret Bakanlığını,
c) Borsa: Elektronik ürün senetleri ile elektronik ürün senetlerine dayalı vadeli işlem sözleşmelerinin işlem gördüğü Türkiye Ürün İhtisas Borsasını,
ç) Borsa yönergeleri: Borsanın işleyiş esaslarını düzenleyen, Bakanlık ve Sermaye Piyasası Kurulunun uygun görüşü alınarak Borsa Yönetim Kurulunca hazırlanan ve yürürlüğe konulan yönergeleri,
d) Elektronik kayıt kuralları: Elektronik ürün senetlerinin oluşturulmasına, bu senetlere bağlı tüm hak ve yükümlülükler ile işlemlerin ilgili taraflar itibarıyla kayden izlenmesine ilişkin EKK’nın önerisi üzerine Bakanlıkça belirlenen usul ve esasları,
e) Elektronik Kayıt Kuruluşu (EKK): Elektronik ürün senetlerinin oluşturulmasını sağlamak, bu senetlere bağlı tüm hak ve yükümlülükler ile işlemleri ilgili taraflar itibarıyla kayden izlemek amacıyla Bakanlıktan lisans almış anonim şirketi,
f) Elektronik ürün senedi (ELÜS): Lisanslı depo işletmesince, elektronik kayıt kurallarına uygun olarak oluşturulan elektronik kaydı,
g) Kanun: 18/5/2004 tarihli ve 5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanununu,
ğ) Kurul: Sermaye Piyasası Kurulunu,
h) Lisanslı depo işletmesi: Tarım ürünlerinin depolanmasıyla iştigal eden ve 10/2/2005 tarihli ve 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu kapsamında geçerli bir lisans belgesine sahip anonim şirketi,
ı) (Değişik:RG-26/12/2023-32411) Aracı kuruluş: 6/12/2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununun 37 nci maddesinin birinci fıkrasındaki yatırım hizmet ve faaliyetlerinden (a), (b), (c), (e) ve (f) bentlerinde yer alanları münhasıran yapmak üzere Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilen yatırım kuruluşları ile 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununda tanımlanan bankaları,
i) Vadeli işlem sözleşmesi: Satıcının satılan ürünü veya mevzuata uygun olarak ürünü temsilen çıkarılan senetleri belli bir vade sonunda devir ve teslim etmeyi, alıcının ise ürün bedelini belli bir vade sonunda ödemeyi taahhüt ettiği alım satıma ilişkin sözleşmeyi,
j) (Ek:RG-26/12/2023-32411)Çerçeve sözleşme: Bu Yönetmelik kapsamında aracılık faaliyetinin yerine getirilebilmesi için faaliyetlere başlanmadan önce taraflar arasındaki ilişkiyi genel olarak düzenleyen, müşteriye sunulacak hizmetler ile tarafların hak ve yükümlülüklerinin yer aldığı, müşterilerle başlangıçta bir kez akdedilen ve münferit işlemlerin esasını oluşturan, asgari hüküm ve koşulları Borsa tarafından belirlenen sözleşmeyi,
k) (Ek:RG-26/12/2023-32411) Saklama: Aracılık faaliyetleri sebebiyle teminat olarak emanetçi sıfatıyla veya her ne nam altında olursa olsun Borsa faaliyetleriyle ilişkili olarak hizmet verilen kişi veya kuruluşlara ait saklamaya konu olabilecek, kayden veya fiziken tevdi veya teslim edilen varlıkların, ilgili kişi veya kuruluş bazında tutulması ve izlenmesi ile bu varlıkların varsa, faiz veya itfa bedeli tahsilatı işlemlerinin ilgili hesaplara yansıtılmasını,
l) (Ek:RG-26/12/2023-32411) Takas: Piyasada gerçekleşen işlemlerle ilgili olarak ortaya çıkan yükümlülüklerin, Borsa Yönetim Kurulu tarafından belirlenen süre ve şartlarda, takas merkezi üyesi kuruluşlar tarafından yerine getirilmesi suretiyle takas merkezi ve EKK tarafından taraflar arasında nakit veya diğer varlıkların aktarımını sağlayan süreçlerin tamamını,
m) (Ek:RG-26/12/2023-32411)Takas merkezi: Borsa Yönetim Kurulu tarafından takas merkezi olarak görevlendirilen merkezi,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Aracılara Faaliyet İzni Verilmesi ile Esas Sözleşme
ve Ortaklık Yapısı Değişikliği
Faaliyet izni için aranan şartlar
MADDE 5 – (Değişik:RG-26/12/2023-32411)
(1) Borsada aracılık yapılabilmesi için Bakanlıktan faaliyet izni alınır. Faaliyet izni talebinde bulunanın;
a) Anonim şirket şeklinde kurulması,
b) Paylarının yarısından fazlasının bir veya birden fazla ticaret borsasına ait olması,
c) Paylarının tamamının nama yazılı olması,
ç) Asgari 10 milyon TL nakden ve tamamen ödenmiş sermayeye sahip olması,
d) Şirket esas sözleşmesinin amaç ve konu bölümünde bu Yönetmelik hükümleri çerçevesinde Borsada ELÜS ve ELÜS’e dayalı vadeli işlem sözleşmelerine yönelik aracılık faaliyetinde bulunulmasına dair hükmün yer alması,
e) Şirkette pay sahibi gerçek kişilerin, pay sahibi ticaret şirketlerinin gerçek kişi temsilcilerinin, şirketin yönetim kurulu üyelerinin ve genel müdürünün 10 uncu maddede belirtilen şartları haiz olması,
f) Şirketin unvanında “Ürün Piyasası Aracı Kurumu” ibaresinin bulunması,
g) Faaliyet izni verilmesinden itibaren 6 ay içinde Borsaya karşı yükümlülüklerini yerine getirerek Borsaya üyelik başvurusunda bulunacağına ilişkin yazılı taahhütname sunması,
ğ) Bakanlıkça belirlenen diğer şartları taşıması,
gerekir.
(2) Aracı kuruluşlar bu madde kapsamında faaliyet izni alacak olan şirkete ortak olabilir ve/veya Bakanlıktan faaliyet izni alan aracılarla içeriği Borsa tarafından onaylanacak bir stratejik iş birliği anlaşması yapabilir.
(3) Birinci fıkranın (ç) bendinde yer alan sermaye tutarı, her yıl 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi hükümleri uyarınca Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ilan edilen yeniden değerleme oranında artırılır.
Faaliyet izni için aranılan belgeler
MADDE 6 – (1) Faaliyet izni almak için dilekçe ile Bakanlığa başvuruda bulunulur. Dilekçeye aşağıdaki belgeler eklenir:
a) Şirket esas sözleşmesinin üç nüshası.
b) Pay sahibi ticaret şirketlerinin serbest muhasebeci mali müşavirler, yeminli mali müşavirler veya bağımsız denetim kuruluşlarınca onaylanan son bir yıla ait finansal tabloları.
c) (Değişik:RG-26/12/2023-32411)Pay sahibi gerçek kişiler ile pay sahibi ticaret şirketlerinin gerçek kişi temsilcilerinin 10 uncu maddede belirtilen şartları haiz olduklarına dair beyanları ile Bakanlıkça gerekli görülmesi halinde anılan şartların sağlandığını tevsik edici bilgi ve belgeler.
ç) (Değişik:RG-26/12/2023-32411) Şirketin yönetim kurulu üyeleri ve genel müdürünün 10 uncu maddede belirtilen şartları haiz olduklarına dair beyanları ile Bakanlıkça gerekli görülmesi halinde anılan şartların sağlandığını tevsik edici bilgi ve belgeler.
d) Personelin isim, unvan ve eğitim durumlarını gösteren liste ile görev ve sorumluluklarının yer aldığı iş tanımları.
Faaliyet izninin verilmesi
MADDE 7 – (1) Yapılan inceleme ve değerlendirme sonucunda 5 inci maddede öngörülen şartları taşıyan ve 6 ncı maddede belirtilen belgeleri ibraz eden şirketlere, faaliyet iznini gösteren bir yetki belgesi verilir.
(2) Aracılar Borsaya üye olmadan faaliyete başlayamaz. (Ek cümle:RG-26/12/2023-32411) Borsa üyelik şartları, başvuru usulü ve izni ile Borsa üyelerinin faaliyetleri süresince uymaları gereken ilke ve esaslar Borsa yönergeleri ile düzenlenir.
Esas sözleşme ve ortaklık yapısı değişikliği
MADDE 8 – (1) Aracıların esas sözleşme değişiklikleri Bakanlık iznine tabidir.
(2) Şirketin ortakları arasında yapılan pay devirleri hariç olmak üzere tüm pay devirleri Bakanlık iznine tabidir. Her durumda, şirket paylarının yarısından fazlasının bir veya birden fazla ticaret borsasına ait olması gerekir. Pay devirlerinde, payları devralacak gerçek kişilerde ve tüzel kişilerin gerçek kişi temsilcilerinde 10 uncu maddede sayılan şartlar aranır.
Merkez dışı örgütler
MADDE 9 – (Başlığı ile Birlikte Değişik:RG-26/12/2023-32411)
(1) Aracıların merkez dışı örgütleri; şubeler ve aracının acentelik faaliyetini yürüten ticaret borsaları ve aracı kuruluşlardan oluşur. Bu fıkrada belirtilen acentelik faaliyeti, ayrıntıları Borsa yönergeleriyle belirlenmek üzere müşteriye çerçeve sözleşme imzalatılması ve/veya müşteri emirlerinin aracılara iletilmesi ile emir sonuçlarının müşteriye bildirilmesine ilişkin faaliyetleri ifade eder.
(2) Aracılar, Bakanlık izni ile merkez dışı örgütler açabilir. Merkez dışı örgütlerin açılmasına ilişkin usul ve esaslar Borsa yönergeleriyle belirlenir. Borsa yönergelerine göre Borsa tarafından alınan başvurular Bakanlığa sunulur.
(3) Aracıların herhangi bir merkez dışı örgütü faaliyete geçtikten sonra Bakanlık veya Borsa tarafından yapılacak incelemeler sonucunda merkez dışı örgütün mevzuata aykırı iş ve işlemlerinin tespiti halinde Bakanlık tarafından aracıların merkez dışı örgüt faaliyetleri durdurulabilir ve/veya aracıların merkez dışı örgüt açmasına kısıtlama getirilebilir.
(4) Aracılar, merkez dışı örgütlerinin faaliyetlerini düzenli olarak denetlemekle yükümlü olup merkez dışı örgütlerin faaliyetleri nedeniyle Bakanlığın aracılara yönelik yaptırım uygulama ve tedbir alma yetkisi saklıdır.
(5) Aracıların merkez dışı örgütlerinin işleyişine ilişkin usul ve esaslar Borsa yönergeleri ile düzenlenir.
Pay sahipleri ve yöneticilerde aranan genel şartlar
MADDE 10 – (1) Şirkette pay sahibi gerçek kişilerin, pay sahibi ticaret şirketlerinin gerçek kişi temsilcilerinin, şirketin yönetim kurulu üyelerinin ve genel müdürünün;
a) Kendileri veya sınırsız sorumlu oldukları kuruluşlar hakkında iflas veya iflasın ertelenmesi kararı verilmemiş ve konkordato ilân edilmemiş olması,
b) (Değişik:RG-26/12/2023-32411)Faaliyet izni iptal edilmiş aracılarda veya 6362 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin birinci fıkrasının (v) bendinde tanımlanan yatırım kuruluşlarında bu müeyyideyi gerektiren olayda sorumluluğu bulunan kişilerden olmamaları,
c) Borsanın ve sermaye piyasası araçları, kambiyo ve kıymetli madenler ile kıymetli taşların işlem gördüğü borsaların üyeliğinden sürekli olarak çıkarılmış kuruluşlarda, bu müeyyideyi gerektiren olayda sorumluluğu bulunan kişilerden olmamaları,
ç) (Değişik:RG-26/12/2023-32411) Kanun, 5300 sayılı Kanun, 5411 sayılı Kanun, 13/11/1996 tarihli ve 4208 sayılı Kanun ve ödünç para verme işleri hakkında mevzuat ile 6362 sayılı Kanuna aykırılıktan dolayı mahkum olmamaları,
d) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen bir suçtan dolayı beş yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, bilişim sistemini engelleme, bozma, verileri yok etme veya değiştirme, banka veya kredi kartlarının kötüye kullanılması, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı veya haksız mal edinme suçlarından mahkûm olmaması,
e) Mali ve ticari itibar bakımından engel bir durumunun bulunmaması,
gerekir.
(2) Tüzel kişinin yönetim kurulu üyesi olarak atanması halinde birinci fıkradaki şartlar tüzel kişi adına hareket etmek üzere tescil edilmiş gerçek kişiler için de aranır.
(3) (Ek:RG-26/12/2023-32411) Genel Müdür olarak atanacak kişinin işletme, iktisat, maliye, kamu yönetimi, uluslararası ilişkiler, hukuk, mühendislik, sermaye piyasaları veya bankacılık alanlarında lisans veya lisansüstü öğrenim görmüş olması ve yükseköğrenim sonrası mali piyasalar alanında en az 7 yıllık mesleki deneyiminin olması ve Borsa düzenlemeleri ile belirlenen kapsamda talep edilen Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim Kuruluşu tarafından verilen lisans belgelerine sahip olması zorunludur.
Personele ilişkin şartlar
MADDE 11 – (1) Aracıların merkez ve şubelerinde yönetici ve uzman statüsünde bulunan personelin 10 uncu maddedeki şartları taşımaları ve üniversitelerin en az dört yıllık lisans düzeyinde eğitim veren bölümlerinden mezun olmaları gerekir.
(2) Borsa tarafından (Değişik ibare:RG-26/12/2023-32411) aracıların personelinin yürütecekleri faaliyetlere göre farklı eğitim ve mesleki tecrübe şartları aranabilir.
Tamamı İçin Tıklayınız – Güncelleme 17/04/2025